2. ve 3. Ders Fitoterapötikler.pdf

FİTOTERAPÖTİKLER 2. ders Dr. Öğr. Üyesi Tuğba İduğ FİTOTERAPÖTİK KAVRAMLAR Konvansiyonel (allopatik, güncel) tedavide kullanılan ilaçlar çoğunlukla sentezle hazırlanan bir ya da nadiren iki veya daha fazla aktif bileşik taşıyan ilaçlardır. Bu durumun avantajları; -Fitoterapötik Kavramlar -Bitkilerin...

FİTOTERAPÖTİKLER 2. ders Dr. Öğr. Üyesi Tuğba İduğ FİTOTERAPÖTİK KAVRAMLAR Konvansiyonel (allopatik, güncel) tedavide kullanılan ilaçlar çoğunlukla sentezle hazırlanan bir ya da nadiren iki veya daha fazla aktif bileşik taşıyan ilaçlardır. Bu durumun avantajları; -Fitoterapötik Kavramlar -Bitkilerin ve Bitkisel Preparatların Kullanıldığı Bazı Tedavi Şekilleri -Merkezi Sinir Sistemine Etkili Fitoterapötikler Tek aktif bileşik içeren ilaçların dezavantajları; Zamanla bazı aktif bileşenlerin etkisine karşı hassasiyet azalabilir. Ör: antibiyotik direnci Hastada gözlenen bütün semptomların düzeltilmesinde olumlu etkisi olmayabilir. Sentetik aktif bileşiklerin ciddi yan etkisi olabilir. İlacın kalite kontrolünün bitkisel ilaçlardaki kompleks karışımların kalite kontrolüne nazaran çok daha basit ve güvenilir olması İlaçtaki aktif bileşiğin farmakolojik etkisi, olası yan etkileri ve hastanın aldığı diğer ilaçlarla olan etkileşmesi gibi özelliklerinin bitkisel ilaçlardaki kompleks madde karışımlarına oranla daha iyi tanımlanmış olması Bitkiler ve bitkisel ilaçlar birden fazla aktif bileşik içerirler. Bu bileşiklerin biyolojik etkileri genellikle farklıdır. Bitkiler ve bitkisel ilaçların avantajları; – Tıbbi bitkiler, ekstreleri ve bunları içeren bitkisel ilaçların insanlar tarafından asırlardır kullanıldıkları için etkileri ve güvenilirlikleri konusunda köklü bilgiler olması – İçerdikleri çok sayıda aktif maddenin farklı etkilerinin birleşmesi, antagonistik ya da sinerjistik etkileşmeleri ile hastalıkta görülen birden fazla semptom üzerinde iyileştirici etki yapabilirler. Bitkisel aktif bileşiklerin sinerjistik etkileri – Antimalaryal seskiterpen Artemisinin etkisi elde edildiği bitki Artemisia annua’da bulunan metillenmiş flavonoidler artemetin ve kastisin ile birlikte çok daha fazla artmaktadır. – Aynı nedenden ötürü tek aktif bileşik zamanla etkisini kaybederken bitkide ya da ekstrede zamanla aktivite kaybı gözlenmez. – Aktif bileşikler bitkisel matris içerisinde ya da ekstre halinde stabil iken izole edildikten sonra hızla bozulabilirler. Kuvvetli antibakteriyel ve antifungal etkisi olan berberin elde edildiği Berberis türlerinde 5’-metoksihidnokarpin adlı flavanolignan ile birlikte antibiyotiklere direnç kazanmış S. aureus gibi bakterilere karşı etkili o nedenle Berberis bitkisi ve ekstreleri içeren bitkisel preparatlara karşı mikroplar direnç kazanabilmiş değiller. Bitkilerin ve Bitkisel Preparatların Kullanıldığı Bazı Tedavi Şekilleri Aromaterapi Uçucu yağlar ve uçucu yağ taşıyan droglar ile yapılan destekleyici tedavi yöntemidir. – Bu tedavi şeklinde uçucu yağlar/droglar masaj, inhalasyon (buğu), kompres veya banyo şeklinde tatbik edilirler. – Uçucu yağlar tahriş edici olduklarından doğrudan cilde uygulanmaz, uçucu yağ cilde zarar vermeyen hatta cildi besleyici özelliği olan doğal bir sabit yağ içerisinde kullanılır. – 2-3 damla UY 20 ml yağda seyreltilerek kullanılabilir. Homeopati ‘Simila similibus curantur’ benzerlik prensibini esas alan tedavi şeklidir. – Bir maddenin veya drogun yüksek dozda kullanıldığı zaman sağlıklı