RLW REVIEWER.pdf

ANG BATAS RIZAL Taft Commission - Naganap ang pagpili kay Dr. Jose Rizal Senate Bill No. 438 bilang bayaning pambansa noong panahon - April 3, 1956, Inihain nina Se...

ANG BATAS RIZAL Taft Commission - Naganap ang pagpili kay Dr. Jose Rizal Senate Bill No. 438 bilang bayaning pambansa noong panahon - April 3, 1956, Inihain nina Sen. Claro M. ng Amerikano sa Pilipinas sa ilalim ng Recto at Sen. Jose P. Laurel ang: pamamahala ng Gobernador Sibil na si (“An Act to Make Noli Me Tangere and El William Howard Taft. Filibusterismo Compulsory Reading Matter In All - Siya ang ika-27 pangulo ng Estados Public and Private Colleges and Universities and Unidos ng Amerika. For Other Purposes”). - Siya ang nanguna sa pagpili kay Dr. Jose Rizal upang maging Noli-Fili Bill pambansang bayani ng Pilipinas. Mga Kritisismo: Matagal nang naisulat ang mga nobelang William Morgan Shuster ito. Anti-Catholic Passages - pinakamahusay na treasurer – general ng Offensive sa katuruan ng simbahan bansang Persia (Iran) noong 1911. Nag-uudyok ng gulo Bakit compulsary? Bernard Moses Laban ito sa buong Catholic Faith - pioneer of the Latin-American scholarship. House Bill No. 5561 Dean Conant Worcester - April 19, 1956, Inihain ni Cong. Jacobo Z. - Kilalang pulitiko at zoologist. Gonzales. - Halos kaparehas ng Noli-Fili Billat labis ang Henry Clay Ide naging kritisismo dahil ito ay ayaw rin ng - Commissioner ng Finance and Justice ng simbahan. Philippine Commission. Republic Act No. 1425 Trinidad Hermenigildo- Pardo de Tavera - Sa panunungkulan ni Pang. Ramon - Kilalang maka-Amerikanong creole Magsaysay naipasaang RA 1425 noong June 12, 1956. Gregorio Soriano – Araneta - Sa lahat ng antas, pampubliko man o - Pilipinong pinili ng gobernador-heneral pribado. Pag-aaral sa buhay, ginawa at Elwell Otis bilang kinatawan ng tribunal. sinulat ni Rizal. Mga Probisyon: Jose Luzuriaga 1. Kailangan masama sa kurikulum ng mag-aaral - Isa sa tatlong unang Pilipinong napiling mula elementarya hanggang kolehiyo ang Noli at kumakatawan sa bansa sa Second El Fili. Philippine Commission. 2. Primaryang batis 3. May sapat na bilang ng kopya ng Noli at El Fili Cayetano Arellano sa mga silid-aklatan. - Siya ang unang punong mahistrado ng 4. Nakasalin sa wikang Ingles, Filipino o iba pang Korte Suprema ng Pilipinas. wikang umiiral sa Pilipinas. 5. May kopya ang mga organisasyon at himpilan Mga Pamantayan sa Pagpili ng Pambansang ng barangay. Bayani - Isinaayos ni Prop. Henry Otley Beyer, Republic Act No. 229 propesor ng Antropolohiya at katulong sa - Isang kautusan na ipinagbabawal ang tekniko ng lupon mula sa Unibersidad ng sabong, karera ng kabayo at Jai alai sa ika Pilipinas, ang naging pamantayan. 30 araw ng Disyembre kada taon at bumuo ng lupon para manguna sa tamang 1) Isang Pilipino pagdiriwang ng araw ni Rizal sa bawat 2) Namayapa na bayan at lungsod sa tamang kadahilanan. 3)May matayog na pagmamahal sa bayan (nagpapakita ng nasyonalismo) Kautusan Blg. 247 4) May Mahinahong Damdamin (Calm disposition) - Nag-uutos na isama sa pag-aaral ng mga pampubliko at pribadong paaralan, mga 1.Marcelo H. Del Pilar kolehiyo at unibersidad ang buhay, mga - Bulakan, Bulacan nagawa, at naisulat ni Jose Rizal, lalo na - Isang propagandista, hindi napili sapagkat ang mga nobelang Noli Me Tangere at El nangibabaw ang pagiging pinuno nang Filibusterismo. magkaroon ng alitan sa pagitan ni Rizal sa La Solidaridad Mga Layunin at Itinadhana ng Batas Rizal: Elementarya hanggang kolehiyo 2. Antonio Luna Pagsulat at pag-imprenta ng mga aklat - Binondo, Maynila Pagsasawalang saklaw ng batas na ito sa - Isang parmasyutiko at heneral, hindi din mga mag-aaral na may kinalamang sa napili dahil siya ay sinasabing bugnutin, may problemang panrelihiyon na napatay umanong isang sundalo, sa pamilya nakasulat sa isang pagsumpa. at sa mga kapwa Pilipino. Higit sa lahat, May kopya sa mga silid-aklatan namatay siya dahil sa kapwa Pilipino. 