Karaciğer ve GİS Fonksiyon Testleri PDF (İstanbul Medipol Üniversitesi - 2024)

KARACİĞER VE GİS FONKSİYON TESTLERİ Yrd.Doç.Dr.Gözde Ülfer İstanbul Medipol Üniversitesi-2024 KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ Karaciğer 1200-1500 gr. ağırlığında vücut ağırlığının 1/50 ‘sini oluşturan ve organizmanın birçok önemli fizyolojikbiyokimyasal fonksiyonlarının gerçekleştiği organdır.  Karaci...

KARACİĞER VE GİS FONKSİYON TESTLERİ Yrd.Doç.Dr.Gözde Ülfer İstanbul Medipol Üniversitesi-2024 KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ Karaciğer 1200-1500 gr. ağırlığında vücut ağırlığının 1/50 ‘sini oluşturan ve organizmanın birçok önemli fizyolojikbiyokimyasal fonksiyonlarının gerçekleştiği organdır.  Karaciğer, başta albümin olmak üzere pek çok kan proteininin sentezlendiği, açlıkta kan glikozunun sağlanmasından, lipid ve lipoprotein biyosentezinden sorumludur.  KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ Karaciğer fonksiyon bozukluğu bulunan hastada tanı koyma, tanısal çalışmaları yönlendirme, prognozu saptama ve tedaviyi değerlendirmek için gereklidir.  Karaciğerin tüm fonksiyonlarını yansıtan spesifik bir test yoktur.Ancak çeşitli fonksiyonlarını ve patolojik durumlarını gösteren testler vardır.Bu testlerin kombine edilmesi karaciğer hastalıklarının tanınmasında ve izlenmesinde çok yararlıdır.  KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ Hassasiyeti az olan testler, kc harabiyeti %85 olduğunda bile normal sonuç verebilir. Çünkü Kc büyük bir yedek fonksiyona ve ileri derecede rejenere olabilme kabiliyetine sahiptir.  Dolayısıyla herhangi bir testin normal sınırlarda olması da anlam ifade etmeyebilir.  KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ Bazı KCFT karaciğer dışı hastalıklarda da normalin üzerinde veya pozitif değerler verebilmektedir.  Bu nedenle test sonuçlarındaki normal dışı sonuçların tamamen kc ile ilişkili olduğunu düşünmek yanlış olur.  KARACİĞER FONKSİYON TESTLERİ 1.Karaciğer hücre harabiyetini gösteren testler (AST,ALT,LDH) 2.Karaciğer disfonksiyonu için kullanılan testler 2.1.Konjugasyon kapasitesini ölçen testler(Safra pigmentleri metabolizması, bromsülfoftalein atılımı) 2.2Yapım fonksiyonuna ait testler(Albumin, koagulasyon testleri, fibrinojen kolesterol, seruloplazmin,ferritin,) 3.Kolestazı belirleyen testler(ALP, GGT, 5´nükleotidaz, Bilirubin) KARACİĞER HÜCRE HARABİYETİNİ GÖSTEREN TESTLER (AST,ALT) Transaminazlar [ Aspartat aminotransferaz (AST) ve Alanin aminotransferaz (ALT) ] akut hepatosellüler hasarın en iyi serum göstergeleridir.  Sitoplazmik ve mitokondrial bir enzim olan AST, karaciğer dışında birçok dokuda bulunurken, sitoplazmik bir enzim olan ALT, başlıca karaciğerde bulunur ve daha spesiktir.  Akut hepatitlerde ve dolaşım yetersizliklerinde bu artış çok belirginken, kronik hepatobiliyer hastalıklarda daha hafif artışlar olur.  KARACİĞER HÜCRE HARABİYETİNİ GÖSTEREN TESTLER (AST,ALT)  Akut hepatitlerin tanısında, kronik hepatitlerde alevlenmelerin belirlenmesinde ve kolestazlı karaciğer hastalıklarının ayırıcı tanısında çok değerli testlerdir. TRANSAMİNAZ DÜZEYLERİNİ ARTTIRAN İLAÇLAR Analjezik ve antienflamatuar ilaçlar Parasetamol, Aspirin, Nonsteroidal ilaçlar  Anti TBC ilaçlar Rifampisin, İNH , Pirizinamit Antimikrobiyal ilaçlar Ketakanazol  Kardiyolojik ilaçlar Metildopa, Kinidin  Antikonvulsan ve kas gevşeticiler Fenitoin, Sodyum Valproat, Dantrolen  Endüstriyel ilaçlar ve anestezik maddeler Karbontetraklorür, Kloroform ,Halotan,  KARACİĞER HÜCRE HARABİYETİNİ GÖSTEREN TESTLER (LDH)  Laktik dehidrojenaz (LDH) vücutta hemen hemen tüm dokularda bulunan sitoplazmik bir enzimdir.  