Biyolojik ve Kimyasal Silahlar - 18 Şubat 2019.pdf

Biyolojik ve Kimyasal Silahlar Prof. Dr. Kemal Altaş Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 2019 BİYOLOJİK SİLAHLAR  Giriş ve tarihçe  Biyolojik silahların kullanımına ilişkin iddialar  Biyolojik silahların...

Biyolojik ve Kimyasal Silahlar Prof. Dr. Kemal Altaş Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 2019 BİYOLOJİK SİLAHLAR  Giriş ve tarihçe  Biyolojik silahların kullanımına ilişkin iddialar  Biyolojik silahların üretimi  Biyolojik silahların özellikleri  Biyolojik silahların kullanım şekilleri  Biyolojik silah olarak kullanılan mikroorganizmaların özellikleri  Biyolojik saldırı yöntemleri  Biyolojik silah olarak enfeksiyon hastalıkları  Biyolojik savaştan korunma 2 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi BİYOLOJİK SİLAHLAR  Biyolojik savaştan korunma:  Erken uyarı  Atmosferde saptanması  Su ve besinlerin incelenmesi  Koruyucu önlemler  Biyolojik silahların ortaya çıkarılması  Mekanik yöntemler  Kimyasal yöntemler  Fiziksel yöntemler 3 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar GİRİŞ ve TARİHÇE  Biyolojik ajanlar veya biyolojik savaş maddeleri; insanda, hayvanda veya bitkide hastalık ya da ölüm oluşturmak üzere kullanılan mikroorganizmalardır.  Tarih boyunca insanlar, biyolojik ajanları savaşlarda kullanmışlardır; buna biyoterörizm veya biyolojik terör de denir.  1347 Kırım Savaşı’nda Tatarlar, kuşattıkları şehirlere vebalı ölüleri fırlatarak hastalığın Cenevizliler’in arasında yayılmasını sağlamış ve şehri almışlardır.  1763’te İngilizler, Kızılderili şeflerine çiçek virüsü bulaşmış battaniyeler göndererek çiçek salgınına yol açmışlardır. 4 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar GİRİŞ ve TARİHÇE  I. Dünya Savaşı’nda Almanlar, hastalıklı hayvanları savaştıkları ülkere göndermişlerdir.  1925 Cenevre Protokolü’nde biyolojik silahların kullanımı yasaklanmıştır.  II. Dünya Savaşı’nda Japonlar, Çin’de asker ve sivillere, uçaklarla vebalı sinekler atmış ve Mançurya’da şarbon bakterilerini yaymışlardır.  1942-1943 yıllarında İskoçya’da Gruinard Adası’nda aerosol şeklinde şarbon mikrobu yayan silahlar denenmiştir ve bu sporlu bakteriler, ancak 1988 yılında temizlenebilmiştir. 5 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar GİRİŞ ve TARİHÇE  1948 yılında Mısırlılar, siyonistleri kolera salgını başlatmakla suçlamıştır.  1951-1953 yıllarında ABD, Çin ve Kuzey Kore’de biyolojik silah kullanmakla suçlanmıştır.  1960 yılında Cenevre’de başlatılan silahsızlanma faaliyetleri ancak 1975 yılında yürürlüğe girebilmiştir.  Bütün bu silahsızlanma çalışmalarına karşın, bu süreçte yine de biyolojik silah kullanıldığı iddia edilmektedir. 6 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar GİRİŞ ve TARİHÇE  1979 yılında Sovyetler, Laos ve Kamboçya’da fungal toksin kullanmakla suçlandı.  1980 yılında Sovyetler Birliği’nin şarbon ürettiği iddia edilmiştir.  1981 yılında Küba, ABD’yi Dank epidemisi yaratmakla suçlamıştır.  2001 yılında Washington’da federal yetkililere ve haber merkezlerine, içinde şarbon mikrobu olan mektuplar gönderilmiş ve bu, bir grup postacının ölümüne neden olmuştur. 7 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SİLAHLARIN ETKİSİ  İnsanlarda:  Çalışma ve direnme gücünü zayıflatmak ve hatta insanı öldürmek üzere bakteri, virüs, mantar veya protozoon kullanılmasıdır.  Hayvanlarda:  Hastalık oluşturarak ülke ekonomisine zarar vermek amaçlanır.  