3. Graciano Lopez-Jaena - Jaro, Iloilo - Isa ding reformista at propagandista, hindi din napili sa kadahilanang namatay sa depresyon. 4. Emilio Jacinto - Trozo, Maynila - Isang manunulat at katipunero, isa siyang utak ng Katipunan na sumuporta sa rebolusyon. 5. Jose Rizal - Calamba Laguna - Isang reformista at propagandista, isang Pilipinong ginising ang kaisipan at kamalayan ng bansa sa totoong kalagayan nito. Huwaran ng kapayapaan. Prominenteng taong may malaking ambag sa bansa. Katapangan sa pagharap sa panganib , tanyag at ikinararangal ang kamatayan. Si Marcelo H. del Pilar ang nanalo sa eleksyon sa pagiging pambansang bayani. Ngunit napagpasyahan ng Lupon na kailangang tingnan ang naging buhay at kamatayan ng bawat isa sa mga kandidato sa pagkapambansang bayani. Sa pagsusuri at pag-aaral sa kanilang buhay at nagawa napagpasyahan na si Dr. Jose Rizal ang hinirang pambansang bayani ng Pilipinas. Rizal Day - Disyembre 20, 1898, naglabas si Pangulong Aguinaldo ng opisyal na proklamasyon na nagtatalaga sa Disyembre 30, ng taong iyon bilang Araw ni Rizal. LESSON 2.1 e. Pag angat ng pamumuhay ng mga Pilipino. Ang Pilipinas sa ika-19 Dantaon sa Konteksto ni Rizal Paglakas ng Kalakalang Pagluluwas ng mga Ani at Monopolyo 19th century 1801 - 1900 - Kinokontrol ng mga Espanyol ang kalakalan A. Sistemang Pang-ekonomiya at kumita sila nang malaki sa Kalakalang Galyon. Rebolusyong industriyal - nagsimula sa Hilagang Europa ay nagdala Monopolyo- ay isang klase ng sistemang ng malaking pagbabago ng pangangalakal kung saan tanging nag iisang sosyo-ekonomiko sa buong mundo. korporasyon ang nagtitinda ng isang produkto. - Ito ang nagbunsod sa mga Kastila na buksan ang Pilipinas sa kalakalang Ilustrado o “Naliwanagan” pandaigdig. Naging resulta nito ang paglago - panggitnang klase ng mamamayan na ng ekonomiya dahil sa pagdagsa ng mga nakapag-aral at nabantad sa ideya ng dayuhang negosyante sa ating bansa. nasyonalismo at liberalismo mula sa Europa. Kalakalang Galyon - nagsulong ng reporma at pagbabago - ipinatupad ng pamahalaang Espanyol sa - Jose Rizal, Marcelo H. Del Pilar, Mariano Maynila at sa Acapulco. Ponce - Noong 1565 sinimulan ang Kalakalang Galyon sa Maynila pagkatapos matuklasan B. Sistemang Panlipunan ni Andrés de Urdaneta, prayleng Agustino, Peninsulares- full blooded Spanish born in ang tornaviaje o daanang pabalik mula sa Spain Pilipinas patungong Mexico. Insulares- full blooded Spanish born in - Nailuluwas ng Galyon sa Maynila ang mga Philippines mamahaling bagay tulad ng mga Mestizo/Mestiso- mixed: Filipino-Chinese, kasangkapan, porselana bulak at pilak. Filipino-Spanish born in Philipines - Dala-dala rin ng Galyon ang mga kasulatan, Indio- native Filipinos batas, kagamitan at mga pinuno at kawal na Kastila mula sa Espanya. Edukasyong kontrolado ng mga Prayle - nakarating ang mga misyonerong prayle at Situado Real pinalawig ang kristiyanismo kasabay na - Tulong na pinansyal ng pamahalaang pinakialaman ang edukasyon Kastila