BMG 2024 Hafta 10 PDF

Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Sayı...

Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Sayı E POZİTİF Sayı>0 H E Sayı 0.5 sn 100-1000 ms 1-100 ms Yönlendirme Karmaşık Basit Yok Bağlantı Aygıtı Yönlendiriciler Köprüler Köprüler BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 12 12 Turgay AYDOĞAN 6 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN LAN-MAN-WAN Karşılaştırılması BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 13 13 İletim Teknolojilerine Göre Ağların Sınıflandırılması Yayın Ağları Bir paket sadece bir bilgisayara gönderiliyorsa tekli yayın (unicasting) Birden fazla bilgisayara gönderiliyorsa çoklu yayın (multicasting) Tüm bilgisayarlara gönderiliyorsa da genel yayın (boardcasting) Olarak adlandırılır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 14 14 Turgay AYDOĞAN 7 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Ağ Yapılarına (Topoloji) göre Ağların Sınıflandırılması Topoloji, bir ağdaki bilgisayarların nasıl yerleşeceğini, nasıl bağlanacağını, veri iletiminin nasıl olacağını belirleyen genel yapıdır. Topoloji iki temel gruba ayrılır. ◦ Fiziksel topoloji: Ağın fiziksel olarak nasıl görüneceğini belirler (Fiziksel katman) ◦ Mantıksal topoloji: Bir ağdaki veri akışının nasıl olacağını belirler (Veri iletim katmanı) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 15 15 Temel Topoloji Türleri Doğrusal (Bus Topology) Halka (Ring Topology) LAN Yıldız (Star Topology) Ağaç (Tree Topology) WAN Örgü (Mesh Topology) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 16 16 Turgay AYDOĞAN 8 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Doğrusal (Bus) Topoloji Bir kablo yol olarak düşünülürse, bu yol üzerindeki her bir durak ağda bir düğümü (node-terminali/cihazı) temsil etmektedir. Bu tek kabloya; bölüm (segment), omurga (backbone), trunk denilebilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 17 17 Doğrusal (Bus) Topoloji Doğrusal topolojide; tüm istasyonlarının üzerinde olduğu bir hat (omurga) mevcuttur. Bütün istasyonlar hattaki tüm mesajları inceler ve kendine ait mesajları alır. Hattaki bilgi akışı çift yönlüdür. (full-duplex) Kaynak istasyon bilgiyi hat üzerine bırakır. Bilgi her iki yönde ilerleyerek hatta yayılır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 18 18 Turgay AYDOĞAN 9 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 19 19 Doğrusal (Bus) Topoloji Kablonun her iki ucunda sonlandırıcılar (terminatör) bulunur. Doğrusal topolojinin en büyük dezavantajı, kablonun herhangi bir yerinde meydana gelebilecek arıza tüm ağın kullanım dışı kalmasına neden olabilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 20 20 Turgay AYDOĞAN 10 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Doğrusal (Bus) Topoloji Bus topolojide kablo en başa bir sonlandırıcı takılarak başlar. Nerde bir bilgisayar bağlantısı gerekiyorsa, kablo kesilir, kablonun iki ucuna BNC uç takılır, bu uçlar T konektörle birleştirilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 21 21 Halka (Ring Topology) Bilgisayarların bir kablo üzerinde halka oluşturacak şekilde yerleştirilmesi sonucu oluşan topolojiye ring topoloji denir. Veriler paket halinde gönderilir ve halka boyunca tek yönde iletilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 22 22 Turgay AYDOĞAN 11 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Halka (Ring Topology) Doğrusal topolojiden farkı, kablonun iki ucunun birleştirilmiş olmasıdır (sonlandırıcıya ihtiyaç duyulmaz). BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 23 23 Jetonlu Halka (Token Ring Topology) Bu tip topolojide iletişim ağ içerisinde sürekli dönen jeton (token) yardımıyla yapılır. Jeton özel iletişim kodu ile iletişimi düzenler. Token (Jeton) (3 byte’lık) düğümler arasında dolaşan bilgidir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 24 24 Turgay AYDOĞAN 12 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Jetonlu Halka (Token Ring Topology) İletişime başlamak isteyen düğüm öncelikle jeton’un kendisine ulaşmasını bekler ve ulaştığında jeton’u alır. Artık jeton serbest dolaşımdan kullanıma geçmiş olur. Bilgi gönderildikten sonra alıcıya gelene kadar halka etrafında dolaşır. Halka topoloji de genel yayın amaçlı (broadcast) uygulamalar için uygundur. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 25 25 BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 26 26 Turgay AYDOĞAN 13 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Yıldız (Star Topology) Tüm düğümlerin ortak bir merkeze (örneğin, hub, switch) bağlanmasıdır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 27 27 Yıldız (Star Topology) Ağı oluşturan bilgisayarlar ana makinaya noktadan noktaya bir bağlantı sağlarlar. Merkezi bilgisayar/cihaz ağ düğümleri arasındaki veri iletişimini koordine eder. Tüm iletişim önce merkezi cihaza gider, merkezi cihaz işlemleri ve bilgi paylaşımını kontrol eder. Herhangi bir düğüm çalışmaz hale gelirse, otomatik olarak devre dışı kalır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 28 28 Turgay AYDOĞAN 14 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Yıldız (Star Topology) Ağ trafiğini düzenleme yeteneğine sahip bu merkezi cihaz, hub veya anahtar (switch) olarak adlandırılır. Hublar 4,8,12,16,24 portlu olarak üretilirler. Hub’a UTP kablo ile bağlanılır ve her bir bağlantı 100 metreden daha uzun olamaz. Hub çalışırken herhangi bir portundan kablo çıkarılması veya takılması herhangi bir sorun çıkarmaz. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 29 29 Ağaç (Tree Topology) Ağaç topolojisi Bus ve yıldız topolojilerinin karakteristiklerini birleştirir. Ağaç topolojisinin diğer adı hiyerarşik topolojidir. Bus omurga üzerinde yıldız topolojide bilgisayarlardan oluşur. Böylece ağlar büyütülebilir. Bir ağacın dalları farklı topolojilerdeki ağları temsil eder, ağacın gövdesi ile de bunlar birbirine bağlanabilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 30 30 Turgay AYDOĞAN 15 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Ağaç (Tree Topology) Ağaç topolojisinin diğer adı hiyerarşik topolojidir. Ağacın merkezinde sorumluluğu en fazla olan bilgisayar bulunur. Dallanma başladıkça sorumluluğu daha az olan bilgisayarlara ulaşılır. Bu topoloji çok büyük ağların ana omurgalarını oluşturmakta kullanılır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 31 31 Örgü (Mesh Topology) Fiziksel mesh topolojisi ağdaki tüm birimler arasında uçtan uca bağlantı içerir. Ağdaki her birim diğer tüm birimler için birer bağlantı gerektirdiğinden, genellikle pratik bulunmaz. Karmaşık topoloji her bir istasyon ile diğer istasyonlar arasında çoklu bağlantıların yapıldığı bir topolojidir. Karmaşık topolojideki tüm istasyonlar arasında fiziksel bir bağlantı mevcuttur. Daha çok WAN’da kullanılır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 32 32 Turgay AYDOĞAN 16 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Örgü (Mesh Topology) Gerçek Mesh Topoloji Hibrid Mesh Topoloji BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 33 33 Referans Model (Başvuru Modelleri) OSI (Open Systems Interconnection) modelini ISO (International Organization for Standardization) geliştirmiştir. Amaç iki bilgisayar arasındaki iletişimin nasıl olacağını tanımlamaktır. 1978 yılında ilk defa ortaya çıkarılan bu standard 1984 yılında yeni bir düzenleme yardımıyla OSI (Open System Interconnect) referans modeli olarak yayınlanmıştır. OSI öncesindeki dönemde, yalnızca bilgisayar donanımı üreten kuruluşlara özgü ağlar vardı. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 34 34 Turgay AYDOĞAN 17 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Referans Model (Başvuru Modelleri) Bu özgü ağların özellikleri, çoğunlukla yalnızca o üreticinin donanımının bağlanmasına izin verecek biçimde tanımlanmıştı. Onlardan ayrı olarak OSI, çeşitli üreticilerin ürünlerinin bağlanabileceği bir ağ için, bir sektör etkinliği olarak ortaya çıkmıştır. OSI Modeli herhangi bir donanım ya da bilgisayar ağı tipine göre değişiklik göstermemektedir. OSI'nin amacı ağ mimarilerinin ve protokollerinin bir ağ ürünü bileşeni gibi kullanılmasını sağlamaktır. OSI modeli 7 katmana ayrılmıştır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 35 35 OSI Referans Modeli Uygulama Katmanı (Application Layer) Sunum Katmanı Uygulama Seti (Presentation Layer) (Application Set) Oturum Katmanı (Session Layer) Ulaşım Katmanı (Transport Layer) Ağ Katmanı (Network Layer) Veri Aktarım Seti Veri Bağı Katmanı (Transport Set) (Data Link Layer) Fiziksel Katman (Physical Layer) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 36 36 Turgay AYDOĞAN 18 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Katman Veri birimi İşlevi Kaynak paylaşımı, uzaktan dosya erişimi, dizin 7. Uygulama hizmetleri veya sanal uçbirimler gibi üst seviye APIler Ağ hizmeti ve uygulama arasında veri çevirisi, 6. Sunum Veri örneğin karakter kodlaması, veri sıkıştırma ve şifreleme/şifre çözme İletişim oturumlarının, yani iki düğüm arasında ileri ve 5. Oturum geri aktarımlar şeklinde sürekli olarak gerçekleşen veri takası. Veri bölümlerinin, bölütleme, alındılama ve çoğullama 4. Taşıma Bölüt gibi işlemlerle ağ üzerinde noktalara güvenli bir şekilde iletilmesi. Çok düğümlü bir ağın, adreslendirme, yönlendirme 3. Ağ Paket/Datagram (routing) ve trafik denetimi gibi süreçler kullanılarak yapılandırılması ve yönetilmesi. Fiziksel bir katman aracılığıyla birbirine bağlı iki düğüm 2. Veri Bit/Çerçeve arasında veri çerçevelerinin güvenli bir şekilde bağlantısı (Frame) iletilmesi İşlenmemiş bit akışlarının fiizksel bir ortam üzerinden 1. Fiziksel Bit gönderilmesi ve teslim alınması BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 37 37 Katmanlarda Kullanılan Protokoller Katman PDU (Protocol Data Unit) Adı 7.) Uygulama (Application) HTTP, FTP, SMTP 6.) Sunum (Presentation) ASCII, JPEG, PGP 5.) Oturum (Session) NetBIOS, DHCP 4.) Taşıma – Ulaşım (Transport) TCP, UDP, SPX 3.) Ağ (Network) IP, IPX 2.) Veri İletim (Data Link) Ethernet, Frame Relay, ISDN 1.) Fiziksel (Physical) Bit, Kablo, Konnektör BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 38 38 Turgay AYDOĞAN 19 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Network Cihazlarının OSI’de Çalıştığı Katmanlar Ağ Cihazı Çalıştığı Katman Yineleyici (Repeater), Hub Fiziksel Katman (Physical Layer) Köprü (Bridge) Veri İletim (Data Link Layer) Yönlendirici (Router) Ağ (Network Layer) Taşıma, Oturum, Sunum, Uygulama Geçityolu (Gateway) (Transport, Session, Presentation, Application Layer) Anahtar (Switch) Veri İletim (Data Link Layer) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 39 39 TCP/IP Referans Modeli ISO/OSI modelinin yaygın olarak tanınmasına karşın, internetin tarihi ve teknik açıdan açık standartı (Open Standart) TCP/IP referans modelidir (Transmission Control Protocol / Internet Protocol). Bu modelin temelini ABD Savunma Bölümü tarafından desteklenerek geliştirilen ARPANET oluşturur. TCP/IP referans modeli OSI’den daha önce uygulanmaya başlanmış bir modeldir. TCP/IP modeli de tıpkı OSI modelinde olduğu gibi katmanlı bir yapıya sahiptir. Modelin 4 katmanı vardır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 40 40 Turgay AYDOĞAN 20 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN TCP/IP Referans Modeli Uygulama Katmanı (Application Layer) Taşıma Katmanı (Transport Layer) Internet Katmanı (Internet Layer) Ağ Erişim Katmanı (Network Access Layer) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 41 41 OSI ve TCP/IP Katmanları Uygulama Katmanı (Application Layer) Sunum Katmanı Uygulama Katmanı (Presentation Layer) (Application Layer) Oturum Katmanı (Session Layer) Ulaşım Katmanı (Transport Taşıma Katmanı Layer) (Transport