Bitkilerde:  Üretimi azaltmak veya durdurmak suretiyle, ülkenin besin kaynaklarını ortadan kaldırmak şeklinde olur. 8 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SİLAHLARIN ÜRETİMİ  Üretilmesi kolay ve diğer silahlara göre ucuzdur.  Basit laboratuvarlarda tonlarcası üretilebilir.  Az miktarda mikrop insan vücuduna girdiğinde, çoğalarak etki edebilir. CIA Irak, 2013 9 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SİLAHLARIN ÖZELLİKLERİ  Etkileri zamanla ortaya çıkar.  Kolaylıkla fark edilemez; görülemez ve kokusuzdur. Köpekler, x-ray cihazları ve diğer birçok teknolojik cihaz tarafından algılanamaz.  Sadece organizmalar üzerinde etkilidir.  Çok az miktarları, birçok canlının hastalanmasına neden olabilir.  Sekonder etkileri vardır; önce ufak gruplarda görülür, sonra bütün topluma yayılır.  Kolay üretilir ve kolay taşınır; enfekte olmuş canlılar da taşıyıcı olarak görev yapabilir.  Serbest ortamda, suda veya yiyeceklerde ve uzun sürelerle canlı kalabilir.  Öldürücü veya ağır hastalık oluşturucudur. 10 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SİLAHLARIN ÖZELLİKLERİ Biyolojik Silahların Maliyeti  1 kilometrekarelik alanı etkileyebilecek silahların maliyeti:  Konvansiyonel silahlar  $2000  Nükleer silahlar  $800  Kimyasal silahlar  $600  Biyolojik silahlar  $1  Bu kadar ucuz olması, biyolojik silahlara “yoksulların atom bombası” denmesine neden olmuştur. 11 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SİLAHLARIN KULLANIM ŞEKİLLERİ  Ateşli silahlarla ve savaş araçlarıyla ortama atılabilir.  Suya ve yiyecek maddelerine katılabilir.  Aerosol şeklinde püskürtülebilir. 12 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SALDIRI YÖNTEMLERİ  Açık saldırı  Savaşan tarafların, elindeki biyolojik silahları savaşanlar üzerine doğrudan kullanmaları  Gizli saldırı  O bölgede görülen hastalıklara benzer bulgular ortaya çıkaran mikroorganizmaların kullanımı  Doğal salgın görüntüsü  Savaş çıkmadan önce, savaşacak ülkelerin savunma gücünü ve direncini kırmaya yönelik yapılan çalışmalar 13 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BS OLARAK ENFEKSİYON HASTALIKLARI 1. Hava yoluyla bulaşan mikroorganizmalar, aerosol şeklinde silah olarak kullanılır. 2. Su ve besinlerle sindirim yolundan vücuda giren mikroorganizmalar, yerleşim yerlerindeki içme sularına ve insanların çok kullandıkları besin maddelerine katılarak uygulanır. 3. Hastalık etkeni taşıyan vektörlerin atılmasıyla uygulanır. 4. Hayvanlara karşı kullanılan hastalık etkenleri, insanların yararlandıkları hayvanların hastalandırılmasıyla uygulanır. 14 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BS OLARAK ENFEKSİYON HASTALIKLARI Kaynak: “Kimyasal ve Biyolojik Savaş Alanlarının Sağlık Üzerine Etkileri” F. Hıncal, A. Çeliker, Ş. Özgüven, E. Kaya 15 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BS OLARAK ENFEKSİYON HASTALIKLARI Kaynak: “Kimyasal ve Biyolojik Savaş Alanlarının Sağlık Üzerine Etkileri” F. Hıncal, A. Çeliker, Ş. Özgüven, E. Kaya 16 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK SALDIRIDAN KORUNMA  Erken Uyarı Kaynakları  İstihbari bilgiler  Konunun uzmanlarının gözlemleri  Mikroorganizma artışını saptayan yöntemler  Örnekler alınarak hızlı teşhis  Biyolojik Saldırıyı Düşündürecek Belirtiler  Çeşitli taşıt araçlarından yayılan aerosoller  Yiyecek depolarına, su şebekesine ve havalandırma tesislerine şüpheli kişilerin girmesi  Ortamda sıvı