Gametogenez PDF

GAMETOGENEZ Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Yale Tıp Fakültesi Açılış Dersi, 2019 GAMETOGENEZ Diploid prekürsör hücrelerin mitoz bölünme ile haploid gamet hücrelerini oluşturmasına Gametogenez denir. Bir ana hücreden olgun e...

GAMETOGENEZ Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Yale Tıp Fakültesi Açılış Dersi, 2019 GAMETOGENEZ Diploid prekürsör hücrelerin mitoz bölünme ile haploid gamet hücrelerini oluşturmasına Gametogenez denir. Bir ana hücreden olgun erkek üreme hücresi spermatozoon oluşma sürecine spermatogenez, Olgun dişi yumurta hücresi oluşma sürecine oogenez denir. Dişi ve Erkeklerde Gametogenez A-Erkeklerde ; Spermatogenez B- Dişilerde; Oogenez Spermatogenez olgun erkek üreme hücresi olan spermatozoon/sperm gelişimine denir, Oogenez olgun dişi üreme hücresi olan oositin gelişim sürecini tanımlar. Primordial germ hücresi (mitoz)---oogonyum (mayoz) ve ---- olgun oosit. Primordial germ hücresi (mitoz)---spermatogonyum (mitoz) Tip A spermatogonyum (çoğulu spermatogonya) mitoz devam eder Tip B spermatogonyum mayoz bölünme ---- ve 4 olgun sperm GAMETOGENEZ Dört ana fazda incelenir; 1- Ekstraembriyonik (primordial germ hücrelerinin) ilk ortaya çıkışı ve gonad taslaklarına göç ederek yerleşmeleri 2- Gonad taslaklarında mitoz bölünmelerle sayılarını artırmaları 3- Mayoz bölünmelerle kromozom sayılarını azaltmaları 4- Yapısal ve fonksiyonel olgunlaşma geçirerek olgun sperm ve yumurta hücresine dönmeleri İlk aşamada, erkek ve dişi gonad taslaklarının gelişimi birbirinin aynıdır, erkek ve dişi yönündeki gelişimsel farklılıklar diğer üç faz boyunca ortaya çıkar. Gametogenez Vücudun normal somatik hücreleri gibi, spermatogonia ve oogonia diploiddir ve her biri 23 çift kromozom içerir (her biri toplam 46 kromozom). Gametlerdeki kromozom sayısının yarıya indirildiği iki özel hücre bölünmesi dizisi olan mayoz bölünmeye uğrarlar. Gametler böylece 23 kromozom içerir (her çiftten bir tane); bu nedenle haploittir. Gelişmekte olan gametler ayrıca sitoplazmik farklılaşmaya uğrar ve bu da erkekte olgun spermatozoa ve dişide olgun oositlerin üretilmesiyle sonuçlanır. İnsanlarda, primordial germ hücresi (PGC), gametlere (spermler veya oositler) doğru farklılaşacak olan primer farklılaşmamış kök hücre tipidir. İlk önce ekstraembriyonik zarlardan biri olan vitellüs kesesinin duvarında tanımlanırlar. İnsan primordiyal germ hücreleri ilk olarak vitellus kesesinin endodermal tabakasında döllenmeden 24 gün sonra kolaylıkla fark edilir hale gelir. Bu hücreler yüksek glikojen içeriğine ve artmış alkalin fosfataz enzim aktivitesine sahiptir. PGC’ler, gebeliğin 6. ve 12. haftaları arasında Vitellus kesesi duvarından ayrılıp, aktif olarak embriyonun dorsal mezenteri içerisinden geçip gonad taslaklarına ulaşırlar. Burada gelişmekte olan gonadları doldururlar ve erkekte spermatogonia ve dişide oogonia denilen gamet öncü hücrelerine farklılaşırlar. SINGLE CELL EMBRYO Bu hücreler hem göç sürecinde hem de gonad taslaklarında mitozla sayılarını artırırlar. Farede vitellus kesesinden yaklaşık 100 hücre ayrılır. Göç sırasında altı veya yedi mitoz bölünme sonunda 4000 hücre gonad taslaklarına ulaşır. Hatalı göç eden ve gonad taslağına