Erkek ve Dişi Gametogenez PDF 2021-2022

GAMETOGENEZ Dr. Kübra Tuğçe Kalkan 2021-2022 GAMETOGENEZ (GAMETLERİN OLUŞUMU) Germ (Eşey-Cinsiyet) Hücrelerinin; Ortaya çıkması Göç etmeleri Çoğalmaları Olgunlaşmaları Farklanmaları Atılmaları Fertilizasyon Embriyo oluşum...

GAMETOGENEZ Dr. Kübra Tuğçe Kalkan 2021-2022 GAMETOGENEZ (GAMETLERİN OLUŞUMU) Germ (Eşey-Cinsiyet) Hücrelerinin; Ortaya çıkması Göç etmeleri Çoğalmaları Olgunlaşmaları Farklanmaları Atılmaları Fertilizasyon Embriyo oluşumu 2  EMBRİYOLOJİK TERMİNOLOJİ PRİMORDİAL GERM HÜCRESİ (PGCs) Vitellus kesesinden gelişen ve cinsiyet hücrelerini oluşturan kök hücre… Primordial germ hücresi (PGCs) 3  ERKEK GAMETOGENEZ (SPERMATOGENEZ) Kök hücre spermatogoniumdan olgun eşey hücresi spermatozoonun gelişimine kadar gelişen olaylara spermatogenez adı verilir. 4  ERKEK ÜREME SİSTEMİ İç Genital Organlar -Testisler -Genital boşaltım yolları * Tubuli rekti * Rete testis * Duktuli efferentes * Duktus epididimis * Duktus ejakulatoryus * Üretra -Yardımcı bezler * Vezikula seminalis * Prostat * Bulboüretral bezler Dış Genital Organlar -Penis -Skrotum 5  TESTİSLER Tunika albuginea Kapsülden testis içine uzanan ince bağ dokusu uzantılar testisi 250 kadar lobüle ayırır. Her LOBÜL Kan damarları, sinirleri ve interstisyel hücreleri içeren gevşek bağ dokusu ile Bu kanalların görevi sarılı SEMİNİFER TÜBÜLLER’ den olgun cinsiyet oluşur. hücreleri olan spermatozoonları üretmektir. Her lobül 1-4 adet seminifer tübül içerir. 6  TESTİS HİSTOLOJİSİ Embriyonik gelişimi, seksüel olgulaşmayı ve üreme fonksiyonlarını etkileyen testisler hem endokrin hem de ekzokrin işlevi olan bir çift organdır. (Birleşik tubüler bir bez yapısı) EKZOKRİN YÖNÜ ENDOKRİN YÖNÜ Testis SEMİNİFER TÜBÜL kanallarında İnterstisiyel hücreler olarak tanımlanan Leydig testiküler sıvıyı ve spermatozoonları üretmek ve hücreleri tarafından steroid yapıdaki bunları aktif holokrin tip salgılama ile atmak. Testosteronu üretmek 7  BOŞALTIM KANALLARI Seminifer tübüller Tubuli Rekti (Kısa düz tübüller şeklindedir) Rete Testis Duktus Ejakulatoryus (Labirent şeklinde birbiri ile (Prostat içerisinde uzanır bağlantı yapan kanallardır) prostatik üretraya açılır) Duktuli Efferentes (1-20 adet kanaldan oluşur) Duktus Epididimis Duktus Deferens (Kıvrıntılı sarmal yapıda (Prostata kadar uzanan tek bir kanaldır, spermler kalın duvarlı bir kanaldır.) hareket yeteneği kazanır.) 8 SEMİNİFER TÜBÜL HÜCRELERİ Erişkin testisinin genel görünümü. Seminifer tübüller (ST) kesitleri oldukça kıvrıntılı yapısını yansıtan değişik geometrik şekiller göstermektedir. Her tübül interstisiyel bağ dokusu (BD) ile çevrelenmiştir ve tübül içinde bazalden lümene (L) kadar farklı gelişim sürecindeki spermatojenik hücreler yer alır. 9  SEMİNİFER TÜBÜL HÜCRELERİ Pubetaya kadar kapalı olan lümen Seminifer tübüllerde pubertada açılır!.. * Sertoli hücreleri * Spermatojenik hücreler -Spermatogoniumlar -Spermatositler -Spermatidler -Spermatozoonlar 10 SERTOLİ (DESTEK- SUSTENTAKÜLER) HÜCRELERİ Bazal lamina üzerine otururlar. Lümene kadar uzanırlar. Çentikli oval çekirdeğe sahiptirler. Komşu Sertoli hücreleri uzantıları ile birbirine bağlanırlar. Sertoli hücreleri aralarında spermatojenik hücrelerin yerleştiği bölümler (kompartman) bırakırlar. 