Chapter 8 Platyhelminthes PDF

Kingdom Animalia (Worm) Relationships within Spiralia. Not all alternatives are shown for each case. Black dots denote nodes that have broad consensus across studies. Red dots denote nodes that have poor or conflicting support across studies, or whose exact composition is uncertai...

Kingdom Animalia (Worm) Relationships within Spiralia. Not all alternatives are shown for each case. Black dots denote nodes that have broad consensus across studies. Red dots denote nodes that have poor or conflicting support across studies, or whose exact composition is uncertain. Phylum Platyhelminthes (Flatworm)  Characteristics - Flat worm--หนอนตัวแบน - Triploblastica--มีเนื้อเยื่อครบ 3 ชั้น (Ectoderm, Endoderm, Mesoderm) - Acoelomate (no body cavity) - Bilateral symmetry - Hermaphroditic—มีอวัยวะสืบพันธุ์ของทั้ง 2 เพศ ในตัวเดียวกัน - Monoecious-- เพศรวม - Incomplete digestive system--ทางเดินอาหารไม่สมบูรณ์  Triploblastica and Acoelomate  Class Turbellaria - ด้ารงชีวิตอิสระ พบทั้งในน้้าจืดและในทะเล - ล้าตัวแบนแบบด้านหลังนูนขึ้น - Epithelium มี cilia - ปากอยู่ด้านท้อง (ventral) - Carnivore - ไม่มีทวารหนัก - เช่น พลานาเรีย Dugesia sp., Catinula sp. Thysanozoon nigropapillosum, a marine turbellarian (order Polycladida) Dugesia sp. - พบตามแหล่งน้้าจืดทั่วโลก มักเกาะตามใบไม้ ท่อนไม้ ก้อนหิน บริเวณน้้าใส - สีของล้าตัวจะกลมกลืนกับสิ่งแวดล้อม (Camouflage) - ยาวประมาณ 12 mm สีน้าตาลด้า - Bilateral symmetry - ส่วนหัวมี auricle และ eye spots - เพศรวม (Monoecious)  Anterior intestinal caecum Pharynx Posterior intestinal caeca Regeneration “Hammerhead worm", Bipalium kewense (หนอนหัวค้อน) - They grow up to 10 inches long and live in temperate and tropical areas all over the world. - They are predators, they prey only on earthworms, unless food is scarce they will turn to cannibalism. Reproduction: Asexually reproduce by chipping off about 1 cm of its tail to let it regenerate into a new worm.  Class Trematoda - ชื่อสามัญ พยาธิใบไม้ (Fluke worm) - เป็นปรสิต ต้องการโฮสต์ 2 ประเภท ในการด้าเนินวัฏจักรชีวิต ได้แก่ - Intermediate host จะอาศัยในช่วงที่เป็นตัวอ่อน - Definitive host ช่วงที่เป็นตัวเต็มวัย เพื่อสืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ - ที่พบในมนุษย์มี 4 ประเภทคือ พยาธิใบไม้ตับ ปอด ล้าไส้ และเลือด - ชนิดที่ใช้เป็นตัวแทนในการศึกษา ได้แก่ Opisthorchis spp. (พยาธิใบไม้ตับที่พบในไทย) Clonorchis spp. (พยาธิใบไม้ตับ ที่พบมากแถบประเทศจีน ญี่ปุ่น) Fasciola spp. (พยาธิใบไม้ตับที่พบในแกะ แถบอเมริกา ยุโรป) Paragonimus spp. (พยาธิใบไม้ในปอด) Schistosoma spp. (พยาธิใบไม้ที่พบในล้าไส้ ในเลือด) Class Trematoda Class Trematoda: human liver fluke ตัวอ่อนพยาธิใบไม้ มี 5 ระยะ คือ 1. Miracidium; ขณะที่อยูใ่ น uterus มีเปลือกหุ้มอยู่ แต่เมื่อออกจากไข่ มี cilia ทาให้ว่ายนาและไชเข้า intermediate