bedrijfseconomie-samenvatting.pdf

lOMoARcPSD|35451983 Bedrijfseconomie samenvatting Bedrijfseconomie (Arteveldehogeschool) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) lOMoARcPSD|35451983 Deel 1: Kostenbegrippen en kostensoorten ¥ Kosten...

lOMoARcPSD|35451983 Bedrijfseconomie samenvatting Bedrijfseconomie (Arteveldehogeschool) Studocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) lOMoARcPSD|35451983 Deel 1: Kostenbegrippen en kostensoorten ¥ Kosten = Middelen (grondstoffen, arbeid, machines, gebouwen etc.) die doelmatig werden of zullen worden ingezet in een onderneming om het gewenste eindproduct/dienst voor te brengen. Tegengestelde Middelen => geldwaarde van middelen die worden => eindproduct of dienst Verbruikt-opgeofferd door bedrijf = KOST Kosten = Aanwenden of verbruiken van middelen bij productieproces BV: elektriciteit verbruiken om badjassen te maken (= productiemiddel) Onkosten =Kosten die konden vermeden worden Uitgaven = Betaling van productiemiddelen BV: betaling factuur van aangekochte van elektriciteit Kaskosten = Kosten die uitgaven zijn Niet-kaskosten = kosten die geen uitgaven zijn - Voorbeeld naaimachine § UITGAVE § Betaling factuur aankoop van naaimachine => machine betalen (éénmalig) § § - Voorbeeld lening § UITGAVE § Terugbetaling van ontleend bedrag van een lening (meerdere keren) § § ¥ KOST Machine gebruiken om badjassen te maken = verbruiken (opofferen) levensduur machine (= productiemiddel) => afschrijvingen (jaarlijks) UITGAVE + KOST Rente terugbetalen omdat geld aanwenden van bank tijdens productieproces Kostenobject = hetgeen waar je kosteninformatie voor verzamelt ³ Specifiek voor elk bedrijf ³ Kan heel breed zijn bv. voortgebrachte producten of diensten, productgroepen, afdelingen, distributiekanalen, klanten, ... Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 1 lOMoARcPSD|35451983 Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) lOMoARcPSD|35451983 ¥ Hoe kostprijs bepalen? = Som van alle KOSTEN (= waarde doelmatig ingezette middelen) voor kostenobject ¥ Doeleinden kostprijsuitdrukking = voor-en nadelen van beleidsalternatieven in geld uitdrukken ¥ Standaardkostprijsberekening ³ Standaardkostprijs= standaardprijs x standaardhoeveelheid ¥ Kostenindeling (gemaakt op basis van 3 elementen) - Kostensoort - Gevoeligheid voor verandering - Toerekenbaarheid tot kostenobject ¥ Kostensoorten = Kosten met gelijkaardige economische kenmerken = Categorische indeling van kosten: 1. Kosten van grond 3en hulpstoffen 2. Kosten van arbeid 3. Rentekosten 4.Kosten van duurzame productiemiddelen of afschrijvingskosten 5. Kosten van grond 6. Kosten van diensten van derden 7. Kosten van belastingen Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 2 lOMoARcPSD|35451983 1. Kosten van grond 3en hulpstoffen - Grondstoffen = worden verwerkt (bv.katoen) Hulpstoffen = grondstoffen maar geringe hoeveelheid (bv draad) Kan soms doorverkocht worden => extra opbrengst aftrekken van kostprijs Moeten soms extra kosten voor betaald worden om afval en/of uitval af te voeren => extra kosten optellen bij kostprijs Vaak afval en uitval ³ afval Grondstoffen die ingekocht moeten worden maar niet in het eindproduct verwerkt zitten BV: Bij het maken van houten tafel heb je afval die in de productie zit ³ uitval: = producten die geproduceerd zijn, maar niet door kwaliteitscontrole komen. Alle kosten zijn dus wel gemaakt. BV: Stoel is bij levering beschadigd; heeft een diepe put gekregen Altijd 100% 96? ³ 100% - 4% uitval Maal 100? ³ alle kosten optellen (30 + 20 + 50 = 100) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 3 lOMoARcPSD|35451983 2. Kosten van arbeid - Tijdloonstelsel: vergoeding obv werktijd of arbeidsduur Wanneer dit stelsel? ³ Omvang van prestatie werknemer moeilijk meetbaar (bv. kantoorwerk) ³ Beschikbaarheid van primair belang (bv. Brandweer) ³ Precisie-arbeid 3. Rentekosten Ter financiering van investeringen,& zijn er twee financieringsbronnen: - Vreemd vermogen => rentekosten betalen => meenemen in kostprijsberekening Eigen vermogen => eigen vermogen kan niet aangewend worden voor beleggingen,& => verlies potentiële rente opbrengsten => opportuniteitskost => meenemen in kostprijsberekening (cfr. Notionele interest aftrek= fictieve interest fiscaal aanvaard als kost op gebruik eigen vermogen ) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 4 lOMoARcPSD|35451983 4.Duurzame productiemiddelen - Duurzaam productiemiddel (bv. gebouw, machine, auto) kan meermaals aangewend worden maar heeft een beperkte economische gebruiksduur - We verbruiken economische gebruiksduur (= slijtage) door het aanwenden van het productiemiddel => KOST - Slijtage: ³ Technische slijtage (waardevermindering door gebruik) ³ Economische veroudering (technologische evolutie) - Standaardprijs = berekening afschrijving - Boekhouding zal jaarlijks bij afsluiting de kost van afschrijving bepalen: ³ Aanschaffingswaarde (=AW) = aankoopprijs + bijkomende aankoopkosten ³ Gebruiksduur (=t) bv. 5 jaar voor auto9s, 10 jaar voor machines, ... Afschrijvingen%: 5 jaar = 20% per jaar, 10 jaar = 10% per jaar, ... ³ Restwaarde (= RW) = waarde op einde economische levensduur => bedrag dat in totaal wordt afgeschreven = AW - RW ³ Afschrijvingsbedrag (=D) = KOST 4. Afschrijvingskosten - methodes - Lineaire afschrijvingsmethode (Formule: D = (AW 3 RW)/ t) Gegeven " Aankoopprijs van een machine:50.000 EUR " Installatiekost: 1.250 EUR " Restwaarde: 1.250 EUR " Economische levensduur: 5 jaar - Gevraagd: bepaal afschrijvingsbedrag met lineaire afschrijvingsmethode Oplossing: D = (50.000 EUR + 1.250 EUR 3 1.250 EUR) / 5 jaar = 10.000 EUR/jaar - Lineaire afschrijvingsmethode " Voordelen: veel gebruikte methode " Voordelen: eenvoudig " Nadeel: jaarlijks hetzelfde bedrag, geen weerspiegeling van de realiteit => ander methode mogelijk Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 5 lOMoARcPSD|35451983 5. Kosten van grond - Delfplaats grondstoffen: " Raakt uitgeput => afschrijvingen => standaardprijs - Vestigingsplaats bedrijf: " Waarde daalt niet van grond door productie van bedrijf => GEEN afschrijving " Investeringen op grond (=gebouw) => WEL afschrijving " Grond gehuurd = pacht = KOST => standaardprijs 6. Kosten van diensten van derden 7. Kosten van belastingen - Kostprijsverhogende belastingen = op goederen en diensten en worden meegerekend in kostprijs (bv. Verkeersbelasting, accijnzen, invoerrechten,&) - Belasting over de toegevoegde waarde = btw: ³ Geen kost voor gewone btw belastingsplichtigen want terugvorderbaar ³ Wel kost voor vrijgestelde btw belastingplichtigen ³Wel kost indien niet terugvorderbaar - Kostprijsneutrale belastingen = op winst van onderneming ³ Personenbelasting ³ Vennootschapsbelasting Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 6 lOMoARcPSD|35451983 Deel 2: Constante, variabele en semi-variabele kosten en soorten capaciteit ¥ Vaste (of constante) en variabele kosten = Nagaan of kosten afhankelijk zijn van de bedrijfsdrukte (=productieomvang) ³ totale kosten = vaste kosten + variabele kosten ¥ Voorbeeld 1: Variabele en vaste kosten Gegeven: Tabel met kosten van een onderneming actief in de productie van