İZTÜ Tıp1 Histolojiye Giriş 2024-2025 Ders Notları PDF

HİSTOLOJİYE GİRİŞ Dr. Öğretim Üyesi: Emine Özçınar İZTÜ Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı İZTÜ-Tıp1, 2024-2025 Öğrenim Hedefleri Histolojinin etimolojik anlamını ve sınıflandırılmasını açıklar. Doku, orga...

HİSTOLOJİYE GİRİŞ Dr. Öğretim Üyesi: Emine Özçınar İZTÜ Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı İZTÜ-Tıp1, 2024-2025 Öğrenim Hedefleri Histolojinin etimolojik anlamını ve sınıflandırılmasını açıklar. Doku, organ ve sistemleri tanımlar  1665 Robert Hooke Ölü mantar dokusunda içi boş odacıklar gördü. Bu boş odacıklara hücre adını vererek hücre kavramını ilk kez kullandı. 1675 A. Van Leeuwenhoek Çağına göre modern sayılabilecek bir mikroskop geliştirdi. 1677’de spermi tanımladı 1830 Robert Brown nukleus’u tanımladı. 1830-1840 T.Schwann, M.I.Schleiden hücre teorisini ortaya attı. 1858 R.Wirchow var olan hücrelerin bölünmesi ile yeni hücreler eklendiğini ileri sürdü 1933 Max Knoll ve Ernst Ruska İlk elektron mikroskobunu tasarladılar. Histoloji Histoloji = histo (doku) + logos (bilim) Vücut dokularını, Bu dokuların organları/sistemleri oluşturacak şekilde nasıl düzenlendiğini, Özelleşmiş işlevlerini, mikroskop yardımı ile inceleyen bir bilim dalıdır. Histoloji Temel/Genel Histoloji Sistemik/Özel Histoloji  Histoloji Doku: Çok hücreli canlılarda, yapısal ve/veya fonksiyonel özellikleri birbirine benzeyen hücrelerin ve hücrelerarası maddelerin oluşturduğu yapı 4 ana doku; ❖ Epitel doku ❖ Bağ doku ❖ Kas doku ❖ Sinir doku Histoloji Organ: İki veya ikiden fazla doku tipinin oluşturduğu özelleşmiş yapı (Örn: Karaciğer, akciğer, deri,. gibi) (Ancak merkezi sinir sistemi neredeyse sadece sinir dokusundan oluşur) Sistem: Belli fonksiyon(lar) için iki veya ikiden fazla organın bir araya gelerek oluşturduğu yapı (Örn: Kardiyovasküler sistem, Gastrointestinal sistem,. gibi) Organizma: Birbiri ile etkileşim ve uyum içinde çalışan sistemlerden oluşur Histoloji Tüm doku ve organlar embriyonun; *ektoderm, *mezoderm *endoderm tabakalarının (germinatif tabakalar) bir veya birkaçından gelişir Bu gelişim ve farklılaşmaya histogenez denir. Histoloji Histoloji Normal yapıyı bilmek, hücre, doku ve organların yapılarında görülen değişiklikleri inceleyen patoloji bilimine temel oluşturur. Histoloji moleküler biyoloji, fizyoloji, biyokimya, immünoloji gibi bilim dalları ile etkileşim halindedir Embriyoloji bilgileri ışığında normal ve anormal doku/organ/sistem gelişimleri klinik ile bağlantılı olarak çalışılarak sonraki yıllar ile bilgi entegrasyonu sağlanır Histoloji ❖Doku, Organ Organizasyonunu Embriyolojik Köken ile Beraber Açıklamaya Örnek; Deri (vücudumuzun en büyük organı) ✓ En dışta ektoderm kökenli epitel doku’dan oluşan epidermis ✓ Daha derinde mezoderm kökenli bağ doku’dan oluşan dermis Histoloji ❖Doku, Organ Organizasyonunu