11 SERTOLİ (DESTEK- SUSTENTAKÜLER) HÜCRELERİ Gelişmekte olan spermatojenik hücreleri desteklerler. Spermatojenik hücreleri beslerler. Spermatojenik hücrelerin immünolojik korunmasını sağlarlar. KAN TESTİS BARİYERİ Spermiogenez sırasında artık spermatid sitoplazmasını fagosite ederler. 12  SERTOLİ (DESTEK- SUSTENTAKÜLER) HÜCRELERİ Testosteronun seminifer tübülde yoğunlaşmasını sağlayan Androjen Bağlayıcı Proteini üretip salgılarlar. Erkek fetusta Müller kanalının gerilemesini sağlayan Anti-Müllerian Hormonunu üretirler FSH’ın etkisi altındadırlar, FSH androjen bağlayıcı proteinin sentez ve salınımını düzenler İnhibin ve Aktivin salgılarlar. 13  SERTOLİ HÜCRELERİ 14  SPERMATOJENİK SERİ HÜCRELERİ Seminifer tübüllerde bazal lamina ile lümen arasında 4-8 sıra oluşturan ve farklı dönemlerdeki gelişmekte olan eşey hücreleridir. Spermatogoniumlar Spermatositler Spermatidler Spermatozoonlar 15  SPERMATOGENEZ Kök hücre spermatogoniumdan olgun eşey hücresi spermatozoonun gelişimine kadar gelişen olaylara spermatogenez adı verilir. 3 evrede incelenir: 1. Spermatositogenez 2. Mayoz evresi 3. Spermiyogenez 16 1. SPERMATOSİTOGENEZ Spermatogoniumların mitoz bölünmelerle ile çoğalıp primer spermatositlerin oluşturulduğu evredir. SPERMATOGONİUM Diploid kromozomlu spermatogenik kök hücreler. Bazal membranın üstünde konumlanırlar. Kan-testis bariyerinin dışında yer alır. Tip A ve Tip B 17 SPERMATOGONİUM 18 19  2. MAYOZ EVRESİ Primer spermatositlerin I. mayoz bölünme ile sekonder spermatositleri, bunların da II. mayoz bölünme ile spermatidleri oluşturduğu evredir. PRİMER SPERMATOSİT Spermatogenik serinin en büyük hücreleridir. Primer spermatositler 2n kromozom (diploid,4n) içerir. SEKONDER SPERMATOSİT Sekonder spermatositler hemen 2. mayoza girdikleri için histolojik kesitlerde denk gelmek zordur!!! Sekonder spermatositler n sayıda kromozoma (haploid, 2n) sahiptirler. II. mayoz bölünme ile şekillenen SPERMATİDLER’ de n sayıda (haploid, n) içerir. 20 21 3. SPERMİYOGENEZ Spermatidlerin bir tür metamorfoz geçirerek olgun germ hücreleri olan spermatozoonlara dönüşme sürecidir. SPERMATİD Spermatidler hücre bölünmesi gerçekleştirmeden; farklılaşma/olgunlaşma geçirerek spermatozoonları oluştururlar. Bu süreçte yuvarlak şekilli bir spermatid hareket etme özelliği kazanmış, başı ve kuyruğu olan spermatozoona dönüşmüştür… 22 23  Spermiyogenez 4 basamakta gerçekleşir: GOLGİ FAZI KEP FAZI AKROZOM FAZI MATURASYON FAZI GER → hidrolitik enzimler. Akrozomal vezikül Çekirdek yoğunlaşır. Spermatid sitoplazması