ulaşamayan germ hücreleri apoptoza uğratılır. Eğer ölmez ise teratoma adını alan tümörler oluşur. İkinci Faz; Germ hücrelerinin mitoz bölünmelerle sayısının artırılması Primordiyal germ hücreleri göç sürecinde ve gonadlara ulaştıktan sonrada mitoz bölünmelerle sayılarını artırırlar. Dişi germ hücre sayısı 2.ci ayda artmaya başlar Hücre sayısı 5. ayda 7 milyona ulaşır. Doğumda tekrar 2 milyon ve daha az sayıya düşer. Bununla birlikte, ilk mayozun profaz I (diploten) aşamasında yaklaşık 40.000 oosit bloke edilir ve ergenliğe kadar hayatta kalır. Yaklaşık 400 tanesi (mensturasyon başına 1 tane) üreme süreci sırasında ovulasyonla atılır. Erkekte, erken dönemde testislerde mitozla hücre sayısı artar. Erkekte spermatogonia ana hücrelerinde mitoz bölünme hayat boyunca devam eder. Artan yaşla birlikte insan ovaryumunda germ hücrelerinin sayısındaki ve folikül tiplerinin oranlarındaki değişiklikler Oositin Ovaryum Korteksinde İçerisine Yerleşerek Gelişip Büyüdüğü Yapıya Folikül Denir. Dört adet farklı folikül vardır 1. Primordiyal fplikül 2. Primer folikül 3. Sekonder (Antral) folikül 4. Olgun (mature, graffian) folikül Primordiyal foliküllerde oositin etrafı granüloza hücreleri veya foliküler hücreler adını alan bir sıra yassı epitel hücreleri tarafından sarılmıştır. Folikül gelişimi ergenlik ile başlar Folikül gelişiminin kinetiği Başlangıçta hormonlardan bağımsız büyüme (Primordiyal folikülllerin fizyolojik gelişim süreçleri) Menstruasyonun 1. gününden başlayan ilk 7 gün hormon bağımlı büyüme (düşük FSH,LH seviyeleri). İkinci haftadan ovulasyona kadar 7 gün hormon bağımsız büyüme. İkinci haftada baskın folikülün granüloza hücreleri İNHİBİN hormonu salgılayarak başka folikül gelişimini engeller. Oogenez 1-Primordiyal folikül 2-Primer folikül 3- Sekonder folikül 4- Olgun (graffian) folikül Theca foliküli Üçüncü faz; Mayoz bölünme ile kromozom sayılarının azaltılması Kromozom sayısının mayoz bölünmelerle 2n diploid sayıdan, 1n haploid sayıya azaltılması gerçekleşir. Böylece kuşaklar boyu türlere özgü kromozom sayısı korunmuş, Genetik karakterlerin karışımı sağlanmış olur. Oogenez Oogonia, fetal dönemin sonlarında ilk mayoz bölünmeye girdiğinde, bu hücrelere primer oositler denir. Dişilerde mayoz çok yavaş bir süreçtir. Primer oositler, doğumdan sonraki ilk aylarda birinci mayoz bölünmenin diploten aşamasına girerken, mayoz sürecindeki iki bloktan ilki gerçekleşmiş olur. İlk mayoz bölünmenin ovulasyondan saatler önce tamamlanmasıyla, eşit olmayan iki hücresel ürün ortaya çıkar. 1- Sekonder oosit denilen büyük bir hücre, 2- Birinci kutup cisimciği denilen küçük bir hücre. Oogonyum ve spermatogonyumların mayoz sürecinde DNA miktarı; Oogonyumlar 46 kromozom 2n DNA içerirler. Oogonyum birinci mayoz bölünmeye başlamadan DNA sentezi yapar. Kromozom sayısı 46 ve DNA içeriği de 4n olur. Daha sonra dölleninceye kadar DNA sentezi olmaz. Birinci mayoz sonunda iki iplikli 23 kromozom 2n DNA İkinci mayoz (mitoz) sonunda tek iplikli 23 kromozom ve n DNA Gerçek oosit oluşur. DİKKAT 1: Eğer sperm oositi döllemezse ikinci mayoz bölünme tamamlanamaz. İkinci mayozu tamamlama sinyalini spermatozoon verir. DİKKAT 2: Spermin oosit membranından içeri girmeye başladığı anda