host ได้ 2. Sporocyst; เมื่อ miracidium ไชเข้าไปใน intermediate host จะสลัด cilia ทิง และเปลี่ยนเป็นถุง ซึ่งมีตัวอ่อนระยะ redia อยู่ข้างในประมาณ 5-8 ตัว 3. Redia; มี oral sucker ทางเดินอาหาร ระบบประสาทและขับถ่าย ภายในมีเซลล์ที่ จะเจริญเป็นระยะ cercaria 4. Cercaria; เริ่มมีระบบอวัยวะและมีหาง ออกจาก intermediate host ชนิดที่ 1 สู่นา เพื่อหา inter. host ชนิดที่ 2 เมื่อเจอจะเข้าสู่ host สลัดหางทิง แล้วสร้างผนังหุ้มตัว เจริญ เป็นระยะ metacercaria 5. Metacercaria; ระยะติดต่อ เมื่อ final host กินเข้าไป ถุงหุ้มตัวอ่อนจะ แตก ตัวอ่อนจะออกมาเจริญเติบโตและเจริญเป็นตัวเต็มวัยต่อไป  Miracidium Sporocyst Cercaria Metacercaria Redia Clonorchis sinensis - ยาว 10-25 mm - Oral sucker ขนาดเล็ก ส่วน ventral sucker อยู่ใต้ genital pore - ด้านท้ายล้าตัวมี excretory pore ** Mouth → Pharynx →Esophagus →Intestinal caeca Male organs; - testis แตกแขนงมี 1 คู่, vas efferens 2 ท่อ รวมเป็น vas deferens ตอนปลายพองเป็น seminal vesicle, ejaculatory duct เปิด ออกที่ genital pore ทีอ่ ยู่เหนือ ventral sucker Female organs Female organs; - oviduct (ท่อน้าไข่) ท้าหน้าที่รับไข่ต่อจาก ovary (รังไข่) - yolk duct (ท่อไข่แดง) ท้าหน้าที่รับสารสร้างเปลือกไข่ และ yolk จากต่อม ไข่แดง (yolk gland/ vitellaria) - Mehlis’ gland ต่อมสร้างสารหล่อลื่นมดลูกเวลาไข่เคลื่อนที่ - seminal receptacle ถุงรับและเก็บอสุจิ โดยมี Laurer’s canal เปิดออก ด้านหลัง - uterus (มดลูก) อยู่เหนือ sex organs อื่นๆ ท้าหน้าที่เก็บไข่ที่ปฏิสนธิแล้ว และเปิดออกที่ genital pore - พยาธิใบไม้ผสมข้ามตัว โดยเกิดการปฏิสนธิบริเวณ oviduct - Fertilized egg ที่ได้รับ yolk และสารเปลือกไข่ จะเคลื่อนย้ายไปที่ uterus และออกมา กับอุจจาระของ host เมื่อหอยน้้าจืดกินเข้าไปจะเจริญเป็นตัวอ่อนmiracidium ---> sporocyst ---> redia ---> cercaria - ตัวอ่อน Cercaria จะออกจากหอยเข้าไปในปลา เจริญเป็นระยะ metacercaria ถ้าคน กินปลาดิบที่มี cyst ของพยาธิเข้าไปก็จะติดพยาธิ Clonorchis siensis  Opisthorchis viverrini - metacercaria in cyprinoid fish (muscle) - Testis ของ O. viverrini ไม่แตกแขนง แต่มีวงชีวิตคล้าย C. sinensis Fasciola hepatica - Sheep liver fluke - หัวรูปสามเหลี่ยมมี oral sucker อยู่ที่ปลายแหลม - Gonopore อยู่ต่้าลงมา ส่วน ventral sucker อยู่ใต้ gonopore - ระยะติดต่อ metacercaria อาจได้รับจากการกินผักที่ล้างไม่สะอาด Class Trematoda Fasciola gigantica พบมากในกลุ่มวัว ควาย  Paragonimus spp. Paragonimus westermani Paragonimus heterotremus พยาธิใบไม้ในปอด เป็นปรสิตของสัตว์จาพวกแมว หนู สุนัข เสือ พังพอน ที่สามารถติดต่อมาสู่คนได้ Paragonimus spp.  Schistosoma spp. พยาธิใบไม้ในเลือด มีขนาดเล็ก พบอาศัยอยู่ในหลอดเลือดบริเวณเยื่อแขวน ลาไส้และตับ นอกจากนันยังพบได้ตามอวัยวะอื่นๆ เช่นปอด ไต ไข่พยาธิชนิด นีมีลักษณะพิเศษ คือ เป็นรูปกระสวยมีหนามแหลมอยู่ที่ปลายข้างหนึ่ง การติดต่อ 1. ตัวอ่อนพยาธิระยะติดต่อไชเข้าผิวหนัง 2. ดื่มนาที่มีตัวอ่อนระยะติดต่อของพยาธิเข้าไป Schistosoma spp.  