Kujtesa (1) (1) PDF

Kujtesa Shikoni përreth klasës? Cka po shihni?  Në të njejtën kohë ne kapim: ▪ Tingujt ▪ Erërat ▪ Format ▪ Ngjyrat ▪ Përbërjet Të gjitha këto infomacione kanë të bëjnë me rregjistrat shqisor  Rregjistrat shqisor ▪ Paraqesin të gjithë rregistrin shqisorë që paraqet disa dhom...

Kujtesa Shikoni përreth klasës? Cka po shihni?  Në të njejtën kohë ne kapim: ▪ Tingujt ▪ Erërat ▪ Format ▪ Ngjyrat ▪ Përbërjet Të gjitha këto infomacione kanë të bëjnë me rregjistrat shqisor  Rregjistrat shqisor ▪ Paraqesin të gjithë rregistrin shqisorë që paraqet disa dhoma pritjeje ky informacioni hyn edhe qëndron vetëm për pak kohë ▪ Rregjistratë pamor ▪ Rregjistratë dëgjimor  Rregistrat pamorë dhe dëgjimor ▪ Rregistratë shqisorë kanë kapacitet pa kufi por ▪ Informacioni zhduket shumë shpejt ▪ Fotografoni dhomën ▪ Përpiquni të mban në mend sa më shumë detaje nga dhoma ▪ Eksperimenti i Sperling (1960) ▪ Shfaqte në pak sekonda grupe germash të grupuara në tri rradhë ▪ Kur germat nuk shaqeshin më aty ai përdorte disa tingujë për t’ua bërë me dije pjesëmarrësve se cilën rradhe të germave do të duhej ta përkujtonin ▪ Tinglli i lartë nënkuptonte kujtimin e rradhës së lartë, i ulët rradhën e ulët edhe tingulli i mesëm rradhën e mesme. ▪ Nëse tingulli lëshohej menjëherë pas shfaqjes se germave ata mund të kujton 3-4 germa për secilën rradhë. ▪ Por nëse kalonte qofte edhe një sekond ata mund të kujtonin 1-2 germa për secilën rradhë ▪ Në jetën e përditshme kjo dukuri quhet maskim (informacioni i vjetër zëvendësohet me të riun) ▪ Informacioni dëgjimor zgjatë më shumë ▪ Jehona  Definicioni për kujtesën ▪ Kujtesa është proces që ka të bëjë me ruajtjen e asaj që është mësuar, me rinjohje dhe riprodhim të asaj që është fituar në bazë të përvojës së individit dhe në bazë të mësaurit aktiv të tij (P.Nushi, 1995). ▪ Lui Terston e konsideron kujtesën edhe si aftësi të posacme të individit.  Proceset e kujtesës ▪ Retencioni- ka të bëjë me të mbajturit në mend të përmbajteve të ndryshme mësimore. - Engrame apo neurograme ▪ Rinjohja apo rekognicioni – ka të bëjë me bëjë me vetëdijen e individit se lënda që po e lexon apo mëson nuk po e lexon për herë të parë. ▪ Riprodhimi – është forma më objektive e kujtesës për lëndën e mësuar Si merren informacionet ? Ku vendosen? Si ruhen? Si riprodhohen? Si harrohen?  Fazat e kujetesës ▪ Kujtesa sensorike ▪ Kujtesa afatshkurtët ▪ Kujtesa afatgjatë  Kujtesa sensorike ▪ Informatat merren përmes shqisave: të parit, të dëgjuarit. ▪ Në formë të figurave mentale ▪ Figura mentale zgjatë disa sekonda ▪ Informacioni nuk ka domethënie të veqante ▪ Informatat marrin domethënie pasi që individi fillon të ju kushtojë vëmendje ▪ Informatat të cilave nuk iu kushtojmë vëmendje zhduken nga “depo shqisore” ▪ Kjo fazë e kujtesës ka volum shumë të madh por kohëzgjatje të shkurtë ▪ Kujtesa ikonike ▪ Qe ka te beje me mbajtjen ne mend te stimujve vizual ▪ Kujtesa ekoike ▪ Qe ka te beje me mbajtjen ne mend te stimujeve ▪ Auditiv  Kujtesa afatshkurtër ▪ Faza e dytë e kujtesës ▪ Dëprtojnë vetëm disa nga figurat mentale të kujtesës shqisore ▪ Krijohen kushtet për t’I dhënë domethënie informatës ▪ Bartjen e tyre në depo e kujtesës afatgjatë ▪ është më e gjatë se kutjesa sensorike mirëpo vëllimi apo kapaciteti i saj është i vogël. ▪ Në kujtesën afatshkurtër mund të