oosit sekonder oosittir. Bu temasla sinyal alarak hızla ikinci mayozu tamamlar. Saniyeler içinde kalıcı oosit oluşur ve aynı zamanda döllenmiş olur. Sekonder oosit, ikinci mayoz bölünmeye başlar, bu mayoz bölünme Metafaz aşamasında durdurulur. Bu mayoz bölünme blokajının kaldırılması için uyarı, bir sperm hücresi tarafından döllenme ile sağlanır. Döllenmemiş sekonder oositler, ikinci mayoz bölünmeyi tamamlayamaz. İkinci mayoz bölünme de eşit değildir; yavru hücrelerden biri sekonder kutup cisimciği haline gelir. Birinci kutup cisimciği, ikinci mayoz bölünme sırasında da bölünebilir. Hem birinci hem de ikinci kutup cisimlerinin oluşumu, oldukça asimetrik hücre bölünmelerini içerir. Kadınlarda mayoz 5 aylık embriyoda başlar; erkekte mayoz bölünme ergenlik döneminde başlar. OVULASYON Puberteden sonra, hipofiz gonadotropik hormonlarının üretimine yanıt olarak her ay birkaç oosit ve onları çevreleyen foliküller gelişmeye devam eder. Genellikle, bu foliküllerden yalnızca biri tam olarak olgunlaşır ve oositi serbest bırakmak için ovulasyona girer, yalnızca bir sperm hücresi onu döllerse ikinci mayoz bölünmeyi tamamlar. Ovulasyon Ovaryal siklusun ortalama 14.cü gününde Ovaryum korteksinde graafian folikül içinde bulunan primer oosit 1. Mayoz bölünmesini tamamlayarak 1.ci kutup cismi ve sekonder oosit oluşur. Sekonder oositin etrafını saran korona radiata ve bir miktar kumulus hücreleriyle birlikte ovaryum korteksinden atılması işlemine ovulasyon denir. Ovulasyonda ovaryumda atılan yapılar 1. Oosit 2. Zona pellusida 3. İki veya üç sıralı korona radiata 4. Kumulus ooforus Oositin gelişimi, granüloza hücreleri ile etkileşimlerine bağlıdır. Oositten granüloza hücrelerine Çoğalma (BMP-15, GDF-9) Farklılaşma Foliküler organizasyon Steroid yapımı Kumulus genişlemesi Ovulasyon Granüloza hücrelerinden oosite geçen maddeler OMI cAMP cGMP Metabolizma Mayoz bölünmede tutulma Büyüme Olgunlaşma FSH ve LH'nin granüloza ve teka hücreleri için önemi, Östrojen üretimi (Kaynak: Ferring Pharmaceuticals) Graff Folikülü, Ovulasyon Korpus luteum, Kumulus yapısı Olgun (graff) folikülü ve ultrason görüntüsü Kumulus (foliküler, granüloza) hücreleri Zona pellusida Primer oosit Korona radiata Mural granüloza hücreleri Teka interna ve eksterna Membrana granüloza Hücre tabakası androgen reseptörlerini içerir. Korpus albikans (Latince "beyaz cisim") ovaryumdaki bir skar bağ dokusudur. Korpus luteumun gerilemesinden sonra oluşur. Ovulasyondan önceki yüksek LH piki ve sonuçları; - Folikül hücreleri ve Oosit arasında bulunan gap junctionlar yıkılır. - Granüloza hücrelerinin LH reseptörleri inaktive edilir. - Granüloza hücreleri östrojen üretimini durdurur. - Oosit ooplazmasında cAMP seviyesi azalır. - MPF etkinleştirilir. - OMI foliküler hücrelerden oosite transfer olamaz. - Primer oosit birinci mayoz bölünmeye devam eder ve tamamlar. Bu olaylar, LH pikinden sonraki 12- 24. saat içinde meydana gelir. - Ovaryum, yüzey epitelindeki Lgr5 pozitif kök hücreler tarafından yenilenir. Lgr5 nedir? Lösin açısından zengin tekrar içeren G-proteini ile birleştirilmiş reseptör. Lgr-5, ovaryum karsinomu ve metastaz ile ilişkilidir. SPERMATOGENEZ Spermatogenez, Primordiyal germ hücrelerinden sperm