meubels. ³ Zelf weten wat vast is en wat variabele Gevraagd: Bereken de totale variabele kosten en totale vaste kosten Variabele kosten = 34.000 EUR (1500+7500+25 000) Vaste kosten =71.000 EUR (5300 + 25 000+ 1500+ 12 000+ 20 000 + 5200 + 2000) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 7 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Variabele kost = Verloop van deze kosten kan verschillen bij wijzigende productieomvang (Q) - Opdelen in 3 groepen § Degressief variabele kosten § Proportioneel variabele kosten § Progressief variabele kosten - Degressief variabele kosten = Bij stijgende Q (hoeveelheid), MINDER dan evenredige stijging in kosten § § Voorbeeld: toename in bedrijfsdrukte van 10%, leidt tot toename van totale variabele kosten met MINDER dan 10% Verklaring: als productiecapaciteit verhoogt, treden er kostprijsbesparende factoren op ³ grafische voorstelling van tabel - Proportioneel variabele kosten = Bij stijgende Q, evenredige stijging in kosten § - Voorbeeld: een toename van bedrijfsdrukte met 10% leidt tot een toename van variabele kosten met 10% (zie grafiek hierboven) Progressief variabel kosten = Bij stijgende Q, MEER dan evenredige stijging in kosten § § Voorbeeld: toename in bedrijfsdrukte van 10%, leidt tot toename van totale variabele kosten met MEER dan 10% (Zie grafiek hierboven) Verklaring: als productiecapaciteit bijna aan capaciteitsgrens zit, treden er kostprijsverhogende factoren ³ zie grafiek Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 8 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Gemiddelde kosten (GK) = Kosten kunnen per eenheid product bepaald worden in plaats van het totaal Gebruiken we voor de berekening van de kostprijs: Gemiddelde constante kosten = GCK = TCK/Q (totale constante kosten/ productieomvang) Gemiddelde variabele kosten = GVK = TVK/Q (totale variabele kosten/ productieomvang) Gemiddelde totale kosten = GTK = TK/Q (totale kosten/ productieomvang) ¥ Gemiddelde constante kosten ³ verloop is altijd dalend ³ GCK= TCK/Q ¥ Gemiddelde variabele kosten Laagste punt ³ GVK = TVK/Q ¥ Gemiddelde totale kosten ³ GTK = TK/Q Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 9 lOMoARcPSD|35451983 ¥ SEMI-VARIABELE kosten = kosten voor deel uit VASTE en deel uit VARIABELE kosten bestaan = kosten zijn vast binnen een bepaalde capaciteitsgrens. Wanneer grens overschreden is, kunnen extra middelen ingezet worden waardoor vaste kosten toch toenemen. - VOORBEELDEN § Gebruik machine = kost ³ Kost gedeeltelijk VAST = bv afschrijving ³ Kost gedeeltelijk VARIABELE = bv energieverbruik § Verbruik elektriciteit= kost ³ Kost gedeeltelijk VAST = bv teller kost ³ Kost gedeeltelijk VARIABELE = bv verbruikte elektriciteit Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 10 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Impact op de standaardkostprijs = bedrijfsdrukte op een bepaalde standaard baseren voor bepalen standaardkostprijs (= normale bezetting) ³ Overcapaciteit: rationeel want geen gevolg van onjuiste beslissingen, on ontkoombaar Bedrijfsdrukte: onderbezetting = bedrijfsdrukte op een bepaalde standaard baseren voor bepalen standaardkostprijs ³ = normale bezetting => normale productie Bedrijfsdrukte: overbezetting =bedrijfsdrukte op een bepaalde standaard baseren voor bepalen standaardkostprijs ³ = normale bezetting Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 11 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Directe en indirecte kosten = Nagaan of kosten direct toegewezen kunnen worden aan kostenobjecten ¥ Totale kostprijs = alle directe kosten + alle indirecte kosten. ¥ Calculatietechnieken Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 12 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Actual costing = werkelijke kostprijs ¥ Standard costing = standaardkostprijs (= geschatte KP) Formule standard costing Standaardprijs WAT? = noodzakelijke/maximaal toegestane kostprijs per eenheid HOE? = op basis van verwachte prijzen in toekomst MAAL Standaardhoeveelheid WAT? = vermoedelijk benodigde hoeveelheid HOE? = op basis van berekening/kennis/ervaring Standaardkostprijs/eenheid = st.QGS x st.PGS + st.Qarb x st.Parb + ... Voorbeeld: standaardkostprijs van een doos garnaalkroketten ³ Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 13 lOMoARcPSD|35451983 - " Hoe standard costing berekenen bij homogene productie? Bepaling standaardkostprijs per kostensoort § Kosten van grond- en hulpstoffen § Arbeidskosten § Kosten van duurzame productiemiddelen (dpm) § Kosten van grond § Kosten van diensten van derden § Kosten van belastingen § Kosten van vermogen § Standard costing Standaardkostprijs/eenheid = st.QGS x st.PGS + st.Qarb x st.Parb + ... ¥ - Begrip standard costing (standaardkostprijsmethode) Voorafbepaalde kostprijs o.b.v. geraamde toekomstige kosten Som van materiaal, arbeid en indirecte kosten per eenheid product Raming/schatting o.b.v. productie in efficiënte omstandigheden Standaardkostprijs is de norm waarmee werkelijke kosten worden vergeleken! ¥ Voordelen standard costing - Bepalen van budgetten § Raming van totale kosten voor toekomstige periode - Bepalen grensprijs § Minimumverkoopprijs § VP = eigen KP + winstmarge - Kostenbeheersing § Reële kosten vergelijken met de standaarden Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 14 lOMoARcPSD|35451983 Werkbundel 1: lesweek 1-3 ¥ Toepassing 1 Gegeven: MRNA vervaardigt deze week 33.000 mondmaskers. De totale kosten bedragen 30.200 EUR. Vorige week was de productie iets lager: 29.900 mondmaskers. De totale kosten bedroegen toen 28.500 EUR. De variabele kosten zijn proportioneel variabel en de vaste kosten zijn constant gebleven. Gevraagd: a) Bereken de variabele kosten van één mondmasker Week 33000 stuks: TCK TVK Week 29900 stuks: TCK Totaal = 33200,00 EUR TVK => 33000 3 29900 = 3100 totaal = 28500,00 EUR è 1700,00 EUR Per stuk = (1700,00 EUR / 3100,00 stuks) = 0,548 EUR / stuk b) Bepaal de totale vaste kosten per week => 29.900 * 0,5483871 => 33.00 * 0,5483871 => 30.200 - 18096,77 ¥ Toepassing 2 Gegeven: Het bedrijf Vaillant produceert centrale verwarmingsketels. Onder normale omstandigheden zal deze onderneming 350.000 cv-ketels per jaar kunnen fabriceren. Maar deze productie is niet evenredig verdeeld over de maanden. De helft van de normale productie wordt geproduceerd in één kwartaal. De andere helft wordt in de resterende maanden gemaakt. Deze onderneming wil graag een reservecapaciteit aanhouden van 10%. Om te kunnen voldoen aan deze productie heeft Vaillant 7 machines in gebruik die elk 150.000 cv-ketels per jaar kunnen maken. Vaillant produceerde het afgelopen boekjaar 410.000 cv-ketels. De constante kosten per machine bedragen 2.850.000 euro per jaar. Daarnaast bedragen de variabele kosten 300 euro per product. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 15 lOMoARcPSD|35451983 Gevraagd: a) Wat is de normale bezetting? 