جغرافیا 3 درس 5: مخاطرات طبیعی PDF

‫بسمه تعالی‬ ‫اداره کل آموزش و پرورش استان البرز‬ ‫واحد تکنولوژی و گروه های آموزشی جغرافیای اداره کل استان البرز‬ ‫تهیه کنندگان ‪ :‬علیرضا عزیزی – لیال نصیری طرزجانی‬ ‫اسفندماه سال تحصیلی ‪1398-1399 :‬‬  ‫جغرافیا ‪3‬‬ ‫درس ‪ : 5‬مخاطرات طبیعی‬ ‫قس...

‫بسمه تعالی‬ ‫اداره کل آموزش و پرورش استان البرز‬ ‫واحد تکنولوژی و گروه های آموزشی جغرافیای اداره کل استان البرز‬ ‫تهیه کنندگان ‪ :‬علیرضا عزیزی – لیال نصیری طرزجانی‬ ‫اسفندماه سال تحصیلی ‪1398-1399 :‬‬  ‫جغرافیا ‪3‬‬ ‫درس ‪ : 5‬مخاطرات طبیعی‬ ‫قسمت سوم ‪:‬صفحه ‪98-99:‬‬  ‫زمین لغزش‬ ‫در دامنه ها و نواحی پایکوهی‪ ،‬سنگ ها و موادی که بر اثر فرسایش تخریب‬ ‫شده اند تحت تأثیر نیروی جاذب ٔه زمین به سمت پایین دست حرکت می کنند‬ ‫که به آن حرکت دامنه ای گفته می شود‪.‬‬  ‫انواع حرکات دامنه ای‬ ‫مدل خزش‬ ‫مدل لغزش‬ ‫حرکت ُکند و نامحسوس رسوبات‬ ‫سطح دامنه در مدت زمان طوالنی‬ ‫جابه جایی حجم عظیم مواد در سطح دامنه های پرشیب‬ ‫مدل ریزش‬ ‫مدل جریان گلی‬ ‫سقوط آزاد سنگ ها و خرده سنگ ها در سطح‬ ‫جریان یافتن رسوبات ریزدانۀ اشباع شده‬ ‫دامنه های پرشیب و پرتگاهی‬ ‫از آب‪ ،‬به صورت گل و الی‬ ‫مهم ترین و خسارت بارترین حرکات دامنه ای‪ ،‬مدل زمین لغزش است‪.‬‬ ‫رانش زمین در طالقان اسفند ‪1397‬‬  ‫زمین لغزش (زمین لغزه‪ ،‬رانش زمین) در دامنه های نسبتا ً پرشیب‬ ‫اتفاق می افتد و طی آن حجم عظیمی از مواد به طرف پایین جابه جا‬ ‫می شود‪.‬در این حرکت‪ ،‬تخته سنگ ها‪ ،‬ماسه و گل و الی یا ترکیبی‬ ‫از این مواد تحت تأثیر نیروی جاذبه به سمت پایین دامنه می لغزند‪.‬‬ ‫پل دختر لرستان‬  ‫‪ -1‬برخی لغزش ها حرکت کند و آرامی دارند‪:‬‬ ‫میزان جابه جایی توده جابه جا شونده در این نوع‬ ‫انواع زمین لغزش‬ ‫لغزش ها ساالنه چند سانتی متر تا چند متر است‪.‬‬ ‫از نظر سرعت‬ ‫جابه جایی‬ ‫‪ -2‬برخی لغزش ها ناگهانی هستند ‪:‬‬ ‫توده لغزشی با سرعت زیاد به سمت‬ ‫و طی آنها ٔ‬ ‫پایین دامنه حرکت می کند‪.‬لغزش های ناگهانی و‬ ‫سریع اغلب بسیار مخاطره آمیزو خسارت بارند‪.‬‬  ‫عوامل مؤثر در ایجاد زمین لغزش ها‬ ‫بارش هایی که شدت آنها کمتر اما مدت آنها بیشتر است‪،‬‬ ‫تأثیر بسیار بیشتری در ناپایداری دارند؛ زیرا بارش‬ ‫‪ -1‬بارش سنگین‬ ‫های شدید به سرعت جاری می شوند و کمتر نفوذ پیدا‬ ‫می کنند تا موجب لغزش شوند‪.