Layer) Ağ Katmanı Internet Katmanı (Network Layer) (Internet Layer) Veri Bağı Katmanı (Data Link Layer) Ağ Erişim Katmanı Fiziksel Katman (Network Access Layer) (Physical Layer) BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 42 42 Turgay AYDOĞAN 21 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN AĞ CİHAZLARI Bilgisayar veya benzeri sayısal sistemlerin birbirleriyle karşılıklı çalışmaları, iletişim yapmalarını sağlayan ara cihazlardır. Ağ cihazlarının en basiti ağ kartı ve HUB’dır. Bu iki cihaz OSI modelinde ilk iki katmandaki işleri yerine getirir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 43 43 Ağ kartı Bir bilgisayarı başka bir bilgisayara yada bir ağ cihazına bağlamak için kullanılan ağ kartları genellikle ethernet protokolünü kullandıkları için ethernet kartı olarak ta bilinirler. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 44 44 Turgay AYDOĞAN 22 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Hub Hub veriyi sadece alıcıya göndermez, kendisine bağlı olan bütün bilgisayarlara gönderir. Bilgisayarlar verinin kendilerine gönderilip gönderilmediğini tespit eder. Hub aynı anda sadece 1 iletim yapabilir. Bağlı olan diğer bilgisayarlar iletim için beklemek zorundadır. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 45 45 Switch (Anahtar) Hub cihazının gelişmişidir. Kendisine bağlı cihazlara ortak bir yol değil anahtarlamalı bir yol sunar. Dolayısıyla aynı anda birden çok iletişim yapılması olanağı vardır. Bilgisayar sayısı arttıkça ağ trafiği de artar ve hub yerine switch kullanımı tercih edilir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 46 46 Turgay AYDOĞAN 23 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Router (Yönlendirici) Genel olarak LAN-WAN ve LAN-LAN bağlantılarında kullanılır. Üzerinde LAN ve WAN için ayrı portlar bulunur. ADSL Router BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 47 47 Modem (MOdulator/DEModulator) Analog hat (telefon hattı gibi) üzerinden sayısal veri gönderimini sağlar. Dial-up modemler en fazla 56 Kbit/s hızında indirme (download) yapabilirken, ADSL2 modemler ise 25 Mbit/s hıza kadar çıkabilmektedir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 48 48 Turgay AYDOĞAN 24 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN DSL Tipleri BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 49 49 DSL Tipleri BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 50 50 Turgay AYDOĞAN 25 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN DSL Tipleri BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 51 51 Ağ Geçidi (Gateway) Ağ Geçitleri farklı protokolleri kullanan ağların birbiri ile iletişimini sağlar. Genellikle bir LAN üzerinden İnternet’e çıkmak için router cihazının IP adresi geçit olarak belirlenir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 52 52 Turgay AYDOĞAN 26 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN İletim Ortamı (Transmition Media) Verilerin bir noktadan diğer bir noktaya iletilmeleri için kullanılan ortamdır. Kablo kullanan iletişim ortamları kılavuzlu iletişi ortamı, kablosuz iletişim ortamları ise kılavuzsuz olarak adlandırılır. İletişim Ortamları Kablolu İletişim Ortamları Kablosuz İletişim Ortamları Çift Bükümlü (Twisted-pair) Telsiz İletişimi Koaksiyel (coaxial-cable) Hücresel Teknoloji Fiber optik kablo Kızılötesi Teknoloji BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 53 53 Kablo Türleri BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 54 54 Turgay AYDOĞAN 27 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Bağlantı Türlerine Göre Çift bükümlü (twisted-pair) Kablolar- Düz kablo (Straight-Through Cable) Düz kablo standardı 568-B’ye göre belirlenmiş renk sırasına göre karşılıklı iki ucun bire bir bağlanmasıdır. Renklerin sıralaması şu şekildedir: 1. Turuncu-beyaz 2. Turuncu 3. Yeşil-beyaz 4. Mavi 5. Mavi-beyaz 6. Yeşil 7. Kahverengi-beyaz 8. Kahverengi BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 55 55 Fiber Optik Kablo 1966 yılında Charles Kao ve George Hockham cam fiber üzerinden veri aktarımı da yapılabileceği fikrini ortaya atmışlardır. Sonraki dönemlerde fiber üzerindeki kayıp oranları az seviyelere indirilmiştir ve fiber veri aktarımı için bakır'a göre çok daha avantajlı bir konuma gelmiştir. Düşük sinyal kayıpları nedeniyle fiber ile bakır kablolara göre daha yüksek hızlarda ve çok daha uzun mesafelerde veri aktarımı mümkündür. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 56 56 Turgay AYDOĞAN 28 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Fiber Optik Kablo Bu mesafe repeater kullanılmadan 2 Km'ye kadar çıkabilir. Bakır UTP kablolarda bu mesafe 100m ile sınırlıdır. Fiber'in hafif ve ince yapısı bakır kablo kullanmanın zor olduğu ortamlarda kullanılabilmesini sağlar. Bütün bunlar fiber'in önemli özellikleri olmakla beraber, fiber'in en önemli özelliği elektomanyetik alanlardan hiç etkilenmemesidir. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 57 57 Fiber Optik Kablo Genel olarak yüksek bant genişliği gerektiren veya uzak mesafelere gidilmesi gereken uygulamalarda kullanılır. Aktif ağ cihazlarının yüksek hızlarla birbirine bağlanmasında, uzak mesafelerdeki cihazların birbirlerine bağlanmasında ve omurga kurulmasında kullanılırlar. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 58 58 Turgay AYDOĞAN 29 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Fiber Optik Kablo BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 59 59 Kablosuz İletim Ortamları ◦ Bluetooth ◦ Hücresel şebekeler ◦ Radyo sinyalleri ◦ vb. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 60 60 Turgay AYDOĞAN 30 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN İnternet nedir Internet tüm dünyaya yayılmış, bilgi paylaşımı için birbirleri ile bağlantılı bilgisayarlardan oluşan dünyanın en büyük ağıdır. Internet sözcüğü, İngilizce'de "uluslararası ağ" anlamına gelen "INTERnational NETwork" sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşmuştur. 61 İnternet nedir Birçok bilgisayar sisteminin birbirine bağlı olduğu, dünya çapında yaygın olan ve sürekli büyüyen bir iletişim ağıdır. Internet, insanların her geçen gün gittikçe artan "üretilen bilgiyi saklama/paylaşma ve ona kolayca ulaşma" istekleri sonrasında ortaya çıkmış bir teknolojidir. Bu teknoloji yardımıyla pek çok alandaki bilgilere insanlar kolay, ucuz, hızlı ve güvenli bir şekilde erişebilmektedir. Internet’i bu haliyle bir bilgi denizine, ya da büyükçe bir kütüphaneye benzetebiliriz. 62 Turgay AYDOĞAN 31 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN İnternet Tarihi İnternetin köklerini 1962 yılında J.C.R. Licklider'in Amerika'nın en büyük üniversitelerinden biri olan Massachusetts Institute of Tecnology'de (MIT) tartışmaya açtığı "Galaktik Ağ" kavramıyla ortaya atılmıştır. 1962 yılında Amerikan Askeri araştırma projesi olarak planlanmaya başlandı. Proje yürütücüsü DARPA - Defense Advensed Research Project Agency kurumudur. MIT'de araştırmacı olarak çalışan Lawrance Roberts ile Thomas Merrill, bilgisayarların ilk kez birbirleri ile 'konuşmasını' ise 1965 yılında gerçekleştirdi. 63 İnternet Tarihi ARPANET çerçevesinde ilk bağlantı 1969 yılında dört merkezle yapıldı ve ana bilgisayarlar arası bağlantılar ile internetin ilk şekli ortaya çıktı. ARPANET'İ oluşturan ilk dört merkez ◦ University of California at Los Angeles (UCLA), ◦ Stanford Research Institute (SRI), ◦ University of Utah ◦ University of California at Santa Barbara (UCSB) idi 64 Turgay AYDOĞAN 32 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Protokol Kavramı İnternet üzerinde farklı sistemler birbirleriyle anlaşabilmesi için ortak bir dil kullanmalıdır. Göndericinin veriyi nasıl göndereceğini, alıcının da veriyi nasıl alacağını bilmesi gerekmektedir. Dolayısıyla her iki tarafta bu işlemleri yapmak için bazı kurallara uymak zorundadır. İşte bu kurallar takımlarına «protokol» adı verilir. İnternet üzerindeki her bir işlevin bir protokolü vardır. 