üretimidir. PGC hücreleri, spermatogenik germ hücrelerine (spermatogonia) farklılaşır. Spermatogonyum iki kardeş hücreye bölünür. Bunlardan biri Prekürsör hücre olarak Tip A tipi şeklinde kalır. Diğeri Tip B’yi oluşturur. Tip B gelişir ve Primer spermatositlere farklılaşır, herhangi bir bölünme olmadan. Primer spermatositler ilk mayotik bölünmeye girer. Not: Doksorubisin ve vinkristin gibi antikanser ilaçları, proliferatif spermatogonial kök hücrelerin DNA'sına zarar vererek erkek fertilitesini olumsuz etkileyebilir. Germinal epithelium of the testicle. 1 basal lamina, 2 spermatogonia, 3 spermatocyte 1st order, 4 spermatocyte 2nd order, 5 spermatid, 6 mature spermatid, 7 Sertoli cell, 8 tight junction (blood testis barrier) Erkeklerde Mayoz Bölünme Erkeklerde mayoz ergenliğe kadar başlamaz. İnsan spermatogenezinin toplam süresi yaklaşık 74 gündür. İlk mayoz bölünme uzun zaman alır. İkinci mayoz bölünme yaklaşık 8 saat içinde tamamlanır ve erkekte dört haploid (1n, 1c) spermatit oluşur. Dişilerde, birinci mayoz bölünmeden sonra bir sekonder oosit ve bir polar cisim oluşur. İnsanlarda spermatogenezde görülen temel olaylar Spermatogenez, primordiyal germ hücrelerinden sperm hücresi oluşturulması işlemidir. Spermatogenez sper hücrelerinin üretildiği biyolojik bir süreçtir. Seminifer tübül epiteli içindeki erkek gonadında oluşur. Bu süreçte, farklılaşmamış erkek germ hücreleri bir dizi olayla spermatozoaya dönüşür. Şu aşamaları içerir; (1) spermatositogenez, (2) spermatidogenez, (3) spermiogenez ve spermiyasyon. Spermatogenez Dişi germ hücrelerinin aksine, erkek germ hücreleri doğum sonrası yaşam boyunca bölünme yeteneğini korur. Ergenlikte, testisler büyük ölçüde artan miktarlarda steroid hormonu olan testosteron salgılamaya başlar. Bu hormonun çok sayıda etkisi vardır. Pek çok sekonder cinsiyet özelliğinin gelişimini uyarmasının yanı sıra, testislerin büyümesini, seminifer tübüllerin olgunlaşmasını ve spermatogenezin başlamasını tetikler. İnsan spermatogenezindeki temel olaylar Bir spermatid (A) ile başlayan ve olgun bir sperm (I) ile biten Spermiyogenezdeki ana aşamaların özeti Olgun bir spermatozoonun yapısı. Sperm olgunlaşması Spermatozoa dişi genital kanallarına geldiğinde dölleme yeteneğine sahip değildir. İki aşamada dölleme yeteneği kazanırlar. a- Kapasitasyon b- Akrozom reaksiyonu Spermlerin kapasitasyonu, salgılarının yardımıyla kadın genital yollarında tamamlanır. Plazma zarı değişiklikleri meydana gelir. Lipit ve protein yapısı yeniden düzenlenir. Yapışkan seminal plazma proteinleri, kolesterol ve glikoprotein örtüsü spermatozoanın başından uzaklaştırılır. Membran akışkanlığı artar. Yüzey elektrik yükünde bir azalma olur. Hücre içi kalsiyum seviyesi artar. cAMP seviyesi artar. Uterus tüplerinin salgıları, kapasitasyon reaksiyonunu başlatır. Kapasitasyon reaksiyonu nedir? İlk aşamada, kolesterol sperm yüzey epitelinden uzaklaştırılır. Kolesterol erken kapasitasyonu önler. İkinci adım, epididimde bulunan glikoproteinlerin sperm yüzeyinden uzaklaştırılmasıdır. - Spermatozoa, kapasitasyonunu tamamladıktan ve tubal yüzey epitelinden ayrıldıktan sonra hiperaktif hale gelir. - Memeli spermatozoası koku reseptörleri içerir. - İnsan spermatozoası, kümülüs