ve toz taşıyan araçların görülmesi  Böcek ve kemirici hayvan taşıma vasıtalarının saptanması  Hayvanlarda anormal davranışların görülmesi 17 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Biyolojik Silahlar BİYOLOJİK AJANLARIN SAPTANMASI  Ortam havasının sık sık incelenerek patojenlerin miktar ve cinsinin saptanması  Yiyecek ve içeceklerde bulunması olası mikroorganizmaların hızlı olarak saptanması  Saldırının saptanması ve etkene göre önlemler alınması *Eskiden laboratuvarda 2-4 gün süren çalışmalarla saptanabilen ajanlar, yeni geliştirilen cihazlarla 40 dakikada saptanabiliyor. 18 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi BİYOLOJİK SİLAH OLARAK KULLANILAN BAKTERİLER ŞARBON  Etkeni: Bacillus anthracis  4-2 µm  Gr (+) basil  Bambu kamışı gibi dizilirler.  Sporlu  37˚C’de çoğalırlar.  Sporlu şekilleri kaynamaya 5 dk dayanırlar.  140˚C’de 3 saatte ölürler.  H2O2 içinde 60, Potasyum permanganatta 15 dkda ölürler. 19 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi ŞARBON  Genellikle hayvanlarda hastalık oluştururlar. (Koyun, keçi, dana)  Hasta hayvanların idrar, dışkı ve diğer salgılarıyla çevreye yayılırlar.  İnsandan insana bulaşmaz.  Epidemiyolojik olarak 2’ye ayrılır: 1. Tarım şarbonu: Çiftçilik (hayvan yetiştiriciliği) yapanlardan bulaşır. 2. Sanayi şarbonu: Hasta hayvanların ürünlerinin sanayide işlenmesi sırasında insanlara bulaşır. (Deri, kıl, yün, gübre, kemik tozu ve yemler) 20 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi ŞARBON  İnsanda şarbon hastalığı 1. Deri şarbonu 2. Akciğer şarbonu 3. Sindirim yolları şarbonu  Tanımı: Laboratuvar ve klinik belirtilerine göre yapılır.  Tedavi: Penicilin’dir.  Korunma: Hasta hayvanların ürünlerine temas edilmemelidir. 21 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi VEBA  Etkeni: Yersinia pestis, Pasteurella pestis  Gr (-) ufak çomaklar,  Hareketsiz,  Sporsuz,  Boyamalarda uçları koyu boyanır.  İnsan, yabani kemirgenler ve pireler üzerinde yaşayan zorunlu parazittir.  55˚C’de veya %0,5 fenol içinde yarım saatte ölürler. 22 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi VEBA  Hastalık: Lenf bezlerinde ve akciğerlerde kanamalı lezyonlar oluştururlar.  Septisemi ve ateş oluşturan öldürücü bir zoonozdur.  İnsanlara yabani kemirgenlerden pireler aracılığı ile bulaşır.  Hıyarcık vebası  Deri vebası gibi klinik tablolar oluşturur.  Akciğer vebası  Veba sepsisi  Öldürücü bir hastalıktır.  Tanımı: Klinik belirtiler ve laboratuvar yöntemleri ile olur.  Tedavi:Antibiyotiklerdir. 23 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi TULAREMİ  Etkeni: Franciella tularensis  Gr (-) kokobasil  1µm’den küçük  Çok dayanıklıdır. 10˚C’de 2 yıl yaşayabilir.  Su içinde 3 ay canlı kalır.  Hayvanlarda yerleşerek hastalık oluştururlar (Tavşanlarda).  İnsanlara hasta hayvanlara temas ile veya vektörler ile bulaşır. 24 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi TULAREMİ  Deri tularemisi  Göz tularemisi  Ağız-yutak tularemisi  Karın tularemisi  Göğüs tularemisi  Menenjit tularemisi  Tifo  Septisemi  Tanım: Klinik belirtiler yanında laboratuvar incelemeleri ile bilhassa serolojik yöntemlerle tanınabilir.  Tedavi: Antibiyotik 25 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi DİFTERİ  Etkeni: Corynebacterium diphtheriae  Gr (+) basil  1-2 µm  Toksinleri ile hastalık yapar.  Solunum yollarında yerleşir.  Tanımı: Klinik belirtiler ve laboratuvar yöntemleri iledir.  