‬‬  ‫ذوب تدریجی برف امکان نفوذ بیشتری را فراهم‬ ‫می کند و موجب اشباع مواد رسوبی سطح دامنه ها‬ ‫و از بین رفتن مقاومت آنها و سرانجام حرکتشان‬ ‫‪ -2‬بارش‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫برف‬  ‫لرزش های ناشی از وقوع یک زلزل ٔه‬ ‫‪ -3‬زمین لرزه‪:‬‬ ‫شدید موجب گسیختگی مواد منفصل از‬ ‫سطح پایدار زیربنای دامنه می شود‪.‬‬  ‫خروج و انباشته شدن خاکسترهای آتشفشانی با‬ ‫ضخامت زیاد بر سطح دامنه ها و سپس وقوع‬ ‫‪ -4‬فورا ن های‬ ‫بارش‪ ،‬موجب اشباع آنها می شود‪.‬دوغاب گلی‬ ‫آتشفشانی‪:‬‬ ‫حاصل به صورت روانه های بسیار سیال درمی آید‬ ‫که بسیار خطر آفرین اند‪.‬‬  ‫ساخت و ساز بر روی دامنه ها باعث افزایش وزن‬ ‫دامنه ها‪ ،‬فشار روی آنها و ناپایداری شان می شود‪.‬‬ ‫فعالیت های کشاورزی‬ ‫‪ -5‬فعالیت های‬ ‫انسانی روی دامنه‬ ‫ها‪:‬‬ ‫خاک برداری‬ ‫بری دامنه های پرشیب برای ساخت جاده‬ ‫زیر ُ‬ ‫زیربری دامنه برای ساخت جاده باعث می شود که دامنه‪ ،‬تکیه‬ ‫ُ‬ ‫گاه خود را از دست بدهد و دچار زمین لغزش شود‪.‬‬  ‫در دره های پرشیب کوهستانی‪ ،‬رودها با حفر و‬ ‫فرسایش کناره آبراهه ها‪ ،‬تکیه گاه دامنه را از بین‬ ‫زیربری‬ ‫ُ‬ ‫‪-6‬‬ ‫می برند و باعث لغزش در آن می شوند‪.‬این نوع‬ ‫رودخانه ها‪:‬‬ ‫لغزش از فراوان ترین نوع لغزش های دامنه ای به‬ ‫حساب می آید ‪.‬‬ ‫بری رودخانه در هند‬ ‫لغزش در اثر زیر ُ‬ ‫زیربری رود در ایران‬  ‫استعداد زمین لغزش در کدام دامنه ها بیشتر است؟‬ ‫دامنه هایی که شیب زیادی دارند و حجم زیادی از رسوبات فرسایش‬ ‫یافته و ناپیوسته سطح آنها را پوشانده است‪ ،‬برای لغزش مستعدترند‪.‬‬ ‫مقدار نفوذ باران در دامنه هایی که در مناطق مرطوب قرار دارند یا‬ ‫پوشیده از درختان و گیاهان متراکم اند و یا درز و شکاف بسیار‬ ‫دارند بیشتر و احتمال وقوع لغزش در آنها باالتر است ‪.‬‬  ‫زمین لغزش در ایران‬ ‫ایران کشوری کوهستانی است و دامنه های مستعد زمین لغزش در آن بسیار‬ ‫زیادند‪.‬به همین علت‪ ،‬وقوع زمین لغزش همه ساله خسارت های زیادی به‬ ‫مزارع و سکونتگاه های استقرار یافته در مناطق پایکوهی وارد می کند‪.‬‬ ‫نقشه پراکندگی زمین لغزش های اصلی در ایران‬  ‫خشک سالی‬ ‫غیرمنتظره‬ ‫ٔ‬ ‫دوره کم آبی است که طی آن یک منطقه با کمبود‬ ‫ٔ‬ ‫خشک سالی یک‬ ‫ذخیره آبی مواجه می شود‪.