kaynaklı progesterona ve termal ısıya yanıt verir. - Sadece kapasitasyonunu tamamlamış spermatozoalar bu uyaranlara yanıt vererek oositi bulur. Soru: Koku reseptörleri başka nerede bulunur? Sadece kapasitasyonu tamamlamış sperm korona radiatayı geçebilir ve akrozom reaksiyonunu gerçekleştirebilir. KADIN GENİTAL KANALLARINDA SPERM HAREKETİ Dişi üreme sisteminde Vajinal sıvı asidiktir. Vajinal iç yüzeyi patojenlere karşı korur. Semen pH'ını 10 saniyede 4,3'ten 7,2'ye yükseltir. Spermin ideal hareket için uygun pH'ı 6.0-6.5 arasıdır. Sperm Oositin döllenme zaman aralığı 12-24 saat Sperm dölleme kapasitesi 24 saat Sperm hayatta kalma süresi 72 saat Spermler vajinaya girdiklerinde yumurtayı döllemeye hazır değildir. Servikal mukus Yüksek karbonhidrat içeriğine ve çözünür bileşiklere sahip bir glikoproteindir. Genital siklusun 9. ve 16. günleri arasında su içeriğinde artış olur ve sperm geçişi kolaylaşır. Bu tür sulu mukusa E-mukus denir. Yumurtlamadan sonra progesteronun etkisi ile mukusun su içeriği azalır ve tekrar yapışkan hale gelir ki buna G mukus denir. G mukusu sperm penetrasyonuna karşı çok dirençlidir. Erkek genital sistem içinde yer alan organlar Spermatogenez bluğ çağında başlar. Ana hücrede mitoz devamlıdır. Seminifer tubul içinde bulunan epitele Seminifer epitel denir. Çeşitli hücre popülasyonlarını içerir. TİP A spermatogonium kök hücre mitoz yönünden aktiftir. Mitoz sonunda Bir adet Tip A ve bir adet Tip B oluşur. Tip B mitoz bölünmeyi bırakır ve mayoz bölünmeye başlar. Tip B nin mayoza girişi retinoik asit tarafından kontrol edilir. Spermatogonium Tip B mayoza başlar ve bu aşamadan sonra spermatosit Tip 1 olarak adlandırılır. Birinci mayoz bölünmenin leptoten evresini tamamlar ve sertoli hücre bariyerini aşarak lümen tarafına geçer. Primer spermatosit 1.mayozu 24 günde tamamlar. Bu süreçte ilerde oositle birleşince kullancağı mRNA gibi molekülleri sentezler. mRNA sentezi protaminlerin oluşumu ile yakından ilgilidir. Protamin mRNA ları ilk olarak primer spermatositlerde sentezlenir. Ancak, spermatid evresine kadar proteine çevrilmez. Soru: Protamin mRNA ları PROTEİNE ÇEVRİLİRSE NO OLUR ? Yanıt: Kromozomlar prematüre kondense olurlar ve sterilite görülür Spermiyogenezis-Spermatid Metamorfozis Sekonder spermatosit hiç beklemeden ikinci mayoza başlar. İkinci mayoz yaklaşık 8 saat içinde tamamlanır. İki adet eşit spermatid oluşur. Spermatidler artık bölünmez. Bir seri morfolojik farklılaşma geçirerek son halini spermatozoon şeklini alır. Semen Kinetiği Hacim: 2-6 ml Sayı toplam: 40-250 milyon Normal sperm sayısı: 25 milyon dan fazla Ph: 7,2-7,8 Konsantrasyon : 20 milyon/ml ve üstünde Motilite ( Hareketlilik) : 1 saat içinde spermlerin %50 veya daha fazlasının ileri hareket göstermesi veya %25 yada daha fazlasının hızlı (a kategorisinde) progresyon göstermesi Spermlerin Şekli : En az % 30 sperm normal morfolojide olmalıdır Kruger testinde ise bu oran en az % 14 ve üstü olmalıdır Spermlerin (canlılığı ) : % 75 veya üzerinde canlı sperm bulunmalıdır Viskosite ( kıvam) : Normal olmalıdır.Artmış olmamalıdır Görünüm ve Renk : Meni normalde homojen, gri-opak olmalıdır Mikroskopik muayene : Mikroskopik muayenede eritrosit görülmemlidir.Lökosit