Mga Elemento at Uri ng Maikling Kwento at Tula sa Filipino PDF

maikling kwento o maikling katha ay nililikha nang masining upang mabisang maikintal sa isip at damdamin ng mambabasa ang isang pangyayari tungkol sa buhay ng tauhan o ng lugar na pinangyarihan ng mahahalagang pangyayari. **Mga Elemento ng maikling kwento:** 1\. **Tauhan -** May pangunahing tauhan...

maikling kwento o maikling katha ay nililikha nang masining upang mabisang maikintal sa isip at damdamin ng mambabasa ang isang pangyayari tungkol sa buhay ng tauhan o ng lugar na pinangyarihan ng mahahalagang pangyayari. **Mga Elemento ng maikling kwento:** 1\. **Tauhan -** May pangunahing tauhan kung kanino nakasentro ang mga pangyayari at mga pantulong na tauhan 2\. **Tagpuan/panahon** - Dinadala ng may-akda ang mambabasa sa iba\'t ibang lugar, sa iba\'t ibang panahon kung saan at kailan nagaganap ang mga pangyayari 3\. **saglit na kasiglahan** - Inihahanda sa bahaging ito ang mga mambabasa sa pagkilala sa mga pagsubok na darating sa buhay ng mga tauhan 4\. **suliranin o tunggalian** - paglalabanan ng pangunahing tauhan at sumasalungat sa kanya 5\. **Kasukduklan** - Ito ang pinakamataas na uri ng kapanabikan. 6\. **kakalasan** - kinalabasan ng paglalaban. Sumusunod ito agad sa kasukdulan 7\. **wakas:** **-** Tinatawag na trahedya ang wakas kapag ang tunggalian ay humantong sa pagkabigo ng layunin o pagkamatay ng pangunahing tauhan. -Tinatawag na melodrama kapag may malungkot na sangkap subalit nagtatapos naman nang kasiya-siya para sa mabubuting tauhan. **Mga uri ng maikling kwento:\ ** **Kwento ng tauhan** \- Inilalarawan dito ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa. **Kwento ng Katutubong Kulay** \- Binibigyang diin dito ang kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ng kanilang pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing lugar **Kwentong bayan** \- kwentong pinag uusapan kasalukluyan ng buong bayan **Kwento ng kababalaghan** \- pinag uusapan ang mga salaysaying hindi kapanipaniwala. **Kwento ng katatakutan** \- naglalaman naman ito ng mga pangyayaring kasindak-sindak **Kwento ng madulang pangyayari** \- Binibigyang diin ang kapanapanabik at mahahalagang pangyayari na nakapagpapaiba o nakapagbago sa tauhan **Kwento ng Sikolohiko** \- bihirang isulat sapagkat may kahirapan ang paglalarawan ng kaisipan. **Kwento ng Pakikipagsapalaran** \- Nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kwento ng pakikipagsapalaran. **Kwento ng Katatawanan** \- Ito ay nagbibigay-aliw at nagpapasaya sa mambabasa. **Kwento ng pag-ibig** -tungkol sa pag-iibigan ng dalwang tao **TULA:** \- isang akdang pam panitikan na may natatanging damdamin na hinulma sa sukat at tugma. \- maituturing ding pinakamatandang uri ng sining sa kulturang pilipino. \- masining na anyo ng panitikan na naglalayong maipahayag ang damdamin ng makata o manunulat nito. **Elemento ng tula** **Sukat -** bilang ng pantig sa bawat taludtod na bumubuo sa isang saknong **Mga uri:** Wawaluhin -- 8 pantig Lalabindalawahin -- 12 pantig Lalabing-animin -- 16 pantig Lalabingwaluhin -- 18 pantig **Saknong** - isang grupo sa loob ng isang tula na may dalawa o maraming linya (taludtod). **Tugma:** \- Tumutukoy ito sa magkakasintunog na huling pantig ng huling salita ng bawat linya. -Napapaganda nito ang pagbigkas sa tula sapagkat nakapagbibigay ito ng angkin himig at indayog.   **Kariktan** - pagpili at pagsasaayos ng mga salitang ilalapat sa tula at ang kabuuan nito. **Talinhaga** - sadyang paglayo sa paggamit ng mga pangkaraniwang salita upang maging kaakit-akit at mabisa ang pagpapahayag. **Nobelang panlipunan** -tumatalakay sa pamumuhay at pag-uugali ng mga mamamayan noon **Nobelang romansa** -- ukol sa iba't ibang uri ng pag-ibig **Nobelang poilitikal** -- tumatalakay sa mga isyung political **Nobelang tauhan** - binibigyan-diin ang katauhan ng mga karakter **Nobelang pagbabago** -- nag popokus sa mga pagbabago sa lipunan **Nobelang kasaysayan** -- nakatuon sa pagkakasunod-sunod ng gma pangyayaring naganap sa nakaraan **DALAWANG URI NG NOBELA** 1. **NOBELANG PANLIPUNAN** - galaw ng mga tauhan ay hindi personal, bagkus kumakatawan sa hinaing ng lipunan o ekonomiya 2. **NOBELA NG PAG-IBIG** - nagbibigay diin sa mga suliranin ng puso. **3 bisa pampanitikan** 1. **Bisa sa Isip** -- gumaganyak (motivates)sa mambabasa upang alamin ang mga pahiwatig at tunay na kahulugan ng mga salita. 2. **Bisa sa Damdamin** - Tumutukoy sa naging epekto o panibagong naganap sa damdamin ng mambabasa 3. **Bisa sa Asal** - Nagtuturo ng wastong pag-uugali \- salaysay ng taong sanay o kwento ng taong mahusay. - Ayon kay "AGA" **Alejandro G. Abadilla** tinaguriang " Ama ng makabagong panulaang tagalog" **2 URI NG SANAYSAY:** **Pormal** - tumatalakay sa mga seryosong paksa at nangangailangan ng masusing pag-aaral. naglalaman ng mahahalagang kaisipan **Di-pormal** - tumatalakay sa mga paksang magaan, karaniwan, pang araw-araw at personal. nagtataglay ito ng opinyon, kuro-kuro at paglalarawan ng isang may akda.   **Pagkakaiba ng pormal at di-pormal**: **Mga bahagi ng sanaysay:** 1. **Panimula** - madalas inilalahad ang pangunahing kaisipan o pananaw ng may akda at kung bakit mahalaga ang paksang tinatalakay. 2. **Gitna** -- inilalahad sa bahaging ito ang iba pang karagdagang kaisipan o pananaw kaugnay ng tinatalakay na paksa 3. **Wakas** - pangkalahatang palagay o pasya tungkol sa paksa batay sa mga katibayan at katuwirang inisa-isa sa katawang akda. **ELEMNTO NG SANAY** **SAY** **Pangatnig --** ginagamit sa pag-uugnay-ugnay ng mga pangungusap, parirala o sugnay **Mga uri ng pangatnig** 1. **Paninsay** -- gamit sa pangungusap na ang dalawang isipan ay nagkakasalungat (ngunit, subalit, datapwat) 2. **Pantuwag** -- pinag-uugnay ang magkakasinghalaga o magkapantay ang kaisipan (samantala, saka) 3. **Pananhi** -- nagsasaad ng kadahilan o pangangatwiran (kaya, dahil sa, palibhasa) 4. P**amukod** -- gamit upang ihiwalay ( o) 5. **Panubali** -- nagsasaad ito ng pag-aalinlangan (kung) 6. **Panlinaw** -- nagibibgay ng kalinawan sa isang kaisipian, bagay o pangyayari (kaya) 7. **Panapos** -- nagbabadya ng pagwawakas (sa wakas) 4. **Mapang-uroy --** nangungutya ito o namumuna ng mga kamalian o kasamaan ng isang bagay, ng kahangalan ng isang tao at mga pagkalulong sa isang hindi magandang bagay. **Patrocionio V. Villafuerte:** **-** kilalang makata, mananaysay, manunulat, at editor, -mga tula niya ay patuloy na ginagamit bilang mga piyesang pang isahan **Pakikipanayam o interbyu (interview)** \- isang direktang pamamaraang ng pangangalap ng mga information \- kinakailangan ng kooperasyon ng dalawa Interviewer(taga tanong) Interviewee (taga-sagot)