‬این دوره می توانداز چند ماه تا چند سال‬ ‫ٔ‬ ‫بارش و‬ ‫تداوم داشته باشد‪.‬‬ ‫الف)خشک سالی آب و هوایی‪:‬‬ ‫انواع خشکسالی ‪:‬‬ ‫ب)خشک سالی زراعتی‪:‬‬  ‫الف) خشک سالی آب و هوایی‪:‬‬ ‫معمول ترین نوع خشک سالی‪ ،‬خشک سالی آب وهوایی است‪.‬‬ ‫اگر میزان بارش در یک منطقه از حد میانگین بارندگی ساالن ٔه‬ ‫آن منطقه کمتر باشد‪ ،‬می توان گفت که در آن منطقه خشک‬ ‫سالی رخ داده است‪.‬‬ ‫به ویژه اگر این کم شدن بارش در یکی دو سال بعدی تداوم‬ ‫داشته باشد‪.‬‬ ‫خشک سالی ممکن است در هر نوع آب و هوایی اتفاق بیفتد‪.‬‬ ‫خطرات خشک سالی بیش از خشکی است؛ زیرا پوشش گیاهی یا‬ ‫زندگی جانوری هر منطقه با نوع آب وهوای آن‪( ،‬خشک یا مرطوب)‬ ‫سازگار شده است و وقتی بارش منطقه از میانگین کمتر می شود‪،‬‬ ‫موجودات زنده نمی توانند با شرایط جدید سازگار شوند‪.‬‬ ‫ترسالی نیز زمانی روی می دهد که میزان بارندگی ساالن ٔه یک منطقه بیش‬ ‫ازحد میانگین بارش در آن منطقه باشد ‪.‬‬ ‫محدوده های خشک سالی و ترسالی را در دو نقش ٔه زیر مقایسه کنید ‪:‬‬ ‫‪1388‬‬ ‫‪1392‬‬  ‫ب) خشک سالی زراعتی‪:‬‬ ‫در این نوع خشک سالی‪ ،‬میزان ریزش های جوی کمتر از میانگین بارش‬ ‫منطقه نیست اما با توجه به اینکه نیاز آبی گیاهان متفاوت است‪ ،‬ممکن است‬ ‫بارش ها نیازیک نوع زراعت یا کشت را برطرف نکنند ومنطقه دچار خشک‬ ‫سالی زراعتی شود‪.‬‬  ‫پیامدهای خشک سالی ‪:‬‬ ‫‪ ‬کاهش یا از بین رفتن محصوالت کشاورزی و بروز قحطی و گرسنگی‪،‬‬ ‫مهم ترین پیامد خشک سالی است‪.‬‬ ‫‪ ‬مهاجرت ساکنان مناطقی که دچار خشک سالی می شوند به سایرمکان ها‬ ‫و تخلیه شدن روستاها‬ ‫‪ ‬از بین رفتن گیاهان وجانوران یا مهاجرت برخی گونه ها‬ ‫‪ ‬کاهش ذخایر آب سطحی و زیرزمینی یا خشک شدن آنها‬ ‫‪ ‬افزایش ریزگردها و حرکت آنها به سمت سکونتگاه ها‬ ‫امروزه به دلیل پیشرفت وسایل حمل و نقل و وجود سازمان های امداد رسان‬ ‫از مرگ و میرهای ناشی از قحطی کاسته شده است اما باز هم خشک سالی‪،‬‬ ‫به ویژه در مناطق فقیر‪ ،‬تلفات انسانی به دنبال دارد‪.‬‬ ‫آبیاری قطره ای‬ ‫آبخیز داری‬  ‫علل خشک سالی ‪:‬‬ ‫الف) گرم شدن آب و هوای کره زمین و بی نظمی های بارش در‬ ‫نتیج ٔه تغییرات اقلیمی‬ ‫ب) افزایش جمعیت و مقدار مصرف آب‪ ،‬نبود مدیریت صحیح و بهره برداری‬ ‫نادرست از منابع آب سطحی و زیر زمینی‪.‬‬ ‫به سواالت زیر پاسخ دهید ‪:‬‬