sayısı ve oranı da yüksek olmamalıdır. Yuvarlak hücre sayısı 5 milyondan az olmaldır. Aglütinasyon : Normalde olmamalıdır. FERTİLİZASYON İnsanlarda döllenme, fallop tüpünün (yumurta kanalı) ampullasında meydana gelen, yumurta ve sperminin birleşmesi sürecidir. Döllenme aşamaları dört sürece ayrılabilir: 1- sperm hazırlanması, 2- sperm-yumurta tanıma ve bağlanma, 3- sperm-yumurta füzyonu, 4- sperm ve yumurta pronükleuslarının füzyonu ve zigotun aktivasyonu. Embriyonik gelişimin bu noktada başladığı kabul edilir. SINGLE CELL EMBRYO Döllenme sırasında oosit ve sperm plazma zarlarının füzyonu ve moleküler yapılar 1- IZUMO sperm başında bulunmalı 2- Oosit plazma membranında JUNO ve CD9 bulunmalıdır. Polisperminin önlenmesi A. Sperm oosit içine girdikten 2-3 saniye sonra oosit membran potansiyeli, dinlenme halinde -70 mV’tan +10 mV'a yükselir ve diğer spermatozoaların bağlanması engellenir. B. Kortikal ve zona reaksiyonları başlatır. Oosit korteksindeki granüllerin salınması ile zona pellusida'nın sperm reseptörleri yok edilir ve diğer spermlere geçirgenliği engellenir. C. Mayoz II tamamlanır. 22X, haploid sayıda kromozom ve n miktarda DNA içerir. D. Oosit metabolizması bölünmeye hazırlanmak için aktive edilir. Döllenmenin Başarısı Özetle; 1- Korona radiatayı geçmek 2- Zona pellusidaya tutunma 3- Akrozomal reaksiyon ve zona pellusida geçişi 4- Sperm ve yumurta zarlarının adezyonu ve füzyonu 5- Polisperminin önlenmesi 6- Yumurtanın metabolik aktivasyonu 7- Sperm çekirdeklerinin yoğunlaşması 8- Yumurtanın 2. mayozunun tamamlanması 9- Pronükleus gelişimi ve füzyonu SEGMENTASYON BÖLÜNMELERİ Zigotun mitoz bölünmeleridir. 30. saat İki hücreli aşamada; - Maternal transkripsiyon faktörlerinin çoğu inaktive edilmiştir. - Zigota ait mRNA ürünlerinin miktarı artar. Morula Day 4 Day 5 Segmentasyon Her bölünme sonucunda çapları giderek azalan bu yeni hücrelere blastomer adı verilir. Bölünmede sadece bir hücre artışı vardır. Sitoplazmik kütlede artış yoktur. Bölünme, germ materyalinin büyümesi değildir. Çok sayıda hücrede var olan malzemenin düzenli bir şekilde eşit olarak dağıtılmasıdır. Bölünme sonucunda organların taslaklarının planı bozulmadan korunmuştur. KOMPAKSİYON 9 hücreli aşamadan sonra, bir grup blastomer diğerlerini çevreler ve bir duvar oluşturur. Çevreleyen hücre sayısı bu aşamada 12-16 hücre kadardır. Bu aşamada, blastomerlerin hücre polaritesi daha da artar. Polarite, mikrovillusta aktinin düzenlenmesi ile sağlanır. ICM hücreleri apolar kalır. Cdx2 transkripsiyon faktörü pozitif blastomer farklılaşarak, trofoblastı oluşturur. Cdx2 transkripsiyon faktörü negatif blastomer, embriyoblast olarak kalır. 5. Gün 5. Günde, embriyo uterus yüzeyine ataçman yapar. 6-7. günlerde implantasyon başlar. Zona pellusida'nın fonksiyonları 1. Yumurta hücrelerine türe özgü sperm girişine izin veren bir bariyer görevi görür 2. Akrozom reaksiyonlarını başlatır. 3. İkinci bir spermin girişini engeller 4. Erken yarıklanma bölünmeleri sürecinde embriyoya ulaşan uterus sıvısını yönetir. 5. Anne ile embriyo arasında immünolojik bir bariyer görevi görür. 6. Blastomerlerin bölünme sırasında embriyodan ayrılmasını engeller. 7. Trofoblast farklılaşmasını kolaylaştırır. 