Farmakologia Chorób Krwi i Układu Krwiotwórczego PDF

## Farmakologia ### 7. Farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego #### 7.2. Leki stosowane w niedokrwistościach * Niedokrwistością określa się stan, w którym stężenie hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych i wartość wskaźnika hematokrytowego są mniejsze w porównaniu do przyjętych norm dl...

## Farmakologia ### 7. Farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego #### 7.2. Leki stosowane w niedokrwistościach * Niedokrwistością określa się stan, w którym stężenie hemoglobiny, liczby krwinek czerwonych i wartość wskaźnika hematokrytowego są mniejsze w porównaniu do przyjętych norm dla wieku, płci, i warunków środowiskowych. #### 7.2.1. Przyczyny niedokrwistości * **Niedokrwistości makrocytowe (nadbarwliwe)** * Upośledzone wchłanianie, np. resekcja choroby jelit, brak czynnika wewnętrznego * Zwiększone zapotrzebowanie (ciąża, dzieci, choroby nowotworowe) * Zużywanie przez pasożyty (tasiemce) i bakterie (np. obecne w uchyłkach jelitowych) * **Niedokrwistości normocytowe** * **Niedokrwistości mikrocytowe (niedobarwliwe)** #### 7.2.2. Leki stosowane w niedokrwistościach * **Niedokrwistości megaloblastyczne** charakteryzują się makrocytozą i zaburzeniami w dojrzewaniu jąder komórkowych na skutek upośledzonej syntezy DNA, RNA i białek komórkowych. * **Podział niedokrwistości megaloblastycznych:** 1. Niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 (niedokrwistość Addisona-Biermera, zwana niedokrwistością złośliwą). 2. Niedokrwistość megaloblastyczna z niedoboru kwasu foliowego. 3. Niedokrwistości wieloniedoborowe (brak witaminy B12, kwasu foliowego, żelaza). 4. Niedokrwistość z niedoboru miedzi. * **Przyczyny niedoboru witaminy B12:** * Zmniejszone wchłanianie, na skutek nieodpowiedniej diety * Upośledzone wchłanianie, np. resekcja choroby jelit, brak czynnika wewnętrznego * **Leczenie niedokrwistości Addisona-Biermera:** * W przypadku znacznej niedokrwistości przetacza się masę erytrocytarna, a następnie stosuje się witaminę B12 domięśniowo w dawce 100-1000 µg codziennie przez kila tygodni. * Po uzyskaniu poprawy chorym podaje się 100 µg witaminy B12 raz w miesiąc przez całe życie. * **Niedokrwistości megaloblastyczne z niedoboru kwasu foliowego:** * Należy spożywać świeże jarzyny i warzywa, ponieważ gotowanie niszczy zawarty w nich kwas foliowy. * Duże ilości kwasu foliowego znajdują się w wątrobie, drożdżach i grzybach. * **Preparaty i dawkowanie:** * **Cyanokobalamina (Vitaminum B₁₂) amp. 20 µg/1ml, amp. 50 µg/1ml, amp. 100 µg/1ml, amp. 1000 µg/1 ml, dawkowanie: 20-1000 µg przez 1-2 tyg., dawka podtrzymujaca 100-1000 µg/miesiąc przez 6 tyg.** * **Folic acid, kwas foliowy (Acidum folicum) - tabl. 0,005, 0,015 g; dawkowanie: 45-90 mg/dobę.** #### 7.3. Leki wpływające na krzepnięcie krwi * **Wiadomości wstępne:** * Proces krzepnięcia pozwala na utrzymanie zamkniętego obiegu krwi po uszkodzeniu ściany naczynia krwionośnego. * Jest jednym z istotnych części składowych hemostazy, w której współdziałaja ze sobą: ściana naczynia krwionośnego, osoczowe czynniki krzepnięcia oraz elementy morfotyczne krwi (głównie plytki krwi). * Aktywacja procesu krzepnięcia prowadzi do powstania skrzepu fibrynowego w miejscu uszkodzenia naczynia, hamując tym samym wynaczynianie się krwi. * **W przypadku uszkodzenia dużych naczyń krwionośnych, mimo sprawnego układu krzepnięcia, konieczna jest także interwencja chirurgiczna.