Bağ Doku PDF

BAĞ DOKU Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Bağ Doku Mezodermden köken alır. Organizmada en yaygın bulunan dokudur. Bağ Doku Epitel hücrelerinin çoğunun en az birer yüzleri bağ doku ile temastadır. Kas hücrelerinin aralarını ta...

BAĞ DOKU Dr. Öğr. Üyesi Burcu BİLTEKİN İstanbul Atlas Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji Embriyoloji Anabilim Dalı Bağ Doku Mezodermden köken alır. Organizmada en yaygın bulunan dokudur. Bağ Doku Epitel hücrelerinin çoğunun en az birer yüzleri bağ doku ile temastadır. Kas hücrelerinin aralarını tamamen doldurur. Kan damarları, kemik ve sinir dokularına etrafları bağ dokusu ile sarılı olarak girerler. Bağ Dokunun Fonksiyonları Diğer organ ve dokuların fonksiyonel ve yapısal desteğini sağlar. – kan damarları aracılığı ile metabolitlerin ve besin maddelerinin taşınması – organlarda maddelerin depolanması – Deri ve tendonlara destek – İskelet ağını oluşturmak – Yağ depo etmek – Bağışıklıkta görev almak – Doku tamirine yardım etmek Bağ Dokusunu Oluşturan Yapılar HÜCRELER HÜCRELER ARASI MADDE (EKSTRASELLÜLER MATRİKS) (FUNDAMENTAL SUBSTANS) (ŞEKİLSİZ TEMEL MADDE) BAĞ DOKUSU LİFLERİ Bağ Doku Hücreleri Mezenkim Retikulum Fibroblast Makrofajlar Yağ hücreleri Plazma hücreleri Mast hücreleri Pigment Hücreleri Kan Hücreleri( Lenfosit, Monosit, Nötrofil, Eozinofil ) Reticular fibers Melanocyte Fixed macrophage Plasma B cell Mast cell Elastic fibers Free macrophage Collagen fibers Blood in vessel Fibroblast Adipocytes (fat cells) Mesenchymal cell Ground substance Lymphocyte Mezenkim hücreleri: Embriyoda mezodermin farklılaşması ile ortaya çıkan ilk bağ dokusu hücreleridir. Yıldız şekilli (çok sayıda, ince sitoplazmik uzantısı var). Sitoplazmalarındaki vimentin filamanlar, bu şeklin korunmasını sağlar. İri, yuvarlak ve ökromatik çekirdek Fibroblast hücreleri: Olgun bağ dokuda en sık rastlanan hücresi çeşididir. Şekilleri düzensizdir. Genellikle yassı-uzun ya da oval; gövde kısımlarından sitoplazmik uzantılar çıkar; Çekirdekleri genellikle ovaldir. Durgun (sessiz) hücrelere fibrosit denir. - Çok az sitoplazması vardır - Çekirdek yassı, küçük ve iğ şeklindedir. - Granüllü endoplazmik retikulum az gelişmiştir. Genç, aktif hücrelere fibroblast denir. - GER, golgi kompleksi, lipid damlacıkları ve mitokondri gelişmiştir, sitoplazma miktarı fazladır. Miyofibroblast: yara iyileşmesi esnasında ortaya çıkar Hem düz kas özelliğinde hem de fibroblast özelliği gösterir. Doku hasarı ve uyarımlara yanıt veren, modifiye kontraktil fibroblastlar. Doku hasarından sonra yaraların kapanmasından bu hücrelerin aktivitesi sorumludur, bu işleve yara kontraksiyonu denir. MAKROFAJLAR Fagositoz yaparlar, Sitokin üretirler, İmmün yanıtın başlatılmasında görev alırlar. Monositlerden köken alırlar. Monositler kemik iliğinde üretilir kana verilir. Kandan bağ dokuya geçerek makrofaja farklılaşırlar Yüzeylerinde MHC II içerirler CD4+ T lenfositleriyle etkileşirler Farklı dokularda farklı isimlendilir. Mononuklear fagosistik sistem: Monositlerden köken alan tripan mavisi gibi vital boyaları fagosite eden hücrelerden oluşur. Antijen