8. Erken implantasyonu önler. Birinci hafta extra-embriyonik yapıların orijini A: Geç blastosit B: 6. Gün C: 7. günde IMPLANTASYON başlar D: 8. Gün E: 9. Gün F: 2. haftanın sonuna doğru Segmentasyon hataları 1. İki hücreli embriyo aşamasında, her bir blastomer ayrı ayrı embriyo oluşturabilir. Bu iki hücre ayrı ayrı segmentasyonlarını tamamlayabilir ve birbirlerinden bağımsız olarak implante edilebilirler. Bu tür embriyoların ayrı plasentaları, koryonları ve amniyotik keseleri vardır. 2. Blastosist evresinde iç hücre kitlesi iki grup hücreye ayrılırsa. Gelişimlerini aynı blastokist içinde ayrı ayrı sürdürürler. Bu embriyoların ortak plasenta ve koryonları olmasına rağmen, ayrı amniyotik keseleri vardır. 3. Gastrulasyon aşamasında embriyo diski ikiye ayrılırsa, büyüyen bu embriyoların ortak plasenta, koryon ve amniyon keseleri vardır. 9. Günde evelois lakuner gelişim aşaması. Dizigotik ve monozigotik ikizlerin oluşumu. Dizigotik ikizler, iki döllenme olayının ürünüdür ve dikoryonik diamniyotik ikizlerle sonuçlanır ve her ikiz, genetik olarak farklı birer birey olmak üzere gelişir. Monozigotik ikizler, tek bir döllenme olayının ürününün post zigotik bölünmesinden kaynaklanır. Dikoryonik diamniyotik ikizler, morula aşamasına kadar bölünmeden kaynaklanır, Monokoryonik diamniyotik ikizler blastosist kuluçka aşamasında bölünür ve monokoryonik monoamniyotik, implantasyon aşamasında bölünür. Freemartinizm Dizigotik ikizlerin kaynaşmış plasentaları, fetüslerin kan damarları arasında anastomozlar oluşturur. Sonuç olarak, eritrosit mozaikliği oluşur. Bu tür ikizlerin kanlarında iki tip eritrosit bulunur. İnsan dizigotik ikizlerinde plasental vasküler füzyonlar meydana geldiğinde, ikizlerden biri erkek, diğeri dişidir. İnsanlarda dişi fetüsün erkek özelliklerini taşıdığı görülmezken, sığırlarda benzer bir durum meydana gelirse dişi buzağının her iki cinsiyet özelliklerini de taşıdığı görülür (Freemartinizm). Blastokist Ataçmanı ve İmplantasyon İmplantasyon Nedir? İmplantasyon, 28 günlük uterin siklusun 2123. günleri arasında embriyonun uterus mukozasına (endometrium fonksiyonalis) yuvalanmasıdır. Döllenmeden 7 gün sonra başlar ve 12 gün sonra tamamlanır. İmplantasyon Embriyo genellikle rahmin arka duvarında özel bir yere yuva yapabilir. İmplantasyon üç aşamadan oluşur: (a) blastokist endometriumun implantasyon bölgesiyle temas eder (apozisyon); (b) blastokistin trofoblast hücreleri, reseptif endometrial epitele bağlanır (yapışma); (c) istilacı trofoblast hücreleri, endometriyal epitel bazal membranını geçerek endometrial stromayı istila eder (invazyon) (Bischof & Campana, 1997). İmplantasyona hazırlanırken uterusun lümen epitelindeki değişiklikler Trofoblast farklılaşması Trofoblast iki hücre hattına farklılaşır 1- Biri çok çekirdekli sinsityotrofoblast hücreleridir. - Bu hücreler 7. günde insan koryonik gonadotropik hormonu (HCG) üretir. 2- İkincisi iç kısımda yer alır, bu hücreler sitotrofoblast (Langhans) hücreleri olarak adlandırılırlar. - Bu hücreler yüksek mitotik aktiviteye ve ileri farklılaşma potansiyeline sahiptir Hipoblast ve Epiblast oluşumu Döllenmeden 7-8 gün sonra, embriyoblast hücreleri iki hücre tabakası halinde sıralanır. 