350 000 (afhalen van vraagstuk) b) Bereken de rationele capaciteit in stuks en in aantal machines. Normale productie Helft productie 1 kwartaal Reserve capaciteit Machines Ketels per machine per jaar Werkelijke productie Constante kosten per machine Variabled kosten per procuct - 350000 175000 10 % 7 150000 410000 2850000 EUR 300 EUR Noodzakelijke capaciteit: 4 (kwartalen) * 175.000 stuks = 700.000 stuks Reserve capaciteit: 10% * 700.000 stuks = 70.000 Stuks Rationele capaciteit: (Ifv stuks) : 700.000 + 70.000 = 770.000 Stuks Aantal machines : (770.000/ 150.000) =5,13 => 6 machines nodig ³ 6* 150.000 = 900.000 stuks c) Bereken de rationele overcapaciteit in aantallen te produceren cv-ketels. ð Normaal = 350.000 900.000 - 350.000 = 550.000 stuks => rationele overcapaciteit d) Bereken de irrationele overcapaciteit in aantallen te produceren cv-ketels. ³ 7* 150.000 stuks per machine = 1.050.000 ³ 1.050.000 3 900.000 = 150.000 stuks => irrationele overcapaciteit ³ Of nog anders: 1 irrationele machine -> 1 machine = 150.000 stuks e) Geef adviezen aan dit bedrijf hoe zij de overcapaciteit kunnen beperken. ³ 1 machine verkopen of verhuren, ofwel trachten meer producten te verkopen (prospectie) f) Wat weten we in verband met de werkelijke productie? Overbezetting omdat normale productie > werkelijke productie 410.000 (WP) 3 350.000 (NP) = 60.000 stuks g) Bereken de standaardkostprijs voor één cv-ketel. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 16 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 3 Gegeven: Direct/indirect + vast/variabel (onderneming = advocatenkantoor) Gevraagd: Geef voor elk van de kostencategorieën aan of het gaat over: vaste of variabele kosten en directe of indirecte kosten? 1. Wedden en bonussen van advocaten ³ wedden: vast/indirect, bonus: variabel/direct 2. Wedden van de directeur en boekhouder ³ vast/indirect 3. Afschrijvingen van de firmawagens ³ vast/indirect 4. Benzineverbruik van de wagens toewijsbaar aan elke klant ³ variabel/direct 5. Huur van de kantoren in Antwerpen en Gent ³ vast/indirect 6. Jaarlijkse afschrijvingen voor kantoor in Brussel ³ vast/indirect 7. Verbruikte elektriciteit voor verlichting en verwarming ³ vast/indirect 8. Kosten voor de telefoon ³ vast/indirect 9. Kosten voor onderhoud computerinfrastructuur en wagenpark ³ vast/indirect 10. Aankoop kantoormateriaal ³ vast/indirect Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 17 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 4 Gegeven: Een onderneming produceert producten die 2 afdelingen doorlopen. De volgende gegevens m.b.t. de kosten werden verzameld: - verbruik directe materialen per eenheid product: - afdeling A: 10 kg tegen 7,40 EUR/kG - afdeling B: 80 kg tegen 3,20 EUR/kg A: 10kg * 7,4 = 74 EUR B: 80 kg * 3,2 = 256 EUR - verbruik directe lonen per eenheid product: - afdeling A: 40 uren aan 22,00 EUR per uur - afdeling B: 60 uren aan 30,00 EUR per uur A: 40 u * 22 = 880 EUR B: 60 u * 30 = 1.800 EUR - totaal indirecte variabele fabricagekosten - afdeling A: 540.800,00 EUR - afdeling B: 315.000,00 EUR A: 540.800 EUR /90.000 = 6 EUR B: 315.000 EUR / 90.000 = 3,5 EUR - totaal indirecte vaste kosten - productiekosten: 334.000,00 EUR - administratie en verkoop: 275.000,00 EUR 334.000 EUR + 275.000 EUR)/ 90.000 = 6,77 EUR Er worden 90.000 stuks geproduceerd. De indirecte kosten worden verdeeld obv aantal geproduceerde eenheden. Gevraagd: a) Bereken de totale kostprijs 1 product. 74 + 256 + 880 + 1800 + 6 + 3.5 + 6,77 = 3026,27 b) Bereken de verkoopprijs op basis van de totale kostprijs zodat er een winstmarge van 25% op de verkoopprijs gerealiseerd wordt. ³ 3026,27 EUR = 75% van de verkoopprijs ³ (3026,27 EUR / 75%) = 4.035,03 EUR ³ 4.035,03 EUR is de verkoopprijs ¥ Toepassing 5 De productie-onderneming TNS vervaardigt kaaskroketten. Deze kaaskroketten kunnen technisch op 3 verschillende manieren (A,B of C) worden geproduceerd. Benodigde productiemiddelen in bruto standaardhoeveelheden, voor 1 pallet met 125 dozen kaaskroketten: De standaardprijzen van de productiemiddelen bedragen: grondstof 7,00 EUR/kg arbeidsuur 18,00 EUR/u machine-uur 12,00 EUR/u Standaardkostprijs/eenheid = st.QGS x st.PGS + st.Qarb x st.Parb + ... Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 18 lOMoARcPSD|35451983 a) Bereken de standaardkostprijs van een doos kaaskroketten per productieproces. ³ 1,95 b) Welk productieproces, op basis van de standaardkostprijs, geniet de voorkeur? ³ C omdat de kostprijs het goedkoopst is ¥ Toepassing 6 Naessens Industriebouw produceert een materiaal voor de bouwsector. Per eenheid geproduceerd product maakt de onderneming gebruik van volgende inputs: - drie arbeidsuren aan 45 euro per uur vier machine-uren aan 35 euro per uur vijf kilogram grondstof A aan 100 euro per kilogram drie kilogram grondstof B aan 40 euro per kilogram twee kilogram grond C aan 25 euro per kilogram Als onderdeel van het productieproces is er sprake van 25% afval met betrekking tot grondstof C. Dit afval moet gerecycleerd worden aan een kostprijs van 4 euro per kilogram. Op het einde van het productieproces wordt 95% van de geproduceerde eenheden aanvaard. De niet-aanvaarde eenheden worden verkocht tegen 100 euro per stuk. Gevraagd: a) Bereken de standaardkostprijs per eenheid van dit product voor afval en uitval ³ 3* 45 EUR + 4* 35 EUR + 5* 100 EUR + 3*40 EUR + 2* 25EUR = 945 EUR (totale kostprijs) b) Bereken de standaardkostprijs per eenheid van dit product na afval en voor uitval ³ Grondstof C: 25 EUR/kg , aantal 2 => totale kostprijs 50 EUR In het eindproduct zal 1,5 kg zitten, maar je moet 2kg aankopen. Bruto hoeveelheid -afval = netto hoeveelheid 100% - 25% = 75% 2 kg - 0,5 kg = 1,5 kg ³ Afval moet gerecycleerd worden: 4 EUR/kg 0,5 kg * 4EUR = 2EUR 945 + 2EUR = 947 EUR => nieuwe kostprijs Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 19 lOMoARcPSD|35451983 c) Bereken de standaardkostprijs per eenheid van dit product na afval en na uitval ³ 5% kans niet ok (want er is geen zekerheid) => 5% * 100 EUR in rekening bij bepaling van kostprijs Kostprijs na afval en voor uitval = 947 EUR Statistische kans op uitval opbrengst = - 5 EUR => nieuwe kostprijs = 942 EUR (947-5) Kostprijs = (% ongekeurde producten / % goedgekeurde producten) * kosten per product DUS Kostprijs = (100%/ 95%) * 942 EUR = 991,58 EUR Werkbundel 2: lesweek 1-3 ¥ Toepassing 1 Gevraagd: Geef aan of onderstaande verrichtingen een uitgave en/of een kost zijn.: 1. Verbruik grondstoffen uit magazijn ³ kost: verbruiken is altijd een kost omdat het je armer maakt 2. Betaling intresten lening aan bank ³ kost+uitgave(betaling is uitgave en intresten zijn kosten) 3. Aanleggen voorziening voor toekomstige schilderwerken ³kost: voorzieningen zijn altijd kosten 4. Afschrijving oprichtingskosten ³ kost 5. Aflossing lening ³uitgave: lening wordt terugbetaald dus je wordt niet armer ¥ Toepassing 2 Gegeven: Onderneming MAXI koopt een nieuwe machine aan met de volgende kenmerken: - Aankoopprijs inclusief installatiekosten: 10 000 EUR Economische levensduur: 10 jaar Restwaarde: 0 EUR Gevraagd: Maak een afschrijvingstabel volgens de lineaire afschrijvingsmethode. ³ D = (Aankoopprijs 3 restwaarde) / tijd= (10 000 30) / 10 jaar = 1000,00 EUR/ jaar. Jaar Jaar 1 Jaar 2 &. Jaar 10 Elsaida Brahimataj Lineair 1000 EUR 1000 EUR 1000 EUR 1000 EUR Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 20 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 3 Gegeven: Een onderneming vervaardigt een product waarvoor in de standaardkostprijs ¬ 274,00 wegens materiaalverbruik wordt opgenomen. Het eindproduct bevat 4,25 kg materiaal. Normaal bedraagt het afval 15 %. De standaardprijs van het materiaal is ¬ 54,80 per kg. Afval wordt verkocht aan ¬ 10 per kg. Met uitval hoeft geen rekening te worden gehouden. Gevraagd: Hoeveel bedraagt de opbrengst van de afval? ¥ Toepassing 4 Gegeven: De afgelopen week werden 20 tafels gemaakt met volgende gegevens per tafel: § 30 kg hout aan ¬40/kg § 10kg metaal aan ¬20/kg § 3 arbeidsuren aan ¬60/arbeidsuur § 2 machine-uren aan ¬30/uur Tijdens het productieproces gaat 40% van het hout verloren. Dit hout kan nog verkocht worden aan een afvalverwerkingsbedrijf voor ¬4/kg. Elke tafel wordt aan een grondige kwaliteitscontrole onderworpen. 