kişilerde meydan getirdiği belirtiler, aynı belirtilere sahip hastalığa yakalanmış kişilerin tedavisinde kullanılır. – Toksisitesini ortadan kaldırmak için kullanılacak ilaç/drog defalarca seyreltilerek çok düşük dozlarda kullanılır. – Bu tedavi yöntemi günümüzdeki şekliyle Alman doktor Samuel Hahnemann tarafından geliştirilmiştir. TIBBİ ÇAYLAR Kurutulup parçalanmış tıbbi bitkilerin sıcak su ile ekstre edilerek (çay hazırlanması) hastalara içirilmesi çok eski bir tedavi yöntemi Bu bitkilerin içerdiği etkili maddeleri araştırma çalışmaları son 100-150 yılda yoğunlaşmıştır. Etkili maddeler konusunda bilgilerimizin artması bu maddelerin bitkiden ekstre etmek için sıcak suyun her zaman ideal bir çözücü olmadığını ortaya koydu. Dolayısıyla bitkisel droglar yavaş yavaş çay şeklinde hazırlanan bitkisel droglar ve fitofarmasötikleri hazırlamada kullanılan bitkisel droglar olmak üzere iki gruba ayrıldı. Bu iki grup arasında kesin bir sınır yoktur. Örneğin Chamomillae flos hem bitkisel çay olarak hem de fitofarmasötik imalatçıları tarafından su-alkol (yaklaşık %48 etanol) karışımı ile tüketilerek de kullanılır. Ticari olarak satılan bitkisel droglardan kaba kesilmiş veya ince kesilmiş şekilde, örneğin küçük kareler şeklinde kesilmiş yapraklar, küçük küpler şeklinde kesilmiş odun ya da kabuk drogları halinde bulunur. Hippocastani semen ise bitkisel çay drogu olarak tanımlanmamış sadece fitofarmasötik imalatında kullanılmıştır. Meyve ve tohum drogları bütün halinde satılır, ancak çay hazırlamadan önce öğütücü bir değirmende parçalanarak farmakopelerde belirtilen çapta delikleri olan eleklerden geçecek parçacıklara indirgenmelidir. Tıbbi Çay Türleri Tıbbi çaylar bir tek drogdan hazırlanabildiği gibi benzer amaçlarla kullanılan drogları, aralarında geçimsizlik olmaması kaydıyla karıştırarak da hazırlanabilir. Parçalanmış/kesilmiş drog parçaları ile hazırlanan tıbbi çaylar (infüzyon hazırlanan çaylar) genellikle eczacının sağlayacağı drog veya drog karışımlarını kullanarak hasta kendi evinde hazırlayıp hemen tüketir.  Dezavantajları;  UY içeren droglarda aşırı karıştırma işlemi drogda salgı tüylerinin kaybına neden olacağı için UY oranı olması gerekenden az olabilir.  Filtre poşet çayların hazırlandığı üretim bantlarında daha başka gıda vb ürünlerde hazırlandığı için çay poşetlerinde yabancı maddelerde bulunabilir.  Eczacı çay poşetlerindeki drog/karışımın farmakope kalitesine uygunluk garantisini veren güvenilir bir üreticiden sağlamalı, zaman zaman kalite kontrolü yapmalıdır.  Süzme Poşet Çaylar Bu çayların bazı avantajları olduğu gibi dezavantajları da vardır.  Avantajları  Her poşet kullanılması gereken miktarda drog içerdiğinden hastanın ayrıca drog miktarını ayarlamayla uğraşması gerekmez.  Poşetlerin içerisindeki droglar yeterince parçalanıp karıştırıldığından drog içeriği infüzyon hazırlanırken en iyi şekilde ekstre edilir.  Drog karışımlarıyla hazırlanan çay terkiplerinde parçalanmış/kesilmiş serbest drog parçacıklarının karışımları nakliye ya da saklama esnasında birbirinden ayrılıp gruplaşarak karışımın homojenitesini bozabilirler.  Çabuk Çözünen (Instant) Çaylar;  Bu tür çaylar tüketicinin çayı çok çabuk hazırlamasını sağlar. Ürün doğrudan sıcak suda çözünür, bekletme ve süzme gerektirmez.  Çoğunlukla drogların sıcak suyla, bazen de sulu etanol karışımı ile tamamen tüketilmesi ile hazırlanırlar.  Bu şekilde tüketme işleminin uygulanması bu tür çayların üretimi bazen drog olarak içerik yönünden ‘farmakope kalitesinin’ altında kalan drogların da değerlendirilmesine olanak verir.  Sonuçta elde edilen üründeki etkin madde miktarı iyi kalite ve düşük kaliteli drogların ekstraksiyonuyla elde edilen ürünlerin uygun oranlarda karıştırılmasıyla istenen kalite sağlanır. Instant çaylar iki yöntem ile hazırlanırlar: – Ekstrenin püskürtülerek kurutulması (spray dried exract): Sıvı ekstre dar bir püskürtme çıkışından sıcak hava akışı sağlanan çelik silindirlere püskürtülür. İçi boş şekilde mikropelletler halinde silindirin alt kısmında toplanıp paketlenir. Bu işlem esnasında UY kaybı olabilir. Kaybedilen miktar daha sonra ürüne mikroenkapsülasyon yöntemiyle ilave edilebilir. – Granüle çaylar: Granülasyon işleminde sıvı ekstre bir taşıyıcı materyal (Sakkarin ya da diğer karbonhidratlar) üzerine püskürtülür ve sıcaklık yardımı ile kurutulur. Kurutulmuş ürün bir değirmende öğütülerek küçük parçacıklar haline getirilir. Bu çayların sağladığı tatlı lezzet nedeniyle bu yöntem tercih edilir. Ancak içeriğindeki karbonhidrat miktarının diyabetiklerin kullanımında göz ardı edilmemesi gerekir. Tıbbi Çayların Hazırlanması Kesilmiş ya da parçalanmış drog parçalarından hazırlanan çaylar için klasik yöntem miktarı belirlenmiş drog infüzyon yöntemi ile; – Uygun bir kaba konmuş belli miktardaki kaynar su x çay ya da çorba kaşığı dolusu drogun üzerine ilave edilir. Ara sıra karıştırılarak 5-10 dk beklenir, süzülür ve hemen tüketilir. Bazen özellikle odunsu ya da kabuk içeren drogların etkili maddelerini tüketebilmek için dekoksiyona başvurmak yani suyun içerisinde belli bir süre kaynatmak gerekebilir. MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNE ETKİLİ FİTOTERAPÖTİKLER 1. Sedatif ve hipnotik etkili fitoterapötikler 2. Antidepresan etkili fitoterapötikler 3. Migrende etkili olan fitoterapötikler 4. Kognitif fonksiyonlar üzerinde ve demansta etkili fitoterapötikler Bitkilerden MSS uyaran ya da yatıştıran morfin, kokain, atropin gibi pek çok madde elde edilmiştir. Ancak bu maddeler ve elde edildikleri bitki/droglar fitoterapötiklerin kapsamı dışındadır. Komisyon E tarafından yayınlanan monograflarda belirtilen MSS etkili fitoterapide kullanılan bazı bitkiler; Bitki Endikasyon Valeriana officinalis L. Huzursuzluk, sinirsel uykusuzluk Humulus lupulus L. Anksiyete, huzursuzluk, uyku bozuklukları Melissa officinalis L. Sinirsel uykusuzluk ve GİS rahatsızlıkları Passiflora incarnata L. Orta şiddette uyku sorunları, sinirsel huzursuzluk, GİS sorunları Ginkgo biloba L. Kognitif fonksiyon, demans Hypericum perforatum L. Depresyon, anksiyete, sinirsel huzursuzluk Piper meyhysticum G. Forst Anksiyete, gerginlik, huzursuzluk MSS Rahatsızlıkları İle İlgili Tanımlar Anksiyete: Kesin olarak tanımlanabilir bir uyarıya bağlı olmayan huzursuzluk, gerginlik, taşikardi, ve dispne ile kendini gösteren tehlikede hissetme ve dehşete kapılma duygusu Sedatif etki: MSS depresyonu, sakinleştirici ve uyku verici etki Hipnotik etki: Uyku hali oluşturma etkisi Depresyon: Hüzün, çökmüş, umutsuzluk, olumsuz ruh hali gibi psikolojik belirtilerin yanı sıra fiziksel değişimlere de yol açan durum Mani (Taşkınlık): Aşırı heyecan, fikir uçuşması ve çılgınca davranışlar ve psikomotor aktivite artışı ile kendini gösteren duygusal bir hastalık Panik: Şiddetli ve sebebi belli olmayan korku ve gerginlik Sedatif ve Hipnotik Etkili Fitoterapötikler Bitki: Valeriana officinalis