Gametogenesis - 2024-2025 PDF

Dr. Ertan KATIRCI 1  GAMETOGENEZ SPERMATOGENEZ OOGENEZ 2  OOGENEZ SPERMATOGENEZ 3  MAYOZ BÖLÜNME n BİRİNCİ MAYOZ BÖLÜNME n İKİNCİ MAYOZ BÖLÜNME n MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖNEMİ 1-Kromozom Sayısının...

Dr. Ertan KATIRCI 1  GAMETOGENEZ SPERMATOGENEZ OOGENEZ 2  OOGENEZ SPERMATOGENEZ 3  MAYOZ BÖLÜNME n BİRİNCİ MAYOZ BÖLÜNME n İKİNCİ MAYOZ BÖLÜNME n MAYOZ BÖLÜNMENİN ÖNEMİ 1-Kromozom Sayısının Sabit Kalması Sağlanır 2-Anne ve Babadan Gelen Kromozomların Rastgele Dağılımı Sağlanır 4 Yunanca leptos, ince + Fransızca -tène, kurdela (Latince taenia) Yunanca zygos, çift (halka) + Fransızca - tène, kurdela (Latince taenia) Yunanca pakhus, kalın + Fransızca - tène, kurdela (Latince taenia) 5 Disjunction: AYRILMA 6  Cinsiyeti Y kromozomu belirler! 7. haftadan önce erkek ve dişi gonadları aynıdır. Erkek fenotipin gelişebilmesi için; Sex Determining Region Y (SRY) geni, Y kromozomun kısa kolu üzerinde bulunur. Testis Belirleyici (Determining) Faktör (TBF veya TDF) proteini; testiküler farklılaşmayı sağlar. 7  Cinsiyeti Y kromozomu belirler! n Dişi fenotipin gelişmesi için iki X kromozomu gereklidir. n X kromozomu üzerindeki bazı genler, özel seks belirleyici roller oynar. n TBF etkisiyle, gonad testise farklanır. n (Y) kromozomu yokluğunda, ovaryum oluşur. 8 Primordiyal germ hücrelerinin gonadlara göç yolu Gonad 9 Primordiyal germ hücrelerinin gonadlara göç yolu 10 Scanning Elektron Mikroskop (SEM) ile görüntülenmiş embriyoda genital çıkıntılara göç eden primordiyal germ hücrelerinin göç yolu. 11 Primordial germ hücreleri, gonad taslaklarına (birey dişi ise ovaryum taslağına, birey erkek ise testis taslağına) göç ederler. Bu sırada, gonad henüz farklılaşmamıştır (Gonadın, erkek ya da dişi olduğu morfolojik olarak ayırt edilemez). Gonadlar 7. haftadan sonra morfolojik olarak (testis veya ovaryum) olarak farklanırlar. 12 TESTİS OVARYUM 13  ERKEK ÜREME SİSTEMİ n TESTİSLER n GENİTAL KANALLAR n YARDIMCI BEZLER n PENİS 14 TESTİS 15 16 TESTİS KESİTİNDE SEMİNİFER TÜBÜLLER 17 SEMİNİFER TÜBÜLLERİN GENEL ORGANİZASYONU 18  SEMİNİFER TÜBÜLDE SPERMATOGENEZ Sertoli hücreleri ve spermatogenik seri hücreleri 19 SEMİNİFER TÜBÜLLER; Seminifer epitel: 1-Spermatogenik hücreler 2-Sertoli hücreleri 20 Spermin Genel Yapısı 21 22 TİP A SPERMATOGONYUM, TİP B SPERMATOGONYUM ERKEK ÜREME KÖK HÜCRELERİ MAYOZ BÖLÜNMELER GEÇİREN HÜCRELER 23 SPERMATOGENEZ 24 SPERMATOGENEZ ÜÇ FAZA AYRILIR; 1-SPERMATOSİTOGENEZ FAZI 2-MAYOZ FAZI BİRİNCİ MAYOZ BÖLÜNME İKİNCİ MAYOZ BÖLÜNME 3-SPERMİYOGENEZ FAZI GOLGİ FAZI(AKROZOMAL VEZİKÜL) AKROZOMAL FAZ(AKROZOM,FLAGELLUM) MATÜRASYON FAZI (SPERM) 25 TÜBÜL KESİTİNDE SPERMATOGENEZ ve SPERMİYOGENEZ 26  SEMİNİFER TÜBÜLDEKİ SPERMİYOGENEZ Artık cisim Yuvarlak sperm kuyruk spermatid Uzayan spermatid Spermiyogenezde 3 temel olay: 1-Flagellum (kuyruk) gelişmesi 2-Akrozom gelişmesi 3-Nükleer yoğunlaşma 27 28 29 30 SPERMİYOGENEZ ve UZAYAN SPERMATİDLER 31 32 Sperm kuyruğu enine kesit 33  Spermiyogenez § Akrozom oluşumu, Kondensasyon, Kuyruk, Sitoplazma 34  Sertoli hücreleri -Uzamış çekirdek (üçgenimsi, katlantılı, heterokromatin, çekirdekçik belirgin). -DER, Golgi, lizozom, hücre iskeleti iyi gelişmiş, -Lipid damlacıkları içerirler, -Puberteye kadar sayıcı artalar ancak puberteden sonra post- mitotiktirler. 35  Sertoli hücreleri GÖREVLERİ: *Spermatogenik seri hücrelerini desteklemek, korumak, beslemek *Rezidüel (artık) cisimcikleri fagosite etmek *İçerdiği aktin ile kasılmalar yaparak spermiyasyon (olgun spermlerin tübül lümenine atılması) sağlanması *Tübül lümenine protein ve iyondan zengin sıvı (testiküler sıvı) salgılamak *FSH uyarımına cevaben ABP (Androjen Bağlayıcı Protein sentezlemek ve salgılamak) ABP: Testesteron ve DHT (Dihidrotestesteron) androjenlerine yüksek bağlanma afinitesindedir. ABP- Androjen kompleksi epididimis proksimaline kadar taşınır. *İnhibin ve Aktivin alt ünitelerini salgılamak İnhibin: FSH üzerine negatif feedback Aktivin: FSH üzerine pozitif feedback *Kan-testis bariyerini oluşturmak 36  KAN TESTİS BARİYERİ ile seminifer tübüllerin kompartmanlaşması Bağlantı kompleksleri, lökositlerin ve antijenlerin adlüminal kompartmana girişlerini önler. 37 KAN-TESTİS BARİYERİ 38  Leydig hücreleri İnterstisyel dokuda yer alan hücrelerdir. -Poligonal şekilli -Yuvarlak, heterokromatin nükleusa sahip -Eozinofilik boyanan sitoplazma -Sitoplazma: *lipid damlaları içeren *Karakteristik tübüler kristalı mitokondriyonlar *İyi gelişmir DER STEROİD SENTEZLEYEN HÜCRE ÖZELLİKLERİ 39 LEYDİG HÜCRELERİ GÖREVLERİ 40  SPERMATOGENEZ ÖZET SPERMATOGENEZ insanlarda TOPLAM 64-70 gün sürer 41  Spermatogenezin Hormonal Kontrolü Hipotalamus - + GnRH Ön Hipofiz - (sadece LH) - (sadece FSH) LH FSH + + Testosteron Leydig Testis Sertoli Testis İnhibin + ABP 42 DİŞİ ÜREME SİSTEMİ n OVARYUM n FALLOP TÜPÜ n UTERUS n VAJİNA n DIŞ GENİTAL ORGANLAR 43 OVARYUM 44  Cinsiyeti Y kromozomu belirler! n Dişi fenotipin gelişmesi için iki X kromozomu gereklidir. n X kromozomu üzerindeki bazı genler, özel seks belirleyici roller oynar. n TBF etkisiyle, gonad testise farklanır. n (Y) kromozomu yokluğunda, ovaryum oluşur. 