Key Points: Makrong Kasanayan (Tagalog) PDF

***Makrong Kasanayan*** *Pakikinig (Listening)* *Pag-unawa sa naririnig: Ang pakikinig ay ang kakayahan ng isang tao na maunawaan at maproseso ang mga impormasyong naririnig mula sa ibang tao. Hindi lamang ito simpleng pagtanggap ng tunog, kundi ang pagkakaroon ng malalim na pag-unawa sa mensaheng...

***Makrong Kasanayan*** *Pakikinig (Listening)* *Pag-unawa sa naririnig: Ang pakikinig ay ang kakayahan ng isang tao na maunawaan at maproseso ang mga impormasyong naririnig mula sa ibang tao. Hindi lamang ito simpleng pagtanggap ng tunog, kundi ang pagkakaroon ng malalim na pag-unawa sa mensaheng ipinapahayag ng nagsasalita. Ang pakikinig ay natural na natutunanng isang tao.* *Mahalaga sa interaksyon: Ang epektibong pakikinig ay isang mahalagang aspeto ng komunikasyon dahil ito ang nagbibigay-daan upang makapagbigay ng tamang tugon sa mga sinasabi ng kausap. Nakakatulong ito sa pagtatag ng maayos na ugnayan at sa pag-unawa ng mga paksang pinag-uusapan.* *Pagsasalita (Speaking)* *Pagpapahayag ng ideya: Ang pagsasalita ay ang kakayahan ng isang tao na magpahayag ng kaisipan, ideya, at damdamin gamit ang wika. Mahalaga ang wastong pagsasalita upang malinaw at epektibo ang komunikasyon sa ibang tao. Sa kontekstong wika ang pakikinig ay nagpapatibay upang matutunan ng isang tao ang pagsasalita.bagkus natural na matuto ng pagsasalita pagkatapos madebelop ang kasanayan sa pakikinig.* *Paggamit ng tamang wika: Kailangan ang angkop na gamit ng wika upang maipahayag ng tama ang mensahe, kabilang dito ang tamang pagbigkas, intonasyon, at pagbuo ng lohikal na pangungusap.* *Mahalaga sa interpersonal communication: Ang pagsasalita ay pangunahing ginagamit sa personal na pakikipag-ugnayan, sa mga talakayan, debate, o presentasyon, at ito ay mahalagang kasangkapan sa paglalahad ng mga ideya at pakikipagtalastasan.* *Pagbasa (Reading)* *Ang pagbasa ay isang mahalagang kasanayan sa komunikasyon at pagkatuto na tumutukoy sa proseso ng pagkuha at pag-unawa ng impormasyon mula sa nakasulat na teksto. Ito ay isang aktibong proseso na nangangailangan ng konsentrasyon at interpretasyon upang maiproseso ang mga salita at ideya na nakalagay sa isang dokumento o anyo ng teksto. Ang 90 porsiyento ng ating kaalaman ay mula sa pagbabasa kaya malaki ang oras na nailalaan sa kasanayan na ito.* ### *Pagsulat (Writing)* *Ang pagsulat ay isang produktibong kasanayan (output skill) na nangangailangan ng masusing pag-iisip at organisasyon ng mga ideya upang maipahayag nang malinaw at lohikal ang mensahe. Isa ito sa mga pangunahing paraan ng komunikasyon na ginagamit sa iba\'t ibang larangan tulad ng edukasyon, trabaho, at kultura. Ito ang pinakamahirap na kasanayan matutunan sapagkat ang pagkilala ng mga kompleks na simbolo ay nangangailangan ng maigi na konsentrasyon upang makilala at maisulat kaya tulad ng pagbasa at pagsulat na kasanayan ay nangangailangan ng pormal na edukasyon.* #### *Mga Katangian ng Pagsulat:* - *Pagbuo ng ideya: Ang manunulat ay kailangang magplano at mag-organisa ng mga ideya batay sa layunin at paksa.* - *Istruktura: Ang pagsusulat ay may lohikal na pagkakasunod-sunod tulad ng introduksyon, katawan, at konklusyon.* - *Paggamit ng wika: Kinakailangan ang tamang paggamit ng wika upang maging malinaw, tuwid, at epektibo ang pagpapahayag ng mga ideya.* - *Pagkamalikhain: Sa malikhaing pagsusulat tulad ng tula, sanaysay, at kwento, mahalaga ang pagpapakita ng orihinalidad at imahinasyon ng manunulat.