Embriyolojik Köken ile Beraber Açıklamaya Örnek; Özefagus (yemek borusu) ✓ En içte (lümeni örten) endoderm kökenli epitel doku’dan oluşan örtücü epitel ✓ Daha derinde mezoderm kökenli kas doku’dan oluşan muskularis (kas) tabakaları Histoloji ❖Histolojik teknik: Organizmadan ayrılan dokuların (biyopsi materyali, vb) mikroskopla görülebilecek duruma getirilmesi için uygulanan işlemlerin tümüdür. Canlı inceleme Cansız inceleme (çoğunlukla) Histoloji ❖Histolojide kullanılan mikroskoplar; Klasik ışık Mikroskopları * Elektron Mikroskopları (TEM, SEM,STEM) Faz Kontrast Mikroskopları Floresan Mikroskopları Konfokal Mikroskoplar Polarizasyon Mikroskopları *rutin doku incelemeleri ve öğrenci uygulamaları ✓ Son yıllarda yazılım programlarından da faydalanılmaktadır Histoloji Histoloji ❖Histolojide kullanılan tekniklere örnekler; Histokimya (rutinde çoğunlukla Hematoksilen ve Eosin asit-baz boya kombinasyonu kullanılır) İmmunohistokimya İmmunfloresan Hibridizasyon Organ ve doku kültürü Histoloji ❖Histolojide rutin ışık mikroskobik doku takibi aşamaları; Fiksasyon: Doku canlıdakine en yakın durumda korunur. En sık kullanılan fiksatif %4 formaldehid solüsyonu. İyi fiksayon için doku 1mm3’den büyük olmamalı Dehidratasyon: Fiksatifden arındırıp (yıkama) %70 → %100 etanol serisi uygulanır Şeffaflaştırma: Çözücü (örn:ksilen) alkol ile yer değiştirir Gömme: Doku kesilebilmesi için parafin blok içine yerleştirilir Kesit alma: Parafin bloklardan 3-10 mikron kalınlığında mikrotom ile kesitler alınır Boyama: Çeşitli doku ve hücre bölümlerinin boyaları farklı şekilde tutmaları esasına dayanır. Asidik boyalar (örn:eozin), özellikle bazik yapıları boyar, bazik boyalar (örn:hematoksilen) özellikle asidik yapıları boyar. Çoğunlukla bu iki boya birlikte kullanılır. (H&E) Doku gömülmüş parafin bloklar Kesit alınan mikrotom Kesitlerin boyanması ve kapatılması sonrası elde edilen incelemeye hazır slaytlar Hematoksilen ve Eosin ile boyanmış Hematoksilen ve Eosin ile boyanmış Karaciğer biyopsi kesitinin ışık mikroskobik Böbrek biyopsi doku kesitinin ışık görüntüsü mikroskobik görüntüsü Demir Hematoksilen ile boyanmış Çizgili Kas (iskelet kası) biyopsi kesitinin ışık mikroskobik görüntüsü Çalışma Soruları 1. Doku gömme materyaline örnek; ……… 2. Doku fiksasyon materyaline örnek; …….. 3. Işık mikroskobu için doku boyamada genellikle ………………….. ve ………………. boyaları kullanılır. 3. Aşağıdakilerden hangisi ana doku tiplerindendir? a)Kas Doku b)Yağ Doku c)Kan doku d)Kıkırdak doku e)Kemik doku 4. Embriyonik germinatif tabakalar: a) ……………….. b) ………………... c) ………………...  Kaynaklar: HİSTOLOJİ, Konu Anlatımı ve Atlas Michael H. Ross Barış Baykal Palme Yayınevi HİSTOLOJİ VE HÜCRE BİYOLOJİSİ: Patolojiye Giriş Abraham L. Kierszenbaum Ramazan Demir Palme Yayınevi Klinik Yönleriyle İNSAN EMBRİYOLOJİSİ Keith L. Moore Hakkı Dalçık Nobel Tıp