45 Primordiyal germ hücrelerinin gonadlara göç yolu Gonad 46 47  OOGENEZ n Süreç: fetal hayatta başlar, menapozda sona erer n Gebeliğin 5-6 aylarında oogonia sayısı en yüksek değere ulaşır (6-7 milyon) ve ilk mayoz bölünmeye başlarlar. n Mayoz bölünmelere başlayan oositlere “primer oosit” denir. n Birincil (primer) oosit doğumda 1-2 milyon, pubertede 400,000 ve menapozda birkaç tanedir n Oogenez süreci iki kez duraklar 1-Doğum öncesi – puberte arasında 2-Ovulasyon öncesi – döllenme arasında n Her primer (birincil) oositten bir tek olgun ovum gelişir n TÜM ÜRETKENLİK DÖNEMİNDE OVULE OLAN OOSİT SAYISI YAKLAŞIK 400-500 ADETTİR. 48 Ovaryumlardaki oosit sayısının yaşa göre dağılımı 49 OOGENEZ 50 51  OOGENEZ, FOLLİKÜLOGENEZ Primer oosit primer follikül içinde Primer oosit primer follikül içinde Primer oosit sekonder follikül içinde Sekonder oosit tersiyer follikül içinde 52  OVARYUM-OOGENEZ 1:oosit, 2:granüloza hücreleri (follikül hüc.) Zona oosit pellusida Granüloza Teka interna h Primordiyal follikül Primer follikül Primer follikül (çok tabakalı) 53  Sekonder follikül Tersiyer (Graaf, Matür follikül) Ovulasyon 1: oosit 2: zona pellusida 3: granüloza hücreleri 4: teka interna hücreleri 5: teka eksterna hücreleri 6: antrum 7: korona radiyata hücreleri 8: bazal lamina 54 Oositi çevreleyen korona radiyata hücreleri 55  Gametogenezdeki temel farklar n Spermatogenez n Oogenez 1-Pubertede başlar 1-Fetal hayatta -Sperm olgunlaşması başlar bir kez başladıktan -İki kez duraklar sonra duraklama olmaz 2-Her birincil 2-Her birincil oosit spermatosit 4 olgun tek bir olgun spermi oluşturur ovumu oluşturur 3-Yaşam boyu sürer, 3-Erişkin yaşamı yaşlılıkta azalır sırasında sonlanır -Menapoz 56 KLİNİK: Gametogenez sırasında ortaya çıkan kromozomal anomaliler 1-somatik kromozom anomalileri 2-cinsiyet kromozomu anomalileri 3-epigenetik anomaliler 57 Disjunction: AYRILMA 58  NON-DİSJUNCTİON Trizomi 21 (Down Sendromu) 59 DOWN SENDROMU 60 TRİZOMİ 18 61 TRİZOMİ 13 62 Kleinefelter Sendromu, XXY 63  Swyer Sendromu (46,XY Gonadal Disgenezisi) Ø Swyer sendromu, genetik olarak erkek (46,XY) bireylerde görülen nadir bir gonadal disgenezis formudur. Ø SRY geninde meydana gelen nokta mutasyonları veya delesyonlar ile ilişkilidir. Ø ‘’Streak gonad’’ Ø Fenotip: Bireyler fenotipik olarak prepubertal dişidir. Dış genital organları ve dişi üreme sistemi (örneğin, rahim ve vajina) normal şekilde gelişmiştir. Ø Puberte: Bu bireylerde sekonder cinsiyet karakterleri (örneğin, meme gelişimi ve vücut kıllanması) oluşmaz ve primer amenore görülür. Ø Genetik: Genetik yapıları 46,XY olmasına rağmen, oositler mevcut değildir ve gonadlar işlev görmez. 64 Turner Sendromu, X0 65 Epigenetik Defektler Angelman Sendromu 66 Epigenetik Defektler Prader-Willi Sendromu 67