qëndrojnë në të njejtën kohë 7 elemente ( plus/minus 2) ▪ Chunking ▪ Procesi i kombinimit te shume informatave te vogel ne disa grupe me te medha ne menyre qe te bejne pjese ne kujtesen afate-shkurter XNBCPHDSATCBSX X NBC PHD SAT CBS X  Kodimi në KASH ▪ Fonologjikisht (ashtu sic tingëllon) ▪ Gjërat që tingëllojnë njësoj kanë tendencë të ngatërrohen ▪ Zog, zot, sot kot ▪ Diell, bar, lopë ditë ▪ Në formën pamore (ashtu sic e shohim) ▪ Një pjesë e materialit mbahet mend ashtu sic duhet edhe sipas asaj cfarë kuptimi ka ▪ Hartat, grafikët, pikutrat ▪ Kodimi i dyfishtë ▪ Fonologjikisht ▪ Pamjet  Mirëmbajtja në KASH ▪ Provat e mirëmbajtjes ▪ Përsëritja mekanike  Kujtesa punuese ▪ Kujtesa punues ka te ▪ Efekti i gjatësise së beje me ate qe ne e fjalës mbajme mend ▪ Tendeca e fjaleve te aktualisht shkurta per tu koduar ▪ Ka kapacitetin rreth 7, ▪ Phonological loop +/- 2 elemente ▪ Visuospatial sketchpad ▪ Ka kapacitet rreth 2 ▪ Central executive sekonda te informacionit ▪ Episodic buffer ▪ me aftesin tone per te integruar informata prej sistemeve te ndryshme ▪ Farmer et al (1986) ▪ me veshtire i mbajtme mend informatat qe lidhen me perdorimin e sistemeve te njejta sesa ato qe nderlidhen me sisteme te ndryshme ▪ Efekti i pozicionit serial ▪ Efekti i përparëm – përsëritja e sendeve të para rrit gjasat që ato të dërgohen në kujtesën afatëgjatë ▪ Efekti i fundëm – informatat ende ndodhën në kujteësën afatshkurtër  Kujtesa afatgjatë ▪ është faza më e rëndësishme e kujtesës ▪ Informatat barten përmes përsëritjeve ▪ Gjurmët që krijohen me anë të përsëritjeve janë gjurmë të stabilizuara ▪ Zgjasin shume, madje edhe tërë jetën ▪ Informacionet e vendosura në këtë kujtesë nuk harrohen ▪ Harresa I atribuohet mungesës së strategjisë së individit për t’a riprodhuar lëndën  Depo e Kujtesa Hyrje kujtesës afatshkurëe Dalje Sensorike Depo e kujtesës Afatgjatë Fig. 9.2 Remembering is thought to involve at least three steps. Incoming information is first held for a second or tëo by sensory memory. Information selected by attention is then transferred to temporary storage in short-term memory. If neë information is not rapidly encoded, or rehearsed, it is forgotten. If it is transferred to long-term memory, it becomes relatively permanent, although retrieving it may be a problem. The preceding is a useful model of memory; it may not be literally true of ëhat happens in the brain (Eysenck & Keane, 1995). Exi Table of Contents t  Kodimi në KAGJ ▪ Kodimi sipas kuptimit ▪ Efekti i pozicionit serial ▪ Efekti i përparëm – përsëritja e sendeve të para rrit gjasat që ato të dërgohen në kujtesën afatëgjatë ▪ Efekti i fundëm – informatat ende ndodhën në kujteësën afatshkurtër  Mirëmbajtja e KAGJ ▪ Përsëritja mekanike ▪ Ushtrimin e një aftësie në mënyrë mekanike ▪ Përsëritja e përpunuar ▪ Lidhja e një informacioni të ri në kujtesën afatëshkurtër me materialin e ngjashëm të ruajtur në kujtesën afatëgjatë ▪ Materialet e kuptimshme lidhen me materialet e reja ▪ Teknika mnemonike ▪ Skemat ▪ Një kornizë apo strukturë e krijuar nga përvoja ▪ Pritjet janë një lloj i skemave ▪ Skema e një orë mësimore, skema e një restoranti etj ▪ Stereotipet  Llojet e kujtesës ▪Kujtesa semantike – të dhënat, faktet, rregullat, parimet, nocionet. Ka të bëjë me kujtesën afatgjatë. Ndryshe quhet edhe kujtesa verbalo-logjike. ▪Kujtesa