Karaciğer izoenzimi (LDH.5), özellikle karaciğer tümörlerinde serum değeri çok artan bir izoenzimdir. KARACİĞER DİSFONKSİYONU İÇİN KULLANILAN TESTLER 2.1.Konjugasyon kapasitesini ölçen testler(Safra pigmentleri metabolizması, bromsülfoftalein atılımı) 2.2Yapım fonksiyonuna ait testler(Albumin, koagulasyon testleri, fibrinojen kolesterol, seruloplazmin,ferritin) Konjugasyon kapasitesini ölçen testler  Bromsülfoftalein boyası(BSP) sağlıklı kişilerde damardan verildikten 45 dakika sonra boyanın sadece %5’i dolaşımda kalır.  Serumda boyanın fazla miktarda kalması, hepatoselüler disfonksiyonun göstergesidir. Bromsülfoftalein testi(BSP Testi)  Testin ana fonksiyonu, diğer testlerin normal olması durumunda kc fonksiyonunu daha hassas değerlendirmesidir.  Hafif siroz olgularında yegane anormal test BSP retansiyonundaki artış olabilir. Yapım fonksiyonuna ait testler Serum proteinlerinin çoğunun temel kaynağı karaciğerdir. Parankimal hücreler, albümin, fibrinojen ve diğer pıhtılaşma faktörleri ile alfa ve beta globulinlerinin çoğunun yapımını gerçekleştirir. γ- globülinler ise B lenfositleri ve plasma hücreleri tarafından sentezlenir. Karaciğer hastalığının tanısında kullanılan proteinler, hepatositler tarafından yapılan albümin ve protrombin ile B lenfositleri tarafından sentez edilen immünglobulinlerdir. Yapım fonksiyonuna ait testler Albumin Yalnız karaciğer tarafından sentez edilir. Normal serum değerleri 3,5-5 g/dl ‘dir.  Albümin sentezi beslenme durumu, ozmotik basınç, sistemik inflamasyon ve hormonal değişiklikler ile düzenlenir.  KC hastalığının birçok formlarında serum albümin ve karaciğerde sentez edilen diğer serum proteinlerinin konsantrasyonlarında bir azalma ve globülinlerde yükselme vardır.  Yapım fonksiyonuna ait testler Albumin Serum albümin değerinin 3g/dl’den(normali 3,5-5 g/dl) daha düşük ve serum globülinlerinin 4g/dl’den (normali 2-3,5 g/dl) daha yüksek olması, kronik veya ilerleyici bir KC Hastalığını düşündürür.  Sirozda özellikli bir şekilde hipoalbuminemi ve hiperglobülinemi vardır.  Albüminin yarı ömrü 21 gün gibi uzun olduğundan akut KC hasarında normal bulunabilir.  Albumin  Hipoalbuminemi karaciğer hastalığı bakımından spesifik olmayıp herhangi bir sebebe bağlı protein malnütrisyonunda, protein sızdıran entoropatilerde, kronik infeksiyonlarda ve nefrotik sendromda da ortaya çıkabilir. Protein elektroforezi Kağıt elektroforezi çeşitli serum proteinlerinin oranını gösterir. Albümin, alfa-1, alfa-2, beta, ve gama globülinleri ayırır ve bunların değerlerini verir.  Virüs hepatitinde en çok gama ve daha az olarak da beta ve alfa-2 globülinlerde artma görülür. Portal sirozda albümin azalır, globülin artar. Tıkanma sarılığında alfa-2 ve beta globülinler artar.  Yapım fonksiyonuna ait testler Prealbumin  Normal serum konsantrasyonu 30 mg/dl olup, erkeklerde biraz daha yüksektir. Özellikle akut karaciğer hastalıklarında yapımının azalması serum düzeyinin düşmesine yol açar. Yapım fonksiyonuna ait testler Pıhtılaşma Faktörleri Kanın pıhtılaşması için gerekli bir çok faktörler KC tarafından yapılmaktadır. KC fonksiyonları bozulduğunda pıhtılaşma faktörlerinin sentezi ve kana sekresyonu azalır.  Faktör1(fibrinojen) ,2 , 5, 7, 9, 10 karaciğerde sentezlenir. Faktör 2, 7, 9 ve 10 ‘nun sentezi vitamin K’ya bağımlıdır.  Yapım fonksiyonuna ait testler Pıhtılaşma Faktörleri  Klinikte karaciğer hastalıklarında pıhtılaşma faktörlerinin değerlendirilmesinde en sık kullanılan test ‘protrombin zamanı’ dır  Karaciğerin çeşitli hepatosellüler hasarına bağlı sentez fonksiyonun bozulduğu veya vitamin K’nın emilemediği durumlarda PTZ uzar. Yapım fonksiyonuna ait testler  PTZ yüksekliğinin KC Kaynaklı olup olmadığını değerlendirmek için hastaya 10 mg subkutanöz K vitamini uyguladıktan sonra 24 saat içinde PTZ normale dönerse veya en azından %30 oranında düzelirse karaciğer parankiminin iyi olduğu anlaşılır. Yapım fonksiyonuna ait testler  Kolestaz durumunda K vitamini verilmesi ile beraber K vitaminine bağlı olarak kc’de sentezlenen koagülasyon faktörlerinin sentezi artar. Protrombin zamanı kısalır. Yani test normalleşir.  