Tedavi: Antibiyotik 26 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi MENENJİT  Etkeni: Neisseria meningitidis  Meningokok  Gr (-) diplokok  Kanda bakterilerin yerleşmesi ile hastalık oluşur.  BOS’ında bakteriler saptanarak tanımlanır. 27 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi TİFO  Etkeni: Salmonella spp.  Gr (-) basiller  Salmonelloz  Bakteriler kanda çoğalarak sepsis oluşturabilir. KOLERA  Etkeni: Vibrio cholerae  Gr (-) basil  Su ile bulaşır.  İshal ve kusma  Şiddetli sıvı kaybı nedeniyle ölüm meydana gelir. 28 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi DİZANTERİ  Etkeni: Shigella spp.  Gr (-) basil  Oluşturduğu toksinlerle bağırsak duvarını bozar ve kanlı ishale sebep olur. MALTA HUMMASI  Etkeni: Brucella spp.  Hasta hayvanların ürünleri ile (süt, peynir vs.) insana bulaşır.  Bütün vücutta yaygın ağrılara ve güç kaybına sebep olur. 29 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi BİYOLOJİK SİLAH OLARAK KULLANILAN VİRUSLER SARI HUMMA  Sivrisinek aracılığı ile bulaşır.  Ateş görülür. Karaciğer, böbrek ve kalbi tutar.  %50 ölümle sonuçlanır. DANG  Sivrisineklerle taşınır.  Döküntü, artralji, ateş görülür. ENSEFALİT  Sivrisineklerle taşınır.  Ateş ve döküntü görülür. 30 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi BİYOLOJİK SİLAH OLARAK KULLANILAN VİRUSLER LASSA ATEŞİ  Arenaviridae  Ateş, aseptik menenjit  Kemirgen hayvanların çıkartıları ile bulaşır. ÇİÇEK  Smallpox  Döküntülü virüs hastalığıdır. 31 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi KİMYASAL SİLAHLAR 32 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar KİMYASAL SİLAHLAR  Tanım  Genel Özellikler  Vücuda Giriş Yolları  Kimyasal Saldırı Belirtileri  Dünyada Kimyasal Silah Kullanımı  Sınıflandırma  Sinir Gazları  Yakıcı Gazlar (Hardal Gazı)  Göz Yaşartıcı Gazlar (CS, Biber Gazı, Portakal Gazı)  İlkyardım Prosedürleri 33 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar TANIM Sağlık Bakanlığı Kimyasal Saldırılara Yaklaşım Algoritması Tanımı:  “Doğrudan ya da dolaylı yollardan canlıları öldürmek, yaralamak, hareketsiz hale getirmek, hareket kabiliyetlerini sınırlamak ve psikolojik tahrip etkisi oluşturmak için sentezlenmiş zehirleme gücü yüksek olan kimyasal maddelerdir.” 34 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GENEL ÖZELLİKLER  Kimyasal Silahların Fiziksel Özellikleri:  Katı  Sıvı  Gaz  Aerosol *Değişken karakterdedirler. Patlama sonrası dağılma Bir savaş ajanı patladığında öncelikle gaz ve katı parçacıklar etrafa yayılır. Yere inen gaz partikülleri soğuyarak sıvı hale geçer. Bu ani ve hızlı değişiklikler, ajanların değişken karakteristik yapıda olduğunu gösterir. Sıvı halde yerde biriken ajanların bulaşıcılık riski fazladır. Çünkü bu ajanların diğer bir özelliği, sıvı içinde kalmada ısrarcı olmalarıdır. 35 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GENEL ÖZELLİKLER  Vücuda Giriş Yolları  Deri  Göz  Akciğer  GIS Emilim  Lokal  Sistemik Deriden bulaşlarda etkiler geç dönemlerde görülür. Bu nedenle takip edilmelidir. İnhalasyon yolu ile bulaşta özellikle hardal gazında öldürücü olmaktadır. 36 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GENEL ÖZELLİKLER  Kimyasal Saldırı Belirtileri Yaralılarda ani gelişen...  