** * **Tabela 7.2. Naturalne (fizjologiczne) inhibitory krzepnięcia:** * **Proces krzepnięcia:** * Układ zewnątrzpochodny (tkankowy) i wewnątrzpochodny (osoczowy) * Aktywacja czynnika X * Przemiana protrombiny w trombinę * Przekształcenie fibrynogenu w fibrynę * **Układ zewnątrzpochodny:** * Uszkodzenie sciany naczynia powoduje ekspozycję czynnika tkankowego (tí), który łączy się z osoczowym czynnikiem VII oraz z jonami wapnia. * Kompleks ten działa bezpośrednio na czynnik X powodują jego aktywację. * **Układ wewnątrzpochodny:** * Zapoczątkowane jest kontaktowe aktywacja czynnika XII, np. na włóknach kolagenu w uszkodzonych naczyniach bądź w kontakcie ze szkłem (in vitro, w probówce). * **Tabela 7.1. Czynniki biorące udział w powstawaniu skrzepu:** * **Leki hamujące krzepnięcie krwi:** * Leki przeciwzakrzepowe * Leki przeciwpłytkowe * **Leki przeciwzakrzepowe:** * Heparyny * Inhibitory trombiny * Doustne leki przeciwzakrzepowe (antywitaminy K) * **Heparyny:** * Mukopolisacharyd ujemnie naładowany. * Powstaje w komórkach tucznych. * Preparaty: heparyny niefrakcjonowanych (wielkocząsteczkowe) i heparyny małocząsteczkowe. * **Mechanizm działania przeciwzakrzepowego heparyny:** * Zwiększanie aktywności antytrobiny III (AT III) * Kompleks AT III- heparyna jest około 1000-krotnie bardziej aktywny od samej AT III i efektywnie hamuje aktywność trombiny oraz czynników Xa, IXa, a także Xla i XIIa. * **Heparyny małocząsteczkowe:** * Nie inaktywują bezpośrednio trombiny, ale hamują jej powstawanie inaktywując czynnik Xa, IXa, XIa i XIIa. * **Dzialanie heparyny:** * Przeciwzapalne * Przeciwuczuleniowe * Przeciwmiażdżycowe * Zwiększa poziom wolnej tyroksyny w osoczu * Hamuje proliferację komórek tętnic * Hamuje reakcje odrzucania przeszczepu * **Heparyny niefrakcjonowane:** * Stosowane głównie leczniczo w: * Stanach zakrzepowo-zatorowych * Zakrzepach żył * Zatorach płuc, nerek, śledziony * Zawale mięśnia sercowego * Rozsianym zespole wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC) * Operacjach z krążeniem pozaustrojowym * Hemodializie * Do konserwacji krwi * **Dzialania niepożądane heparyny:** * Małopłytkowość, krwiomocz, krwawienia z przewodu pokarmowego i błon śluzowych, reakcje alergiczne * **Heparyny małocząsteczkowe:** * Stosowane głównie w: * Profilaktyce stanów zakrzepowo-zatorowych po zabiegach operacyjnych, szczególnie w kardiochirurgii i ortopedii * Leczeniu zakrzepicy żył głębokich * Dusznicy bolesnej niestabilnej * **Doustne leki przeciwzakrzepowe (antywitaminy K)** * Pochodne hydroksykumaryny (antywitaminy K) * Hamują aktywność biologiczną witaminy K, dokładnie aktywność reduktazy tej witaminy. * Antywitaminy K wchłaniają się z przewodu pokarmowego, wiążą z białkami osocza. Metabolizowane są w wątrobie (hydroksylacja, sprzęganie z kwasem glukuronowym) i wydalane z żółcia oraz z moczem. Przenikają do płodu i do mleka. * **Stosowanie doustnych leków przeciwzakrzepowych:** * Jako kontynuacja leczenia heparyną (doustne antykoagulanty wprowadza się w ostatnich 3 dniach stosowania heparyny) w zawale płuca, zakrzepicy żył głębokich * Zapobiegawczo po zabiegach operacyjnych * Po leczeniu trombolitycznym, w zarośtowych chorobach naczyń kończyn * Po operacjach naczyniowych * Po wszczepieniu sztucznych zastawek * **Działania niepożądane doustnych leków przeciwzakrzepowych:** * Krwawienia, krwiomocz, ryzyko krwawień śródmózgowych (zwłaszcza u osób starszych), uczulenia, działanie hepatotoksyczne i nefrotoksyczne * **Przeciwwskazanie do stosowania doustnych leków przeciwzakrzepowych:** * Skaza krwotoczna, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, rak żołądka, niewydolność wątroby i nerek oraz ciąża. * **Preparaty i dawkowanie:** * **Acenokumarol (Sintrom, Syncumar)- tabl. 0,001- 0,004 g** * **Leki przeciwpłytkowe:** * Hamują główne drogi aktywacji i agregacji płytek krwi (ryc. 7.3) * Aktywacja płytek zapoczątkowuje łańcuchowy proces, który prowadzi do aktywacji i agregacji następnych, znajdujących się w pobliżu płytek. * **Dzialanie leków przeciwpłytkowych:** * Hamują syntezę TxA₂: kwas acetylosalicylowy, indobufen, dazoksyben i sulotroban * Hamują aktywację przez ADP: tiklopidyna i klopidogrel * Hamują aktywację GP IIb/IIIa: abciksimab, eptifibatide i tirofiban * **Stosowanie leków przeciwpłytkowych w celu zapobiegania zakrzepom tętni- czym:** * W zawale mięśnia sercowego * W zapobieganiu zawałom serca w dusz- nicy bolesnej stabilnej i niestabilnej * W profilaktyce zawałów następnych po przebytym już zawale * W celu zapobiegania zmianom zakrze- powo-zatorowym mózgu * W zapobieganiu zmianom zatorowo- -zakrzepowym po wstawieniu sztucznych zastawek * **Leki fibrynolityczne:** * *Strepkinaza, urokinaza, alteplaza* * Aktywują plazminogen, który przekształca fibrynogen w fibrynę. * Stosuje się w zawale mięśnia sercowego, zatorze tętnicy płucnej i zakrzepicy zył głębokich. * **Leki fibrynolityczne II generacji:** * Aktywacja fibrynolizny tylko w miejscu skrzepu. * Leki te są bezpieczniejsze, ponieważ stwarzają mniejsze ryzyko krwawień. * **Preparaty:** *alteplaza* * **Leki stosowane w leczeniu skaz krwotocznych:** * **Leczenie ogólne:** * *Skazy krwotoczne proste* i *skazy krwotoczne złożone* * *Skazy krwotoczne wrodzone* i *skazy krwotoczne nabyte* * **Leczenie miejscowe:** * *Epinefryna*: Pobudzając receptory a₁ w naczyniach krwionośnych powoduje ich skurcz i zahamowanie krwawienia, stosowana w roztworach 0,0025% w ilości kilku kropli na wacik. * *Woda utleniona*: Ulega rozkładowi z uwolnieniem tlenu cząsteczkowego, który powoduje deneturację białka, ponadto mechanicznie czyści ranę. * *Środki o działaniu ściągającym*: tanina, atuny, Hemostin aerozol (zawiera wyciągi z kory dębu, nagietka, dziurawca). * *Trombina*: Gazik nasączony roztworem zawierającym 100-1000 j./ml. * *Gąbki fibrynowe, żelatynowe (Spongostan), oksycelulozowe (Sorbacel, Oxycel)*: Stosowane w chirurgii. * **Leczenie ogólne:** * **Leki działające na naczynia krwionośne:** * **Preparaty:** *witamina C, rutyna, etamsylat, dobesylan wapnia, glikokortykosteroidy* * **Leki stosowane w skazach małopłytkowych** * **Preparaty:** *glikokortykosteroidy, leki immunosupresyjne (cyklofosfamid lub azatioprynę)*, *immunoglobuliny* #### 7.1. Krew i preparaty krwiopochodne * **7.1.1. Przechowywanie krwi** * **7.1.2. Oznaczanie grupy krwi** * **7.1.2.1. Oznaczanie antygenów erytrocytów** * **7.1.2.2. Oznaczanie przeciwciał w surowicy** * **7.1.3. Preparaty krwiopochodne** * **7.1.3.1. Krwinki czerwone** * **7.1.3.2. Osocze** * **7.1.3.3. Koncentrat płytkowy**