rSNA5XrsA20hnYCMwouc1QklWvG4JlwkbRb8FmNB.pdf

‫گیرنده های حسی‬ ‫گفتار ‪۱‬‬ ‫گیرندۀ حسی‪ ،‬یاخته یا بخشی از آن است که اثر محرک را دریافت می کند و اثر محرک در آن‬ ‫به پیام عصبی تبدیل می شود‪.‬صدا‪ ،‬فشار‪ ،‬اکسیژن‪ ،‬گرما و نور نمونه هایی از این محرک ها هستند‬ ‫که هر کدام گیرندۀ ویژ...

‫گیرنده های حسی‬ ‫گفتار ‪۱‬‬ ‫گیرندۀ حسی‪ ،‬یاخته یا بخشی از آن است که اثر محرک را دریافت می کند و اثر محرک در آن‬ ‫به پیام عصبی تبدیل می شود‪.‬صدا‪ ،‬فشار‪ ،‬اکسیژن‪ ،‬گرما و نور نمونه هایی از این محرک ها هستند‬ ‫که هر کدام گیرندۀ ویژه ای را در بدن تحریک می کنند‪.‬گیرنده های حسی انسان گوناگون اند؛ ولی‬ ‫می توان آنها را براساس نوع محرک‪ ،‬در پنج دسته کلی طبقه بندی کرد‪ :‬گیرنده های مکانیکی‪،‬‬ ‫شیمیایی‪ ،‬دمایی‪ ،‬نوری و درد‪.‬در ادامه درس با این گیرنده ها آشنا می شوید‪.‬‬ ‫کار گیرنده های حسی‬ ‫گیرنده چگونه اثر محرک را دریافت و به پیام عصبی تبدیل میکند؟ در فصل قبل با چگونگی ایجاد‬ ‫پیام عصبی در یاختههای عصبی آشنا شدید‪.‬عوامل گوناگونی مانند تغییر شکل در اثر فشار‪ ،‬مواد‬ ‫شیمیایی و تغییر دما‪ ،‬نفوذپذیری غشای گیرنده به یونها و در نتیجه پتانسیل غشای آن را تغییر میدهند‪.‬‬ ‫شکل ‪ ،1‬یک گیرنده فشار پوست را نشان می دهد‪.‬این گیرنده انتهای دارینۀ یک نورون حسی‬ ‫است که درون پوششی چند الیه و انعطاف پذیر از نوع بافت پیوندی قرار دارد‪.‬فشرده شدن این پوشش‪،‬‬ ‫رشتۀ دارینه را تحت فشار قرار می دهد و در آن تغییر شکل ایجاد می کند‪.‬در نتیجه کانال های یونی‬ ‫غشای گیرنده‪ ،‬باز و پتانسیل الکتریکی غشا تغییر می کند‪.‬به این ترتیب در دارینه‪ ،‬پیام عصبی ایجاد‬ ‫و به دستگاه عصبی مرکزی ارسال می شود‪.‬‬ ‫فشار‬ ‫پیام عصبی‬ ‫دارینه‬ ‫پ)‬ ‫ب)‬ ‫الف)‬ ‫پوشش از نوع بافت پیوندی‬ ‫شکل ‪1‬ـ ایجاد پیام عصبی به وسیلۀ‬ ‫گیرندۀ فشار‪.‬‬ ‫گیرنده ها سازش پیدا می کنند‬ ‫الف) ساختار گیرنده‪،‬‬ ‫ب) وارد آمدن تحریک(فشار)‬ ‫شاید توجه کرده باشید که بوی غذا یا عطر را پس از گذشت مدتی‪ ،‬دیگر احساس نمی کنیم‪.‬در‬ ‫پ) تبدیل اثر محرک به پیام عصبی‬ ‫این حالت‪ ،‬آیا مولکول های بودار در محیط کم می شوند‪ ،‬یا گیرنده های بو درست کار نمی کنند؟‬ ‫(هدایت پیام عصبی)‬ ‫ً‬ ‫وقتی گیرنده ها مدتی در معرض محرک ثابتی قرار گیرند‪ ،‬پیام عصبی کمتری ایجاد می کنند‪ ،‬یا اصال‬ ‫پیامی ارسال نمی کنند‪.‬این پدیده را سازش گیرنده ها می نامند‪.‬سازش گیرنده ها چه فایده ای دارد؟‬ ‫‪20‬‬  ‫پدیدۀ سازش گیرنده های فشار در پوست‪ ،‬موجب می شود وجود لباس را روی بدن حس نکنیم‪.