65 Uygulama protokolleri HTTP(Hypertext Transfer Protocol): Bir kaynaktan dağıtılan ve ortak kullanıma açık olan hiper ortam bilgi sistemleri için uygulama seviyesinde bir iletişim kuralıdır. FTP(File Transfer Protocol): bir dosyanın yani veri yığınının bir uç noktadan diğerine taşınması için kullanılır SMTP (Simple Mail Transfer Protocol ): Bir e-posta göndermek için sunucu ile istemci arasındaki iletişim şeklini belirleyen protokoldür. 66 Turgay AYDOĞAN 33 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Uygulama protokolleri SNMP(Simple Network Management Protocol): Ağlar üzerindeki birimleri denetlemek amacıyla tasarlanmıştır. Telnet: Internet ağı üzerindeki çok kullanıcılı bir makineye uzaktaki başka bir makineden bağlanmak için geliştirilmiştir. IRC (Internet Relay Chat ): Internet üzerinde chat yapmak için kullanılan protokoldür. 67 Taşıma Protokolleri TCP (Transmission Control Protocol): İnternet üzerinde verilerin kontrollü, güvenli ve kayıpsız gönderimi için kullanılan protokoldür. UDP(User Datagram Protocol ): Veri kaybının olmayacağı düşünülen kısa mesafe ve küçük dosya boyutlarında kullanılan taşıma protokolüdür. Bunun yanında video konferans gibi gerçek zamanlı uygulamalarda da kullanılır. 68 Turgay AYDOĞAN 34 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Adresleme Protokolleri IP(Internet Protocol ): İnternet üzerinde hareket eden veri paketlerinin milyonlarda kullanıcı arasında doğru noktayı bulması için kullanılan adresleme protokolüdür. Bunun için internet üzerindeki her bir bilgisayara dünya üzerinde başka bir eşi benzeri olmayan IP adresi adı verilen bir numara tahsis edilir. Bu adresler IPv4 de 32 bit, IPv6 da 128 bittir. Adresin bir kısmı kullanıcının bulunduğu ağı, diğer bir kısmı da ağ içindeki kullanıcıyı ifade eder. 69 IP Adres Yapısı IPv4 için 32 bit boyunda olup, noktalarla ayrılmış 4 adet 8 bitlik sayıyla gösterilirler. Örneğin 193.140.181.210 Her bir sayı kendi içerisinde 0 (sıfır) ile 255 arasında değerler alabilir. 255’den büyük bir sayı olamaz. Böylece 0.0.0.0 dan başlayıp 255.255.255.255 arasında oluşabilecek sayılar kombinasyonu şeklindedir. İnternet üzerinde haberleşmek için yeter ve tek şart karşı sistemin IP adresinin biliniyor olması gerekmektedir. 70 Turgay AYDOĞAN 35 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN IP Adres Yapısı IPv4 IP bloklarının dağıtımıyla kritik bir noktaya gelindi. Bu durumu öngören uzmanlar tarafından 1996'da bir çözüm olarak sunulan IPv6, 340 trilyon kere trilyon kere trilyon adet farklı IP adresi sağlamaktadır. 128 bitliktir. 21DA:00D3:0000:2F3B:02AA:00FF:FE28:9C5A 71 IP Adresleri ve DNS Bundan dolayı herhangi bir internet tarayıcı üzerinde adres alanına IP adresi yazılarak internet sayfasına ulaşılabilir. 72 Turgay AYDOĞAN 36 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN IP Adresleri ve DNS Ancak ulaşmak istediğimiz her bir internet sitesinin IP adresini ezberlemek veya bununla ilgili bir rehber oluşturmak imkansızdır. Bundan dolayı internet adresleri akılda kalıcı olması için isimsel (alan adı , url) olarak düzenlenir. Örneğin : ◦ http://www.sdu.edu.tr ◦ http://www.google.com 73 IP Adresleri ve DNS Ancak internet tarayıcıya alan adı girmek bilgisayarın nereye ve hangi sayfaya ulaşacağı konusunda bir fikir vermez. Çünkü alan adları insanlar içindir. Bilgisayarlar sadece IP adreslerinden anlarlar ve bu adres sayesinde nereye ulaşacaklarını bilirler. Bundan dolayı bir telefon rehberi gibi (isim-tel no) düşünebileceğimiz DNS (Domain Name System) adı verilen sistemler bulunmaktadır. Bunlar alan adlarını IP adreslerine dönüştüren sistemlerdir(alan adı-IP adresi). 