KOMKUL_Unang-Markahan-Unang-Hati.pdf

MGA BABASAHIN Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino Unang Markahan WIKA – Kahulugan at Katangian ng Wika Isang napakahalagang instrumento ng k...

MGA BABASAHIN Komunikasyon at Pananaliksik sa Wika at Kulturang Pilipino Unang Markahan WIKA – Kahulugan at Katangian ng Wika Isang napakahalagang instrumento ng komunikasyon. Pinagsama-samang makabuluhang tunog, simbolo at tuntunin na nakabubuo ng mga salitang nakapagpapahayag ng kahulugan o kaisipan. Behikulong nagagamit sa pakikipag-usap at pagpaparating ng mensahe sa isa’t isa. Nagkakaintindihan tayo. Nakapagbibigayan tayo ng ating mga pananaw, opinyon, kautusan, impormasyon at tuntunin. Ang dila ay konektado sa pasalitang pagbigkas dahil ang iba’t ibang tunog ay nalilikha ng iba’t ibang posisyon ng dila. Ang WIKA ay may tradisyonal na pagpapakahulugang sistema ng arbitraryong vokal- simbol ng isang pamayanan sa pakikipagtalastasan at pakikipag-ugnayan sa isa’t isa. ❖ Pagpapakahulugan ng mg Dalubhasa Paz, Hernandez at Peneyra Ang wika ay tulay na ginagamit para maipahayag at mangyari ang anumang minimithi o pangangailangan natin. Dr. Jose Villa Panganiban Ang wika ay paraan ng pagpapahayag ng pagkukuro-kuro at damdamin sa pamamagitan ng mga salita upang ipakipag-unawaan sa kapwa tao. Henry Allan Gleason Jr. Ang wika ay masistemang balangkas ng mga tunog na pinili at isinaayos na pamaraang arbitraryo upang magamit ng mga taong nabibilang sa isang kultura. Diksyunaryong Cambridge Ang wika sa ganitong paraan ay isang sistema ng komunikasyong nagtataglay ng mga tunog, salita at gramatika na ginagamit sa pakikipagtalastasan ng mga mamamayan sa isang bayan o sa iba’t ibang uri ng gawain. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  Charles Darwin Ang wika ay isang sining tulad ng paggawa ng serbesa o pagba-bake ng cake o ng pagsusulat. Hindi rin ito tunay na likas sapagkat ang bawat wika ay kailangan munang pag-aralan bago matutuhan. Bernales Ang wika ay proseso ng pagpapadala at pagtanggap ng mensahe sa pamamagitan ng simbolikong cues na maaaring berbal o di-berbal. Mangahis May mahalagang papel na ginagampanan ang wika sa pakikipagtalastasan. Constantino at Zafra Ang wika ay isang kalipunan ng mga salita at ang pamamaraan ng pagsasama-sama ng mga ito para magkaunawaan. Lumbera Ang wika ay hininga. Alfonso Santiago Wika ang sumasalamin sa mga mithiin, lunggati, pangarap, damdamin, kaisipan, pilosopiya, kaalaman, moralidad, paniniwala at mga kaugalian ng tao sa lipunan. UP Diksyunaryong Filipino Ang wika ay “lawa ng mga salita at sistema ng paggamit sa mga ito na laganap sa isang sambayanan na may iisang tradisyong pangkultura at pook na tinatahan. ❖ Katangian ng Wika Ang WIKA ay may iba’t ibang katangian batay sa pagpapakahulugag nabuo ng mga dalubhasa. Ang wika ay… Masistemang Balangkas Ang tunog ay isinasaayos sa paraang sistematiko para makabuo ng makabuluhang salita, parirala, o pangungusap. Sinasalitang Tunog Sinasalita na galing sa magkasunud-sunod na tunog na humuhugis mula sa iba’t ibang kasangkapan sa pagsasalita. Arbitraryong Simbolo ng Tunog Ang mga salita ay tumututok sa mga salitang simbolo at napapaloob sa katawagang ito ang dualismo na isang pananagaisag at isang kahulugan. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  Komunikasyon Ito ay kasangkapan ng komunikasyon ng dalawa o higit pang nag-uusap. Pantao Isang eksklusibong pag-aari ng mga taong sila mismo ang lumikha at gumagamit. Dala-dala ng mga tao ito bilang kasangkapan ng pakikipagtalastasan. Kaugnay ng Kultura Taglay nito ang kultura ng lipunang pinagmumulan nito. Ang sining, panitikan, karunungan, kaugalian, kinagawain at paniniwala ng mamamayan. Ginagamit Kailangan itong gamitin na instrumento sa komunikasyon. Unti-unti itong mawawala kapag hindi ginagamit. Dinamiko Ang wika ay patuloy na nagbabago at nadadagdagan ng bagong salita sa paglipas ng panahon. Natatangi Ang bawat bansa ay may kanya-kanyang paraan ng pagsasalita upang magkaunawaan sa paraang kinamulatan at kinamihasnan. Pinipili at Isinasasaayos Sa pakikipag-usap, pinipili natin ang mga salitang madaling maintindihan ng ating kausap at para mas maging mabisa ito, kinakailangan itong isaayos. Ang Wikang Pambansa Paano kaya hinirang ang Filipino bilang wikang pambansa? 1934 Mainitang tinalakay, pinagtalunan at pinag-isipan sa Kumbensiyong Konstitusyunal noong 1934 ang pagpili sa wikang pambansa. Iminungkahi ng grupo ni Lope K. Santos na isa sa mga umiiral na wika sa bansa ang magiging wikang pambansa. Marami ang sumang-ayon gayundin ang sumalungat na mga maka-Ingles. Ngunit ipinaglaban ng grupo ni Santos na dapat ang magiging wikang pambansa ay isa sa mga umiiral na wika ng Pilipinas. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  1935 Sinusugan ni Pangulong Manuel Quezon ang mungkahi ng grupo ni Lope at pagsusog na ito ay nabigyang daan sa probisyong pangwika na nakasaad sa Artikulo XIV, Seksiyon 3 ng Saligang Batas 1935. “Ang Kongreso ay gagawa ng mga hakbang tungo sa pagkakaroon ng isang wikang pambansang ibabatay sa isa sa mga umiiral na katutubong wika. Hangga’t hindi itinatakda ng batas, ang wikang Ingles at Kastila ang siyang mananatiling opisyal na wika.” Artikulo XIV, Seksyon 3 ng Saligang Batas ng 1935 Nagtatag ng Surian ng Wikang Pambansa si Norberto Romualdez ng Leyte na ang tungkulin ay “Mag-aaral ng mga diyalekto sa pangkalahatan para sa layuning magpaunlad at magpatibay sa isang pambansang wika batay sa isa sa mga umiiral na wika ayos sa balangkas, mekanismo, at panitikan na tinatanggap at sinasalita ng nakararaming Pilipino.” Batas Komonwelt Blng. 184 Ang Surian ay nag-atas ng mga taong mag-aaral at ang mga ito ay binubuo ng mga miyembrong mula sa iba’t ibang pangkat ng mga Pilipino at kumakatawan sa mga pangunahing wika sa bansa. “ang wikang pipiliin ay dapat… wika ng sentro ng pamahalaan; wika ng sentro ng edukasyon; wika ng sentro ng kalakalan; at wika ng pinakamarami at pinkadakilang nasusulat na panitikan.” 1937 Iprinoklama ni Pangulong Quezon na wikang TAGALOG ang magiging batayan ng Wikang Pambansa sa bisa ng Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 noong Disyembre 30, 1937. Magkakabisa ang kautusang ito pagkatapos ng dalawang taon. 1940 Dalawang taon matapos mapagtibay ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134, nagsimulang ituro ang wikang pambansa batay sa Tagalog sa mga pampubliko at pribadong paaralan. 