Baş ağrısı  Öksürme  Burun kanaması  Görmede bulanıklık  Göğüste ağrı ve nefes darlığı  Kızarıklıklar ve büller  Bulantı ve kusma  Seyirme ve fasikülasyonlar 37 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar DÜNYADA KİMYASAL SİLAH KULLANIMI Kaynak: Anadolu Ajansı, 2013 https://aa.com.tr/tr/dunya/dunyada-kimyasal-silah-kullanimi/224087 38 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SINIFLANDIRMA Fizyolojik Arazide Kalma Kullanım Askeri Etkiler Özellikleri Amaçları Sınıflandırma Toplumsal - Uçucu gazlar  Zehirli Kimyasal - Öldürücü olaylarda Maddeler (Zayiat gazlar kullanılanlar: veren gazlar) - Kalıcı gazlar - Göz yaşartıcı  Uyuşturucu Maddeler - Güçten gazlar (Saf dışı edici gazlar) - Kusturucu gazlar düşürücü gazlar  Toplumsal Olayları Bastıran Gazlar Etkisiz hale - Nötralizan  Eğitim Maddeleri getirmek için zehirler kullanılanlar:  Gizleyici ve İşaret - Boğucu gazlar Sisleri - Kan zehirleyici  Yangın Maddeleri gazlar  Antiplant Maddeler - Sinir gazları (Bitkilere etkili) - Yakıcı gazlar  Antimateryal - Uyuşturucu gazlar Maddeler (Tesis ve malzemeye etkili) 39 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SINIFLANDIRMA Askeri Sınıflandırma FOSGEN (CG) SİYANHİDRİK ASİD (AC) TABUN, ÖLDÜRÜCÜ GAZLAR (Boğucu gaz) (Hematoksik gaz) SARİN, SOMAN (Nörotoksik gaz) Askeri sınıflandırılması Pulmoner irritasyon Hematoksik gaz Nörotoksik gaz Zehirin yayılma şekli Buharlar Buharlar Buhar, aerosol, pulverizasyon Zehirin kullanım şekli Obus, büyük bomba Büyük bomba Bütün kimyasal savaş tipleri Toprağa bulaştıktan Birkaç dakika Birkaç dakika ¼- 1 saat sonra etki süresi Solunduğunda > 160 mg.dak/m3 > 5000 mg.dak/m3 100 mg.dak/m3 öldürücü dozu (15 L/dk. Ventilasyon) Bombardımanda 1500 kg 1000 kg 1000 kg atıldığı miktar Etkili Doz > 200 mg.dak/m3 5 mg.dak/m3 40 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SINIFLANDIRMA Askeri Sınıflandırma BZ HARDAL GAZI BOTULİK - A GÜÇTEN DÜŞÜRÜCÜ TOKSİNİ (hidroksi GAZLAR 3- kinoklidin) Askeri Psikotrop gaz Vezikan gaz Letal madde sınıflandırılması Zehirin yayılma şekli Aerosol, kuru toz Pulverizasyon Aerosol, kuru toz Zehirin kullanım şekli Küçük bomba, Bütün kimyasal silah Küçük bomba, pulverizatör tipleri pulverizatör rezervuarlar rezervuarlar Fiziksel durumu Katı Sıvı Katı + 200 C’de Solunduğunda 100 mg.dak/ m3 > 1500 mg.dak/ m3 0.02 mg öldürücü dozu (15 L/dk. Ventilasyon) Etkili dozu 100 mg.dak/ m3 > 100 mg.dak/ m3 > 0.001 mg (oral) Bombardımanda 500 kg 1500 kg 400 kg atıldığı miktar 41 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SINIFLANDIRMA Askeri Sınıflandırma CN CS DM NÖTRALİZAN (Klorasetofenon) (o-kloro (adamsit) ZEHİRLER benzalmalononitril) Askeri sınıflandırılması Lakrimojen İrritan İrritan Zehirin yayılma şekli Aerosol, kuru toz Aerosol, toz Zehirin kullanım şekli Bütün kimyasal silah Bütün kimyasal silah tipleri Bütün kimyasal silah tipleri tipleri Fiziksel durumu Katı Katı Katı + 200 C’de Solunduğunda öldürücü 10000 mg.dak/ m3 25000- 150000 mg.dak/ 15000 mg.dak/ m3 dozu m3 (15 L/dak. Ventilasyon) Etkili dozu 5-15 mg/ m3 1-5 mg/ m3 2-5 mg/ m3 Bombardımanda atıldığı 750 kg 750 kg 750 kg miktar 42 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SİNİR GAZLARI  Tabun  V Maddeleri  Siklosarin  Soman  Sarin  Sinir gazları, ilk olarak Alman bilim adamı Gerhard Schrader tarafından tanımlanmıştır.  1938’de Sarin gazı tanımlandı.  1944’de Soman gazı tanımlandı. 43 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SİNİR GAZLARI  Asetilkolin esteraz (AchE) enzimini inhibe eder.  