10% van de tafels wordt afgekeurd. Zij kunnen niet verkocht worden. Gevraagd: a) Bereken de standaardkostprijs van één tafel voor afval en voor uitval Eenheidsprijs Aantal Totale kostprijs Grondstof Hout 40,00 30 1200,00 Grondstof Metaal 20,00 10 200 ,00 Arbeidsuren 60,00 3 180,00 Machines 30,00 2 60,00 Totaal 1640,00 b) Bereken de standaardkostprijs van één tafel na afval en voor uitval c) Bereken de standaardkostprijs van één tafel na afval en na uitval Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 21 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 5 Gegeven: Een bedrijf vervaardigt een stalen spade met houten steel waarvoor in de standaardkostprijs voor het staal 29,75 euro wordt opgenomen. De afgewerkte spade weegt 3,40 kg. Het gewicht van de houten steel is 1,45 kg. De standaardprijs van het staal is 13,50 euro per kg. Gevraagd: Wat is de standaardafval van staal in kg voor deze spade? ¥ Toepassing 6 Gegeven: Onderneming Xeno produceert bamboe servies. Voor een productieniveau van 500 borden per week bedragen de totale kosten 8.400 EUR. De totale vaste kosten bedragen 1.600 EUR. Voor een productieniveau van 600 borden bedragen de totale kosten 10.400EUR. Gevraagd: 1. Welk productieniveau heeft de laagste variabele kosten per bord? ³ 500 borden Productie Gvk/eenheid Tck ( voor elke productie zelfde omdat het constant blijft Tvk Tk 500 13,60 ( tvk / productie) 1600,00 6800 ( tk 3 tck) 8400 600 14, 67 1600 8 800 10 400 2. Zijn de variabele kosten proportioneel, progressief of degressief variabel? Toon aan. ³ progressief 1ste manier ³ Tck stijgt : progressief ³ Tck Blijft gelijk: proportioneel ³ Tck Daalt: degressief 2de manier ³ productie ³ (600 3 500 ) / 500 = 20,00% stijgt > dus nieuw 3 oud / oud ³ Zelfde formule voor tvk ³ stijgt met 29, 41 % Dus het is progressief variabele kosten omdat productie en tvk allebei stijgt Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 22 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 7 Gegeven: De financieel directeur van een industrieel bedrijf wil een analyse maken van de kosten in 3 afdelingen. Per afdeling zijn volgende gegevens gekend: Gevraagd: Toon aan welke verloop de variabele kosten de 3 afdelingen hebben. (Tip: je kan hiervoor de GVK berekenen bij elk productieniveau of je kan de procentuele wijziging van Q en TVK vergelijken voor 2 productieniveau9s.) TVK 1= 7,25/ 100 = 0,0725, 14,50/ 200= 0,0725 ³ uitkomst blijft gelijk dus proportioneel TVK 2 = 45,25/ 500 = 0,0085, 99,25/900= 0,112³ progressief (stijgt) TVK 3 = 43,65/ 800 = 0, 0545, 14,25/200= 0,07125³ degressief want daalt Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 23 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 8 Gegeven: Florette nv verpakt en verkoopt kant en klare kropsla met fijne kruiden in zakjes van 250 gram. Wegens het snelle kwaliteitsverlies kan zij geen voorraden aanhouden. Zij verwacht in het volgende jaar de volgende eenheden te verkopen: De huidige vepakkingsmachine moet worden vervangen. Uit ervaring weet men dat er aan de machine in het derde kwartaal regelmatig storingen optreden. Hierdoor acht men een reservecapaciteit van 5% noodzakelijk. Florette N.V. heeft de keuze uit de volgende machines: Gevraagd: Welke machine zal Florette aanschaffen? Hoeveel bedraagt de rationele overcapaciteit? ¥ Toepassing 9 Gegeven: Bakker K2 wil voor een oliebollenactie op een school 3000 oliebollen leveren. De school vraagt een offerte en K2 zal dus een kostprijsberekening doen. Volgende informatie is gegeven: Gevraagd: a. Maak een overzicht van alle directe en indirecte kosten. b. Ben je akkoord met de volgende stelling: <Indien K2 enkel oliebollen maakt zijn alle kosten directe kosten= c. Bereken de kostprijs van 1 zak oliebollen (5 stuks) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 24 lOMoARcPSD|35451983 Deel 3: Kostprijsberekening traditioneel kostprijssysteem, verbijzonderingsmethoden ¥ Kostprijsberekening traditioneel kostprijssysteem Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 25 lOMoARcPSD|35451983 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 26 lOMoARcPSD|35451983 ¥ - - Tekortkomingen traditioneel kostprijssysteem Traditionele kostprijssystemen die gebruikmaken van volume gerelateerde verdeelsleutels zijn niet langer geschikt om in een complexe bedrijfsomgeving met een grote product- en productievolumediversiteit relevante kostprijzen te berekenen § 25 jaar geleden nam arbeid nog 40% van de productiekosten in beslag, nu vaak maar 5% meer § Automatisering en flexibele productiesystemen vereisen weinig directe arbeid, veeleer technische ondersteuning Het relatieve aandeel van de indirecte kosten is sterk gestegen door o.a. de sterke stijging van ondersteunende functies zoals: § Product- en procesontwerp, werkplanning, administratie en marketing - Als men in een onderneming een kostprijssysteem gebruikt dat gebaseerd is op volume gerelateerde sleutels heeft dat tot gevolg dat de standaardproducten belast worden met de kosten die veroorzaakt worden door de gespecialiseerde producten. Gevolg? - Onder het traditioneel kostprijssysteem gaan we ons baseren op volume gerelateerde sleutels waardoor er weinig rekening gehouden met de complexiteit van het product. § Hierdoor zal de kostprijs van standaardproducten vaak onterecht hoger komen te liggen dan van gespecialiseerde producten - Activity based costing (zie verder D13) ondervangt een belangrijk deel van bovenstaande gebreken door de indirecte kosten diepgaander te analyseren en juister toe te wijzen. § Ondernemingsproces uitsplitsen in activiteiten § Vervolgens voor elke activiteit de belangrijkste kostendrijver(s) zoeken § Uiteindelijk de kosten toegewezen aan activiteiten en vervolgens aan producten en diensten Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 27 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Calculatietechnieken ¥ - Normal costing Indien kostprijs onmiddellijk na vervaardiging van product of dienst berekend wordt - Kostprijscalculatie obv § Werkelijke directe materiaal- en arbeidskosten § Geraamde indirecte productiekosten - Kostprijs berekenen ahv opslagmethode § Primitieve opslagmethode ³ Indirecte kosten verdelen d.m.v één opslagsleutel - Verfijnde opslagmethode § Indirecte kosten verdelen d.m.v meerdere opslagsleutels Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 28 lOMoARcPSD|35451983 ¥ - Activity based costing Diepgaandere analyse van de indirecte kosten en accuratere toewijzing Drie lagen in een ABC systeem: § Opsplitsing van de indirecte kosten § Bepaling kostprijs van de activiteiten § Bepaling kostprijs van de kostobjecten 1 Twee stappen Allocatie van indirecte kosten aan activiteiten: Resource drivers: in welke mate maken de activiteiten gebruik van de indirecte middelen en bijhorende kosten? 2 Allocatie van kosten van activiteiten aan kostobjecten: Activity drivers: in welke mate maken de kostobjecten gebruik van de activiteiten? ¥ - ABC methode Stap 1: identificeer de belangrijkste indirecte kosten Stap 2: identificeer de belangrijkste activiteiten Stap 3: identificeer de kostobjecten (producten, diensten&) Stap 4: identificeer de resource drivers en bijhorende data Stap 5: identificeer de activity drivers en bijhorende data Stap 6: allocatie indirecte kosten à activiteiten à kostobjecten ¥ Voorbeeld ABC Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 29 lOMoARcPSD|35451983 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 30 lOMoARcPSD|35451983 - Indirecte lonen berekenen Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 31 lOMoARcPSD|35451983 - Afschrijvingen berekenen § § § Er staan twee machines in het bedrijf De eerste machine (afschrijvingskosten 20.000 EUR) wordt gebruikt bij de ontvangst van de goederen ³ bijgevolg direct toewijsbaar aan de activiteit ontvangst goederen De tweede machine (afschrijvingskosten 830.000 EUR) wordt gebruikt voor instellen machine, assemblage als voor verpakking ³ Totale capaciteit is 8300 uur Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 32 lOMoARcPSD|35451983 - Materiaal en hulpstoffen berekenen ³ bedragen zijn gegeven dus niks berekenen - Eerste allocatie ABC is uitgevoerd § Indirecte kosten werden verdeeld en toegewezen aan activiteiten § De totale kosten van elke activiteit is gekend Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 33 lOMoARcPSD|35451983 - Tweede allocatie ABC Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 34 lOMoARcPSD|35451983 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 35 lOMoARcPSD|35451983 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 36 lOMoARcPSD|35451983 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 37 lOMoARcPSD|35451983 - Overzicht allocatie producten A Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 38 lOMoARcPSD|35451983 - Resultaat ABC voor product A § ¬330.000 indirecte kosten werden toegewezen aan productie van product A ³ Totale productie A = 20.000 stuks ³ Indirecte kost per product A? ³ berekening: ¬330.000/ 20.000 = ¬ 16,50 per stuk - Vergelijking traditioneel en ABC systeem ¥ Contributiemarge, winst en verkoopprijsbepaling Contributiemarge = marge die overblijft voor het dekken van de vaste kosten (TCK) en eventueel winst = omzet 3 totale variabele kosten (TVK) Winst = omzet 3 totale variabele kosten (TVK) 3 totale vaste kosten (TCK) = Contributiemarge 3 totale vaste kosten (TKC) Verkoopprijsbepaling - Vertrekken van de standaardkostprijsberekening - Vervolgens winstmarge toekennen en verkoopprijs bepalen Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 39 lOMoARcPSD|35451983 Werkbundel 3 ¥ Toepassing 1 3 D10Gegeven: Onderneming Fietstech is gespecialiseerd in de productie van kwalitatieve damesfietsen. Ze hebben 2 soorten fietsen: een stadsfiets en een racefiets, beide voor dames. In de volgende tabel staan de directe kosten. De indirecte productiekosten bedragen ¬130.000 (voornamelijk afschrijvingskosten en loonkosten van toezichthouders) en de indirecte niet-productiekosten (administratiekosten, Lonen van management en IT-kosten) bedragen ¬70.000.De indirecte productiekosten worden verdeeld obv het aantal geproduceerde eenheden. Van de stadsfiets worden 950 fietsen geproduceerd en van de racefiets worden 550 stuks geproduceerd. De indirecte niet-productiekosten worden verdeeld obv de omzet. De omzet voor de stadfiets bedraagt ¬649.700 en de omzet van de racefiets bedraagt ¬810.000. Gevraagd: Wijs de indirecte kosten toe aan de 2 soorten fietsen en bereken volgens de traditionele kostprijsberekening de totale kostprijs per fiets voor elke soort. ³ Oplossing: Indirecte productie kost 130.000: stadsfiets en racefiets Stadsfiets: 950 950/1500*130.000 racefiets: 550 = 1500 550/1500*130.000 = 82.333,33 = 47.666,67 Indirecte niet productiekost: 70.000: stadsfiets en racefiets Stadsfiets: 649.700/1.459.700*70.000 = 31.156,40 Racefiets: 810.000/1.459.700*70.000 = 38.843,60 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 40 lOMoARcPSD|35451983 Traditionele kostprijsberekening ¥ Toepassing 2 3 D11 Gegeven: Onderneming WoodDesign produceert en verkoopt houten designmeubelen op bestelling. Voor de berekening van de kostprijs gebruikt deze onderneming de primitieve opslagmethode. Voor een bepaalde stoel rekent deze onderneming: " 0,30 m meubelhout à ¬ 170 per m " diverse directe, kleine materialen: ¬ 25 " directe fabricageloonkosten: 2 uur aan ¬ 45 per uur " indirecte fabricagekosten voor houten stoelen: 3> 75 % van de directe fabricageloonkosten Gevraagd: Bereken de fabricagekostprijs van deze stoel (afronden op 2 cijfers na de komma). Meubelhout 0,3 * 170 51,00 Divers klein materialen Bedrag gegeven 25,00 Directe fabricageloonkosten 2* 45 90,00 Totaal (optellen) 166,00 Opslag indirect fabriek 75% van totaal 67,50 Fabricagekostprijs stoel = 233,50 (166 + 67,50) ¥ Toepassing 3 3 D14 Gegeven: Naessens Industriebouw produceert een materiaal voor de bouwsector. Dit materiaal wordt gebruikt als onderdeel van een nieuw product van Naessens. Als onderdeel van de planningsfase verwacht Naessens een verkoop van 60.000 eenheden van dit product. Dit product heeft een standaardkostprijs per eenheid van 995 euro. De gebudgetteerde verkoopprijs bedraagt 1.025 euro. Kosten voor huur van de fabriek, de brandverzekering en het loon van de productieleider bedragen respectievelijk 275.000 euro, 160.000 euro en 450.000 euro. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 41 lOMoARcPSD|35451983 Gevraagd: 1. Bereken de contributiemarge voor de komende periode (60 000*1025)-(60 000*995)= 1 800 000 2. Bereken de winst voor de komende periode 1 800 000-275 000-160 000 3 450 000= 915 000 3. Bepaal op basis van de standaardkostprijs (gegeven) een nieuwe verkoopprijs zodat het bedrijf 35% winstmarge realiseert. Standaardkostprijs is 995 (hoe 35% winstmarge ³ 100% - 35% = 65%) 995 ³ 65 1530,76 ³ 100 Elsaida Brahimataj Regel van drie Eerst 65 delen door 65 doen dan maal 100 Dezelfde berekening aan de andere kant, 995 delen door 65 is 15,31 daarna maal 100 doen is 1530,76 Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 42 lOMoARcPSD|35451983 Deel 4: Budgettering, verschillenanalyse en balanced scorecard Introductie managementcontrole en beloningsysteem enkel LEZEN Managementcontrole = Een geheel van controlemechanismen dat de organisatie helpt bij het realiseren van de strategische doelstellingen ¥ ¥ - Volgende vragen worden gesteld bij managementcontrole: § Presteren de werknemers zoals het topmanagement verwacht dat ze zouden handelen? § Begrijpen de werknemers de taken die ze