1946 Nang ipinagkaloob ng mga Amerikano ang ating kalayaan, sa Araw ng Pagsasarili ng Pilipinas noong Hulyo 4, 1946 ay ipinahayag ding ang mga wikang opisyal ng bansa ay Tagalog at Ingles sa bisa ng Batas Komonwelt Blg. 570. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  1959 Agosto 13, 1959 ay pinalitan ang tawag sa wikang pambansa, mula Tagalog ay naging Pilipino sa bisa ng kautusang Pangkagawarang Blg. 7 na ipinapalabas ni Jose E. Romero, dating Kalihim ng Edukasyon. 1972 Muling nagkaroon ng mainit na pagtatalo sa Kumbensiyong Konstitusyunal kaugay sa usaping pangwika. Ang naging probisyong pangwika sa huli ay ang Saligang Batas ng 1973, Artikulo XV, Seksiyon 3, blg. 2 PROBISYONG PANGWIKA “Ang Batasang Pambansa ay dapat magsagawa ng mga hakbang na magpapaunlad at pormal na magpapatibay sa isang panlahat na wikang pambansang kilalaning Filipino.” Artikulo XV, Seksyon 3 Blg. 2 ng Saligang Batas ng 1973 1987 Sa Saligang Batas ng 1987 ay pinagtibay ng Komisyong Konstitusyunal na binuo ng dating Pangulong Cory Aquino ang implementasyon sa paggamit ng Wikang Filipino. “Ang wikang pambansa ng Pilipinas ay Filipino. Samantalang nalilinang, ito ay dapat payabungin at pagyamanin pa salig sa umiiral na mga wika sa Pilipinas at sa iba pang wika.” Artikulo XIV, Seksyon 6 ng Saligang Batas ng 1987 “nag-aatas sa lahat ng kagawaran, kawanihan, opisina, ahensya, at instrumentality ng pamahalaan na pagsagawa ng mga hakbang na kailangan para sa layuning magamit ang Filipino sa opisyal na mga transaksiyon, komunikasyon, at korespondensiya.” Atas Tagapagpaganap Blg. 335 serye ng 1988 Wikang Opisyal at Wikang Panturo Ano nga ba ang wikang opisyal at wikang panturo ng Pilipinas? Wikang Opisyal Ang wikang opisyal ay ang itinadhana ng batas na maging wika sa opisyal na talastasan ng pamahalaan. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  Wikang Panturo Ang wikang panturo naman ang wikang opisyal na wikang ginagamit sa pormal na edukasyon. “Ukol sa layunin ng komunikasyon at pagtuturo, ang mga wikang opisyal ng Pilipinas ay Filipino at, hangga’t walang ibang itinatadhana ang batas, Ingles. Ang mga wikang panrehiyon ay pantulong na mga wikang opisyal sa mga rehiyon at magsisilbing pantulong na mga wikang panturo roon. Dapat itaguyod nang kusa at opisyonal ang Kastila at Arabic.” Ayon sa itinatadhana ng ating Saligang Batas ng 1987, Artikulo XIV, Seksyon 7 Sa pagapasok ng K to 12 Kurikulum, ang Mother Tongue o unang wika ng mga mag- aaral ay naging opisyal na wikang panturo mula Kindergarten hanggang Grade 3 sa mga paaralang pampubliko at pribado man. “Mother Tongue – Based Multi-Lingual Education” (MTB-MLE) “ang paggamit ng wikang ginagamit din sa tahanan sa mga unang baytang ng pag- aaral ay makatutulong mapaunlad ang wika at kaisipan ng mga mag-aaral at makapagpapatibay rin sa kanilang kamalayang sosyo-kultural.” Brother Armin Luistro, FSC - DepEd Secretary 12 lokal at panrehiyong wika at diyalekto ang gagamitin. Sa taong 2015 dinagdagan ng pito (7) kaya’t naging labinsiyam na wika at diyalekto ang gagamitin. 19 na lokal at panrehiyong wika at diyalekto na gagamitin sa MTB-MLE. Tagalog Maranao Kapampangan Chavacano Pangasinense Ybanag Iloko Ivatan Bikol Sambal Bisaya Aklanon Hiligaynon Kinaray-a Waray Yakan Tausug Surigaonon Maguindanaoan  Monolingguwalismo, Multilingguwalismo at Bilingguwalismo Monolingguwalismo Ito ang tawag sa pagpapatupad ng iisang wika sa isang bansa kung saan iisang wika ang ginagamit na wikang panturo sa lahat ng larangan. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  Bilingguwalismo Ang nagsasabing bilingguwal ay isang taong may sapat na kakayahan sa isa sa apat na makrong kasanayang pangwika sa isa pang wika maliban sa kanyang unang wika. Macnamara (1967) Ang paggamit ng dalawang wika nang magkasalitan ay matatawag na bilingguwalismo at ang taong gagamit ng wikang ito ay bilingguwal. Weinreich (1953) Balanced bilingual ang tawag sa taong nakapagsasalita nang matatas ng dalawang wika at sila’y mahirap mahanap dahil karaniwang nagagamit ng mga bilingguwal ang wikang mas naaangkop sa sitwasyon at sa taong kausap. (Cook at Singleton:2014) Bilingguwalismo sa Wikang Panturo “Ang Batasang Pambansa ay magsasagawa ng mga hakbang tungo sa pagpapaunlad at pormal na paggamit ng pambansang wikang Pilipino. Hangga’t hindi binabago ang batas, ang Ingles at Pilipino ang mananatiling mga wikang opisyal ng Pilipinas.” Artikulo 15 Seksiyon 2 at 3 ng Saligang Batas ng 1973 Ang probisyong ito sa saligang batas ang naging basehan ng Surian ng Wikang Pambansa sa pagharap sa Kalihim ng Edukasyon at Kultura ng kahilingang ipatupad ang patakarang bilingual instruction na pinagtibay ng Board of National Education (BNE) bago pa umiral ang Martial Law. Ang patakarang iyon ay alinsunod sa Executive Order # 202 na bubuo ng Presidential Commission to Survey Philippine Education (PCSPE) tungkol sa dapat maging katayuan ng Pilipino at Ingles bilang mga wikang panturo sa paaralan. Panuntunan o Polisiya sa Pagpapatupad ng Bilinggual Education Department Order No. 25, s. 1974 Department of Education Hunyo 19, 1974 Makalinang ng mga mamayang Pilipinong matatas sa pagpapahayag ng wikang Filipino at Ingles. Ang pariralang bilingual education ay binigyan katuturan sa magkahiwalay na paggamit ng Pilipino at Ingles bilang mga wikang panturo mula Grade 1 pataas sa mga tiyak na asignatura. Ang mga asignatura o araling dapat ituro sa Pilipino ay Social Studies/Social Science, Work Education,Character Education, Health Education at Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025  Physical Education. Ingles naman ang magiging wikang panturo sa Science at Mathematics. Multilingguwalismo Ang Pilipinas ay isang bansang multilingguwal. Karamihan sa atin ay nakapagsasalita at nakauunawa ng Filipino, Ingles at isa o higit pang wikang katutubo. Wikang Filipino at wikang banyagang Ingles ang ginagamit na wikang panturo sa mga paaralan.  Unang Wika, Pangalawang Wika at Iba Pa Ang unang wika ang tawag sa wikang kinagisnan mula sa pagsilang at unang itinuro sa isang tao. Pangalawang Wika Sa paglaki ng mga bata ay nagkakaroon sila ng exposure sa ibang wika at sa paulit-ulit niya itong naririnig unti-unti niya itong natutuhan hanggang sa magkaroon ng sapat na kasanayan sa paggamit ng wikang ito. Pangatlong Wika Sa pagdaan ng panahon ay lumawak pa ang mundo ng bata at dumarami ang mga taong kanyang nakasasalamuha. Dahil dito’y may ibang bagong wika pa uling narinig at natutuhan na kanyang magagamit sa pakikipagtalastasan. Unang Markahan – Taong Panuruan 2024-2025