sunan hücrelerdir. Bu sistem hücreleri; Makrofajlar (Histiocyt) Kupffer hücreleri Karaciğerde Alveolar makrofajlar Plasental Hofbauer hücreleri Dalak, Lenf nodu, kemik iliği, timus makrofajları Peritoneal makrofajlar Osteoklast Mikroglia Deride Langerhans hücreleri Dendiritik hücreler Makrofajlar Mast hücreleri; Mast hücreleri ve bazofiller, kemik iliğinde aynı progenitör hücrelerden oluşurlar. Ömürleri haftalar ve aylarca kadardır. Öncül hücreler bağ dokuya geçip mukozaların Lamina propria tabakasına yerleşirler. Çoğalırlar sitoplazmalarında granüller oluşur Mast hücreleri- mastositler; Yağ hücrelerinden sonraki en iri bağ doku hücreleridir. Mitozla çoğalabilirler, mezenkim ve fibroblastlardan farklılaşırlar. Yuvarlak veya ovaldir. Granülleri iri, suda kolay erime özelliğine sahiptir. Asit karakterdedir, bazik boyalarla kolay boyanır. Metakromazi gösterirler. Plazma hücreleri; B lenfositlerin farklılaşmasından meydana gelirler. İmmunoglobulin adını alan glikoproteinleri üretirler. Ömürleri 10-30 gündür Hücresel özellikleri; Gelişmiş granüllü endoplazma retikulumu Bol golgi apparatus Kalıcı bir nukleolus içerir. Sitoplazma bazofiliktir. Erişkin kök hücreler ve Perisitler Kemik iliği kök hücrelerine Kondroblastlara Osteoblastlara Adipositlere Kas ve Endotel hücrelerine farklılaşabilirler. Erişkinde kök hücreler mezenkimal kök hücreler olarak gevşek bağ dokusunda yerleşmiştir. Yara iyileşmesi, damarlanma ve onarım faaliyetlerine katılırlar. Bağ doku oluşurken bazı mezenşimal hücreler embriyonal yapılarını korurlar ve bu hücreler mezenşim kökenli diğer tip hücrelere dönüşebilme yeteneğindedir. Bu nedenle bunlara multipotent indifferensiye hücreler de denilir. Çoğunlukla damar çevresindeki bağ dokusunda yer alırlar (perisit) Temel Madde Bağ Doku Lifleri 1. Kolagen Lifler 2. Retikuler Lifler 3.Elastik Lifler Şekilsiz Temel Madde 1. Glikozaminoglikanlar Hiyaluronik Asit 2. Proteoglikanlar -Dermatan sülfat, kondroitin sülfat ,keratan sülfat, heparan sülfat 3. Glikoproteinler Fibronektin, kondronektin, osteonektin, laminin, trombospondin Hücrelerarası madde çoğunlukta olduğundan temel madde (fundamental substans) olarak isimlendirilir. Kolagen Lifler Kollagen glikoproteininden oluşur (fibroblast, kondroblast, osteoblast hücreleri üretir). Tropokollajen moleküllerinden oluşur ve dizilimi nedeniyle çizgilenme gösterir. Asit boyalarla boyanırlar (pembe renkte). Işık mikroskobunda demetler halinde görülürler. Esneme özelliği yoktur. Kuvvete- gerilmeye dirençli liflerdir. Dallanma göstermezler. Dalgalı (ondülan) demetler şeklinde uzanırlar. Basınç altında boyları uzamaz, düzleşir. Kolajen lifleri 68 nm aralıklarla enine bandlar içerir. Kolajen 2 şekilde bulunabilir; 1. Fibriller kolajen tip 1,2,3,5 2. Fibriller olmayan kolajen tip 4 Kolajen sentezi, Granüllü endoplazma retikulumunda prokollojen halinde yapılan bu molekül birbirini sarmış üç polipeptid ünitesinden oluşur. Hidroksiprolin ve hidroksilizin amino asitleri, kolajen de bulunur. Prolin ve lizin kalıntılarının hidroksilasyonu RER de yapılır. Bunun yapılabilmesi için Askorbik asit (Vit C) gereklidir. Askorbik