1- Blastokist boşluğuna bitişik olan ve küçük kübik hücrelerden oluşan hipoblast, 2- Amniyotik boşluğa bitişik yüksek silindirik hücrelerden oluşan epiblast hücre tabakası. Bu iki tabakalı embriyo diskine bilaminer germ diski denir. PRİMER VİTELLİN KESENİN OLUŞUMU Blastosist kavitesinde, hipoblasttan ayrılan bir grup hücre düzleşir ve hipoblastın dışında blastokist kavitesini tamamen kaplayan ince bir zar oluşturur. Bu aşamadaki blastokist boşluğu, ekzosölomik boşluk veya primer vitellin kesesi olarak adlandırılır. İnce zara ekzosölomik zar veya Heuser zarı da denir. Laküner aşama 9. günde, blastokistin çoğu endometriyuma gömülmüş durumdadır. Embriyonik kutupta, trofoblastlar arasında lakünler oluşmaya başlar. Bu nedenle bu aşamaya laküner aşama da denir. Doğum gününün ve tarihinin belirlenmesi Embriyonik gelişimin 13. gününde implantasyon bölgesindeki hasar onarılır. İmplantasyon bölgesinde kanama, lakünlere kan akışının artmasıyla meydana gelebilir. Bu kanama adet döngüsünün 28. gününe tekabül ettiğinden,normal adet kanaması ile karıştırılabilir. Bu nedenle doğum tarihinin belirlenmesinde yanılmak mümkündür. 3. haftadaki adet gecikmesi gebeliğin ilk belirtisi olarak kabul edilir. Gebeliğin 3. haftası normal adet döneminin 5. haftasına denk gelmektedir. Son adet kanamasının tarihi cenin yaşının belirlenmesinde önemlidir. Hamilelik süresi: 280 gün = 40 hafta = son adet döneminin ilk gününden itibaren 28 günlük 10 ay. Yumurtlamadan sonra: 266 gün = 38 hafta = 30 gün ile 9 ay. İmplantasyon anomalileri 1 Embriyo çoğunlukla uterusun arka duvarına yerleşir. İmplantasyon, iç ostium adı verilen serviks deliğine yakın yerleştirilirse, plasenta previa adı verilen bir plasenta gelişir. Bu durumda ciddi kanamalar meydana gelir ve erken doğum gerçekleşebilir. Embriyo rahim dışında bir bölgeye yerleşirse dış gebelik (ektopik) adı verilen gebelikler gerçekleşir. İmplantasyon anomalileri 2 En sık görülen ektopik gebelik tubal gebeliktir. Ayrıca, servikal, ovaryan ve abdominal gebelikler olabilir. Tubal gebelikte implantasyon sağ tüpe yapılırsa karın ağrısı apandisit ile karıştırılabilir. Abdomen gebeliklerinde bazen tanı konulamaz, fetüs ölür ve kireçlenir. Sonuç olarak, taşlaşmış fetüste Lithopedion oluşur. Blastokist implantasyon bölgeleri, En sık görülen dış gebelik tubal gebeliktir. Ayrıca, servikal, ovaryan ve abdominal gebelikler de olabilir. İnsan embriyonik gelişiminin ilk 14 gününe ait özet Döllenme süresi yaşamın sıfır saatidir. 30. saatte iki blastomer aşaması 2-3. Gün morula aşaması 4. gün blastokist kavitesi görülüyor 4. gün erken blastokist (zona pellusida mevcut) 5. gün geç blastokist (zona pellucida yok) 6. gün endometriyal epiteli bağlar 7. Gün sinsityotrofoblast farklılaşması görülür ve implantasyon başlar. İlk kez HCG salgılanır Hipoblast (primordial endoderm germ tabakası) farklılaşması görülür 8. günde amniyotik kese gelişir, taban plakası epitel hücreleri epiblastı (primordial ektoderm germ tabakası) farklılaştırır 9. gün laküner aşama 10-12. Günler uteroplasental dolaşım başlar(embriyonik hücreler ilk kez anne kanından oksijen ve besin almaya başlar) 13. Gün primer villus gelişir. 14. Gün. bilaminar embriyonik disk aşaması (Epiblast ve hipoblast) TEŞEKKÜR EDERİM …