atılır. Küçük, membran ile çevrili granüller pre- nukleusun ön yarısının Hücre uzar. Atık sitoplazma sertoli hücresince akrozomal granülleri oluşturur. üzerinde yayılır. Sentriollerden flagellum oluşturulur. fagosite edilir. Bunlar birleşerek hidrolitik enzimleri Son büyüklüğüne eriştiğinde Sitoplazma flagellum çevresine Spermatozoalar kuyruklu hale içeren akrozomal vezikülü yapar. akrozomal kep oluşur. yerleşir. gelerek Sertoli hücresinden ayrılıp Sentriollerden biri çekirdek çevresinden Mitokonriyonlar kuyruğun başlangıç lümene geçerler. uzaklaşır ve flageller aksonemi yapar. bölümü çevresinde spiral olarak Yeni oluşan spermiyumlar yerleşirler. hareketsizdir. Duktus epididimiste hareket yeteneğini kazanır. 24  SPERMİASYON Spermatidler oluştuktan hemen sonra Sertoli hücrelerinin yüzeyine sıkıca yapışırlar. Sertoli hücrelerinden Seminifer tübül lümenine salınırlar. Olgunlaşmasını tamamlayan spermatozoaların seminifer tübül lümeninden atılmasıdır. 25  SPERMATOZOONLAR 5-70 mikron uzunluğundadırlar. Baş, boyun ve kuyruktan oluşur. Baş bölgesinde, çekirdeğin önünde akrozom bulunur. Akrozomda hyalurinidaz, nörominidaz, akrozin ve asit fosfataz enzimleri bulunur. 26  SPERMATOZOONLAR Spermatozoon dakikada 3-5 mm yol kat eder. Spermatozoonun kadın genital yollardaki akıntıya karşı hareket etme özelliğine + rheotaksis denir Dişi genital organlardaki bazı kimyasal maddeler spermatozoonun yumurta hücresine ulaşmasını teşvik eder buna da + kemotaksis denir Spermatozoon vaginada 40-60 dak, serviksde 48 saat, uterus içinde 10- 20 saat, tuba uterinada 15-20 saat yaşar. 27  TESTİSİN HİSTOFİZYOLOJİSİ Testis ısısı yaklaşık 35oC’dir. (pleksus pampiniformis) Spermatozoon yapımı pubertada başlar Spermatozoon yapımı ve testosteron üretimi hipofizden salgılanan FSH ve LH hormonları tarafından kontrol edilir. Hipotalamustan salgılanan GnRH (gonadotropin releasing hormon) hipofizden FSH ve LH hormonlarının salgılanmasını sağlar. LH Leydig hücresinden testosteron salgılanmasını artırırken FSH seminifer tübüllerde sperm üretimini sağlar. Salgılanan testosteron ise hipofizden LH salgılanmasını azaltır. 28 TESTOSTERONUN ETKİLERİ Testosteron günde 5-6 mg üretilir. Testosteron ‘’5 alfa reduktaz’’ adlı bir enzimle dihidrotestosterona dönüşerek etkisini gösterir. Erkek tipi gelişme yani sakal ve bıyık çıkması, kıllanma, sesin kalınlaşması testis ve penis büyümesi, kasların gelişmesi, boyun uzaması testosteron sayesinde olur. Libido (cinsel istek) ve ereksiyon oluşmasında da testosteronun büyük etkisi vardır. 29  EJAKULAT(SEMEN) Spermatozoonlar ile testis, epididimis, prostat, seminal vezikül ve bulboüretral bezlerin salgılarından oluşan ve ejakülasyonla atılan sıvı. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre Hacim: 2-6.0 ml Konsantrasyon: >20x106/ml Toplam sperm sayısı: >40x106/ml Hareket: >%50 Morfoloji: >%30 spermiyogram Vitalite (canlılık): >%75 Lökosit: