Αρχές Λογιστικής - Βιβλίο Μαθητή - PDF

 Αρχές Λογιστικής Για την Γ’ Τάξη του Γενικού Λυκείου ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 22-0126doros.indd 1 28/6/2013 12:58:45 μμ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ∆ΟΣΗΣ...

 Αρχές Λογιστικής Για την Γ’ Τάξη του Γενικού Λυκείου ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ 22-0126doros.indd 1 28/6/2013 12:58:45 μμ  ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΡΧΙΚΗΣ ΕΚ∆ΟΣΗΣ Επιστημονική υπεύθυνη του τομέα Οικονομίας και Διοίκησης: Χαρά Μ. Μαγουλά Δρ. Οικονομολόγος Σύμβουλος Π.Ι. ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ: ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΟΝΤΑΚΟΣ, Καθηγητής Λογιστικής T.E.I. Πειραιά Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Λογιστικής ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΓΑΡΩΝΗΣ, Οικονομολόγος, καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΑΡΙΦΗΣ, Οικονομολόγος, καθηγητής Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Γλωσσική επιμέλεια: ΚΩΣΤΟΥΛΑ ΦΟΡΤΟΥΝΗ, Φιλόλογος Προσαρμογή στο Ευρώ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΑΡΙΦΗΣ, (ΠΕ 9) ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΓΑΡΩΝΗΣ, (ΠΕ 9) ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΠΑΝΕΚ∆ΟΣΗΣ Η επανέκδοση του παρόντος βιβλίου πραγματοποιήθηκε από το Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων «Διόφαντος» μέσω ψηφιακής μακέτας, η οποία δημιουργή- θηκε με χρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ / ΕΠ «Εκπαίδευση & Διά Βίου Μάθηση» / Πράξη «ΣΤΗΡΙΖΩ». Οι αλλαγές που ενσωματώθηκαν στην παρούσα επανέκδοση έγιναν με βάση τις διορθώσεις του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. 22-0126.indd 2 20/2/2014 4:57:49 µµ  ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΟΝΤΑΚΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΜΑΡΓΑΡΩΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΖΑΡΙΦΗΣ Η συγγραφή και η επιμέλεια του βιβλίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Αρχές Λογιστικής Η συγγραφή και η επιμέλεια του βιβλίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Για την Γ’ Τάξη του Γενικού Λυκείου ΜΑΘΗΜΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΩΝ «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ» 22-0126.indd 3 20/2/2014 4:58:04 µµ 22-0126doros.indd 4 28/6/2013 12:58:45 μμ  ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ............................................................9 1.1. Ανάγκες - αγαθά. Οικονομικοί Οργανισμοί......................................................................... 9 1.2. Οι επιχειρήσεις....................................................................................................................11 1.3. Η περιουσία της επιχείρησης - Διακρίσεις της περιουσίας - Εφαρμογή.............................12 1.4. Διακρίσεις του Ενεργητικού και του Παθητικού................................................................15 1.5. Εφαρμογή...........................................................................................................................17 1.6. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.........................................................................................................19 1.7. Έννοια και σκοποί της Λογιστικής - Εξέλιξη της Λογιστικής - Διακρίσεις της Λογιστικής - Η Λογιστική και οι άλλες επιστήμες - Ο ρόλος του λογιστή.............................................22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ..............................................................................25 2.1. Γενικά..................................................................................................................................25 2.2. Απογραφή - Είδη απογραφής - Διαχειριστική Χρήση - Υπόδειγμα απογραφής...............25 2.3. Ισολογισμός - Υπόδειγμα ισολογισμού - Μορφές Ισολογισμού.......................................31 2.4. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.........................................................................................................34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3: ΟΙ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΟΥΣ........................................................37 3.1. Μεταβολές της περιουσίας - Διαδοχικοί ισολογισμοί - Ασκήσεις.....................................37 3.2. Οι λογαριασμοί..................................................................................................................49 3.3. Κανόνες λειτουργίας των λογαριασμών............................................................................55 3.4. Ανάλυση λογιστικών γεγονότων.......................................................................................56 3.5. Παράδειγμα τήρησης λογαριασμών..................................................................................57 3.6. Μεταφορά ενός λογαριασμού σε άλλον...........................................................................60 3.7. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.........................................................................................................62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: ΔΙΠΛΟΓΡΑΦΙΚΗ Ή ΔΙΓΡΑΦΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΓΓΡΑΦΩΝ.....................65 4.1. Οι βασικές αρχές της διπλογραφικής μεθόδου.................................................................65 4.2. Ημερολόγιο........................................................................................................................66 4.3. Γενικό Καθολικό............................................................................................................... 73 4.4. Ισοζύγιο λογαριασμών Γενικού Καθολικού......................................................................80 4.5. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.........................................................................................................83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5: ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΣΕ ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ - ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΑΘΑΡΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ.............................................85 5.1. Γενικά.................................................................................................................................85 5.2. Λογαριασμοί Ενεργητικού.................................................................................................86 5.3. Λογαριασμοί Πραγματικού Παθητικού.............................................................................86 5.4. Λογαριασμοί Καθαρής Περιουσίας...................................................................................87 5.5. Ερωτήσεις - Ασκήσεις........................................................................................................96 Αρχές Λογιστικής 5 22-0126doros.indd 5 28/6/2013 12:58:45 μμ  ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6: ΟΙ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΙ ΑΠΟ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ ΚΑΙ Η ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΟΥΣ ΚΑΤΑ ΜΕΓΕΘΟΣ..................................................................... 101 6.1. Ανάγκη διάκρισης............................................................................................................101 6.2. Λογαριασμοί γενικοί ή περιληπτικοί, ειδικοί ή αναλυτικοί.............................................103 6.3. Πρωτοβάθμιοι, δευτεροβάθμιοι, τριτοβάθμιοι κτλ. λογαριασμοί...................................103 6.4. Ο λογιστικός χειρισμός των γενικών και των ειδικών λογαριασμών..............................105 6.5. Καταστάσεις συμφωνίας ή ισοζύγια των αναλυτικών καθολικών..................................106 6.6. Εφαρμογή.........................................................................................................................107 6.7. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.......................................................................................................116 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7: ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΗ ΦΥΣΗ Ή ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥΣ................................................................ 119 7.1. Γενικά................................................................................................................................119 7.2. Λογαριασμοί αξιών..........................................................................................................120 7.3. Λογαριασμοί προσώπων ή προσωπικοί..........................................................................123 7.4. Λογαριασμοί Εξόδων.......................................................................................................124 7.5. Λογαριασμοί Εσόδων.......................................................................................................127 7.6. Αντίθετοι λογαριασμοί.....................................................................................................129 7.7. Αποσβέσεις των πάγιων περιουσιακών στοιχείων..........................................................129 7.8. Λογαριασμοί Εκμεταλλεύσεων και Αποτελεσμάτων χρήσης..........................................133 7.9. Αμιγείς και μεικτοί λογαριασμοί.......................................................................................140 7.10. Διάμεσοι ή ενδιάμεσοι λογαριασμοί..............................................................................143 7.11. Λογαριασμοί προβλέψεων για κινδύνους και έξοδα....................................................144 7.12. Μεταβατικοί λογαριασμοί..............................................................................................145 7.13. Λογαριασμοί Τάξης........................................................................................................148 7.14. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.....................................................................................................150 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8: ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΑ - ΛΟΓΙΣΤΙΚΑ ΣΦΑΛΜΑΤΑ.......... 157 8.1. Τα λογιστικά στοιχεία ή δικαιολογητικά έγγραφα...........................................................157 8.2. Τα λογιστικά βιβλία..........................................................................................................158 8.3. Λογιστικά σφάλματα........................................................................................................159 8.4. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.......................................................................................................161 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9: ΙΣΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΕΛΟΥΣ ΧΡΗΣΗΣ..................................................... 163 9.1. Γενικά................................................................................................................................163 9.2. Προσαρμογή των λογαριασμών στην απογραφή...........................................................163 9.3. Η λογιστική εργασία στο τέλος της διαχειριστικής χρήσης. Η σειρά των λογιστικών εργασιών...........................................................................................................................164 9.4. Ανάλυση των λογιστικών εργασιών που γίνονται στο τέλος της χρήσης.......................165 9.5. Γενική εφαρμογή..............................................................................................................168 9.6. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.......................................................................................................177 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΓΕΝΙΚΟ ΛΟΓΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ (Ε.Γ.Λ.Σ.)........................ 181 10.1. Γενικά..............................................................................................................................181 10.2. Σκοποί του Ελληνικού Γενικού Λογιστικού Σχεδίου.....................................................181 10.3. Διάρθρωση του Ε.Γ.Λ.Σ..................................................................................................182 10.4. Ερωτήσεις - Ασκήσεις.....................................................................................................187 6 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 6 28/6/2013 12:58:45 μμ  ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το βιβλίο αυτό αποτελεί ένα εισαγωγικό εγχειρίδιο στην επιστήμη της σύγχρονης λογιστι- κής. Καθοριστικό σημείο αναφοράς για τη συγγραφή του αποτέλεσε το εγχειρίδιο «Γενικές αρ- χές λογιστικής» που γράφτηκε από εμάς για τους μαθητές της Β’ Τάξης των ΕΠΛ και ΤΕΛ και κυκλοφόρησε και διδάχτηκε το σχολικό έτος 1997-’98. Από το βιβλίο αυτό χρησιμοποιήσαμε τα βασικά κεφάλαια, όπως προβλέπει το αναλυτικό πρόγραμμα και τα προσαρμόσαμε στη φιλοσοφία που διέπει το Ενιαίο Λύκειο. Λάβαμε επί- σης υπόψη μας το ωρολόγιο πρόγραμμα και τα σύγχρονα δεδομένα της λογιστικής θεωρίας και πρακτικής. Επισημαίνουμε ότι η ορολογία είναι συμβατή με την υπάρχουσα βιβλιογραφία της Λογιστικής και το Ε.Γ.Λ.Σ. Με βάση όλα αυτά προσπαθήσαμε να συγγράψουμε ένα, όσο το δυνατόν, πληρέστερο εισαγωγικό βιβλίο, εκτιμώντας ότι θα καλύψει τις ανάγκες των μαθητών της Γ’ Λυκείου που θα ακολουθήσουν την τεχνολογική κατεύθυνση και θα επιλέξουν το μάθημα «Αρχές Λογι- στικής». Οι συγγραφείς Αρχές Λογιστικής 7 22-0126doros.indd 7 28/6/2013 12:58:45 μμ 22-0126doros.indd 8 28/6/2013 12:58:45 μμ  1 κεφάλαιο πρώτο Εισαγωγή Βασικές έννοιες 1.1. ΑΝΑΓΚΕΣ - ΑΓΑΘΑ. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ 1.1.1. Ανάγκες - Αγαθά Ανάγκη είναι το δυσάρεστο συναίσθημα της έλλειψης που επιζητά ικανοποίηση. Ανάγκη είναι αυτό που αισθανόμαστε όταν πεινάμε, όταν διψάμε, όταν κρυώνουμε κτλ. Τα μέσα που ικανοποιούμε τις ανάγκες μας λέγονται αγαθά. Στα συγκεκριμένα παραδείγματα αγαθά είναι η τροφή, το νερό, τα ρούχα κτλ. Τα αγαθά κατά κανόνα είναι προϊόντα ανθρώπινης προσπάθειας. Υπάρχουν όμως και αγαθά τα οποία είναι απαραίτητα για την ανθρώπινη επιβίωση και τα οποία απο- κτά ο άνθρωπος δίχως να καταβάλλει προσπάθεια π.χ. ο ατμοσφαιρικός αέρας. Αυτά τα αγαθά λέγονται ελεύθερα και δεν ενδιαφέρουν την Οικονομική Επιστήμη. Την Οικονομική Επιστήμη και επομένως και τη λογιστική την ενδιαφέρουν τα αγαθά που είναι προϊόντα της ανθρώπινης προσπάθειας π.χ. η τροφή, τα ρούχα, τα αυτοκίνητα, η ιατρι- κή περίθαλψη κτλ. και τα οποία λέγονται οικονομικά αγαθά. Η παραγωγή των οικονομικών αγαθών απαιτεί συντονισμένες ενέργειες οι οποίες επιτελούνται από τις Οικονομικές μονάδες που ονομάζονται και Οικονομι- κοί Οργανισμοί. Αρχές Λογιστικής 9 22-0126doros.indd 9 28/6/2013 12:58:45 μμ  1.1.2. Οικονομικοί Οργανισμοί και τα μέσα που χρησιμοποιούν Οικονομικές Μονάδες ή Οικονομικοί Οργανισμοί είναι οργανωτικές οντότητες, οι οποίες αναλαμβάνουν να συνδυάσουν κατάλληλα κάποια μέσα, ώστε να παραχθούν τα οικονομικά αγαθά. Τα μέσα αυτά ονομάζονται παραγωγικοί συντελεστές. Συγκεκριμένα οι παραγωγικοί συντελεστές είναι: - Η Φύση: Περιλαμβάνει οτιδήποτε μας παρέχει η φύση, όπως είναι ο ορυκτός πλούτος, τα δάση, το έδαφος, οι κλιματολογικές συνθήκες, ο θαλάσσιος πλούτος κτλ. - Η Εργασία: Είναι κάθε σωματική και πνευματική προσπάθεια του ανθρώπου που γίνεται με τη θέλησή του για την παραγωγή κάποιου αγαθού. - Το Κεφάλαιο: Είναι οποιοδήποτε υλικό ή άυλο αγαθό που συμμετέχει στην παραγωγή άλλων οικονομικών αγαθών. Κεφάλαιο μπορεί να είναι το μηχάνημα, οι πρώτες ύλες, τα έπιπλα ενός καταστήματος, τα κτίρια κτλ. Μια οικονομική μονάδα στην προσπάθειά της να συνδυάζει με κατάλληλο τρόπο τους παραπάνω παραγωγικούς συντελεστές εφαρμόζει τη βασική οικονομική αρχή, σύμφωνα με την οποία πρέπει να πετυχαίνει το μεγαλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, θυσιάζοντας όσο το δυνατό λιγότερους παραγωγικούς συντελεστές. Η εφαρμογή της αρχής αυτής βέβαια δεν πρέπει να είναι σε βάρος της ποιότητας των αγαθών. 1.1.3. Βασικές διακρίσεις των οικονομικών μονάδων από την άποψη της λογιστικής Η κατάταξη των οικονομικών μονάδων σε διάφορες κατηγορίες μπορεί να γίνει με διάφορα κριτήρια. Ένα από τα κριτήρια είναι ο φορέας ή οι φορείς της οικονομικής μονάδας. Φο- ρέας μιας οικονομικής μονάδας είναι αυτός στον οποίο ανήκει η οικονομική μονάδα είτε γιατί τη δημιούργησε είτε γιατί την κληρονόμησε ή την αγόρασε ή έγινε ιδιοκτή- της της με κάθε νόμιμο τρόπο. Οι οικονομικές μονάδες με βάση το φορέα διακρίνονται σε: - ιδιωτικές, όταν ο φορέας τους είναι ιδιώτης ή ιδιώτες - δημόσιες, όταν ο φορέας τους είναι το Δημόσιο όπως π.χ. η ΔΕΗ - δημοτικές ή κοινοτικές, όταν ο φορέας τους είναι Δήμος ή Κοινότητα - μεικτές, όταν οι φορείς τους είναι από κοινού το Δημόσιο και οι ιδιώτες όπως π.χ. ο ΟΤΕ, Δημόσιο και Δήμος κτλ. Ένα άλλο κριτήριο είναι η επιδίωξη κέρδους ή όχι από τις οικονομικές μονάδες και σύμφωνα με αυτό διακρίνονται σε: - κοινωφελείς, οι οποίες επιδιώκουν την εξυπηρέτηση του συμφέροντος του κοι- νωνικού συνόλου. Αυτές κατά κανόνα είναι δημόσιες, δημοτικές ή κοινοτικές ή ιδιω- τικά μεικτά ιδρύματα. Οι κοινωφελείς οικονομικές μονάδες υποδιαιρούνται σε εξισωτικές, οι οποίες επιδιώκουν να έχουν ίσα έσοδα και έξοδα, χωρίς να αποβλέπουν σε κέρδος, όπως τα κρατικά θέατρα, τα μουσεία κ.ά. και σε κτητικές ή επεκτατικές, οι οποίες επιδιώκουν 10 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 10 28/6/2013 12:58:45 μμ  να έχουν πλεόνασμα εσόδων έναντι των εξόδων, ώστε να το χρησιμοποιήσουν για να αυξήσουν τον εξοπλισμό τους και γενικά για να βελτιώσουν τις συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους, όπως είναι το Ωνάσειο Καρδιοχει- ρουργικό Κέντρο, το Μέγαρο Μουσικής κ.ά. - ιδιωφελείς ή κερδοσκοπικές μονάδες ή επιχειρήσεις, οι οποίες αποβλέπουν σε κέρδος, δηλαδή επιδιώκουν θετική διαφορά μεταξύ εσόδων και εξόδων. 1.2. ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 1.2.1. Έννοια και βασικά χαρακτηριστικά Η λογιστική εφαρμόζεται σε όλες τις οικονομικές μονάδες. Επειδή όμως οι επι- χειρήσεις αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των οικονομικών μονάδων, σ’ αυτό το βιβλίο θα ασχοληθούμε με τη λογιστική των επιχειρήσεων. Όπως είδαμε η επιχείρηση είναι μια οικονομική μονάδα που αποβλέπει στο κέρ- δος. Τα βασικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης είναι: α) Έχει δική της περιουσία, ανεξάρτητη από την περιουσία του φορέα της. β) Παράγει και διαθέτει στην αγορά οικονομικά αγαθά. γ) Εφαρμόζει την οικονομική αρχή με σκοπό το κέρδος του φορέα της. 1.2.2. Διακρίσεις των επιχειρήσεων Οι επιχειρήσεις διακρίνονται: - Από την άποψη του αντικειμένου της ασχολίας τους, σε αυτές που ασχολούνται με: α) την καλλιέργεια και παραγωγή αγροτικών προϊόντων, την εξόρυξη και συλ- λογή ορυκτού πλούτου, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη δασοκομία κτλ. Οι επιχει- ρήσεις αυτές λέγονται επιχειρήσεις πρωτογενούς παραγωγής. β) τη μεταποίηση των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα. Αυτές λέγονται επιχει- ρήσεις δευτερογενούς παραγωγής. Τέτοιες είναι οι βιομηχανικές, οι βιοτεχνικές, οι οικοτεχνικές κτλ. γ) την κυκλοφορία των αγαθών και γενικά με την παραγωγή κάθε είδους υπηρε- σίας. Τέτοιες είναι οι εμπορικές επιχειρήσεις, οι τουριστικές, οι μεταφορικές, τα θέ- ατρα, οι τράπεζες, τα ιατρικά διαγνωστικά κέντρα, οι ασφάλειες κ.ά. Αυτές λέγονται επιχειρήσεις τριτογενούς παραγωγής. - Από την άποψη της νομικής τους οργάνωσης σε: α) ατομικές, εκείνες που φορέας τους είναι μόνο ένα φυσικό πρόσωπο. β) εταιρείες, εκείνες που φορείς τους είναι περισσότερα από ένα πρόσωπα, φυσι- κά ή νομικά. - Από την άποψη του μεγέθους, σε μεγάλες και μικρές. Αρχές Λογιστικής 11 22-0126doros.indd 11 28/6/2013 12:58:46 μμ  Τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί μια επιχείρηση μεγάλη ή μικρή και οι υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν το χαρακτηρισμό, προβλέπονται από το νόμο. Οικονομικές μονάδες Επιχειρήσεις Κάθε επιχείρηση είναι οικονομική μονάδα, κάθε οικονομική μονάδα δεν είναι οπωσδήποτε επιχείρηση 1.3. Η ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ - ΕΦΑΡΜΟΓΗ 1.3.1. Η περιουσία της επιχείρησης Κάθε επιχείρηση προκειμένου να πετύχει το σκοπό της πρέπει να είναι εφοδια- σμένη με τα κατάλληλα μέσα δράσης. Για παράδειγμα, μια βιομηχανία πρέπει να έχει μηχανήματα, πρώτες ύλες, έπιπλα και λοιπό εξοπλισμό, μετρητά κτλ. Πολλές φορές οι επιχειρήσεις είναι εφοδιασμένες και με άυλα οικονομικά αγαθά, όπως τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Η επιχείρηση έχει ακόμα απαιτήσεις, όπως όταν πουλάει εμπορεύματα ή προϊόντα με πίστωση (εξόφληση μετά από ορισμένο χρονικό δι- άστημα) καθώς και υποχρεώσεις προς τρίτους, όπως στην περίπτωση που λάβει δάνειο ή αγοράσει εμπορεύματα με πίστωση. Υποχρεώσεις επίσης έχει η επιχείρηση προς το φορέα της. Όλα αυτά τα μέσα δράσης της επιχείρησης, δηλαδή τα οικονομικά αγαθά (υλικά και άυλα) που ανήκουν σ’ αυτήν, οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις της, αποτελούν την περιουσία της επιχείρησης. ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ Οικονομικά αγαθά (αξίες) Υποχρεώσεις προς το φορέα Απαιτήσεις Υποχρεώσεις προς τους τρίτους Σχηματική παράσταση της περιουσίας 1.3.2. Διακρίσεις της περιουσίας Τα στοιχεία που αποτελούν την περιουσία της επιχείρησης μπορούμε να τα δια- κρίνουμε σε δύο κατηγορίες. 12 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 12 28/6/2013 12:58:46 μμ  Στην πρώτη κατηγορία κατατάσσονται τα περιουσιακά στοιχεία που κατέχει η επι- χείρηση, για να μπορέσει να πετύχει το σκοπό της και αυτά είναι τα οικονομικά αγα- θά, που λέγονται και αξίες, και οι απαιτήσεις της. Αυτά αποτελούν το Ενεργητικό. Πε- ριουσιακά στοιχεία του Ενεργητικού είναι: οικόπεδα, κτίρια, μηχανήματα, εργαλεία, μεταφορικά μέσα, έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός, διπλώματα ευρεσιτεχνίας, εμπο- ρεύματα, έτοιμα προϊόντα, πρώτες και βοηθητικές ύλες, πελάτες, γραμμάτια εισπρακτέα, μετρητά, καταθέσεις όψεως κτλ. Στη δεύτερη κατηγορία κατατάσσονται οι υποχρεώσεις της επιχείρησης. Αυτές αποτελούν το Παθητικό. Το Παθητικό περιλαμβάνει τις υποχρεώσεις της προς τους τρίτους και προς το φορέα της. Οι υποχρεώσεις προς τρίτους λέγονται και Πραγματικό Παθητικό (Π.Π.) ή απλά υποχρεώσεις. Υποχρεώσεις έχει σε προμηθευτές, σε πιστωτές διάφορους, σε ασφα- λιστικούς οργανισμούς, από γραμμάτια πληρωτέα, από φόρους και τέλη κτλ. Οι υποχρεώσεις της επιχείρησης προς το φορέα της, του οποίου η περιουσία είναι ανεξάρτητη από τη δική της, λέγονται καθαρή περιουσία ή καθαρή θέση ή Ίδια Κεφάλαια. Η καθαρή περιουσία προέρχεται από τις εισφορές του φορέα, αρχική και συμπληρωματικές, καθώς και τα αποθεματικά κεφάλαια (τακτικά, έκτακτα, ειδικά) που είναι κέρδη, τα οποία παρέμειναν στην επιχείρηση. Για καλύτερη κατανόηση παίρνουμε το παρακάτω απλό παράδειγμα. Ο Α. Ανα- στασίου ιδρύει ατομική εμπορική επιχείρηση και εισφέρει 30.000 Ευρώ σε μετρητά και ένα αυτοκίνητο του οποίου η αξία εκτιμήθηκε στα 40.000 Ευρώ. Το Ενεργητικό της επιχείρησης αποτελούν τα μεταφορικά μέσα αξίας 40.000 Ευρώ και το ταμείο (μετρητά) 30.000 Ευρώ, δηλαδή το σύνολο του Ενεργητικού είναι 70.000 Ευρώ. Το Παθητικό αποτελεί η υποχρέωση προς το φορέα ποσού 70.000 Ευρώ (όσο η αξία του αυτοκινήτου μαζί με τα μετρητά που εισέφερε ο φορέας), και λέγεται Καθαρή περιουσία ή Καθαρή θέση ή Ίδια Κεφάλαια. Παρατηρούμε ότι το Ενεργητικό που είναι 70.000 Ευρώ προέρχεται από το Παθητικό (από το φορέα) και είναι ίσο μ’ αυτό. Στη συνέχεια η επιχείρηση αγόρασε εμπορεύματα αξίας 25.000 Ευρώ με πίστω- ση από το Δ. Δημάκη. Τώρα, το Ενεργητικό αποτελούν τα μεταφορικά μέσα αξίας 40.000 Ευρώ, το ταμείο 30.000 Ευρώ καθώς και τα εμπορεύματα 25.000 Ευρώ, δη- λαδή το σύνολο του ενεργητικού είναι 95.000 Ευρώ. Το Παθητικό της αποτελούν η καθαρή περιουσία (υποχρέωση προς το φορέα της) ποσού 70.000 Ευρώ και οι προμηθευτές (υποχρέωση προς τον τρίτο. Δ. Δημάκη από τον οποίο αγόρασε εμπο- ρεύματα με πίστωση), ποσού 25.000 Ευρώ, δηλαδή το σύνολο του Παθητικού είναι 95.000 Ευρώ. Και εδώ παρατηρούμε ότι το Ενεργητικό που είναι 95.000 Ευρώ είναι ίσο με το Παθητικό και προέρχεται από αυτό (70.000 Ευρώ από το φορέα και 25.000 Ευρώ από τον τρίτο). Από τα πιο πάνω προκύπτουν ότι: Ενεργητικό είναι τα μέσα δράσης (αξίες και απαιτήσεις) της επιχείρησης. Παθητικό είναι οι πηγές προέλευσης του ενεργητικού, δηλαδή οι υποχρεώσεις της προς το φορέα και τους τρίτους. Αρχές Λογιστικής 13 22-0126.indd 13 4/3/2014 3:53:15 µµ  Έχουμε δηλαδή: ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ (Ε) = ΠΑΘΗΤΙΚΟ (Π) Ακόμη γνωρίζουμε ότι: ΠΑΘΗΤΙΚΟ (Π) = ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ (Π.Π.) + ΚΑΘΑΡΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ (Κ.Π.) Κατά συνέπεια θα έχουμε: Ε = Π.Π. + Κ.Π. και Κ.Π. = Ε - Π.Π. 1.3.3. Εφαρμογή Να γίνει ο πίνακας περιουσίας της ατομικής επιχείρησης της οποίας τα περιουσια- κά στοιχεία είναι σε Ευρώ. Οικόπεδα 8.000, Κτίρια 30.000, Γραμμάτια πληρωτέα 1.500, Ταμείο 1.000, Προ- μηθευτές 4.500, Καταθέσεις Όψεως 5.000, Πρώτες και Βοηθητικές Ύλες 4.000, Δά- νεια από Τράπεζες 20.000, Μηχανήματα 3.000, Έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός 1.000, Πελάτες 500, Υποχρεώσεις στο ΙΚΑ (Ασφαλιστικούς Οργανισμούς) 200, Γραμμάτια Εισπρακτέα 200, Έτοιμα Προϊόντα 3.000, Μεταφορικά Μέσα 5.000, Υποχρεώσεις από Φόρους και Τέλη 100. Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας 2.000, Πιστωτές Διάφοροι 3.000, Εμπορεύματα 1.000. Χωρίζουμε τα περιουσιακά στοιχεία σε κατηγορίες, δηλαδή στο Ενεργητικό και στο Παθητικό (Π.Π. και Κ.Π.). Η Καθαρή Περιουσία θα βρεθεί από τη διαφορά Ενεργητικού και Πραγματικού Παθητικού (Ε-Π.Π.). Στη συνέχεια συντάσσουμε τον πίνακα της περιουσίας της που είναι: ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ Οικόπεδα 8.000 ΥΠΟΧΡ. ΠΡΟΣ ΤΡΙΤΟΥΣ (Π.Π.) 29.300 Κτίρια 30.000 Προμηθευτές 4.500 Μηχανήματα 3.000 Γραμμάτια Πληρωτέα 1.500 Μεταφορικά μέσα 5.000 Πιστωτές Διάφοροι 3.000 Έπιπλα και λοιπός εξοπλ. 1.000 Δάνεια Τραπεζών 20.000 Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας 2.000 Υποχρεώσεις από Φόρ. και Τέλη 100 Εμπορεύματα 1.000 Ασφαλιστικοί Οργανισμοί 200 Έτοιμα Προϊόντα 3.000 ΚΑΘΑΡΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ (Κ.Π.) 34.400 Πρώτες και βοηθ. Ύλες 4.000 Κεφάλαιο 34.400 Πελάτες 500 Γραμμάτια Εισπρακτέα 200 Ταμείο 1.000 Καταθέσεις Όψεως 5.000 63.700 63.700 14 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 14 28/6/2013 12:58:46 μμ  Η Καθαρή Περιουσία βρέθηκε από τη σχέση: Κ.Π. = Ε-Π.Π. = 63.700 - 29.300 = 34.400 Στις ατομικές επιχειρήσεις η Καθαρή Περιουσία είναι το κεφάλαιό τους. Έχουμε λοιπόν, Κεφάλαιο 34.400 Ευρώ. Παρατηρούμε στον πίνακα ότι η αξία των στοιχείων του Ενεργητικού είναι 63.700 Ευρώ, που προέρχονται κατά 29.300 Ευρώ από υποχρεώσεις προς τρίτους και κατά 34.400 Ευρώ από Ίδια Κεφάλαια. 1.4. ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΑΘΗΤΙΚΟΥ 1.4.1. Διακρίσεις του Ενεργητικού Εξετάζοντας τα περιουσιακά στοιχεία του Ενεργητικού διαπιστώνουμε ότι: Μερικά από αυτά, όπως είναι οικόπεδα, κτίρια, μηχανήματα, μεταφορικά μέσα, έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός, διπλώματα ευρεσιτεχνίας κτλ., αποτελούν μόνιμο εξοπλισμό της επιχείρησης και προορίζονται να την εξυπηρετούν για χρονικό διάστη- μα μεγαλύτερο του έτους. Αυτά λέγονται Πάγια. Άλλα περιουσιακά στοιχεία του Ενεργητικού, όπως είναι πελάτες, πρώτες και βοη- θητικές ύλες, έτοιμα προϊόντα, χρεόγραφα, γραμμάτια εισπρακτέα, ταμείο κτλ., προ- ορίζονται να υφίστανται συνεχείς μεταβολές στη διάρκεια της χρονιάς, π.χ. η πρώτη ύλη γίνεται έτοιμο προϊόν, το έτοιμο προϊόν μετρητά, τα μετρητά πρώτη ύλη κτλ. Αυτά λέγονται Κυκλοφορούντα ή Κυκλοφοριακά. Πάγια Περιουσιακά στοιχεία ή Πάγιο Ενεργητικό είναι τα αγαθά και τα δικαι- ώματα που προορίζονται να παραμείνουν μακροχρόνια, με την ίδια περίπου μορφή στην επιχείρηση, καθώς και τα έξοδα πολυετούς απόσβεσης, οι συμμετοχές σε άλλες επιχειρήσεις και οι μακροπρόθεσμες απαιτήσεις. Τα πάγια περιουσιακά στοιχεία διακρίνονται σε: α) ενσώματα πάγια ή ενσώματες ακινητοποιήσεις. Πρόκειται για υλικά αγα- θά, όπως κτίρια, μηχανήματα, έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός κτλ. β) άυλα πάγια ή ασώματες ακινητοποιήσεις. Είναι οικονομικά αγαθά τα οποία δεν έχουν υλική υπόσταση, όπως διπλώματα ευρεσιτεχνίας, σήματα, φήμη και πε- λατεία, πνευματική ιδιοκτησία, επωνυμία κτλ. τα οποία έχει αποκτήσει η επιχείρηση έναντι συγκεκριμένου τιμήματος. γ) έξοδα πολυετούς απόσβεσης. Είναι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται για την ίδρυση και οργάνωση της επιχείρησης καθώς και για την επέκταση και αναδι- οργάνωσή της, όπως έξοδα ίδρυσης και οργάνωσης. Επειδή την εξυπηρετούν για μεγάλο διάστημα, δεν κρίνεται σκόπιμο να αποσβεστούν στη χρονιά που πραγματο- ποιούνται. Αρχές Λογιστικής 15 22-0126doros.indd 15 28/6/2013 12:58:46 μμ  ΕΤΟΙΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΑΠΑΙΤΗΣΕΙΣ ΠΡΩΤΕΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΣ ΒΟΗΘΗΤΙΚΕΣ ΓΡ/ΤΙΑ ΕΙΣΠΡ. ΥΛΕΣ κτλ. ∆ΙΑΘΕΣΙΜΑ ΜΕΤΡΗΤΑ ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΟΨΕΩΣ Χαρακτηριστικό διάγραμμα μεταβολών Κυκλοφορούντων περιουσιακών στοιχείων δ) συμμετοχές και λοιπές μακροπρόθεσμες απαιτήσεις. Είναι: Οι συμμετοχές σε άλλες επιχειρήσεις και Οι απαιτήσεις που η προθεσμία εξόφλησής τους λήγει μετά από το τέλος της επόμενης χρήσης, όπως χορηγήσεις στεγαστικών δανείων στο προσωπικό, εγγυήσεις στη ΔΕΗ, γραμμάτια εισπρακτέα μακροπρόθεσμης λήξης κτλ. Κυκλοφορούντα Περιουσιακά στοιχεία ή Κυκλοφορούν Ενεργητικό απο- τελούν τα περιουσιακά στοιχεία του Ενεργητικού που προορίζονται να αλλάζουν θέση και μορφή μία ή περισσότερες φορές μέσα σε μια διαχειριστική χρήση (ένα έτος). Τα κυκλοφορούντα περιουσιακά στοιχεία διακρίνονται σε: α) Αποθέματα υλικών αξιών, όπως εμπορεύματα, έτοιμα προϊόντα, ημιτελή προϊόντα, πρώτες και βοηθητικές ύλες, ανταλλακτικά πάγιων στοιχείων, είδη συ- σκευασίας κτλ. β) Βραχυπρόθεσμες απαιτήσεις. Είναι οι απαιτήσεις που πρόκειται να εισπρα- χθούν το αργότερο μέχρι το τέλος της επόμενης χρήσης, όπως πελάτες, γραμμάτια εισπρακτέα, χρεώστες διάφοροι κτλ. γ) Χρεόγραφα. Είναι οι μετοχές Α.Ε. (εφόσον δεν πρόκειται για συμμετοχές), ομο- λογίες, ομόλογα, έντοκα γραμμάτια του Ελληνικού Δημοσίου κτλ. δ) Διαθέσιμα. Είναι τα περιουσιακά στοιχεία που μετατρέπονται σε χρήματα αμέ- σως και ασφαλώς, δηλαδή μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πληρωμές σε οποια- δήποτε στιγμή, όπως μετρητά (ταμείο), καταθέσεις όψεως, ληγμένα τοκομερίδια ομο- λογιών εισπρακτέα. Διευκρινίζεται ότι ένα περιουσιακό στοιχείο θεωρείται Πάγιο ή Κυκλοφορούν 16 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 16 28/6/2013 12:58:46 μμ  ανάλογα με τον προορισμό του π.χ. ένα αυτοκίνητο που προορίζεται να πωληθεί (προϊόν ή εμπόρευμα) είναι κυκλοφορούν, ενώ, αν τo χρησιμοποιεί η επιχείρηση για τις δουλειές της, είναι πάγιο. 1.4.2. Διακρίσεις του Παθητικού Όπως έχει αναφερθεί το Παθητικό διακρίνεται σε Ίδιο Κεφάλαιο ή Καθαρή Πε- ριουσία και σε ξένο κεφάλαιο ή Πραγματικό Παθητικό ή υποχρεώσεις σε τρίτους. Το ίδιο κεφάλαιο διακρίνεται σε: α) Κεφάλαιο, το οποίο στις ατομικές επιχειρήσεις ταυτίζεται με την Καθαρή περι- ουσία, ενώ στις εταιρικές αντιπροσωπεύει την ονομαστική αξία των μετοχών ή των εταιρικών μεριδίων ή μερίδων. β) Αποθεματικά Κεφάλαια, που σχηματίζονται από κέρδη που δε διανεμήθη- καν ούτε έχουν προσαυξήσει το Εταιρικό ή Μετοχικό Κεφάλαιο, αλλά παραμένουν στην επιχείρηση. γ) Διαφορές αναπροσαρμογής (οικοπέδων, κτιρίων κτλ., κυρίως των παγίων). Πρόκειται για τις υπεραξίες που προκύπτουν σύμφωνα με τη νομοθεσία από την αναπροσαρμογή της αξίας των περιουσιακών στοιχείων. Οι υποχρεώσεις σε τρίτους (ή Πραγματικό Παθητικό) διακρίνονται σε: α) Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις. Πρόκειται για τις υποχρεώσεις που λήγουν μετά το τέλος της επόμενης χρήσης, όπως ομολογιακά δάνεια, μακροπρόθεσμα δά- νεια τραπεζών κτλ. β) Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις. Πρόκειται για τις υποχρεώσεις που λήγουν το αργότερο μέχρι το τέλος της επόμενης χρήσης, όπως προμηθευτές, γραμμάτια πληρωτέα (βραχυπρόθεσμης λήξης), τράπεζες, λογαριασμοί βραχυπρόθεσμων υπο- χρεώσεων, πιστωτές διάφοροι, υποχρεώσεις από φόρους και τέλη, ασφαλιστικοί ορ- γανισμοί κτλ. Στο παθητικό έχουμε και τις προβλέψεις για κινδύνους και έξοδα που είναι κρά- τηση κάποιου ποσού για κάλυψη ζημίας ή εξόδου που πιθανολογείται, χωρίς να ξέ- ρουμε τον ακριβή χρόνο πραγματοποίησής του ούτε και το ακριβές ύψος του, όπως προβλέψεις για αποζημίωση προσωπικού λόγω εξόδου από την υπηρεσία. 1.5. ΕΦΑΡΜΟΓΗ Να γίνει ο πίνακας περιουσίας της επιχείρησης της εφαρμογής της σελ. 14 με ομα- δοποίηση και ανάλυση των στοιχείων του Ενεργητικού και του Παθητικού. Όλες οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις, εκτός από τα Δάνεια Τραπεζών, είναι βραχυπρόθε- σμες. Αρχές Λογιστικής 17 22-0126doros.indd 17 28/6/2013 12:58:46 μμ  18 22-0126doros.indd 18 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ Α. ΠΑΓΙΟ 49.000 Α. ΚΑΘΑΡΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ 34.400 1. Ενσώματες ακινητοποιήσεις 47.000 1. Κεφάλαιο 34.400 Οικόπεδα 8.000 Β. ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΣΕ ΤΡΙΤΟΥΣ 29.300 Κτίρια 30.000 1. Μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις 20.000 Μηχανήματα 3.000 Δάνεια Τραπεζών 20.000 Μεταφορικά μέσα 5.000 2. Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις 9.300 Έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός 1.000 Προμηθευτές 4.500 2. Ασώματες ακινητοποιήσεις 2.000 Γραμμάτια Πληρωτέα 1.500 Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας 2.000 Πιστωτές διάφοροι 3.000 Β. ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ 14.700 Υποχρεώσεις από Φόρους και Τέλη 100 1. Αποθέματα 8.000 Ασφαλιστικοί Οργανισμοί 200 Εμπορεύματα 1.000 Έτοιμα Προϊόντα 3.000 Πρώτες και Βοηθητικές ύλες 4.000 2. Απαιτήσεις 700 Πελάτες 500 Γραμμάτια Εισπρακτέα 200 3. Διαθέσιμα 6.000 Ταμείο 1.000 Καταθέσεις όψεως 5.000 63.700 63.700 Αρχές Λογιστικής 28/6/2013 12:58:46 μμ  1.6. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Να υπογραμμίσετε το Σωστό ή το Λάθος στις παρακάτω προτάσεις: α) Κάθε οικονομική μονάδα δεν είναι επιχείρηση. Σ-Λ β) Το Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο είναι επιχείρηση. Σ-Λ γ) Το Ζάννειο Ορφανοτροφείο είναι κοινωφελής οικονομικός οργανισμός. Σ-Λ 2. Να συσχετίσετε τα στοιχεία των δύο στηλών που ακολουθούν: 1. Κτητική α. Εθνική Τράπεζα 2. Εξισωτική β. Μουσείο λαογραφίας 3. Ιδιωφελής γ. Μέγαρο Μουσικής 4. Κοινωφελής δ. Άσυλο χρονίως πασχόντων 3. Να σημειώσετε τη σωστή απάντηση στην ερώτηση: Σε ποια από τις παρακάτω περιπτώσεις πρέπει να εφαρμόζεται η λογιστική; α) μόνο στις ιδιωφελείς οικονομικές μονάδες β) στις ιδιωφελείς και στις κοινωφελείς μονάδες μόνο γ) στις εξισωτικές και στις ποριστικές μονάδες μόνο δ) σ’ όλες τις παραπάνω. 4. Να υπογραμμίσετε το Σωστό ή το Λάθος στις παρακάτω προτάσεις: α) Η Εθνική Τράπεζα ανήκει στις επιχειρήσεις τριτογενούς τομέα. Σ-Λ β) Ο ΟΤΕ ανήκει στις επιχειρήσεις δευτερογενούς τομέα. Σ-Λ γ) Ο έμπορος λαχανικών ανήκει στις επιχειρήσεις πρωτογενούς τομέα. Σ-Λ δ) Όλες οι ιδιωτικές επιχειρήσεις ανήκουν στον πρωτογενή τομέα. Σ-Λ ε) Η επιχείρηση όταν παράγει πρέπει να διαθέτει στην αγορά τα προϊόντα της. Σ-Λ στ) Η περιουσία του Κεφαλαιούχου είναι οπωσδήποτε και περιουσία της επιχείρησης. Σ-Λ ζ) Η επιχείρηση εφαρμόζει την οικονομική αρχή με σκοπό το κοινωνικό καλό. Σ-Λ η) Η επιχείρηση εφαρμόζει την οικονομική αρχή με σκοπό το αυξημένο κέρδος. Σ-Λ 5. Να υπογραμμίσετε το Σωστό ή το Λάθος στις παρακάτω προτάσεις: α) Περιουσία της επιχείρησης είναι όλες οι υποχρεώσεις της. Σ-Λ β) Περιουσία της επιχείρησης είναι μόνο η υποχρέωση προς το φορέα της. Σ-Λ γ) Οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις δεν συμπεριλαμβάνονται στην περιουσία της επιχείρησης. Σ-Λ δ) Τα μέσα δράσης, οι απαιτήσεις και οι υποχρεώσεις αποτελούν την περιουσία της επιχείρησης. Σ-Λ ε) Οι υποχρεώσεις προς το φορέα της επιχείρησης αποτελούν Πραγματικό Παθητικό. Σ-Λ στ) Τα μέσα δράσης μιας επιχείρησης αποτελούν το Ενεργητικό της. Σ-Λ Αρχές Λογιστικής 19 22-0126doros.indd 19 28/6/2013 12:58:46 μμ  ζ) Οι υποχρεώσεις της επιχείρησης προς τρίτους είναι το Παθητικό της. Σ-Λ η) Τα μέσα δράσης και οι απαιτήσεις αποτελούν το ενεργητικό της επιχείρησης. Σ-Λ 6. Να σημειώσετε τη σωστή απάντηση στην ερώτηση: Σε ποια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων ανήκει αυτοκίνητο που χρησιμοποιεί η επιχείρηση «Άκτο» ΕΠΕ η οποία εισάγει και εμπορεύεται αυτοκίνητα; α) στο κυκλοφορούν ενεργητικό β) στο πραγματικό παθητικό γ) στο πάγιο Ενεργητικό δ) σε κανένα από τα παραπάνω. 7. Να σημειώσετε τη σωστή απάντηση στην ερώτηση: Σε ποια κατηγορία περιουσιακών στοιχείων ανήκει η εγγύηση που δίνει μια επιχείρηση στη ΔΕΗ; α) στις άυλες ακινητοποιήσεις β) στις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις γ) στις συμμετοχές και λοιπές μακροπρόθεσμες απαιτήσεις δ) σ’ όλα τα παραπάνω. 8. Να σημειώσετε τη σωστή απάντηση στην ερώτηση: Τι περιλαμβάνει το παθητικό μιας επιχείρησης; α) τα ίδια καθώς και τα ξένα κεφάλαια β) τα αποθεματικά κεφάλαια μόνο γ) τις βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις μόνο δ) τις διαφορές αναπροσαρμογής μόνο. 9. Να σχολιάσετε την πρόταση (συνοπτικά): «Παθητικό είναι οι πηγές προέλευσης του Ενεργητικού». 10. Να γίνει ο πίνακας της περιουσίας της ατομικής επιχείρησης της οποίας τα περιουσιακά στοιχεία έχουν σε Ευρώ: Γραμμάτια Εισπρακτέα 10.000, Οικόπεδα 100.000, Προμηθευτές 80.000, Κτίρια 250.000, Μηχανήματα 200.000, Γραμμάτια Πληρωτέα 20.000, Πελάτες 60.000, Καταθέσεις Όψεως 40.000, Εμπορεύματα 20.000, Ταμείο 20.000, Υποχρεώσεις από Φόρους και Τέλη 10.000, Μεταφορικά μέσα 70.000, Πιστωτές διάφοροι 40.000, Έτοιμα προϊόντα 60.000, Δίπλωμα Ευρεσιτεχνίας 90.000, Ασφαλιστικοί Οργανισμοί (Υποχρεώσεις στο ΙΚΑ) 10.000 Πρώτες και Βοηθητικές ύλες 30.000, Δάνεια από Τράπεζες 200.000 (μακροπρόθεσμες υποχρεώσεις), Έπιπλα και λοιπός εξοπλισμός 10.000 (Το Κεφάλαιο θα βρεθεί από τη σχέση ΚΠ = Ε-Π.Π.) 11. Να προσδιορίσετε το Πραγματικό Παθητικό (υποχρεώσεις προς τρίτους) αν γνωρίζουμε \ ότι: 1) Η αξία των πάγιων περιουσιακών στοιχείων ανέρχεται σε 70.000 Ευρώ, 2) Η αξία των Ιδίων Κεφαλαίων (Καθαρής Περιουσίας) σε 100.000 Ευρώ και 3) Η αξία του Κυκλοφορούντος Ενεργητικού σε 40.000 Ευρώ. 20 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 20 28/6/2013 12:58:46 μμ  12. Δίνονται τα περιουσιακά στοιχεία μιας ατομικής επιχείρησης σε Ευρώ: Γραμμάτια πληρωτέα 30.000, Οικόπεδα 100.000, Γραμμάτια Εισπρακτέα 5.000, Κτίρια 150.000, Χρεώστες Διάφοροι 20.000, Προμηθευτές 25.000, Πελάτες 15.000, Εμπορεύματα 50.000, Έπιπλα και Λοιπός Εξοπλισμός 4.000, Καταθέσεις Όψεως 30.000, Ταμείο 10.000. Ζητείται: 1) Να προσδιορίσετε το ύψος του Πραγματικού Παθητικού. 2) Το ύψος του Πάγιου και του Κυκλοφορούντος Ενεργητικού. 3) Να συντάξετε τον πίνακα της περιουσίας. 13. Να κατατάξετε τα παρακάτω περιουσιακά στοιχεία στις ομάδες του Ενεργητικού ή του Παθητικού στις οποίες ανήκουν: - Χρεώστες διάφοροι - Υποχρεώσεις από φόρους - Χρεόγραφα - Μεταφορικά μέσα και τέλη - Εμπορεύματα - Προμηθευτές - Πελάτες - Πιστωτές διάφοροι - Καταθέσεις όψεως - Μακροπρόθεσμα Τραπεζικά - Οικόπεδα - Έπιπλα και λοιπός δάνεια - Κεφάλαιο εξοπλισμός - Γραμ/τια πληρωτέα - Γραμ/τια Πληρωτέα - Γραμμάτια Εισπρακτέα (βραχυπρ. λήξης) (μακροπρ. λήξης) (μακροπρ. λήξης) - Γραμ/τια Εισπρακτέα - Κτίρια (βραχυπρ. λήξης) Αρχές Λογιστικής 21 22-0126doros.indd 21 28/6/2013 12:58:46 μμ  1.7. ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΣΚΟΠΟΙ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Η ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΛΟΓΙΣΤΗ 1.7.1. Έννοια της Λογιστικής Λογιστική είναι ο κλάδος της εφαρμοσμένης Οικονομικής επιστήμης που ασχολεί- ται με την ανάλυση, κατάταξη, καταγραφή και συσχέτιση των οικονομικών γεγονό- των που πραγματοποιούνται στην επιχείρηση, με σκοπό την παροχή πληροφοριών σ’ όλους εκείνους που με κάθε τρόπο επικοινωνούν με αυτή. Αυτοί που χρειάζονται τις λογιστικές πληροφορίες, πέρα από τον επιχειρηματία ή τη διοικητική ομάδα (Managers) είναι οι πελάτες, οι προμηθευτές, οι τράπεζες, το δημόσιο, οι εργαζόμενοι, οι πιθανοί επενδυτές κτλ. Η επικοινωνία αυτή πραγματοποιείται με τις οικονομικές καταστάσεις που συντάσ- σονται από την επιχείρηση, όπως ο ισολογισμός και ο λογαριασμός Αποτελέσματα Χρήσης, που δημοσιεύονται προκειμένου να δώσουν πληροφορίες σε κάθε ενδια- φερόμενο τρίτο, αλλά και από άλλες οικονομικές καταστάσεις, όπως ισοζύγια, λογα- ριασμοί κτλ που συντάσσονται από το λογιστήριο και χρησιμοποιούνται κυρίως από τη Διοίκηση. Το περιεχόμενο των πληροφοριών που παρέχεται από τη Λογιστική καθορίζεται κυρίως από τους σκοπούς τους οποίους επιδιώκει. 1.7.2. Σκοποί της Λογιστικής Με τη λογιστική πετυχαίνονται οι παρακάτω βασικοί σκοποί: 1) Ο προσδιορισμός της οικονομικής κατάστασης (περιουσίας) της επιχείρησης σε κάθε χρονική στιγμή. 2) Η παρακολούθηση των μεταβολών των περιουσιακών στοιχείων. 3) Ο προσδιορισμός των οικονομικών αποτελεσμάτων (κερδών ή ζημιών) που προκύπτουν από τη δράση της επιχείρησης σε μια χρονική περίοδο. 4) Η δυνατότητα να ασκηθούν έλεγχοι στη διαχείριση των περιουσιακών στοι- χείων. Οι έλεγχοι μπορεί να είναι ουσιαστικοί, τυπικοί, προληπτικοί, κατασταλτικοί, νομιμότητας κτλ. 5) Η συγκέντρωση στατιστικών δεδομένων που αφορούν στη μελέτη της εξέλιξης των οικονομικών μεγεθών της επιχείρησης. 1.7.3. Εξέλιξη της Λογιστικής Λογιστικές σημειώσεις σχετικές με την είσπραξη φόρων και τη διαχείριση της περι- ουσίας των ναών και των βασιλιάδων συναντάμε κατά την αρχαιότητα. Αργότερα οι 22 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 22 28/6/2013 12:58:46 μμ  Ρωμαίοι έμποροι χρησιμοποιούσαν ένα βιβλίο ταμείου, που αποτελούσε τη βάση για τις φορολογικές τους υποχρεώσεις. Η Λογιστική αναπτύχθηκε ως αυτοτελής γνωστικός κλάδος γύρω στα 1500 μ.Χ. στη Βενετία. Συγκεκριμένα την εποχή εκείνη ο Ιταλός μοναχός Louca Paciolo δημο- σίευσε το έργο του «Summa de Aritmetica, Geometria, Proportioni e Propotionalita» στο οποίο περιλαμβάνονται οι βασικοί λογιστικοί κανόνες. To 19ο αιώνα με τη βιομηχανική επανάσταση η Λογιστική έγινε αναγκαία και άρχι- σε να διδάσκεται συστηματικά. Από τότε γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη γιατί εξυπηρέτη- σε τον κόσμο των οικονομικών μονάδων. Στις μέρες μας αποκτά ιδιαίτερη σημασία με δεδομένη τη χρήση των Η/Υ στις ερ- γασίες της. 1.7.4. Διακρίσεις της Λογιστικής Η λογιστική διακρίνεται σε: α) Δημόσια και Ιδιωτική, ανάλογα με το δημόσιο ή όχι χαρακτήρα της οικονομι- κής μονάδας, στην οποία εφαρμόζεται. β) Λογιστική Ατομικών επιχειρήσεων και Λογιστική Εταιρειών, ανάλογα με τη νομική μορφή της επιχείρησης. γ) Γενική (Γενικές Αρχές της Λογιστικής) και Ειδική, ανάλογα με το περιεχόμενό της. Οι γενικές αρχές της λογιστικής, με τις οποίες θα ασχοληθούμε σ’ αυτό το βιβλίο, αποτελούν το σύνολο των βασικών κανόνων, που θεωρούνται απαραίτητοι για την παρακολούθηση της οικονομικής δράσης κάθε είδους οικονομικής μονάδας. Η ειδική λογιστική μελετά ειδικά θέματα που απορρέουν από τις ιδιαιτερότητες των κλάδων των οικονομικών μονάδων και διακρίνεται σε ναυτιλιακή, τραπεζική, ξενοδοχειακή κτλ. 1.7.5. Η λογιστική και οι άλλες επιστήμες Μετά από πολλές θεωρητικές συζητήσεις που άρχισαν το 19ο αιώνα, όταν άρχισε η ανάπτυξη της οικονομικής επιστήμης, οι επιστήμονες κατέταξαν τη λογιστική στην οικονομική επιστήμη και τη θεώρησαν ως εφαρμοσμένο κλάδο της. Πράγματι η Λογιστική παράγει συγκεκριμένες πληροφορίες χρησιμοποιώντας τις αρχές της οικονομικής επιστήμης και προσφέρει τις πληροφορίες αυτές στην οικονο- μική επιστήμη, προκειμένου να αξιολογηθούν και να διατυπωθούν συμπεράσματα και πολιτικές. Υπάρχει δηλαδή αμφίδρομη σχέση μεταξύ τους. Όμως η λογιστική σχετίζεται και με άλλους κλάδους της επιστήμης, όπως π.χ. είναι το Δίκαιο, δεδομένου ότι η επιχείρηση είναι φορέας δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, πράγματα τα οποία καταγράφει και παρακολουθεί η λογιστική. Αν και έγινε προσπάθεια να ενταχθεί η Λογιστική στα Μαθηματικά, αυτό δίκαια δεν ευδοκίμησε, όμως δεν πρέπει να παραβλέπουμε ότι η επεξεργασία της λογιστι- κής σκέψης βασίζεται σε στοιχειώδεις βέβαια μαθηματικούς υπολογισμούς. Αρχές Λογιστικής 23 22-0126doros.indd 23 28/6/2013 12:58:46 μμ  Έχει ακόμη στενή σχέση με τη Στατιστική, μια και τα δεδομένα της είναι και στατιστι- κά δεδομένα. Πολλές φορές βλέπουμε στους στατιστικούς πίνακες να απεικονίζονται τα δεδομένα της λογιστικής. Άμεση επίσης σχέση έχει με την Οργάνωση και Διοίκηση των Επιχειρήσεων, αφού οι αποφάσεις που λαμβάνονται σχετικά με την πορεία της επιχείρησης στηρίζονται στις λογιστικές πληροφορίες. Θα πρέπει επίσης να αναφερθεί η σχέση της με την επιστήμη των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Οι Η/Υ βοηθούν αφάνταστα τους λογιστές για να παράγουν τη λογι- στική πληροφορία και τους δίνουν τη δυνατότητα να ασχολούνται με τη συστηματική ανάλυσή της. Η Μακροοικονομική θέλοντας να προσδιορίσει τα περισσότερα μακροοικονομικά μεγέθη βασίζεται σε λογιστικά δεδομένα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι η αλματώδης ανάπτυξη των οικονομιών έχει καταστήσει το κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον πολύπλοκο και η γνώση της λογιστικής μπορεί να θεωρηθεί ότι βοηθάει σε κάποιο βαθμό στην παραπέρα γνώση των κοινωνικοοι- κονομικών συνθηκών που επικρατούν στις ανθρώπινες κοινωνίες. 1.7.6. Ο ρόλος του Λογιστή Ο ρόλος του Λογιστή στην επιχείρηση είναι πολύ σημαντικός. Αυτό, γιατί ο Λογι- στής είναι εκείνος που συλλέγει τις διάφορες πληροφορίες από τα λογιστικά βιβλία που τηρεί και είναι σε θέση να τις αξιολογεί πρώτος καθώς και να προτείνει τις καλύ- τερες λύσεις σε θέματα διοίκησης. 24 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 24 28/6/2013 12:58:46 μμ  2 Εμφάνιση της περιουσίας ή οικονομικής κεφάλαιο κατάστασης της δεύτερο επιχείρησης 2.1. ΓΕΝΙΚΑ Η περιουσιακή συγκρότηση της επιχείρησης εμφανίζεται σε μια χρονική στιγμή (στατικά) με την απογραφή. Για το λόγο αυτό η επιχείρηση πρέπει να διενεργεί απογραφή και αποτίμηση των περιουσιακών της στοιχείων, ώστε να γνωρίζει: 1. Την κάθε αξία που κατέχει 2. Τις απαιτήσεις της 3. Τις υποχρεώσεις της και την καθαρή της περιουσία Η απογραφή που γίνεται σύμφωνα με το νόμο κάθε χρόνο και η οποία αφορά όλη την περιουσιακή συγκρότηση της επιχείρησης καταχωρείται στο βιβλίο Απο- γραφών και Ισολογισμών. 2.2. ΑΠΟΓΡΑΦΗ - ΕΙΔΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ - ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΑΠΟΓΡΑΦΗΣ 2.2.1. Έννοια της απογραφής Απογραφή είναι η λεπτομερής και αναλυτική εξακρίβωση, καταμέτρηση, κατα- Αρχές Λογιστικής 25 22-0126doros.indd 25 28/6/2013 12:58:46 μμ  γραφή και αποτίμηση με το ίδιο νόμισμα των περιουσιακών στοιχείων της επιχείρη- σης σε ορισμένη χρονική στιγμή. Η απογραφή πραγματοποιείται σε δυο στάδια: - Στο πρώτο γίνεται λεπτομερής και αναλυτική αναγνώριση, καταμέτρηση και κα- ταγραφή των περιουσιακών στοιχείων τόσο του Ενεργητικού όσο και του Παθητι- κού. - Στο δεύτερο στάδιο γίνεται η αποτίμησή τους σε χρηματικές μονάδες. Σχετικά με την αποτίμηση, δηλαδή τον προσδιορισμό της αξίας των περιουσιακών στοιχείων, θα αναφερθούμε σε επόμενο κεφάλαιο. 2.2.2 Είδη απογραφής Η απογραφή διακρίνεται: Α) Ανάλογα με την έκτασή της σε: Γενική, που αποβλέπει στον προσδιορισμό της οικονομικής κατάστασης της επι- χείρησης και περιλαμβάνει όλα τα περιουσιακά στοιχεία, όπως η απογραφή έναρ- ξης λειτουργίας της επιχείρησης, οι απογραφές των χρήσεων κτλ. Η απογραφή που γίνεται σύμφωνα με το νόμο στο τέλος μιας διαχειριστικής χρήσης είναι Γενική και λέγεται τελική απογραφή της χρήσης που έληξε και αρχική απογραφή της επόμενης χρήσης. Μερική, που αναφέρεται σε ένα ή περισσότερα περιουσιακά στοιχεία, όπως με- τρητά, εμπορεύματα, υλικά κτλ. Πρέπει να διενεργείται έκτακτα για λόγους ελέγχων, τόσο προληπτικών για να προλαμβάνονται άσχημες καταστάσεις, όπως κλοπές, υπεξαιρέσεις, λάθη κτλ. όσο και κατασταλτικών, όταν διαπιστωθεί κάποια τέτοια κατάσταση. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΕΙΔΟΣ ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΑΣΗ: ΜΕΡΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ Ή ΕΞΩΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΡΟΠΟΣ: ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ Ή ΕΣΩΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΤΑΚΤΙΚΗ ΧΡΟΝΟΣ: ΕΚΤΑΚΤΗ Β) Ανάλογα με τον τρόπο που γίνεται σε: Πραγματική ή Εξωτερική ή Εξωλογιστική, όταν προκύπτει από πραγματικές 26 Αρχές Λογιστικής 22-0126doros.indd 26 28/6/2013 12:58:47 μμ  εξακριβώσεις, καταμετρήσεις κτλ. των περιουσιακών στοιχείων. Θεωρητική ή Εσωτερική ή Εσωλογιστική, όταν προκύπτει από τα λογιστικά βιβλία. Γ) Ανάλογα με το χρόνο σύνταξής της σε: Τακτική, όταν συντάσσεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως η απογραφή των διαχειριστικών χρήσεων, η οποία λέγεται και ετήσια. Έκτακτη, όταν συντάσσεται οποτεδήποτε υπάρχει σκοπιμότητα. 2.2.3. Διαχειριστική χρήση ή διαχειριστική περίοδος Η επιχείρηση προκειμένου να επιτύχει το σκοπό της, δηλαδή την επίτευξη του κέρδους, χρησιμοποιεί τα περιουσιακά της στοιχεία. Το αποτέλεσμα αυτής της προ- σπάθειας, δηλαδή της χρησιμοποίησης ή της διαχείρισης της περιουσίας για την επίτευξη κέρδους, προσδιορίζεται μέσα σε ένα χρονικό διάστημα το οποίο λέγεται διαχειριστική χρήση ή διαχειριστική περίοδος. Κάθε περίοδος διαρκεί, σύμφωνα με το νόμο, δώδεκα μήνες. Κατά την έναρξη, τη λήξη ή τη διακοπή των εργασιών της επιχείρησης η διαχειριστική περίοδος μπορεί να είναι μικρότερη από δώδεκα μήνες. Ειδικά κατά την έναρξη των εργασιών, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι μεγαλύτερη από δώδεκα μήνες, όχι όμως και μεγαλύτερη από εικοσιτέσσερις μήνες. Η διαχειριστική περίοδος συνήθως αρχίζει την 1η Ιανουαρίου και λήγει την 31η Δεκεμβρίου, δηλαδή ταυτίζεται με το ημερολογιακό έτος. Επιτρέπεται (για βιβλία Γ΄ Κατηγορίας του Κ.Β.Σ.) να αρχίζει την 1η Ιουλίου και να λήγει την 30ή Ιουνίου του επόμενου έτους. 2.2.4. Καταχώρηση της Απογραφής Συνήθως η απογραφή έχει κάθετη διάταξη. Πρώτα καταχωρούνται τα στοιχεία του Ενεργητικού με τις διακρίσεις του και τις υποδιακρίσεις του, και αθροίζονται οι αξίες τους. Στη συνέχεια καταχωρούνται κατά τον ίδιο τρόπο τα στοιχεία του Πα- θητικού (Π.Πκ.Κ.Π.). Η καταχώρηση των περιουσιακών στοιχείων γίνεται με κάθε λεπτομέρεια ως προς το είδος, την ποσότητα και την αξία. Για κατα?