Hepatoselüler hasarda K vitamini verilse bile protrombin zamanında düzelme olmaz çünkü kc koagülasyon faktörlerini sentezleyemez. Yapım fonksiyonuna ait testler Lipoproteinler: Kanda kolesterol, fosfolipid ve trigliseridlerin taşınmasını sağlayan lipoproteinlerin protein kısmının (apolipoprotein) büyük bölümü karaciğerde yapılır. Yapım fonksiyonuna ait testler Kolesterol  Serum kolesterol düzeyi, kolestaza giden hastalıklarda (karaciğerde yapılan safranın barsağa akamaması) artar, karaciğerin parenkimal hastalıklarında (karaciğerin safra yolları ve damarsal yapıları dışında kalan dokusu) hasar çok fazla olmadıkça değişmez. Siroz  Serum albümin seviyesinde azalma (Hipoalbuminemi) ve globulin seviyesinde artma (poliklonal hipergammaglobulinemi) kronik karaciğer hastalıklarının, özellikle sirozun en önemli biyokimyasal bulgusudur. Kolestazı belirleyen testler(ALP, GGT,5´nükleotidaz, Bilirubin) Başlıca kolestaz enzimleri alkalen fosfataz, gamma glutamil transpeptidaz, lösin aminopeptidaz ve 5′ -nükleotidazdır.  En sık kullanılanlar alkalen fosfataz (AF) ve gamma glutamil transpeptidaz (GGT) dır.  ALP (ALKALEN FOSFATAZ ) Spesifik değildir.Normal serum düzeyi 35130 İÜ/L ‘dir.  Normal populasyonda % 2-5 arasında AF yüksek bulunabilir.  Gelişme çağındaki çocuklarda bu enzim aktivitesi artar ve püberteden sonra normale döner. Gebeliğin 3. Trimestirinde plasental AF eklendiği için normalin 3 katına kadar çıkabilir.  ALP (ALKALEN FOSFATAZ )    Özellikle safra akımında tıkanıklık veya hepatosit ekskresyonunun bozulduğu klinik durumlarda kan düzeyi yükselir. Her türlü kolestaz, KC de yer işgal eden lezyonlar ve hepatosellüler hasar en sık yükseldiği hastalıklardır. AF, KC dışındaki dokulardan da salındığı için AF yüksekliğinin KC kaynaklı olduğunu anlamak için GGT, 5’-nükleotidaz veya lösin aminopeptidaz gibi KC fonksiyon bozukluğunda yükselen diğer enzimlere bakmak gerekir. Çünkü bu enzimler kemik hastalıklarında yükselmez ALP (ALKALEN FOSFATAZ )   Kemik hastalıklarında ALP artışının sebebi osteoblastik aktivitenin artışıdır. Plazma ALP yüksekliği 5´nükleotidaz yüksekliği ile birlikte ise, hepatobilier hastalık düşünülür. 5´nükleotidaz normal iken ALP yüksekliği olan durumlar , kc dışı bir sebep düşündürür. Açlıkta alınan kandan elde edilen serum veya plazma 56 oC de 15 dakika bekletildiğinde, kemik kaynaklı ALP %50-70, kc kaynaklı ALP %90-100 inaktive olur. Dolayısıyla inaktivasyondan sonra ölçülen ALP önemli ölçüde kemik kaynaklıdır. Gamma glutamil transpeptidaz  Gerek kolestaz, gerekse hepatosellüler hastalıklarda değeri artan bir enzimdir.  İzole GGT yüksekliğinde aşırı alkol kullanımı, mikrozomal enzim indüksiyonu yapan ilaçlar (hidantin deriveleri, barbitüratlar gibi), diabet, obezite ve hiperlipidemi düşünülmelidir. Gamma glutamil transpeptidaz AF’ın yükselmesine neden olan kaynağın saptanmasında GGT tayinleri, klinik olarak önemlidir.  GGT kemik hastalıklarında yükselmez.  Ek olarak barbitürat, fenitoin gibi ilaç alan ve yüksek miktarlarda alkol içen kişilerde diğer serum enzimleri ve bilirubin normal olduğu halde ,GGT değerlerinin yükseldiği saptanır.  Gamma glutamil transpeptidaz GGT, kas hastalıkları ,gebelik, ve çocuklarda artmaz.  Bu yüzden özellikle gebelik kolestazını değerlendirmede yararlıdır.  Çünkü gebelikte diğer kolestaz testleri zaten yüksek olabilir.  GGT/AF >2,5 ise alkol alınımını gösterir. 