74 Turgay AYDOĞAN 37 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN DNS (Domain Name System) Alan adı sistemi, sunucunun ve ona bağlı istemcilerin internet kayıtlarının tutulduğu bir tür veritabanıdır. Siz bir siteye erişmek istediğinizde, DNS sayesinde hangi site nerede, hangi IP’nin hangi bilgisayara ait olduğu belirlenir, ve istediğiniz yere erişirsiniz. Bu sistem istemcilerin ve sunucuların adları, alan adı ve IP numarası gibi bilgileri içerir. 75 DNS (Domain Name System) 142.250.184.132 = www.google.com  DNS adlandırması, Internet gibi TCP/IP ağlarında, bilgisayarları ve hizmetleri kullanımı kolay adlarla adlandırmak için kullanılır. Bir kullanıcı bir uygulamaya bir DNS adı girdiğinde, DNS hizmetleri bu adı çözüp, bir IP adresi gibi adla ilişkili diğer bilgileri oluşturabilir. 76 Turgay AYDOĞAN 38 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN MAC Adresi IP numarası verilebilen kablolu yada kablosuz her ağ kartının 48 bitlik bir MAC adresi bulunur. Örn: 00-23-C3-45-00-B3 Ağ iletişiminde kullanılan çerçeveler gerçekte bu MAC adreslerini kullanarak iletim yaparlar. IP adresleri OSI 3. katmanda, MAC adresleri 2. katmanda. BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİNE GİRİŞ - BİLGİSAYAR AĞLARI VE İNTERNET 77 77 Alan adları ve yapısı http://www.sdu.edu.tr Protokol Sunucu Adı Kurum Kurum Ülke Kuruluş Kuruluş Kodu Adı Tipi 78 Turgay AYDOĞAN 39 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Türkiye’de Alan Adı Yapısı İkinci düzey alt alan adı modelini benimsemiştir. Bu tür adreslerde ülke kodu ve kurum/kuruluş tipi mutlaka olur. http://www.sdu.edu.tr Protokol Sunucu Adı Kurum Kurum Ülke Kuruluş Adı Kuruluş Tipi Kodu Alan Adı 79 Alan adlarının bölümleri http://www.sdu.edu.tr 1. bölüm: protokol bilgisi Bu bölümde transfer edilecek verinin hangi protokol yani kural takımı ile transfer edileceği belirtilir. http://www.sdu.edu.tr ftp://ftp.sdu.edu.tr 80 Turgay AYDOĞAN 40 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Alan adlarının bölümleri http://www.sdu.edu.tr 2. bölüm: Sunucu adı Bu bölümde verinin alınacağı sunucunun adı bulunur. Özel bir sunucu adı yoksa bu alana www (world wide web) ibaresi gelir http://www.sdu.edu.tr http://obs.sdu.edu.tr 81 Alan adlarının bölümleri http://www.sdu.edu.tr 3. bölüm: Kurum adı Veriyi sunan yani verinin alınacağı kurumun özel adı http://www.sdu.edu.tr http://www.milliyet.com.tr http://www.basbakanlik.gov.tr 82 Turgay AYDOĞAN 41 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Alan adlarının bölümleri http://www.sdu.edu.tr 4. bölüm: Kurum kodu Veriyi sunan yani verinin alınacağı kurumun niteliğini belirten kod. com : Ticari kuruluşları gösterir. edu : Üniversite düzeyinde eğitim kurumlarını gösterir. org : Ticari olmayan, hükümete de bağlı bulunmayan kurumları gösterir. net : Internet omurgası işlevini üstlenen ağları gösterir. gov : Hükümete bağlı kurumları gösterir. mil : Askeri kurumları gösterir. k12: Ortaöğretim düzeyinde eğitim kurumlarını gösterir. int: uluslararası kurumlara verilir. biz, gen, koop, bel, pol, bank,name, av,dr, … 83 Alan adlarının bölümleri http://www.sdu.edu.tr 5. bölüm: Ülke kodu Veriyi sunan yani verinin alınacağı kurumun bulunduğu ülkeyi belirten kod. tr: Türkiye de: Almanya fr: Fransa uk: Birleşik krallık us: Amerika birleşik devletleri 84 Turgay AYDOĞAN 42 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Diğer Ülkelerde Alan Adı Yapısı Kimi ülkeler Birinci düzey alt alan adı modelini benimsemiştir. Bu tür adreslerde yalnızca ülke kodu olur. http://www.senato.it Ülke Kodu Protokol Sunucu Adı Kurum Kuruluş Adı Alan Adı Kurum Protokol Sunucu Adları Kuruluş Adı Ülke Kodu http://sumo.dlr.de 85 Diğer Ülkelerde Alan Adı Yapısı ABD. ise farklı bir alan adı modelini benimsemiştir. Alan adlarında ülke kodu ve Kurum/Kuruluş Tipi’nin arasında bir de Eyalet Kodu yer alır. http://www.osc.state.ny.us Protokol Sunucu Adı Kurum Kurum Eyalet Ülke Kuruluş Kuruluş Kodu Kodu Adı Tipi Alan Adı 86 Turgay AYDOĞAN 43 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Ülke kodsuz Alan Adı Yapısı Ülke kodu olmayan