episodike – fillimi dhe mbarimi kohor të ngjarjeve, dukurive të caktuara të cilat përjetohen personalisht Keto dy llojet te kujtesave quhen edhe eksplicite. ▪Kujtesa procedurale – kujtimet afatgjatë që kanë të bëjnë me shprehitë, zakonet, detyrat shqisore dhe motore ▪ Kujtesa figurative, semantike dhe epsidoike quhet edhe kujtesë intelektuale ▪ Kujtesa emocionale janë reagime emocionale të mësuara ndaj ngacmuesve të ndryshëm ▪ Kujtesa implicite dhe eksplicite ▪ Kujtesa ekspilicte ▪ Kujtesa implicite ▪ Kujtimet për të cilat ne ▪ Kujtimet procedurale jemi të vetëdijshëm ▪ Kujtimet emocionale ▪ Kujtesën episodike ▪ Për të cilat ne nuk jemi ▪ Kujtesën semantike të vetëdijshëm ▪ Kujtimet për ▪ Nuk mund t’i shprehim informacionin që e me fjalë edhe zotërojmë, kuptojmë ▪ Nuk jemi të edhe e shprehim me vetëdijshëm që i fjalë zotërojmë ▪ Kujtesa motorike- është bazë e të mësuarit të lëvizjeve, shkathësive dhe shprehive të njeriut.. Dallimet e njerëzve sipas kujtesës së tyre ▪ Njerëzite dallohen sipas shkallës së zhvillimit të kujtesës, sipas mënyrës së marrjes dhe mbajtjes mend të informacioneve, sipas mënyrës së riprodhimit të tyre. ▪ Prandaj dallojmë disa tipe në këtë aspekt: - tipin dëgjmor - tipin pamor - tipin motorik Metodat e gjumrmimit të kujtesës ▪ Metoda e kursimit – ▪ Savings Ebingausi ▪ Prototipi ▪ Metoda e rinjohjes ▪ Skemat ▪ Metoda e ▪ Skriptat qe jane skema rikonstruktimit kane nje sekuence ▪ Metoda e ripordhimit ▪ Rrjeteve ▪ Aktivizimi i informacionit ▪ Niveli i procesimit te ▪ Perseritja me elaborim informacionit ▪ Kujtese me te mire ▪ Procesimi i thelle ▪ Encoding specificity nderlidhet me kujtese principle me te mire ▪ Nese kushtet jane te ▪ Efekti i gjeneralizimit njejta ne kohen e ▪ Perseritja per mbajtjes ne mend mirembatjtje ▪ Context dependent memory ▪ State dependent memory  Crregullimet e kujtesës ▪ Humbja e kujtesës ose amnezia ▪ Aftësia e kufizuar e mbajtjes mend dhe ripordhimit të përjetimeve dhe përmbajtjeve – hipoamnezia ▪ Përzirja përmbajtësore, kohore dhe sipërfaqësore e kujtimeve – paramnezia ▪ Paaftësia e harresës së përjetimeve dhe përmbajtjeve të mësuara – hiperamnezia  Amnezia ▪ është formë e rëndë e crregullimit të kujtesës ▪ Mund të shfaqet në formë të plotë apo të pjesëshme ▪ Amnezia e plotë ▪ Amnezia e pjesëshme: - amnezia anterograde dhe - amnezia retrograde  Paraamnezia ▪ Paraamnezia ndodh kur individi i përzien kujtimet e tij për njërez, për ngjarje. ▪ Format e paramenzisë janë: - dezha vy (tashmë e parë) - zhame vy (kurrë e parë) ▪ Hiperamnezia Pyetje?  Harresa ▪ Daniel Schacter (1999) ▪ Ka shtate lloje te problemeve me kujtese ▪ Transience ▪ Kujtimet qe disi vetem zbehen edhe ikin ▪ Absentmindness ▪ Harrojme per shkak se nuk perqendrohemi ▪ Blocking ▪ Nuk kemi qasje ne informatat e ruajtuar ne kujtese ▪ Tip of the tongue phenomena ▪ E dime qe dime por nuk mund ta kujtojme ▪ Inhibicioni retroaktiv ▪ Veshterise me mbajt mend infromatat e vjetra meqe te rejat po vijne ▪ Inhibicioni proaktiv ▪ Veshtiresi ne mbajtjen mend te informatave te reja per shkak te vjetrave ▪ Flashbulb memory ▪ Eyewitness memory ▪ Nje lloje specifik i ▪ Yerkes – Dodson law kujteses ▪ Weapon focus effect ▪ Me emocione shume te ▪ Own race bias gjalla dhe te rendesishme  Memory constructions ▪ Source misattribution ▪ Imagination inflation