Sinir iletimi bloke olur ve solunum paralizi ile ölüm gerçekleşir. Sinir kas kavşağı  *Normal sirkülasyonda, belirli miktarda asetilkolin salınır ve istenilen etki oluştuktan sonra asetilkolin estraz enzimi ile yıkılır. *Fakat sinir gazları asetilkolin esteraz enzimini inhibe ederek aşırı uyarıma neden olur ve fazla uyarılma sonucunda asetilkolin reseptörleri bloke olur. *Bunun sonucunda asetilkolin vücutta bulunduğu yerlerde etki oluşamaz ve en başta solunum paralizisi olmakla birlikte yaygın etkiler görülür. 44 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar SİNİR GAZLARI Adı Fiziksel Özellikler Etki Hızı Dekontaminasyon Kokusuz Bol su Tabun (GA) Renksiz Çok hızlı etkili Bazik sıvılar Gaz Kokusuz Çok hızlı etkili Bazik sıvılar V Maddeleri (VX) Renksiz Uzun süre etkili Sıvı Küf, şeftali kokulu Siklosarin (GF) Renksiz Çok hızlı etkili Bazik sıvılar Yüksek uçucu sıvı Kafur kokulu Soman (GD) Çok hızlı etkili Bazik sıvılar Sarı-Kahverengi sıvı Sarımsaksı Koku Su Sarin (GB) Renksiz Çok hızlı etkili Bazik Sıvılar Yüksek uçucu Sıvı *V Grubu gazlar kalıcı etki gösterir. ABD’de V maddeleri taşınırken uçakta vananın hafif açılması sonucu bir miktar V maddesi koyun sürüsü üzerine gelmiş ve 6300 koyun telef olmuştur. 45 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar YAKICI GAZLAR – HARDAL GAZI Adı Fiziksel Özellikler Etki Hızı Dekontaminasyon Pis kokulu Kükürtlü Renksiz Çok hızlı etkili Bazik sıvılar Hardal Gazı Vizkoz sıvı Azotlu Hardal Pis kokulu Bazik sıvılar Gazı Renksiz Çok hızlı etkili Sıvı BM’nin son ayrıntılı incelemesinde, IŞİD’in Irak ve Suriye’de şu ana kadar 52 kez kimyasal silah ve hardal gazı kullandığı kaydedildi. (BBC Türkçe, 2016) 46 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR  İlk olarak 1871’de üretildi.  Kitle, gösteri veya kargaşa kontrol ajanı olarak kullanılırlar.  Çözücü içerisinde değişik konsantrasyonlarda toz veya tanecik şeklindeki toksik kimyasal tahriş edicilerdir.  Göz yaşartıcı gazlar arasında en sık kullanılan ajanlar: A) 2-klorobenziliden malononitril (CS Gazı) B) Oleoresinkapsikum (OC) (Biber Gazı) C) Kloroasetofenon (CN) 47 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR 2-klorobenziliden malononitril (CS Gazı)  1928 yılında sentezlenmiş, potent ancak daha az toksik isyan kontrol edici ajandır.  Laktik dehidrogenaz gibi sülfidril içeren enzimleri alkilleyerek inaktive edip doku hasarı yapar.  Vezikül, eritem, kabarcıklar ve geçici körlük oluşturur.  Klinik Etkileri:  0-2 saat  Kan basıncında artış, düzensiz solunum, göz yaşarması  24 saat içinde  Bol öksürük, ağız burun yanması, eritem, ağrı  Tedavi:  Semptomatik olarak klinik etkilerin düzeltilmesi ile belirtiler 15 dakika sonra geçer.  Eritem saatlerce sürebilir. 48 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR 2-klorobenziliden malononitril (CS Gazı) Kaynak: Varma S, Holt PJ. Severe cutaneous reaction to CS gas. Clin Exp Dermatol 2001;26(3):248-50. 49 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR Biber Gazı (Oleoresinkapsikum (OC))  Etken maddesi “Oleoresin Capsicum.” Kırmızı biber veya acı Arnavut biberinden elde edilen bir yağdır.  Kapsaisin; ağrıyı algılayan sinir uçlarında yoğun bir uyarılmaya neden olarak şiddetli ağrı, yanma, batma ve kızarma oluşturur. Astım, alerji gibi hastalığı bulunan duyarlı kişilerde bu etkiler çok daha şiddetli olabilir ve acil müdahale gerektirebilir. 