* *Panonood (Viewing)* *Ang panonood ay isang reseptibong kasanayan (input skill) na nakatuon sa pag-unawa at pagsusuri ng mga visual na impormasyon mula sa iba\'t ibang anyo ng media tulad ng pelikula, telebisyon, dokumentaryo, video clip, at iba pang biswal na presentasyon.* #### *Mga Katangian ng Panonood:* - *Pagproseso ng Visual na Impormasyon: Tumutulong ang panonood sa pag-unawa ng mga visual cues, simbolo, kulay, at kilos na nakikita sa isang palabas o video.* - *Koneksyon sa Audio: Maliban sa biswal, mahalaga rin ang pakikinig sa mga salitang binibigkas, tunog, at musika upang mas maunawaan ang kabuuang mensahe ng palabas.* - *Pagsusuri at Pagsusuri ng Nilalaman: Kabilang sa kasanayan ng panonood ang kakayahang suriin ang tema, karakter, plot, at mga isyung ipinapakita sa video o palabas.* ***I.Kahulugan ng Akademikong Sulatin*** - ***Akademikong Sulatin** ay isang uri ng sulatin na naglalayong magbigay ng impormasyon o magturo ng isang ideya sa isang pormal at lohikal na pamamaraan.* - *Karaniwan itong ginagamit sa mga akademikong gawain tulad ng mga ulat, sanaysay, pananaliksik, at iba pang mga gawain sa paaralan o unibersidad.* - *Mas lantad ang organisasyon at estruktura at ginagabayan ng mga batas gramatika nang akademikong pagsulat kumpara sa ibang mga sulatin at ang akademikong pagsulat ay sumasalamin sa istriktong kombensiyon ng pagbabantas, pagbabaybay at gramatika.* - *Obhetibo ang tono o ang pagkasulat ng akademikong sulatin.* ***II. Katangian ng Akademikong Sulatin*** 1. ***Pormal** -- Gumagamit ng pormal na wika at estruktura. Iwasan ang paggamit ng mga salitang balbal o kolokyal.* 2. ***Impersonal/Obhetibo** -- Nakabatay sa mga datos at ebidensya, hindi sa personal na opinyon o damdamin.* 3. ***May Estruktura** -- Nakaayos ang nilalaman sa lohikal na paraan, karaniwang may simula, gitna, at wakas.* 4. ***Komprehensibo** -- Dapat masaklaw at detalyado ang bawat bahagi ng sulatin upang mas madaling maunawaan ng mambabasa.* 5. ***Tiyak at Konkretong Ideya (Maliwanag at Orgainsado)** -- Hindi maligoy o paligoy-ligoy; direkta sa punto.* 6. *May Paninidigan- Ang **panindigan** sa akademikong sulatin ay tumutukoy sa kakayahan ng manunulat na **magpahayag ng malinaw, lohikal, at matibay na argumento** batay sa mga datos at ebidensyang nakalap mula sa mapagkakatiwalaang mga sanggunian.* 7. *.May Pananagutan-* *Ang **pananagutan** ay tumutukoy sa **responsibilidad** ng manunulat na tiyaking tama, tumpak, at etikal ang bawat impormasyong inilalahad sa kanyang sulatin. Saklaw nito ang pagbanggit sa mga pinagkunan ng impormasyon o mga sanggunian (**citation**) upang hindi masabing **plagiarism** o pag-angkin ng ideya ng iba.Ang pananagutan din ay nangangahulugang **pagsusuri at pagbibigay-kahulugan sa datos** nang maingat at hindi pagbibigay ng maling impormasyon o manipulasyon sa resulta upang makuha ang nais na konklusyon.* 8. *Layunin-Ang **layunin** bilang katangian ng isang **akademikong sulatin** ay isang mahalagang aspeto na tumutukoy sa **kung ano ang nais makamit o maiparating ng manunulat** sa kanyang mga mambabasa. Ang layunin ng akademikong sulatin ay hindi lamang basta maglahad ng impormasyon, kundi may mas malalim at tiyak na direksyon kung paano ito dapat tanggapin.* *Ito ay magsisilbing giya sa paghabi ng mga datos o nilalaman ng isusulat.* ***III. Uri ng Akademikong Sulatin*** 1. ***Abstrak** -- Maikling buod ng kabuuan ng isang pananaliksik o tesis.* 2. ***Talumpati** -- Isang pormal na pagpapahayag ng mga ideya o pananaw sa harap ng mga tagapakinig.