sa Pilipinas. Taun-taon, dalawang - sinunog ng mga misyonerong prayle ang daan at limampung pisong (250) tulong ang mga tala na nakasulat sa mga dahon , bakal tinatanggap ng Pilipinas bilang situado real. at punong kahoy sa paniwalang ang mga ito ay likha ng masasamang espiritu. Kanal Suez - pagpapalawig ng Kristiyanismo at ituro ang - Isang artipisyal o likha ng tao na daanan ng Doktrina Kristiyana. mga barko at iba’t iba pang uri ng - relihiyon ang namamayani sa kanilang sasakyang pang dagat. isipan sapagkat nais nilang maging - Binuksan ito upang maging daluyan ng mabuting mamamayan sa kabilang buhay. pandaigdigang kalakalan at komersyo, na maaaring gamitin nino man kahit sa Nagtatag din sila ng mga paaralang sekundarya panahon ng giyera o kapayapaan. upang maihanda ang mga mag- aaral sa mataas na paralan. Pagbubukas ng Pilipinas sa kalakalang Pandaigdig Naitatag ang Paaralang Normal noong 1865 para - Paglabas-masok ng mga mangangalakal at sa babae’t lalake. ang sistema ng komunikasyon sa Pilipinas - Tinuturuan ang mga batang lalaki ng - Kaisipang liberal tulad ng kalayaan, Kasaysayan ng Espanya, hiyograpiya, pagkakapantay pantay, kapayapaan na pagsasaka, aritmetika, doktrina kristiyana, laganap na sa Europa pagsulat, pag awit at magandang asal. - Pagpasok ng mga babasahing aklat na - Ang mga babae naman ay nagbuburda, nagsusulong sa kaisipang liberal at panggagantsilyo at pagluluto na siyang rebolusyonaryo kapalit ng pagsasaka, hiyograpiya, at - Bagamat ipinagbabawal ang pagbabasa kasaysayan ng Espanya. nito, nagsimula namang mamulat ang ilan sa mga Pilipino sa mga kaisipang liberal Ang mga paring Heswita at Dominikano ang nagtatag ng mga kolehiyo. Epekto ng kalakalang pandaigdig Unibersidad ng San Ignacio - 1589 a. Nakilala ang Pilipinas bilang top exporter ng - Kauna unahang unibersidad sa Pilipinas na ilang produkto tulad ng abaka, tabako, at tubo. naitatag ng mga paring Heswita. b. Napabilis ang transportasyon para sa maayos na pagdadala ng mga produkto. Kolehiyo ng Santa Potenciana- 1594 c. Dumami ang mga bangkong nagpapautang sa - Kauna-unahang kolehiyo para sa mga mga negosyanteng Pilipino sa Maynila. babae d. Napabilis ang paglalakbay at palitan ng produkto sa ibang bansa.  Colegio de Nuestra Señora del Santisimo yumaman, nag may-ari ng lupa, Rosario- 1611 nakapag-aral at nagkaroon ng posisyon sa - Itinatag ng mga Dominikano na naging pamahalaan. Colegio de Santo Tomas noong 1645. Dahil sa hangaring tumaas ang pagkilala sa kanila Educational Decree of 1863 sa lipunan, at bilang pakikiisa sa ibang inaaping - This was a significant attempt by the sektor, naging aktibo ang mga mestiso sa usapin Spanish Government to address the lack of ng sekularisasyon ng mga parokya, sa Kilusang Formal Education among Filipinos. Propaganda, at sa Himagsikang 1896. Isang halimbawa si Dr. Jose Rizal na may lahing mestiso. TANDAAN: - Naging talamak na ang kalupitan ng mga Inquilino- nagpapaupa o nagbebenta ng mga prayle dahil naging bukas lamang ang mga lupang ibinenta sa kanila ng mga prayle. Sila rin paaralan, kolehiyo at unibersidad sa mga ang nagsisilbing tagapamahala ng mga lupaing mestisong kastila. pagmamay ari ng mga prayle at mayayaman. - May kautusan ang Hari ng Espanya na ituro sa mga Pilipino ang wikang kastila, ang Sistemang Inquilino nangyari’y hindi sinunod ng mga - ang naging batayan sa pagpapatakbo ng namamahala sa Pilipinas ang nasabing mga mga lupain. Ang sistemang ito ang naging