50 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR Biber Gazı Kaynak: https://www.ttb.org.tr/kutuphane/bibergazi.pdf Etkileri Gözler Ağrı Yanma Göz yaşarması Geçici körlük Korneada aşınma (Az) Ağız ve burun Yanma Solunum Burun akıntısı yolları Hapşırma Boğulma hissi ve nefes almada zorluk Deride Kızarıklık ve eritem Vezikül (uzun temas) Bül (uzun temas) Sinir sistemi Panik ve motor kontrolün kaybı *Kalıcı etkileri nadir görülür. 51 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLAR Biber Gazı  Tedavi:  Kişi derhal ortamdan uzaklaştırılmalı, açık havaya çıkartılmalı ve klinik etkilerin geçici olduğuna ikna edilerek sakinleştirilmelidir.  Giysileri ve varsa kontakt lensleri çıkarılmalıdır.  Gözler bol su ile 10-15 dk. kadar yıkanmalıdır. Yanma çok fazlaysa göze lokal anestezikli solüsyonlar damlatılabilir.  Limon suyu ve sirkenin yararlı olduğuna dair bilimsel kanıt yoktur, kullanılırsa da suyla seyreltilmeden asla göze doğrudan uygulanmamalıdır.  Maruz kalan cilt bölgeleri magnezyumalüminyum hidroksit (antiasid) süspansiyonu veya su ve sabunla temizlenmesi ağrının azaltılmasını sağlayabilir.  Cildin bitkisel yağ, bebe yağı ya da sütle temizlenmesi de ağrının giderilmesinde de yararlı olabilir.  Ağrının giderilmesi için cilde lokal anestezik kremlerin uygulanması gerekebilir.  Nefes almakta ciddi zorluk ve hava açlığı varsa acil sağlık müdahalesi gerekli olabilir. Bu nedenle hastanın derhal en yakın sağlık birimine ulaştırılması gerekebilir. Oksijen verilmeli ve solunum yollarından veya ciddi olgularda damar yolundan bronş genişleticiler (beta adrenerjik agonistler) ve yangı baskılayıcılar (kortikosteriodler) uygulanmalıdır.  Hastaya tedavi girişiminde bulunan sağlık personeli eldiven, gözlük ve koruyucu giysi giymelidir. 52 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar GÖZ YAŞARTICI GAZLARI Portakal Gazı (Agent Orange)  Portakal gazı (orange agent) bir tarım ilacı olan dioksin adlı maddeyi içermektedir ve biber gazından farklıdır.  Renksizdir, içeren kutular ve tanklar turuncu ile işaretlendiği için bu adı almıştır.  Öldürücüdür ve savaş silahıdır, toplumsal olaylarda kullanılmamalıdır.  1967 Vietnam Savaşı’nda ABD kullanmıştır ve hala insanlar üzerindeki kas ve kemik bozuklukları, doğumsal anomaliler gibi etkileri görülmektedir; hamileler, bebekler ve çocuklar üzerinde yüksek etkilidir.  Geçici felce neden olur ve farklı kanser türlerine yol açabilir.  Etkilenen bölgeye su uygulanmamalıdır, süt ve süt ürünleri ile zararını yok etmekte faydalıdır. 53 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi  Kimyasal Silahlar İLKYARDIM PROSEDÜRLERİ  Yaralı hiçbir dekontaminasyon yapılmadan doğrudan hastaneye getirilmez.  Kontaminasyonu engelleyecek giysiler giyilir.  Kimyasal saldırıya uğramış yaralıya ilk işlem üzerindeki elbiselerin çıkarılmasıdır.  Ağızdan ağıza resüsitasyon yapılmaz.  Hastanın salya, gastrik içerik vb. materyallerine doğrudan temas edilmez.  Dekontaminasyon işlemi saçların ve cildin dekontaminasyonu ile tamamlanır. 54 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 55 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 56 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 57 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 58 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 59 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 60 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 61 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 62 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 63 Biyolojik ve Kimyasal Silahlar | Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi 64