* 3. ***Replektibong Sanaysay** -- Sanaysay na nagpapakita ng pansariling karanasan at repleksyon ng manunulat.* 4. ***Pagsusuri** -- Kritikal na pagsusuri ng isang paksa o teksto, tulad ng mga aklat, pelikula, o konsepto.* 5. ***Posisyong Papel** -- Isang uri ng sulatin na nagpapahayag ng paninindigan o opinyon sa isang isyu o paksa.* ***IV. Bahagi ng Akademikong Sulatin*** 1. ***Panimula** -- Introduksiyon sa paksa; nagbibigay ng kabuuang ideya sa mambabasa tungkol sa sulatin.* 2. ***Katawan** -- Dito nakapaloob ang mga pangunahing ideya, ebidensya, at paliwanag. Karaniwang hati-hati ito sa mga talata.* 3. ***Wakas** -- Paglalagom ng mga tinalakay o konklusyon batay sa inilahad na impormasyon.* ***V. Mga Hakbang sa Pagsulat ng Akademikong Sulatin*** 1. ***Pagpili ng Paksa** -- Dapat na naaayon sa interes ng manunulat at may sapat na mga sanggunian.* 2. ***Pagsaliksik** -- Mangolekta ng mga impormasyon mula sa iba\'t ibang sanggunian gaya ng aklat, journal, at artikulo.* 3. ***Pagbuo ng Balangkas** -- Gumawa ng plano o outline para sa lohikal na pagkakaayos ng mga ideya.* 4. ***Pagsulat ng Unang Burador** -- Isulat ang draft na magiging basehan ng susunod na rebisyon.* 5. ***Pagrebisa** -- I-edit at ayusin ang mga kamalian sa gramatika, baybay, at estruktura.* 6. ***Pagsulat ng Pinal na Kopya** -- Isulat ang malinis at maayos na bersyon ng sulatin.* ***VI. Mga Halimbawa ng Akademikong Sulatin*** - ***Pamanahong Papel** -- Isang uri ng pananaliksik na karaniwang ginagawa ng mga estudyante bilang requirement sa kanilang kurso.* - ***Tesis** -- Isang mas malalim na pananaliksik na isinusulat ng mga mag-aaral bilang bahagi ng kanilang pagtatapos sa kolehiyo o gradwadong programa.* - ***Reaksyong Papel** -- Isang uri ng sanaysay na nagpapahayag ng reaksyon o puna tungkol sa isang paksa o isyu.* ***VII. Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Akademikong Sulatin*** 1. ***Gumamit ng angkop na mga salita** -- Iwasan ang malalalim na salita na hindi akma sa mambabasa.* 2. ***Sundin ang wastong gramatika** -- Mahalaga ang tamang paggamit ng mga salita at tamang pagkakabuo ng mga pangungusap.* 3. ***Maging maingat sa mga detalye** -- Siguraduhing tama ang mga impormasyon at ebidensiyang inilalahad.* 4. ***Gumamit ng wastong pagkakasunod-sunod ng ideya** -- Dapat malinaw at lohikal ang pagkakaayos ng mga argumento at impormasyon.* ***Mga Uri ng Pagsulat*** ### *Dyornalistik na Pagsulat* - *Kahulugan: Ito ay isang uri ng pagsulat na ginagamit sa pamamahayag o journalism. Layunin nitong magbigay ng balita, impormasyon, at kaalaman tungkol sa mga pangyayari sa lipunan, tulad ng mga balita, artikulo, editoryal, at kolum sa mga pahayagan, radyo, telebisyon, at iba pang mga media platform.* - *Halimbawa: Balita, editorial, feature article, at mga ulat sa diyaryo o news website.* ### *2. Malikhaing Pagsulat* - *Kahulugan: Tumutukoy sa pagsulat na may layuning libangin, pukawin ang imahinasyon, o magbigay ng emosyonal na epekto sa mambabasa. Ang malikhaing pagsulat ay hindi lamang limitado sa mga pormal na pamantayan ng gramatika at estruktura, at kadalasang gumagamit ng masining na wika.* - *Halimbawa: Tula, maikling kwento, nobela, dula, at sanaysay.* ### *3. Reperensiyal na Pagsulat* - *Kahulugan: Pagsulat na naglalayong magbigay ng impormasyon o patnubay batay sa mga sanggunian o references. Kadalasang ginagamit ito upang magbigay ng gabay sa pananaliksik o pagtukoy ng mga pinagkuhanan ng impormasyon, tulad ng pagsulat ng mga bibliograpiya, citation, o kaya\'y pagre-report ng mga natuklasan sa isang pag-aaral.