Schistosoma spp. ผู้ป่วยที่มีอาการของ Cercarial dermatitis หรือ Swimmer’s itch  Class Cestoda - Tape worms พยาธิตัวตืด - No digestive system ไม่มีระบบย่อยอาหาร - Live in intestine host พบในล้าไส้ของ host - Superficial segmentation มีการแบ่งเป็นปล้อง เฉพาะผิวตัวด้านบน ยังไม่จัดเป็นปล้องที่แท้จริง ตืดวัว ตืดหมู  Class Cestoda ตัวแบ่งเป็น 3 ส่วน คือ 1. Scolex คล้ายหัวเข็มหมุด rostellum ยืดหดได้ ด้านข้างมี adhesive organ ใช้ยึด เกาะ มีหลายแบบเช่น sucker, bothria 2. Neck แคบกว่า scolex มีการแบ่งตัวตามขวางให้มีปล้องใหม่เกิดขึ้น 3. Strobila อยู่ถัดจากคอลักษณะเป็นปล้องต่อกัน ทุกปล้องมีความสมบูรณ์ของอวัยวะ เหมือนกัน ปล้องมี 3 แบบ คือ - Immature proglottid ปล้องเกิดใหม่จากการแบ่งตัวของคอ อวัยวะยังไม่เจริญเต็มที่ - Mature proglottid อวัยวะสืบพันธุ์เจริญเต็มที่ พร้อมสืบพันธุ์ อวัยวะสืบพันธุ์เพศผู้ เจริญก่อนเพศเมีย - Gravid ปล้องแก่ ไข่อยู่ใน uterus ซึ่งแตกแขนงออกด้านข้าง, sex organs สลายไป เพื่อเพิ่มพื้นที่ให้ uterus Class Cestoda; Anatomy Mature proglottid Class Cestoda; Life cycle  Taenia solium (ตืดหมู) - ตัวอ่อนอยู่กล้ามเนือหมู (เม็ดสาคู) (อาจอยู่ในคนก็ได้) - ตัวเต็มวัยอยู่ในทางเดินอาหารของคน - Scolex มี hook เรียงตัวแถวเดียว - ปล้องมีประมาณ 1 พันปล้อง - Fertilized egg จะมีตัวอ่อน Onchosphere อยู่ภายใน - Onchosphere เข้าไปในหมูแล้วฟักออกจากไข่ เคลื่อนที่ไปผนังลาไส้ และผ่าน ไปที่กล้ามเนือลาย - Cysticercus มี scolex หัวกลับอยู่ภายใน - Final host กินเนือหมูดิบ ที่มี cyst เข้าสู่ทางเดินอาหาร ตัวอ่อนใช้ scolex เกาะที่ผนังลาไส้ เจริญเป็นตัวเต็มวัย Taenia solium (ตืดหมู)  Taenia saginata (ตืดวัว) ตัวอ่อนอยู่กล้ามเนือวัว ควาย ตัวเต็มวัยอยู่ในทางเดินอาหารของคน, Scolex ไม่มี hook ปล้องขนาดใหญ่กว่า T. solium มีประมาณ 1-2 พันปล้อง Gravid มีแขนง uterus ข้างละ 15-20 แขนง  Diphyllobothrium latum (ตืดปลา) - Fish tape worm, Diphyllobothriosis ยาวประมาณ 60 ฟุต มีปล้องประมาณ 4000 ปล้อง - Scolex มีร่องตามยาว 2 ข้าง (bothria) ใช้ยึดเกาะ - Genital pore ค่อนไปทางด้านหน้าของปล้อง, Vitellaria กระจายอยู่ 2 ข้าง ปนกับอัณฑะ - Uterus ขดไปมาเป็นชัน เพิ่มพืนที่ มีช่องเปิด uterine pore, Vagina เปิดเข้า genital pore - Mature proglottid และ gravid ลักษณะคล้ายกัน ** Coracidium มีตะขอ 6 อันและมี cilia ใช้ว่ายนา - 1st intermediate host คือ copepod กิน coracidium ซึ่งเจาะผนังลาไส้ไปที่ coelom เจริญเป็น procercoid - 2nd intermediate host (ปลา) กิน copepod เข้าไป, procercoid จะเจริญเป็น plerocercoid ในกล้ามเนือปลา - คนกินปลาดิบเข้าไป plerocercoid เจริญเป็นตัวเต็มวัยในทางเดินอาหาร - Gravid มีช่องเปิดของ uterus (uterine pore) ใช้ปล่อยไข่โดยที่ uterus ไม่ต้องแตกแขนง Diphyllobothrium latum (ตืดปลา)  Taenia pisiformis (ตืดสุนัข) - ตัวอ่อนอยู่กล้ามเนือกระต่าย - ตัวเต็มวัยอยู่ในทางเดินอาหารของสุนัข แมว - Scolex มี hook เรียงตัว 2 ชัน มี sucker 4 อัน ตัวยาวประมาณ 1 เมตร ปล้องมีประมาณ 400 ปล้อง - Gravid มีแขนง uterus ข้างละ 11-15 แขนง ส่วนใหญ่จะปฏิสนธิระหว่างปล้อง (ในพยาธิตัวตืดตัวเดียวกัน)