kautusan sapagkat natatakot silang dahilan upang mas malaki ang kita ng matututo ang mga Pilipino dahil ito ang inquilino kesa sa mga magsasaka. At ito rin magiging dahilan ng kanilang paglaban sa ang patakang pangkabuhayan na hindi mga mananakop. makatarungan at mapang-api. - Nabuksan na lamang ang mga paaralan, kolehiyo at unibersidad sa mga Pilipino B. Sistemang Pampolitika noong ikalawang hati ng 19 dantaon. Liberalismo (Enlightenment) - Isang malawak na uri ng pilosopiyang Pilosopiya ni Rizal sa Edukasyon politikal kung saan binibigyang diin ang 1. Ang edukasyon ay isang karapatan para sa lahat kahalagahan ng kalayaan at na walang sinusukat na estado sa lipunan para pagkakapantay-pantay lang masabi kung sino lamang ang may - Nagmula at umusbong sa Europa ang liberal oportunidad para makapag-aral. na ideya dahil sa hindi pantay na katayuan 2. Ang edukasyon ay isang sandata para sa ng mga tao sa lipunan. pag-usad ng nasyonalismo. 3. Ang edukasyon ang makakapagpalaya sa tao. Voltaire Makakapagpalaya sa hindi makataong dominasyon - Famous for his wit and his criticism of ng bansa. Christianity (especially of the Roman 4. Ang edukasyon ay isang Tanglaw ng Lipunan. Catholic Church) and of slavery, Voltaire 5. Ang paaralan ang saligan ng lipunan at ang was an advocate of freedom of speech, lipunan ang salamin ng paaralan. freedom of religion, and separation of church and state. Mestiso- ay tumutukoy sa mga anak ng mag-asawang magkaiba ang lahi. Noong panahon John Locke ng Espanyol, ito ang naging taguri sa anak ng - He is the proponent of limited government. amang Espanyol o Tsino at ng inang Filipina o ang He uses a theory of natural rights to argue kabaligtaran nito. that governments have obligations to their - kinilala ang mga mestiso bilang isang citizens, have only limited powers over their natatanging sektor ng lipunan simula pa citizens, and can ultimately be overthrown noong 1750. by citizens under certain circumstances. - higit na mababà pa rin ang tingin sa kanila kumpara sa mga anak ng parehong Himagsikang Pranses (French Revolution) Espanyol o Tsino. - Isang panlipunan at pampolitikang - mas iniuugnay ang mga mestiso sa grupo pagbabago sa kasaysayan ng Pransiya. ng mga Filipino o Indio kaysa mga lahing Isang kayarian sa gobyerno ng Pransiya Espanyol o Tsino. batay sa prinsipyo ng kaliwanagan 1. First Estates Mestizo de Sangley- Karamihan sa mga mestiso 2. Second Estates bago ang ika-19 na siglo ay mga “Mestizo de 3. Peasants, Proletariat, Bourgeoisie Sangley” o mga produkto ng ugnayang Tsino at Filipino. Cadiz Constitution - karamihan sa mga mestisong Tsino ay - Ang Cadiz Constitution ng 1812 ay nilikha madaling nakakahalubilo sa mga katutubong bunga ng hangarin ng Espanya na wakasan Filipino. ang mga pang aabusong dala ng sistemang - dumami lamang ang mga mestisong konserbatibong umiiral sa kanilang bansa. Espanyol pagsapit ng siglo 19 nang buksan - Binibigyang halaga sa nasabing ang Filipinas sa pandaigdigang kalakalan. konstitusyon ang mga ideyang liberal gaya - noong kalagitnaang bahagi ng ika- 19 na ng karapatan sa pagboto ng mga siglo, marami na sa mga mestiso ang kalalakihan, pambansang soberanya, monarkiyang konstitusyonal, kalayaan sa  pamamahayag, reporma sa lupa, at 3. Pagmamalupit ng mga Kastila sa mga malayang kalakalan. Pilipino - Guardia sibil (Konstabularyo) Ventura Delos Reyes - Bago naipasa ito, nagkaroon ng halalan sa 4. Ang litigasyon maynila upang piliin ang kinatawang - Pandaraya sa hukuman Pilipinong ipapadala sa Cadiz. - Pagsasakdal ng mga inosente - Isang mayamang Pilipino ang nahalal bilang - Pag ikot ng pera kinatawan. Hiniling niya ang mga ss: - Mabagal na pagproseso 1. Pag –alis ng sapilitang paggawa - Ang pagkakasangkot sa isang kaso ay isang 2. Pagkakapantay-pantay ng "Kalamidad" mamamayan 3. Pagtanggal ng mga monopolyo 5. Ang pagbabawal sa pagtitipon ng mga kasama ang kalakalang Galyon Pilipino 4. Pagtatag ng malayang kalakalan - Ang lumalaban sa pamahalaan ay 5. Kalayaan sa pamamahayag, pinarurusahan paglilimbag at relihiyon - Arsenal-pagtatago o pagkakaroon ng armas Reaksiyon ng mga Pilipino sa Mapanupil na Jose de Gardoqui Jaraveitia Pamamalakad ng mga Kastila - Pagkalipas ng isang taon ay idineklara ni 1. Pagtakas (escape) Gob-hen. Jose de Gardoqui Jaraveitia ang - Napilitan ang ibang mga Pilipino na iwan pagbawi sa pagpapatupad ng konstitusyon ang kanilang nakalakhang tahanan at sa Pilipinas sapagkat hindi kakayaning magpakalayo tungo sa lugar na hindi abot masuportahan ng kolonya ang mga ng kapangyarihan ng mga Espanyol. Sila pangangailangan ng Pamahalaang ang iilan na nagawang maipanatili ang tunay Espanyol sa Pilipinas kung ititigil ang na kultura ng mga Pilipino na naging dahilan pangongolekta ng buwis. upang sila'y maging kakaiba sa paningin ng iba. Hindi man nagtagumpay ang tangkang ipatupad ito sa Pilipinas, nagkaroon ito ng 2. Pagtanggap (acceptance) epekto sa pamamahala ng Espanya sa - Napilitang tanggapin ng mga katutubong Pilipinas: Pilipino ang lahat ng mga batas at 1. Ipinatigil ang kalakalang galyon. alituntunin na ipinatutupad ng mga ito. 2. Napalitan ang merkantilismo ng malayang Tinanggap rin nila ang sapilitang paggawa, kalakalan. na kilala sa tawag na polo y servicio, kahit 3. Pagsiklab ng pag-aalsa sa Ilocos laban sa nangangahulugan iyon ng pagkawalay sa pagkansela sa pagpapatupad ng konstitusyon sa kanilang pamilya. Tinanggap rin nila ang Pilipinas noong 1815. kulturang dala ng mga Espanyol: ang 4. Paglaganap ng mga bagong kamalayang bunga pagkakaroon ng mga piyesta at iba pang ng kaliwanagan sa Europa lalo na sa hanay ng magagarbong selebrasyon, ang pagbabago mga Pilipinong kabilang sa panggitnang uri na ng klase ng kanilang pananamit, at nagkaroon ng pagkakataong makapag-aral sa pagpapalit ng kanilang mga katutubong Europa. pangalan sa mga pangalang hango sa mga salitang Espanyol. Mga Kaakibat na Suliraning Pambayan na naranasan ng mga Pilipino 3. Paglaban (resistance) 1. Nagkaroon ng kapangyarihan ang mga - Noong mamulat ang mga katutubong prayle at pamahalaan. Pilipino sa masamang sistema ng - Sumibol ang natatanging anyo ng Espanyol pagpapalakad ng mga Espanyol sa na pamahalaan sa Pilipinas, ang Pilipinas, nagkaroon sila ng lakas ng loob na "Pamahalaan ng mga prayle" o frailocracia. kalabanin ang mga ito. Nagsagawa sila ng - Hawak ng mga prayle ang buhay mga rebolusyon, walang takot nilang panrelihiyon at edukasyon ng Pilipinas hinarap ang mga Espanyol kahit alam nilang - Kontrolado din nila ang pulitika, wala silang laban dito dahil sa mga impluwensiya, at kayamanan makabagong kagamitang pandigma na - Pag usbong ng mga prayleng masasama gamit nila. Sekularisasyon ng mga parokya - Katiwalian ng mga Gobernador Heneral - Nalimitahan ang kalayaan ng mga Pilipino sa pamamahayag, pagpili ng relihiyon at iba pa. 2. Diskriminasyon at Usaping Pang agraryo - Mga Indio - Mga kababaihan - Pag-aari ng mga Lupang pansakahan/Hacienda