Özel Eğitim ve Kaynaştırma 6 (1) PDF

Editör İbrahim H. Diken ÜNİTE 6 ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER Yrd. Doç. Dr. İlknur Çiftçi Tekinarslan Hazırlayan: Gizem Yıldız  TIP Biyolojik tıbbi ölçümler Farklı...

Editör İbrahim H. Diken ÜNİTE 6 ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÖĞRENCİLER Yrd. Doç. Dr. İlknur Çiftçi Tekinarslan Hazırlayan: Gizem Yıldız  TIP Biyolojik tıbbi ölçümler Farklı disiplinler FARKLI TANIMLAR PSİKOLOJİ EĞİTİM  AAMR (Amerikan Zeka Geriliği Birliği) 1959 yılında bu tanım karışıklıklarına son vermek, yeni bir tanım oluşturabilmek amacıyla bir komite oluşturmuştur (Eripek, 2003). Grossman’ın yapmış olduğu tanımda zihinsel yetersizlik durumu üç ölçüt göz önüne alınarak tartışılmıştır: 1. Zihinsel işlevlerde önemli derecede normal altında olma, 2. Uyumsal davranışlarda yetersizlik gösterme, 3. Gelişim dönemi içerisinde ortaya çıkma. AAMR (2002) tanımında zihinsel yetersizlik; zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir.  Zihinsel yetersizlik Bir tür gelişimsel gerilik İşlevde bulunma düzeyinde sınırlılıklar Zihinsel gelişmede gecikme Çevreye uygun olmayan tepki Akademik, psikolojik, fiziksel, sosyal, dil alanlarında ortalamanın altında performans Okulda ders başarısı ve sosyal etkinliklere katılma, sosyal ilişkiler kurmada akranlarından geride olma AAMR (2002) tanımın uygulanmasıyla ilgili beş varsayım öne sürmüştür: toplumsal koşullar güçlü yönler kültürel ve dil farklılıkları gereksinim duyulan bireyselleştirilmiş yardımların profili yardımlar AAMR’ nin 1992 ve 2002 tanımlarında üç temel nokta üzerinde durulmaktadır: Zihinsel Uyumsal Destek İşlevler Davranışlar Sistemleri AAMR’ nin 2002 tanımına göre zihinsel yetersizlik: zihinsel işlevlerde önemli derecede normalin altında olma olarak tanımlanmaktadır. Bu kanıya varmak için zeka testleri kullanılmaktadır. Eğer zeka testinde ortalama zeka bölümü 100 kabul edildiğinde, bu testten ortalama grubun iki standart sapma (70 puan) aşağısında yer alan grup zihinsel yetersizliği olan bireyleri tanımlamaktadır. Grafikte -2 standart sapmanın altı yani %2.15 + %0.13 =%2.28’lik kısım zihinsel yetersizlik gösteren bireyleri tanımlamaktadır. AAMR (2002) tanımına göre uyumsal davranışlar; insanların günlük yaşamlarında işlevde bulunmak için öğrendikleri kavramsal, sosyal ve pratik becerilerin bütünüdür. Uyumsal Davranışlar Okuma-yazma Mesleki beceriler Günlük yaşam Para kavramı Öz yönetim kavramsal becerileri Güvenlik Dil Sosyal Öz-bakım Pratik Kişiler arası iletişim Aldatmadan kaçınma Yasalara uyma Özgüven Kurallara uyma Sorumluluk Zihinsel yetersizliği olan bireyler her zaman desteğe ihtiyaç duyabilirler. Ağır ve orta derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler tüm alanlarda desteğe ihtiyaç duyarken, hafif derecede zihinsel yetersizliği olan bireyler ise tek bir alanda desteğe ihtiyaç duyabilirler. Zihinsel yetersizliği olan bireylere 4 alanda destekte bulunulabilir:  İş yerindeki arkadaşların ya da Doğal Destek okuldaki arkadaşların desteğidir. Düzenlenen bir eğlenceye katılma, bir Rastlantısal yemeğe davet edilme şeklinde yapılan Destek destektir. Herkese yönelik verilen hizmetler Genel Destek (toplu taşımadan yararlanma vb.) aracılığıyla yapılan destektir. Erken özel eğitim ve mesleki Özel Destek rehabilitasyon gibi sunulan hizmetleri içerir.  Nedenlerine göre sınıflandırma Ağırlık derecesine göre sınıflandırma Destek ihtiyaçlarına göre sınıflandırma İç Kaynaklı (Kalıtım) Nedenlerine göre sınıflandırma Dış Kaynaklı (Beyinde Meydana Gelen İncinme) DÜZEY Zekâ Bölümü Puanları Hafif düzey zihinsel yetersizlik 50-55’den yaklaşık 70’e Orta düzey zihinsel yetersizlik 35-40’dan 50-55’e Ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den 35-40’a Çok ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’den aşağıya Aralıklı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Sınırlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Kapsamlı desteğe ihtiyaç duyan bireyler Yaygın desteğe ihtiyaç duyan bireyler Aralıklı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin her zaman yardıma gereksinimi yoktur. Sadece