* - *Halimbawa: Bibliograpiya, pagsusuri ng mga aklat, at mga sanaysay na nagbabanggit ng mga sanggunian.* ### *4. Teknikal na Pagsulat* - *Kahulugan: Tumutukoy sa isang uri ng pagsulat na naglalayong magbigay ng eksaktong impormasyon at gabay sa mga teknikal na paksa. Karaniwang ginagamit ito sa mga manwal, ulat, at dokumentasyon na may layuning gabayan ang mambabasa sa tamang paggamit ng mga produkto o teknolohiya, o kaya\'y magbigay ng detalyadong impormasyon tungkol sa isang teknikal na proseso o proyekto.* - *Halimbawa: Manwal ng paggamit (user manual), feasibility study, technical report, at instruction guides.* ***Mga Uri ng Teksto*** ### *1.Impormatibong Teksto* - *Layunin: Magbigay ng tiyak na impormasyon o datos tungkol sa isang paksa.* - *Katangian:* - *Direktang naglalahad ng mga ideya, datos, at kaalaman.* - *Walang opinyon o damdamin ng manunulat; tanging katotohanan at ebidensya.* - *Gumagamit ng mga teknikal na salita o jargon kung kinakailangan.* - *Halimbawa:* - *Mga ulat, artikulo sa pahayagan, ensiklopedya, at mga dokumentong pang-akademiko.* ### *2. Deskriptibong Teksto* - *Layunin: Maglarawan ng tao, bagay, lugar, pangyayari, o sitwasyon upang mabigyan ng malinaw na larawan ang mambabasa.* - *Katangian:* - *Naglalarawan nang detalyado at malinaw gamit ang mga pang-uri at pandiwa.* - *Nakatuon sa limang pandama (paningin, pandinig, pang-amoy, panlasa, at pandama) upang ilarawan ang isang karanasan o bagay.* - *Maaaring pormal o impormal ang istilo ng paglalahad.* - *Halimbawa:* - *Paglalarawan ng isang lugar o tanawin, mga karakter sa isang kwento, at personal na sanaysay.* ### *3. Persweysib na Teksto* - *Layunin: Manghikayat o kumbinsihin ang mambabasa na tanggapin ang isang opinyon, paniniwala, o posisyon sa isang isyu.* - *Katangian:* - *Gumagamit ng lohika, emosyon, at patunay upang suportahan ang argumento.* - *May malinaw na posisyon o paninindigan ang manunulat.* - *Kadalasang gumagamit ng mga retorikal na tanong, patunay, at matibay na argumento.* - *Halimbawa:* - *Mga editoryal, adbokasiya, patalastas, at posisyong papel.* ### *4. Naratibong Teksto* - *Layunin: Magkwento ng mga pangyayari, karanasan, o serye ng mga aksyon, kadalasan sa lohikal na pagkakasunod-sunod.* - *Katangian:* - *May simula, gitna, at wakas (karaniwang sinusundan ang plot structure).* - *Karaniwang gumagamit ng mga tauhan, tagpuan, at tunggalian.* - *Maaaring kathang-isip o batay sa totoong pangyayari.* - *Halimbawa:* - *Maikling kwento, nobela, talambuhay, anekdota, at mga alamat.* ### *5. Argumentatibong Teksto* - *Layunin: Magpahayag ng isang posisyon , proposisyon o argumento tungkol sa isang kontrobersyal na isyu at suportahan ito ng lohikal na mga ebidensya, pangangatwiran at paliwanag.* - *Katangian:* - *Naglalahad ng matibay na ebidensya upang suportahan ang ipinaglalabang posisyon.* - *Maingat na sinusuri at binibigyan ng kontra-argumento ang mga posisyon o paniniwalang kabaligtaran ng sa manunulat.* - *Obhetibo at nakabatay sa datos o patunay.* - *Halimbawa:* - *Mga research paper, debate, at kritikal na sanaysay.* ### *6. Prosidyural na Teksto* - *Layunin: Magbigay ng sunod-sunod na hakbang o panuto kung paano isagawa ang isang gawain.* - *Katangian:* - *Inilalahad ang mga hakbang sa tamang pagkakasunod-sunod.* - *Karaniwang may malinaw na pamagat, listahan ng mga kailangan, at detalyadong instruksiyon.* - *Malinaw at madaling sundan upang magawa nang maayos ang isang gawain.* - *Halimbawa:* - *Mga recipe, manwal ng paggamit (user manual), at step-by-step guides.* *Ang komunikasyon ay isang kasanayan na naglulundo ng kaisipan at damdaming nais ipahayag ng tao gamit ang pinakaepektibong midyum ng paghahatid ng mensahe. (ayon kay Cecilia Austrera, et al).* *Ang wika bilang **epektibong sangkap** ay isang makapangyarihang kasangkapan sa iba\'t ibang aspeto ng buhay---mula sa personal na pakikipag-ugnayan hanggang sa pagbuo ng lipunan.* *Scanning* *Layunin:* *Ang pangunahing layunin ng scanning ay maghanap ng tiyak na impormasyon o detalye sa loob ng isang teksto. Ang teknik na ito ay nakatuon sa paghahanap ng partikular na impormasyon tulad ng isang tiyak na pangalan, petsa, numero, o salita.* *Katangian:* *Tinutok sa Specific na Impormasyon: Ang scanning ay gumagamit ng mga keyword o partikular na detalye na kailangan, at hindi sinusuri ang buong teksto.* *Mabilis na Pagkilala: Ang mambabasa ay mabilis na tumitingin sa mga bahagi ng teksto upang matukoy ang lugar kung saan matatagpuan ang hinahanap na impormasyon.* *Epektibo sa Malalaking Teksto: Magagamit ito sa mga dokumento, listahan, at iba pang uri ng teksto na may mas marami at mas detalyadong nilalaman.* *Halimbawa:* *Paghahanap ng numero ng telepono sa isang direktoryo.* *Paghahanap ng tiyak na taon sa isang history book.* *Pagsusuri ng listahan ng mga produkto upang makita kung available ang isang partikular na item.* *2. Skimming* *Layunin:* *Ang pangunahing layunin ng skimming ay makakuha ng pangkalahatang ideya o kabuuang mensahe ng isang teksto. Ang teknik na ito ay ginagamit upang makuha ang pangunahing ideya, tema, o buod ng nilalaman nang hindi kinakailangang basahin ang lahat ng detalye.* *Katangian:* *Tinutok sa Pangunahing Ideya: Ang skimming ay nakatuon sa mga pangunahing bahagi ng teksto tulad ng pamagat, subtitle, mga pangunahing pangungusap, at mga buod na seksyon.* *Pagkilala sa Buod: Ang mambabasa ay nagbabasa nang mabilis upang makuha ang pangunahing mensahe o layunin ng teksto.* *Mabilis na Pagsusuri: Karaniwang ginagamit ito sa mga sitwasyon kung saan kailangan ng mabilis na pag-unawa sa nilalaman, tulad ng sa mga artikulo, mga balita, o mga libro.* *Halimbawa:* *Pagbabasa ng pamagat, introduksyon, at konklusyon ng isang artikulo upang malaman ang pangunahing mensahe nito.* *Pagtingin sa mga pangunahing bahagi ng isang libro upang tukuyin kung ito ay kapaki-pakinabang para sa isang partikular na paksa.* *Paghahambing ng Scanning at Skimming* *Scanning: Nakatuon sa paghahanap ng tiyak na impormasyon. Ang proseso ay detalyado at tiyak, at hindi naglalayong maunawaan ang kabuuang konteksto ng teksto.* *Skimming: Nakatuon sa pagkuha ng pangkalahatang ideya ng teksto. Ang proseso ay mas malawak at nagbibigay-daan sa mabilis na pag-unawa sa pangunahing mensahe o tema ng teksto.* *Ang reseptibong kasanayan ay tumutukoy sa mga kakayahan na ginagamit upang tumanggap, umintindi, at magproseso ng impormasyon mula sa iba. Ito ay isang pangunahing bahagi ng komunikasyon na nakatuon sa pagtanggap at pag-unawa sa mga mensahe na ibinibigay ng iba, kaysa sa pagpapahayag o pagbibigay ng sariling ideya at ang produktibong kasanayan ay tumutukoy sa mga kakayahan na ginagamit upang lumikha at magpahayag ng mga ideya, impormasyon, at emosyon sa pamamagitan ng iba\'t ibang anyo ng komunikasyon. Sa konteksto ng wika, ang produktibong kasanayan ay nakatuon sa aktibong pagbuo at pagpapahayag ng mensahe.*