‬در این‬ ‫حالت‪ ،‬اطالعات کمتری به مغز ارسال می شود‪.‬در نتیجه مغز می تواند اطالعات مهم تری را پردازش‬ ‫کند‪.‬مثال های دیگری از سازش گیرنده ها را که تجربه کرده اید‪ ،‬بیان کنید‪.‬‬ ‫ّ‬ ‫گیرنده های زیر را براساس نوع محرک طبقه بندی کنید‪.‬‬ ‫فعالیت ‪1‬‬ ‫گیرنده های چشایی روی زبان‪ ،‬گیرندۀ میزان اکسیژن در آئورت‪،‬گیرنده های شبکیۀ چشم‪ ،‬گیرندۀ گرما‪،‬‬ ‫گیرندۀ فشار پوست‪ ،‬گیرنده بویایی بینی‪ ،‬گیرندۀ فشار خون دیوارۀ رگ ها‬ ‫بیشتر بدانید‬ ‫حواس را به دو گروه تقسیم می کنند‬ ‫اندام خیالی‪ :‬مغز ممکن است‬ ‫گروهی از گیرنده ها مانند گیرنده های دما در بخش های گوناگون بدن پراکنده اند و گروهی از‬ ‫حسها را اشتباه درک کند‪.‬اندام‬ ‫خیالی حالتی است که فرد‪ ،‬اندام از‬ ‫گیرنده های بدن ما در اندام های ویژه ای قرار دارند؛ مانند گیرنده های بینایی در چشم‪.‬از این رو‪،‬‬ ‫دست رفتۀ بدنش را حس میکند؛‬ ‫حواس را به دو گروه حواس پیکری و حواس ویژه تقسیم کرده اند‪.‬در ادامۀ درس با کار هر گروه از‬ ‫ً‬ ‫مثال در آن حس درد یا خارش دارد‪.‬‬ ‫این حواس آشنا می شوید‪.‬‬ ‫در گذشته پژوهشگران فکر میکردند‬ ‫این احساس از اعصاب آسیبدیده در‬ ‫اندامی که قطع شده‪ ،‬ایجاد میشود‪.‬‬ ‫حواس پیکری‬ ‫اما امروز بر این باورند که بخشی از قشر‬ ‫ً‬ ‫مخ که اطالعات اندام از دست رفته را‬ ‫در بخش هایی از بدن‪ ،‬مثال در پوست‪ ،‬ماهیچه های اسکلتی و زرد پی ها‪ ،‬گیرنده هایی به نام‬ ‫پردازش میکرد‪ ،‬اکنون از بخشهای‬ ‫حس تماس‪ ،‬دما‪ ،‬وضعیت و‬ ‫گیرنده های حس های پیکری وجود دارند‪.‬حس های پیکری شامل ّ‬ ‫دیگر بدن اطالعاتی دریافت و این‬ ‫درد ند‪.‬انتهای دارینۀ آزاد‪ ،‬مانند گیرندههای درد‪ ،‬یا انتهای دارینههایی درون پوششی از بافت پیوندی‬ ‫پیامها را به عنوان پیام اندام از دست‬ ‫رفته تلقی میکند‪.‬‬ ‫مانند گیرندۀ فشار در پوست‪ ،‬نمونههایی از گیرندههای حواس پیکریاند (شکل ‪.)1‬‬ ‫گیرندههای حس تماس‪ :‬گیرندههای‬ ‫مکانیکیاند که با تماس‪ ،‬فشار یا ارتعاش تحریک‬ ‫ً‬ ‫میشوند (شکل‪.)2‬این گیرندهها‪ ،‬مثال در‬ ‫پوست وجود دارند‪.‬تعداد گیرندههای تماس در‬ ‫پوست بخشهای گوناگون بدن متفاوت است و‬ ‫بخشهایی که تعداد گیرندههای بیشتری دارند‪،‬‬ ‫مانند نوک انگشتان و لبها‪ ،‬حساسترند‪.‬‬ ‫انتهای دارینۀ آزاد‬ ‫گیرندههای حس دما‪ :‬در بخشهایی از‬ ‫درون بدن‪ ،‬مانند برخی سیاهرگهای بزرگ و پوست‬ ‫جای دارند‪.‬گیرندههای دمایی درون بدن به تغییرات‬ ‫گیرندۀ فشار‬ ‫دمای درون بدن و گیرندههای دمایی پوست به‬ ‫تغییرات دمای سطح بدن حساساند؛ در نتیجه‬ ‫شکل ‪2‬ـ گیرنده های پوست‬ ‫سرما یاگرما را دریافت میکنند‪.‬‬ ‫‪21‬‬