geçiş dönemlerinde kısa süreli yardımlar alırlar. Sınırlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin belli zamanlar içerisinde tutarlı yardım ihtiyaçları bulunur. Örneğin meslek hayatına geçiş döneminde destek almak. Kapsamlı Desteğe İhtiyaç Duyan bireylerin uzun süreli ve belirli ortamlarda yardıma ihtiyaçları vardır. örneğin; okul ya da evde düzenli destek almak. Yaygın Desteğe İhtiyaç Duyan bireyler yaşam boyu desteğe ihtiyaç duyarlar. Farklı ortamlarda yoğun yardımlar gerektiğinden fazla personele ihtiyaç vardır. AAMR’nin (1992) önermiş olduğu 3 aşamalı tanılama süreci bu adımda kullanılabilir. 1. Zihinsel işlevler, uyumsal beceriler ölçülür. Kliniklerde psikolog ve psikiyatristler Zeka testleri tarafından Uyumsal beceri ölçekleri RAM ‘larda psikolojik danışmanlar tarafından 2. Bireyin güçlü ve zayıf yönleri belirlenerek destek ihtiyaçları belirlenir. 3. Özel eğitim ve destek hizmetlerin yoğunluğuna karar verilir. Yalnızca zeka testlerinden alınan sonuçlar ölçüt alındığında genel nüfusun % 2.27 ‘ si Bir takım faktörlerin etkisiyle genel nüfusun % 3’ ü zihinsel yetersizliği olan bireylerden oluşmaktadır. Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer Hafif Düzey Orta Düzey Ağır ve Çok Ağır Düzey Diğer AAMR’nin (2002) yapmış olduğu, zihinsel yetersizliğin nedenlerinin sınıflandırılması şöyledir: Kromozomal Bozukluklar Çevresel Etkiler Metabolizma Beyin Gelişimiyle Sorunları İlgili Sorunlar  Genler bütün canlılarda bulunur ve canlıların bütün özelliklerini belirler.  Genler insan vücudundaki bütün hücrelerde bulunur.  Genler hücrenin ne yapması gerektiği konusunda kılavuzluk ederler. Down sendromunda kromozom sayısı 46 yerine 47’dir. Nedenleri kesin olarak bilinmemekle beraber annenin yaşı ilerledikçe Down sendromu olasılığı da artmaktadır. Belirgin yüz siması ve gözler, el ayasında tek çizgi, kasların yumuşak olması, sarkık dil ve kısa boy dikkat çeker. Bazı durumlarda kalp yetmezliği, mide sorunları, tiroit bozuklukları gösterebilirler. Genelde hafif ve orta derece zihinsel yetersizlik gösterirler. Anne karnındaki taramalarda genelde belirlenebilir. Okulda ve sonraki yaşamlarında insanlarla kurdukları ilişkilerde desteklenirler ise başarılı olurlar. Zihinsel yetersizliğin genetik olarak en yaygın geçme sebebidir. Bozukluğa X kromozomunun kırılgan yapısı nedeniyle bu isim verilmektedir. Çocuklarda zihinsel yetersizliğin yanı sıra aşırı hareketlilik, zayıf göz teması, yinelen konuşmalar gibi özellikler görülür. Yedinci çift kromozomun önemli derecede yokluğunda kaynaklanır. Zekaları 50-60 civarı olmasına rağmen sözcük hazineleri geniştir. Kurdukları cümleler son derece karmaşık ve düzgündür. Bu sendrom babadan gelen 15. kromozomda var olan bir genetikte ilgilidir. İki evresi vardır. ilk evre uyku, solunum problemi, cinsel organların az gelişmiş olması, aşırı iştah, ince ses tonu olarak görülmektedir. İkinci evrede hafif ya da orta derecede zihinsel gerilik, motor becerilerde gerilik, gecikmiş konuşma olarak görülmektedir. Doğuştan zihinsel yetersizliğe neden olabilen bir metabolizma bozukluğudur. Vücut proteindeki fenilalalin maddesini ayrıştıramaz. PKU, doğumdan hemen sonra topuktan alınan bir damla kanın tahlil edilmesiyle belirlenebilmektedir. Fenilalalin maddesi içermeyen besinlerin bulunduğu bir diyet programı sağlanırsa çocuk normal gelişimini sürdürebilmektedir Kafanın normalden belirgin ölçüde küçük olmasıdır. Çeşitli kromozom bozuklukları veya anne karnındaki enfeksiyonlar gibi çeşitli nedenlerden kaynaklanmaktadır. Mikrosefalinin herhangi bir tedavisi yoktur. Kafatasının aşırı büyümesidir. Genelde şu üç nedenden dolayı gerçekleşir: a) Beyin omurilik sıvısının dolaşım yolundaki tıkanma nedeniyle belirli bölgelerde normalin üstünde yoğunlaşması, b) Beyin omurilik sıvısının aşırı üretimi, c) Beyin-omurilik sıvısının emiliminin düşük olması. Annenin hamilelik sürecinde içki içmesi bu hastalığa yol açmaktadır. Bu çocuklarda küçük göz kapakları, içeri göçük burun köprüsü, ince üst dudak, kalkık burun, küçük dişler ve yavaş fiziksel büyüme görülür. Çoğunlukla büyüme bozukluğu olarak ortaya çıkmaktadır.