asit bir kofaktör olarak hidroksil gruplarının alfa zincirinde prolin ve lizine eklenmesini sağlar. Downloaded from: StudentConsult (on 26 March 2009 06:04 AM) 28 farklı tip kollajen tanımlanmıştır. Tip I: Deri, kemik, tendon, ligament, fasya ve organ kapsüllerinde, Tip II: Hiyalin ve Elastik kıkırdak dokuda, Tip III: Retikulum lifleri oluşturur. Organların stromasında (gevşek bağ dokusu içinde), Tip IV: Bazal lamina yapısında bulunur. Retikuler Lifler Tip III kollagenden meydana gelir. Kolajene oranla daha fazla uzayabilirler. Daha fazla proteoglikan (heparan sülfat), glikoprotein (fibronektin) bulunur. 0,5-2 mikrometre çaplıdır. Dallanma gösterir, ağ yapısı oluştururlar. Rutin H.E boyası ile boyanmazlar. PAS + Hücreler Özel boyalarla boyanırlar. Gümüşle siyah boyanır (argirofilik) Hemopoetik ve lenfopoetik dokuda (lenf düğümü), karaciğerde ağ oluşturacak şekilde bulunurlar. Retikulum hücreleri ve fibroblastlar tarafından sentezlenirler. CONNECTIVE TISSUE FIBERS Collagenous Fibers (bundles) Reticular Fibers (networks) Elastic Fibers (anastomosing bundles) Elastik Lifler En az bulunan liftir. 1-4 mikron kalınlıktadır Ana maddesi elastin proteinidir Dezmosin ve izodezmosin denilen iki farlı amino asit içerir. Kollajen liflerden daha kısa ve dallı yapıdadır. Fibroblastlar, düz kas hücreleri, kondroblastlar tarafından sentezlenirler. Elastik kıkırdak, Aorta, Deri, Düz kasların tendoları, Akciğer, Ruminatların karın duvarlarında bulunur. Proelastin bir elastin öncülüdür. Bölünür ve hücre dışı alana tropoelastin molekülleri olarak salgılanır. Ekstrasellüler alanda fibrilinler ve özellikle Fibrilin 1 ile etkileşerek elastik lifleri oluştururlar. Embriyonik dönem ve gelişme çağında üretilir erişkinde çok üretilmez. Elastik lifler yaşamda çok önemlidir. Yaşlılıkta elastisite azalır. Deride kırışıklıklar oluşur. Elastik Lif Proteinleri; Oksitalan Elaunin Elastin (72 kDa protein) Elastik lifleri, merkezinde elastin proteini ve onu saran fibrilin glikoprotein iplikçiklerinden oluşur. - Fibrilin, elastinin lif halinde organizasyonunu düzenlemekten sorumludur. Ehlers-Danlos Sendromu Klinik olarak derinin hiper elastik özellikte olması durumudur. Çok hareketli eklem yapılarıyla karakterizedir. Kolajen gen mutasyonlarına bağlı olarak klinik alt tipleri bulunmaktadır. Tip 4 kolajen gen mutasyonuna bağlı olarak gelişen Ehlers-Danlos Sendromunda COL3A1 geninde mutasyon vardır. Damar duvar değişiklikleri ve yırtılması, varikoselli venlerle karakterizedir. Tip 3 kolajen sentezinde eksiklik olursa damar duvar yapı bozuklukları görülür. Tip 7 kolajen bağımlı Ehlers-Danlos sendromunda tip 1 kolajen sentezleyen COL1A1 ve COL1A2 genlerinde mutasyon görülür. Eklem hareketliliğinde artış, tekrarlanan çıkıklarla karakterizedir. Figure 4-4 Ehlers-Danlos syndrome Downloaded from: StudentConsult (on 26 March 2009 06:04 AM) © 2005 Elsevier Marfan Sendromu Fibrilin geninde bir hasar sonucu bu hastalık görülür. Fibrilin 1 tropoelastinin bir bileşenidir. Gen 15. kromozomda yerleşmiştir. Aorta,deri ve ligamentlerde , LENS ligamentlerinde devamlı olarak bulunur. Ptoteoglikanların artışına