Hfdst 15 en 16 Spirochaetales - Mycobacterium PDF

Spirochaetales Inhoud 15. Spirochaetales 15.1 Treponema pallidum 15.2 Borrelia 15.3 Leptospira 2 Spirochaetales  beweeglijke schroefvormig gewonden Gramnegatieve staven  kleuren niet of heel slecht met Gramkleuring  zilverimpregnatietechniek of donkerveldmicroscop...

Spirochaetales Inhoud 15. Spirochaetales 15.1 Treponema pallidum 15.2 Borrelia 15.3 Leptospira 2 Spirochaetales  beweeglijke schroefvormig gewonden Gramnegatieve staven  kleuren niet of heel slecht met Gramkleuring  zilverimpregnatietechniek of donkerveldmicroscopie  beweeglijkheid → periplasmatische flagellen  2 families Spirochaetaceae: Treponema en Borrelia Leptospiraceae: Leptospira 3 15.1. Spirochaetaceae: Treponema pallidum 15.1.1. Pathogeen vermogen  verwekker van syfilis (kosmopolitische geslachtsziekte)= SOA  besmetting na contact met slijmvlies of via beschadigde huid  strikt menselijke parasiet  3 stadia:  primair stadium: na 2-10 weken: papel → ulcus (sjanker)  secundair stadium: 1 tot 2 maanden: koorts, hoofdpijn, klierzwellingen  tertiair stadium: na aantal jaren: gelokaliseerde afwijkingen in huid, centrale zenuwstelsel en cardiovasculiare stelsel 4  3 stadia:  primair stadium: na 2-10 weken: papel → ulcus (sjanker)  secundair stadium: 1 tot 2 maanden: koorts, hoofdpijn, klierzwellingen  tertiair stadium: na aantal jaren: gelokaliseerde afwijkingen in huid, centrale zenuwstelsel en cardiovasculiare stelsel  tijdens zwangerschap → foetus besmet → doodgeboorte / congenitale syfilis 5 15.1.2. Diagnose  Treponema pallidum → niet kweekbaar  Microscopie  donkerveldmicroscopie (1): snel na afname (blootstelling O2 en afkoeling) → verlies beweeglijkheid Zilverimpregnatietechniek (2): Treponemen zwart op gele achtergrond  immunofluorescerende kleuring (3) 6  Serologie  meestal basis diagnose: aanwezigheid antistoffen in serum  onderscheid tussen “actieve” en “genezen” syfilis → meerdere tests nodig → VDRL: niet-specifieke antilichamen = screening → ELISA: grote specificiteit en sensitiviteit → TPHA: grote specificiteit en sensitiviteit → FTA: indirecte immunofluorescentietechniek  zie Hematologie en Immunologie labo ML 2 en FB 2 7  Coating met T.pallidum AG 8 TPHA-test 9 FTA-test 10 15.1.3. Behandeling  penicilline  nog geen resistentie beschreven  duur behandeling afhankelijk van stadium  alternatieven: erythromycine, tetracycline 11 15.2. Spirochaetaceae: Borrelia  Borrelia spp. → recidiverende koorts  Borrelia burgdorferi → ziekte van Lyme 12 15.2.1. Recidiverende koorts  verwekkers: B.recurrentis en B.duttonii  vectoren: teken en luizen  reservoir: mensen + knaagdieren  epidemiologie: tropen + subtropen  ziektebeeld: acute koortsaanvallen (cfr.malaria!)  diagnose: “dikdruppelpreparaat”  behandeling: tetracycline 13 15.2.2. Ziekte van Lyme  verwekker: Borrelia burgdorferi  vector: teek (Ixodes dammini in USA, Ixodes ricinus in Europa)  ontdekt in 1975: epidemie van artritis bij schoolkinderen in stadje ‘Lyme’  1982: verwekker geïdentificeerd door Burgdorfer  tekenactiviteit in de zomer 14 15 Ziekte verloopt in 3 fasen: Stadium 1: initiële infectie / acute fase → erythema chronicum migrans → vage klachten (hoofdpijn, spierpijn) Stadium 2: persisterende infectie → schuilhouden in gewrichts-(artritis) en zenuwstelsel → na 4-9 weken → neurologische + cardiovasculaire aandoeningen 16 Stadium 3: chronische fase → artritis → huiduitslag → aantasting centraal + perifeer zenuwstelsel Diagnose  serologie  uitzonderlijk: huidbiopten na speciale kleuring  tijdens elk stadium van de ziekte → B.burgdorferi isoleren → gevoeligheid van cultuur = zeer laag 17 Epidemiologie  vectoren: teken zuigen besmet bloed op en injecteren kiem met speeksel in gastheer  gastheren: in het wild levende dieren (vb: hert), huisdieren, mens  mate van besmette teken afhankelijk van streek Behandeling  penicilline, tetracycline of macroliden 18 15.3. Leptospiraceae: Leptospira ↔ vorige 2 genera:  strikt aëroob  L.interrogans en L.biflexa 19 Leptospira interrogans  spirocheten + zeer fijne spiraalwindingen (uiteinden haakvormig)  gastheren: knaagdieren → verspreiden kiem via urine  besmetting mens: contact met voorwerpen met besmette urine of door contact besmet water  besmetting via slijmvliezen en wondjes 20 Ziektebeeld  na 10 dagen incubatie → leptospiremie: koorts, spierpijn (febriele type)  immuunfase: → circulerende antistoffen → aseptische meningitis, nekstijfheid (meningeale type) → nierinsufficiëntie, geelzucht (leverinsufficiëntie), neiging tot bloedingen: ernstig beloop (ziekte van Weil) → mortaliteit tussen 5-10% 21 Diagnose  verschillende testen (complexiteit) → referentielaboratorium (ITG)  microscopie: donkerveldmicroscoop  cultuur: Stuart Leptospira Broth (minstens 6 weken incubatie op 30°C)  serologie: antistoffen heel specifiek door ↑ serotypen → bemoeilijkt de test → België: serotype icterohaemorrhagiae 22 Mycobacterium Inhoud 16. Mycobacterium 16.1 Algemeen kenmerken 16.2 Indeling en pathogeen vermogen 16.3 Laboratoriumdiagnose van mycobacteriële infecties 16.4 Gevoeligheidsbepaling 24 16.1. Algemene kenmerken  20 soorten: meeste saprofyten (in vochtige omgeving)  weinige soorten → gastheer afhankelijk  M.tuberculosis en M.leprae: mens  M.bovis: rund  M.avium: vogels  strikt aërobe, onbeweeglijke bacillen (recht of licht gebogen)  typisch kenmerk: specifieke celwandstructuur (lipiden en arabinose-galactoseglycaan) → kleuren moeilijk, maar eens gekleurd → moeilijk te ontkleuren: ZUURVAST en alcoholvast → moeilijke opname van voedingsstoffen → trage groei 25 M.tuberculosis in sputum na Ziehl-Neelsen kleuring 26 Mycobacterium tuberculosis Mycobacterium leprae 27 16.2. Indeling en pathogeen vermogen  voornaamste species: M.tuberculosis (Kochbacil) en M.bovis → TBC (tuberculose bij de mens) → infectie door inhalatie besmette partikels (M.tuberculosis) of door drinken van besmette rauwe melk (M.bovis) → fagocytose: intracellulaire vermenigvuldiging 28  verloop ziekte:  acute ontstekingshaard in longveld: primaire haard -> spontane genezing  Bij minderheid: → chronische long-TBC (tuberkels, knobbels → necrose (verkazing rijk aan bacillen) → luchtpijptakje en ophoesten: open-long TBC + ontstaan van caverne (holte) → uitzaaiing 29 30  Uitzaaiing vanuit de primaire haard kan gebeuren langs:  bloedbaan met eventueel meningitis  lymfewegen: klier-TBC  bronchi: aantasting van andere long en longsegmenten  spijsverteringskanaal door inslikken van opgehoest slijm (larynx-TBC, darm-TBC)  gestabiliseerde TBC terug opflakkeren 31 32  Diagnose → zuurvaste bacillen in sputum → kweek nodig om gevoeligheidsbepalingen te doen voor tuberculostatica → ontdekking ‘atypische mycobacteriën’ (vaak heel resistent) → tuberculine test (Mantoux test)  atypische mycobacteriën: 4 groepen  fotochromogenen  skotochromogenen  non-chromogenen  snelgroeiende 33 16.3. Laboratoriumdiagnose 16.3.1. Microscopisch onderzoek  Ziehl-Neelsen kleuring of Kinyoun kleuring  Auramine kleuring (fluorescentietechniek) = gevoeliger 34  Ziehl Neelsen kleuring ↔ Kinyoun (zonder verwarming): hoge concentratie basische fuchsine en fenol 35  na microscopisch onderzoek: semikwantitatief resultaat  kleuring → geen onderscheid tussen species → zuurvaste bacillen 36 16.3.2. Kweek van mycobacteriën  niet bijbesmette monsters (punctievochten, etter uit gesloten abcessen, biopten) → enten op gepaste bodems  bijbesmette monsters (sputum, urine, maagtubagevocht,…) → vooraf decontaminatie  andere bacteriën doden  mycobacteriën blijven gespaard  homogeniseren 37  Kweek 1) Lowenstein-Jensen-bodem:  zeer speciale, rijke voedingsbodems  eieren, glycerine, aardappelbloem, asparagine, zouten en malachietgroen (contaminanten remmen)  schuine agar enten  één week met half-open stop  eerste inspectie (opsporen snelgroeiende M.) → buisjes volledig sluiten  wekelijks controleren  na 2 maanden definitief negatief 38 Aflezing M.tuberculosis: na 2-4 weken, eugone groei (‘bloemkooltjes’) M.bovis: trager, dysgone groei (vlakke kolonies) Fotochromogenen: gele kleur na blootstelling licht Skotochromogenen: altijd geel Snel-groeienden: na 2-5 dagen Niet-chromogene: M.avium: kleine gladde kolonies 39 2) Sulabodem  enkel bruikbaar voor niet bijbesmette stalen (punctievochten)  onmiddellijke enting tijdens afname (aan ziektebed)  vloeibare sulabodem: enting van zo groot mogelijke hoeveelheid staal 40 3) Incubatie-en afleesautomaten  BACTEC-apparaat: hemokulturen en mycobacterieel onderzoek  vloeibare cultuurbodem + inoculatie staal  bodem → indicator → kleurverandering bij pH wijziging door geproduceerde CO2 → positief signaal  voordeel: soms binnen 2 weken groeidetectie 41 16.3.3. Identificatietests voor mycobacteriën 16.3.4. Identificatie van Mycobacterium tuberculosis en andere sp. M.tuberculosis  traag groeiend  vuil witte, ruwe bloemkoolachtige kolonies Andere Mycobacterium species  volledige identificatie → referentielaboratorium 42 Moleculaire technieken  detectie  identificatie M.tuberculosis  ss-DNA-probes specifiek voor M.tuberculosis + staal of cultuur → bij aanwezigheid: ss-DNA bindt aan complementair rRNA  grote aanwinst omwille van snelle en juiste species identificatie  nadeel: rechtstreeks uit staal: ↓ sensitiviteit → nog steeds cultuur uitvoeren Ter info tabel 16.2 43 Vragen?