worden verwacht uit te voeren? § Implementeren de werknemers de uitgestippelde strategie? § Beschikken de werknemers over voldoende capaciteiten om gewenste handelingen te vervullen? ¥ De bouwstenen Om het gedrag van personeelsleden te sturen i.f.v. de doelstellingen van de onderneming, kan het management gebruik maken van 3 grote groepen aan controlemechanismen: o A. Actie-en gedragscontroles o B. Resultaatscontroles o C. Personeels-, culturele- en sociale controles Een managementcontrolesysteem bevat meestal een mix van de 3 controlemechanismen Actiecontrole en gedragscontrole = Gericht op het sturen van de handelingen van de werknemers via uitgewerkte geschreven procedures/specifieke gedragscodes en of 3controles met het doel om strategische doelstellingen te bereiken - Kenmerken ³ Preventief als reactief van aard ³ Vooral formele controlesystemen (schriftelijk vastgelegd, zeer zichtbaar...) - Er zijn verschillende vormen van gedragscontroles: ³ Ongewenst gedrag verbieden/verhinderen (vb fysieke beperkingen) ³ Op voorhand toestemming vragen ³ Uitgeschreven procedures/gedragscodes Resultaatscontrole =Hebben betrekking op het vergelijken van specifieke resultaten met een vooropgesteld doel - Kenmerken: ³ Vooral formeel controlesysteem ³ Gebaseerd op informatie uit het managementsysteem - We onderscheiden twee soorten resultaatscontrole: ³ Financiële controle (rentabiliteit, winst, voorraadrotatie,..) ³ Operationele controle (doorlooptijd in productie, te behalen marktaandeel,...) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 43 lOMoARcPSD|35451983 Culturele, sociale en personeelscontrole = Hebben betrekking op de ongeschreven richtlijnen van de organisatie, vloeien steeds voort uit de organisatiecultuur (waarden en normen) - Kenmerken ³ Veeleer informele controlesystemen ³ Vloeien voort uit de organisatiecultuur ³ Gelinkt aan waarden en normen ³ Stimuleren de werknemer om een bepaald gedrag te vertonen Culturele, sociale en personeelscontrole = Hebben betrekking op de ongeschreven richtlijnen van de organisatie, vloeien steeds voort uit de organisatiecultuur (waarden en normen) - ¥ We onderscheiden 2 groepen ³ Personeelscontroles (selectieprocedure, training, jobdesign, self-monitoring,..) ³ Culturele- en sociale controles (gedragscode, groepsbeloningen, rotatie functies, fysische organisatie, tone at the top,..) Control tightness <-> looseness (antoniemen) = Hebben betrekking op het al dan niet strikt naleven van de controlemechanismen. - - Control tightness: Tolereert geen afwijking van het gedrag of tov het vooropgesteld resultaat Strikt beloningsysteem (enkel beloning bij strikt behalen van resultaat of gedrag) - - Control looseness: Tolereert wel afwijkingen van het gedrag of tov het vooropgesteld resultaat Variabel beloningssysteem (ook een deel van de beloning indien niet 100% van het vooropgesteld doel behaald) ¥ Het beloningsysteem = Het sluitstuk van een managementcontrolesysteem = relatie tussen de controlemechanismen EN het beloningssysteem - Soorten beloningssystemen: ³ Monetaire beloningen en sancties ³ Niet-monetaire beloningen en sancties - Kenmerken van een effectief beloningssysteem: ³ Duidelijk en motiverend voor de werknemer ³ Op basis van individuele of groepsprestaties (of een mix) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 44 lOMoARcPSD|35451983 - Bij het uittekenen van een beloningssysteem moet met volgende elementen rekening gehouden worden: ³ Hoeveel van het totale vergoedingspakket wordt variabel gemaakt (dus afhankelijk van het behalen van...)? ³ Is er een minimum en maximum beloning (boven- en ondergrens) en hoe varieert de beloning tussen beide extremen? ³ Is er een strikt of minder strikt beloningssysteem (hangt af van hoe strikt met het controlesysteem wil toepassen)? - Voorbeeld beloningssysteem - Wanneer het management resultaten en handelingen beoordeelt moeten ze rekening houden met 8controllability9 => welke zijn de elementen die de afdeling/werknemer zelf kon beïnvloeden? § Organisatiestructuur (centraal vs decentraal) § Economische en competitieve factoren (grondstofprijzen, nieuwe technologie van de concurrentie,...) § Onvoorziene gebeurtenissen (pandemie, oorlog,...) ¥ Budget begrip = Een budget is een financiële/kwantitatieve vertaling doelstellingen van een organisatie voor het komende jaar ³ Actieplan voor elke afdeling ³ Taakopdracht voor de afdelingschefs ³ Machtiging tot uitvoering van de taakstelling ³ Controlemiddel Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 45 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Onderdelen & opbouw van het budget ¥ - Systemen van kostenbudgettering Vaste budgettering § Vast totaalbedrag voor een bepaalde periode § Voor afdelingen waar de prestatie niet meetbaar is - Variabele budgettering § Vast budgetbedrag per prestatie-eenheid § Bij toenemende bezetting -> evenredig groter bedrag § Voorwaarde: de prestatie moet meetbaar zijn - Gemengde budgettering § Een vast bedrag per periode voor de constante kosten en een variabel bedrag per prestatie-eenheid voor variabele kosten - Flexibele budgettering § Berekenen van budgetbedragen voor de verschillende bezettingsgraden Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 46 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Budgetteren: voordelen <-> nadelen ¥ - Nadelen Machtsspel tussen afdelingen Creatie budget slack , incentives om te liegen Te hoge doelstellingen demotiveren De verschillenanalyse (kosten) =onderzoek van afwijkingen tussen de standaardkostprijs (voorcalculatie) en de realiteit (nacalculatie) ¥ Voordelen Planning Coördinatie Communicatie Motivatie & participatie Evaluatie Oorzaken van verschillen: Bij de directe kosten: Bij de indirecte kosten Efficiëntieverschillen - Efficiëntieverschillen (hoeveelheidsverschillen) - Budgetverschil Prijsverschillen - Bedrijfsdrukteverschil Verschillenanalyse: directe kosten Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 47 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 1 Gegeven: Gevraagd: 1. Bereken het prijsverschil voor de materialen STAP 1: Wat is de standaardprijs per kg? ³ 1 euro/kg STAP 2: Wat is de werkelijke prijs per kg? ³ 1,20 euro/kg STAP 3: Bereken de prijsvariantie via de formule: (Ps-Pw)*Qw (werkelijke hoeveelheid) ³ (....1...-.1,20.....)*(..6...*..12 000......) = .- 14 400........ euro => ..nadelig........ prijsverschil 2. Bereken het hoeveelheidsverschil (efficiëntie) voor de materialen STAP 1: Bereken hoeveel grondstoffen had mogen gebruikt worden voor de werkelijke geproduceerde eenheden (nl 12000 stuks) ³ ..5... kg grondstof per product (volgens het budget) * ...12 000.. stuks = 60 000 kg STAP 2: Hoeveel grondstoffen werden werkelijk verbruikt voor 12000 stuks? => .6.... kg grondstof per product *....12 000...... stuks = ..72 000......... kg STAP 3: Bereken de hoeveelheidsvariantie via de formule: (Qs(w)-Qw)*Ps ³ (..60 000... -...72 000..)*(.1..euro/kg) = ..- 12 000.......... euro => ...nadelig.............. hoeveelheidsvariantie! Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 48 lOMoARcPSD|35451983 3. Voer de budgetcontrole uit STAP 1: Wat was de totale toegestane kost? ³ ..12000......... stuks * .5.....kg * ..1..... euro/kg = ..60 000............ euro STAP 2: Wat is de totale werkelijke kost? ³ .....12 000....... stuks * ..6... kg * ....1,20... euro/kg = .....86 400......... euro STAP 3: Bereken het verschil (Qs(w)*PS)-(QW*PW) => (.....60 000....... 3 ..86 400.........)= ....- 26 400........ euro ....nadelig............... variantie Stap 4 geldt als extra controle STAP 4: Budgetcontrole = hoeveelheidsverschil + prijsverschil ³ - 12000euro -14 100 (86400-60000)euro = -26 400 euro nadelig variantie ¥ Verschillenanalyse: indirecte kosten Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 49 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 2 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 50 lOMoARcPSD|35451983 Gevraagd: 1. Bereken het efficiëntieverschil (hoeveelheidsverschil) mbt de indirecte kosten STAP 1: Bereken hoeveel uren hadden mogen gebruikt worden voor 800 geproduceerde Eenheden (=QS(w)) ³ .1000.uren / 1000 producten * 800 = 800.uren STAP 2: Hoeveel uren werden werkelijk verbruikt? => ..1200....... uren (=QS(w))-QW) * (standaard indirect kosten/standaard opslagbasis) STAP 3: Wat was de verwachte opslag volgens de standaardgegevens? ³ Indirecte kosten volgens standaardkostprijskaart = ...18 750.. euro/1000 uur= 18,75 euro/direct uur standaardtijd STAP 4: Bereken het efficiëntieverschil met de formule (Qs(w)-Qw)*Ps => (...800.... uur 3 ....1200... uur) * ..18,75... euro/uur = ...-7500........ euro => .....nadelig.................. efficiëntieverschil 2. Bereken het budgetverschil mbt de indirecte kosten STAP 1: Wat is de afwijking van het indirect kostenbudget met de werkelijke indirecte kosten? => (.......18 750.......... euro 3 ......21 .000........euro) = ..-2250............. euro => nadelig budgetverschil 3. Bereken het bedrijfsdrukteverschil mbt de indirecte kosten STAP 1: Hoeveel bedraagt de werkelijke bezetting? => ..1200...... uren STAP 2: Hoeveel bedraagt de normale bezetting (=bedrijfsdrukte)? => ...1000..... uren STAP 3: Wat is de voorziene opslag per standaarduur? ³ ..18,75...... euro/uur STAP 4: Bereken het bedrijfsdrukteverschil met de formule (Werkelijke bezetting 3 normale bezetting)* voorziene opslag => (.....1200..-...1000..)*.18,75. euro/u = ...3750.. euro => voordelig bedrijfsdrukteverschil 4. Budgetcontrole STAP 1: Wat was de totale toegestane kost? ³ 800*18,75 euro/uur= 15000 STAP 2: Wat is de totale werkelijke kost?³ 21 000 STAP 3: Bereken het verschil => (...15 000 3 21 000....................)= ..- 6000..... euro .nadelig............... variantie STAP 4: Budgetcontrole = efficiëntie- + budget- + bedrijfsdrukteverschil (-7500 euro -2250 euro +3750 euro) = -6000 euro (15000 euro-21000 euro) Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 51 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 3 De werkelijke productie bedraagt 1 stuk De gebudgetteerde productie bedraagt 2 stukken. Gevraagd: 1. Bereken het prijsverschil voor de materialen STAP 1: Wat is de standaardprijs per kg? ³ ..18..... euro/kg STAP 2: Wat is de werkelijke prijs per kg? => ..17,3..... euro/kg STAP 3: Bereken de prijsvariantie via de formule: (Ps-Pw)*Qw ³(..18.....-...17,3...)*...34 00.. = ..23 80...... euro => ..voordelig............. prijsverschil 2. Bereken het hoeveelheidsverschil (efficiëntie) voor de materialen STAP 1: Bereken hoeveel grondstoffen had mogen gebruikt worden voor de werkelijke geproduceerde eenheden (nl 1 stuk) =>....2900..... kg grondstof per product STAP 2: Hoeveel grondstoffen werden werkelijk verbruikt? =>...3400....... kg grondstof STAP 3: Bereken de hoeveelheidsvariantie via de formule: (Qs(w)-Qw)*Ps ³(...2900.....-..3400......)*(...18.........) = .-9000euro => nadelig hoeveelheidsvariantie! 3. Voer de budgetcontrole uit (directe materiaalkost) STAP 1: Wat was de totale toegestane kost? ³..2900........ kg * ..18... euro/kg = ..52 200.......... euro STAP 2: Wat is de totale werkelijke kost? ³..3400....... kg * ..17,3.... euro/kg = ...58 820.......... euro STAP 3: Bereken het verschil => (..52 200.......... 3 ...58 820.)= ..-6620........euro .....nadelig............ variantie STAP 4: Budgetcontrole = hoeveelheidsverschil + prijsverschil => ...-9000...... euro + ..2380....... euro = ....- 6620..... euro ....nadelig...... variantie Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 52 lOMoARcPSD|35451983 4. Bereken het prijsverschil voor de directe arbeid STAP 1: Wat is het standaardtarief per uur? ³...38.... euro/uur STAP 2: Wat is het werkelijk tarief per uur? => ...38,6.... euro/uur STAP 3: Bereken de prijsvariantie via de formule: (Ps-Pw)*Qw ³(.38...-.38,6...)*.3925....... uur = ...-2355.... euro => ..nadelig........ prijsverschil 5. Bereken het hoeveelheidsverschil voor de directe arbeid STAP 1: Bereken hoeveel uren arbeid hadden mogen verbruikt worden voor de werkelijke productie (nl 1 stuk) ³...3625......uren STAP 2: Hoeveel uren arbeid werden werkelijk verbruikt? => ..3925....... uren STAP 3: Bereken de hoeveelheidsvariantie via de formule: (Qs(w)-Qw)*Ps ³(...3625......-..3925.......)*(38...) = .-11 400.. euro => .nadelig hoeveelheidsvariantie! 6. Voer de budgetcontrole uit (directe arbeidskosten) STAP 1: Wat was de totale toegestane kost? ³...3625... uren * .38.. euro/u = ...137 750........ euro STAP 2: Wat is de totale werkelijke kost? ³..3925.... uren * .38,6.. euro/u = .151 505......... euro STAP 3: Bereken het verschil => (...137 750......... 3 ..151 505.........)= ...- 13 755...... euro ....nadelig...........variantie STAP 4: Budgetcontrole = hoeveelheidsverschil + prijsverschil => .-11 400.......... euro - ....2355.... euro = -...13 755..... euro ....nadelig......... variantie Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 53 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 4 Gevraagd: 1. Bereken het prijsverschil voor grondstoffen STAP 1: Wat is de standaardprijs per kg? ³..12 000.. euro/2500 kg =.4,80...... euro/kg STAP 2: Wat is de werkelijke prijs per kg? => ..6...... euro STAP 3: Bereken de prijsvariantie via de formule: (Ps-Pw)*Qw ³(..4,80...-.6....)*.2100.......... = ...-2520........ euro => ..nadelig............ prijsverschil 2. Bereken het hoeveelheidsverschil(of efficiëntieverschil) voor grondstoffen STAP 1: Bereken hoeveel grondstoffen had mogen gebruikt worden voor 800 geproduceerde eenheden ³..2500...... kg grondstof/1000 producten * ..800..... = ..2000. kg grondstof STAP 2: Hoeveel grondstoffen werden werkelijk verbruikt? => .2100........ kg grondstof STAP 3: Bereken de hoeveelheidsvariantie via de formule: (Qs(w)-Qw)*Ps ³(..2000.......-.2100.......)*(..12000/2500.......) = .-480.euro => nadelig hoeveelheidsvariantie! ......... 3. Voer de budgetcontrole uit STAP 1: Wat was de totale toegestane kost? ³....2000..... kg * .4,8.... euro/kg = ..9600...... euro STAP 2: Wat is de totale werkelijke kost? => ...2100...... kg * .6...... euro/kg = ..12 600..... euro STAP 3: Bereken het verschil => (.9600.........-...12 600........)= ...-3000......... euro ..nadelig......... variantie STAP 4: Budgetcontrole = hoeveelheidsverschil + prijsverschil => ...-480...... euro - .2520........euro = .-3000............ euro nadelige variantie Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 54 lOMoARcPSD|35451983 ¥ - Nut van verschillenanalyse Budgetcontrole ³ Hoe verhoudt werkelijkheid zich ten opzichte van het budget? Wat is de oorzaak van afwijkingen? - Doelmatig werken binnen het bedrijf. ³ Gericht op het behalen van het budget - Bevordert efficiëntie ³Bij vaststelling van inefficiënties worden verantwoordelijken aangesproken - Leren uit werkmethoden van anderen ð bedrijfsbudgettering en 3controle, aangevuld met andere informatie (afval, uitval, rendement,...) = allesomvattend systeem van interne informatie = MANAGEMENT INFORMATIESYSTEEM ¥ Balanced scorecard (Kaplan, Norton) <The balanced scorecard retains traditional financial measures. But financial measures tell the story of past events, an adequate story for industrial age companies for which investments in long-term capabilities and customer relationships were not critical for success. These financial measures are inadequate, however, for guiding and evaluating the journey that information age companies must make to create future value through investment in customers, suppliers, employees, processes, technology, and innovation.= Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 55 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Balanced scorecard: overzicht ¥ Balanced scorecard: perspectieven Financieel perspectief Nettowinst, winst per aandeel, cash-flow, Klantenperspectief Marktaandeel, doorlooptijd klachtenbehandeling, aantal nieuwe klanten, Interne organisatieprocessen Bezettingsgraad van machines, % afval in productie, output/uur, Leer- en groeivermogen Personeelsverloop, absenteïsme, aantal opleidingen, ¥ Balanced scorecard: opbouw Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 56 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Balanced scorecard: voordelen en nadelen Voordelen Alignatie tussen missie, visie, strategie, kristische succesfactoren, KPI9s en intiatieven Nadelen Het is niet eenvoudig om tot een goede vertaling te komen van de missie, visie en strategie in kritische succesfactoren Duidelijke focus :<what you measure is Nood aan een goed informaticasysteem, in what you get= staat om de data correct en tijdig te capteren Completere beeldvorming: financiële en Niet-financiële KPI9s niet-financiële perspectieven, current & gemakkelijk meetbaar future zijn niet altijd Bevordert interne communicatie en informatieuitwisseling ¥ Toepassing 1Airline industry: Missie/Visie/Strategie: Toewijding aan de hoogste kwaliteit van klantenservice geleverd met een gevoel van warmte, vriendelijkheid, individuele trots en Bedrijf Spirit.Verder uitbouwen van een financieel gezonde en unieke positie in Europa (korte afstandsvluchten, lage kosten). - Financieel: vb opbrengst per vliegtuigstoel, lease kost van vliegtuigen,... Interne processen: vb aantal vluchten met tijdig vertrek, aantal geannuleerde vluchten,.. Klanten: vb aantal repeatvluchten per passagier, aantal klachten,.... Leer- en groei: vb aantal gevolgde trainingen door het grondpersoneel, stewards, piloten , aantal dagen ziekte,... Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 57 lOMoARcPSD|35451983 Werkbundel 4 ¥ Toepassing 1 3 D10 + D13 Drukkerij 8ZwartOpWit9 produceerde de voorbije periode volgende producten: 7.000.000 facturen, 750.000 telefoonboeken en 500.000 gouden gidsen.De directe kosten bestaan uit directe materiaalkosten en directe arbeidskosten en bedragen per productsoort: De totale indirecte kosten bedragen 25.000.000 euro en worden in een traditioneel kostprijssysteem verdeeld op basis van de directe arbeidskosten. Onder Activity Based Costing worden de totale indirecte kosten (¬25.000.000) eerst verdeeld over volgende activiteiten: instellen van machines, drukken en intern transport. De indirecte kosten werden reeds toegekend aan elke activiteit (eerste allocatie is aldus achter de rug). De totale indirecte kosten werden als volgt verdeeld over de 3 activiteiten: Aan de hand van activity drivers (aantal drukopdrachten, aantal drukuren, te verplaatsen materiaal) kan de tweede allocatie uitgevoerd worden waarbij de kosten van elke activiteit moeten toegewezen worden aan de 3 productsoorten. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 58 lOMoARcPSD|35451983 Gevraagd: a) Bereken de kostprijs onder het traditionele kostprijssysteem van een factuur, gewone telefoonboek en een gouden gids ³ kostprijs factuur 32,96 euro ³ kostprijs telefoonboek 284,8 euro ³ kostprijs gouden gids 357,54 Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 59 lOMoARcPSD|35451983 b) Bereken de kostprijs onder activity based costing van een factuur, gewone telefoonboek en een gouden gids ³ kostprijs factuur 31,49 euro ³ kostprijs telefoonboek 285,43 euro ³ kostprijs gouden gids 377,46 euro Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 60 lOMoARcPSD|35451983 ¥ Toepassing 2 3 D11 Gegeven: In het afgelopen jaar heeft dit bedrijf de volgende totale kosten gemaakt: De indirecte kosten worden in de kostprijs opgenomen door middel van een opslagpercentage op de totale directe kosten. Gevraagd: a) Bereken het opslagpercentage voor indirecte kosten. In het komende jaar is in dit bedrijf voor een bepaald order nodig: ¬ 60 voor direct materiaal en 4 arbeidsuren à ¬ 50 per uur. b) Bereken de kostprijs van dit order. ¥ Toepassing 3 3 D12 Gegeven: Een onderneming gebruikt bij de berekening van de kostprijs van haar producten de verfijnde opslagmethode. Over het afgelopen jaar zijn de volgende gegevens verzameld: totale directe grondstofkosten ¬16.000 totale directe loonkosten ¬ 45.000 totale indirecte kosten ¬ 63.000 Van de indirecte kosten weten we dat 60% samenhangt met de totale loonkosten en dat 40% van de indirecte kosten samenhangt met de totale directe kosten. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 61 lOMoARcPSD|35451983 Gevraagd: a) Bereken de opslagpercentages voor indirecte kosten. b) Bereken de kostprijs van onderstaand product en maak hiervoor gebruik van de opslagpercentages berekend in a (afronden op 2 cijfers na de komma). Aan een product worden in het komende jaar volgende directe kosten besteed: directe grondstofkosten ¬ 25 directe loonkosten ¬ 60 ¥ Toepassing 4 3 D13 Gegeven: De Japanse producent van smartphone onderdelen Yoruzo maakt gebruik van activity-based costing. Voor de overhead of indirecte productiekosten selecteerde het management team drie belangrijke activiteiten. Deze drie activiteiten worden samen met hun kostendrijvers weergegeven in volgende tabel. Elsaida Brahimataj Bedrijfseconomie Gedownload door Beni Lomande ([email protected]) 62 lOMoARcPSD|35451983 Drie types van smartphone onderdelen worden geproduceerd door Yoruzo: senior, basic en deluxe. De directe kosten (zowel materiaal als arbeid) en informatie omtrent de verschillende kostendrijvers voor elk van de drie onderdelen worden getoond in onderstaande tabel. De indirecte productiekosten over de voorbije maand zijn als volgt: (a) transport van materialen $15.400, (b) instellen van machines $99.000 en (c) elektriciteit $11.000. Gevraagd: Bereken de wijze waarop de indirecte kosten over de voorbije maand toegewezen worden aan elk van de drie smartphone onderdelen geb