bağlı olarak elastik lamellerde kötü katlanma ve zayıf fonksiyon söz konusudur. © 2005 Elsevier Şekilsiz temel madde Yüksek oranda su içerir. - Glikozaminoglikanlar ( hiyaluronik asit ) - Proteoglikanlar ( Dermatan sülfat, Kondrotin sülfat, Keratan sülfat, Heparan sülfat ) - Glikoproteinler; asıl öğe proteinlerdir, karbonhidrat azdır. Hücreleri temel maddedeki liflere bağlar. (Fibronektin, osteonektin, laminin, trombospondin, entaktin) Bağ doku hücreleri ile liflerinin arasını doldurur. Fibroblastlarca sentezlenir. Bazofiliktir Metakromazi gösterir İşlevi: –Beslenme ortamı sağlamak –Hücreleri belirli bir konumda tutmak –Dışardan giren yabancı maddenin birden dolaşıma geçişini engellemek Bağ Doku Çeşitleri 1. Embriyonik bağ doku 2. Erişkin bağ doku 3. Özelleşmiş bağ doku EMBRİYONİK BAĞ DOKU Erken embriyonal gelişim döneminde Göbek kordonu içerisinde, jel kıvamındadır. Hidrofilik ekstrasellüler matriks moleküllerini içeren bir dokudur. 2 tipi bulunur. 1. Mezenkim 2. Müköz konnektif doku; 1- Mezenkim; Embriyoda bulunur. Küçük iğ biçimli hücreler içerir. Ara maddesi visközdür, jel benzeri amorftur ve retiküler lifler içerir. Çeşitli dokulara farklılaşmasının yanında kas, damar ve ürogenital sistem gibi organları oluşturan bağ doku çeşididir. 2- Müköz bağ doku; Göbek kordonunda bulunur. Özel, jelatin benzeri bir ekstraselüler matrikse sahiptir. Ara maddesine Wharton jeli adı verilir Hücreler mekik şeklinde, genişçe yayılmış biçimde bulunurlar. Geniş hücreler-arası mesafe ve ince kollajen lifler içerir. ERİŞKİN BAĞ DOKU İki alt grupta incelenir. 1. Gevşek (Areolar) bağ doku (Hücre sayısı fazla kolajen lif miktarı azdır.) 2. Sıkı (Örgümsü) bağ doku (Hücre sayısı ve amorf temel madde miktarı azdır. Kolajen liflerinin sayısı çok fazladır. Gevşek (Areolar) bağ doku En yaygın olanıdır, Liflerinin gevşek düzenlenmesi ile karakterizedir, Tüm bağ dokusu hücreleri ve 3 tip lifi de taşır, Damardan zengindir, Organların yanısıra deri altında, mukoza ve submukozada, periton ve plevra, perikard gibi seröz membranlarda da çok bulunur. Kas ve sinir lifleri arasında yer alırlar. Organlarda doku aralarını veya etrafını sarar. TYPES OF CONNECTIVE TISSUE Loose Connective Tissue (e.i. mesentery, omentum) Dense Irregular Connective Tissue (e.i. dermis of skin) Dense Regular Connective Tissue (e.i. tendons, ligaments, cornea) Sıkı bağ doku kolajen liflerin dizilimine göre sınıflandırılır. a) Sıkı Düzenli Bağ Doku Düzenli ve tek yönde organize olmuş hücre ve demetlerden meydana gelmiştir. Dokuya tek bir yönde maksimum güç sağlamakla görevlidir. - Tendon, ligamentlerde bulunur. b) Sıkı Düzensiz Bağ Doku Daha çok kolajen liflerden meydana gelir, kolajen demetler halindedir ve farklı yönlerde uzanır. - Derinin dermisi, gözün sklerasında, perikondrium ve periosteumda, beyin zarlarında bulunur. 3. Retiküler bağ doku; Lenfoid ve immün sistem organlarının stroması. Dalak ve lenf nodu stroması 4. Elastik bağ doku; düzensiz elastik lif yapısı aorta duvarında bolca bulunur. ÖZELLEŞMİŞ BAĞ DOKU 1. 2. 3. 4. Yağ dokusu Kıkırdak dokusu Kemik dokusu Hematopoetik doku-kemik iliği TEŞEKKÜR EDERİM …