alan adları da vardır. Bunlar çoğunlukla kurallara uyan adresler olmakla birlikte kural zorunluluğu olmadan tanımlanan alan adlarıdır. Herhangi bir ülkeden yayınlanıyor olabilir. http://www.hotmail.com Protokol Sunucu Adı Kurum Kurum Kuruluş Adı Kuruluş Tipi Alan Adı 87 Browser (internet tarayıcı) İnternet sayfalarının kullanılması için browser veya internet tarayıcı ismini verdiğimiz özel programlar kullanılmalıdır. Çünkü ziyaret ettiğimiz sayfalar gördüğümüz gibi değil HTML(HyperText Markup Language) adı verilen özel bir kodlama veya daha gelişmiş kodlamalar ile hazırlanırlar. Browser dediğimiz programlar bu kodları çözerek bize sayfanın son halini görmemizi ve algılamamızı sağlarlar. 88 Turgay AYDOĞAN 44 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN 89 Browser (internet tarayıcı) 90 Turgay AYDOĞAN 45 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Browser (internet tarayıcı) 91 Browser (internet tarayıcı) 92 Turgay AYDOĞAN 46 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN Browser (internet tarayıcı) 93 E-mail Elektronik posta, kısaca e-posta (İngilizce: e-mail) ya da elektronik ileti, internet üzerinden gönderilen dijital mektup. Görsel olarak kâğıt bir mektup ile aralarında büyük bir fark yoktur. E- postalara resim, müzik, video gibi her türlü dosya türü eklenebilir ve alıcının bilgisayarına transfer edilebilir. Ucuzluğu ve kolaylığı nedeniyle kâğıt mektuplardan daha yaygın olarak kullanılmaktadır ancak güvenilirliğinin yetersizliği nedeniyle resmi işlerde kullanımı oldukça kısıtlıdır. 94 Turgay AYDOĞAN 47 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN E-mail E-posta hesapları, bu hizmeti veren çeşitli sitelerden ücretsiz veya belirli bir ücret karşılığında açılabilir. E-posta adresleri; kullanıcı adı, adres işareti(@), hesabın oluşturulduğu sitenin e-posta sunucusunun adı, nokta (.) ve site uzantısının aralık bırakılmadan yazılması ile oluşur. Örnek: [email protected] Ağ (web) sayfasıyla ve özel ileti programları (Outlook, Thunderbird, vs.) ile çeşitli protokollerle (POP3, IMAP, vs.) iletiye ulaşılır. 95 E-mail Gönderen ya da Kimden (From): İletiyi gönderenin adres ve adı. Alıcı ya da Kime (To): İletiyi alanın adresive adı. İletinin kime yolladığını gösterir. İleti adrsleri arasına "," virgül koyarak birden fazla kişiye yollamak olanaklıdır. Konu (Subject): İletiyi özetleyen başlık, genelde daha sonradan anımsanmakta ve iletileri ayırmakta yardımcı olur. Etik olarak yazılması önerilir. İleti gövdesi (Body): Burada iletinin kendisi ve genel olarak kullanıcı imzası yer alır. Karbon Kopya "KK" (CC, Carbon Copy): Aslen gönderilen kişiye ek olarak iletinin başka alıcılara gönderilmesini sağlar. İleti buraya yazılan kişilere doğrudan hitap etmemektedir, ileti bu kişilere bilgilendirme amacı ile yollanmıştır. 96 Turgay AYDOĞAN 48 Turgay AYDOĞAN Turgay AYDOĞAN E-mail Gizli Karbon Kopya "GKK" (BCC, Blind Carbon Copy): Kapalı Karbon Kopya olarak da bilinir. Buraya yazılan alıcılar iletide gözükmez. Etik olarak birçok kişiye gönderilen gayrı resmi iletiler için bu alanın kullanılması uygun düşer. Bu tür alıcı gizleme yığın iletiye (spam) karşı da koruma sağlar. Yanıtlama (Reply): Belli bir adresten gelen iletiyi yanıtlamak için kullanılır. Alıcı kısmına otomatik olarak ileti yollayanın adresialınır. En çok kullanılan fonksiyonlardan biridir. Herkesi yanıtla (Reply All): Yanıtlanan iletiyi, gelen iletinin To: ve CC: kısmında yazılmış olan tüm bulunaklara yollamak için kullanılır. En çok suistimal edilen fonksiyonlardan biridir. Yönlendirme (Forward, Fwd): Gelen bir iletinin bir başka adrese yönlendirilmesini sağlar. Ek (Attachment): Yazıya ek olarak yollanan dosyalardır. Dosyalar eklenmeden önce kodlanırlar. Ses, resim, video, yazı başta olmak üzere birçok değişik formatta dosya eklenebilir. Virüslerin başlıca yayılma yollarından biridir. Bilinmeyen dosya eklerinin açılması önerilmez. 97 Turgay AYDOĞAN 49