L. Drog: Valeriana radix Familya: Valerianaceae Türkçe adı: Kediotu İngilizce adı: Valerian Drog bitkinin kurutulmuş rizom, kök ve stolonlarından oluşur. Drog; ESCOP, Commission E ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Avrupa, Asya, Kuzey-Doğu Amerika ve ülkemizde yabani olarak bulunur. Avrupa ülkelerinde, Amerika ve Japonya’da kültürü yapılmaktadır. Valeriana Radix Taşıdığı Bileşikler UY içerisinde; bornil esterleri, kamfen ve pinen gibi monoterpenler, valerenal ve valerenon gibi seskiterpenler ile daha az uçucu olan valerenik asit ve türevleri bulunur. GABA, glutamin, arjinin gibi aminoasitlerde taşır. Taze bitkisel materyalde; valepotriatlar (Valtrat ve izovaltrat karışımı iridoit bileşikler) bulunur. Ancak drogun kurutulması ve saklanması sırasında bu bileşikler parçalanıp baldrinal, homobaldrinal ve droga kokusunu veren izovalerik asit açığa çıkar. Valeriana Radix EP parçalanmamış drogdaki UY’ın 5 ml/kg, parçalanmış drogda ise 3 ml/kg’den az olmamasını ister. Drogdaki seskiterpen asit miktarının (Valerenik asit üzerinden hesaplanır.) %0,17’den az olmaması istenir. Valerenik asit Farmakolojik Etki Sedatif etkiden; valerenal, valerenik asit ve valepotriatlar sorumludur. Özellikle valerenik asit beyinde GABA’nın katabolizmasını ve geri alınımını inhibe edip salınımını stimüle ederek konsantrasyonunu artırarak sedatif etkinin oluşmasına neden olur. O O O O O O O O Valtrat Valeriana Radix Endikasyonları: – Anksiyete, stres ve uyku sorunlarında sedatif ve hipnotik olarak kullanılır. Kontrendikasyonları: – Araba ve iş makinesi kullanımına iki saat ve daha az süre kalmışsa kullanılmamalı, hamileler ve emziren anneler ile 3 yaşın altındaki çocuklarda kullanılmamalıdır. Dozaj ve Pozoloji – Tek doz: 1-3 g drogdan hazırlanan infüzyon veya buna eşdeğer miktarda ekstre (su veya max %70’lik EtOH ile hazırlanmış) – Gerginlik ve huzursuzluk durumu varsa günde 3 kez tekrarlanabilir. – Uyku sorunlarında gece yatmadan 30 dakika ya da 1 saat önce alınmalıdır. – 3-12 yaş arası çocuklarda doz vücut ağırlığına göre ayarlanır, alkol drogun etkisini artırdığından alkol içermeyen preparatlar verilir. Bitki: Humulus lupulus L. Drog: Lupuli flos Familya: Cannabinaceae Türkçe adı: Şerbetçi otu İngilizce adı: Hops Drog bitkinin kurutulmuş dişi çiçek durumlarından (kozalak, strobilus) oluşur. ESCOP, Commission E ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Bitki Avrupa, Asya, Kuzey Amerika ve Kuzey Anadolu’da yetişir. Lupuli Flos Taşıdığı Bileşikler – Başlıca aktif bileşikleri drogtaki oleorezin yapısında bulunan ve drogun acı tadından sorumlu olan lupulon ve humulon isimli prenillenmiş floroglusinol türevleri ve bunların parçalanma ürünü olan 2-metil-3-büten-2ol (drogun depolanma süreci uzadıkça miktarı artar.) gibi bileşiklerdir. O Humulon O OH O O Humulen Drogda ayrıca başta prenillenmiş kalkon türevi olan ksantohumulon olmak üzere flavonol ve flavonon türevleri de bulunur. OH HO OH Drogda distilasyon ile %0,3-1 oranında UY elde edilir. Bu yağda β-mirsen gibi monoterpenler ve humulen, karyofillen gibi seskiterpenler bulunur. Lupulon HO OH Karyofillen β-mirsen Ksantohumulon 2-metil-3-büten-2-ol Endikasyonları – Huzursuzluk, gerginlik ve uyku sorunlarında sedatif ve hipnotik olarak kullanılır. Kontendikasyonları; – Güvenilirliği konusunda yeterli bilgi olmadığı için doktor tavsiyesi olmadan hamileler ve emziren anneler kullanmamalıdır. Dozaj ve Pozoloji – Yetişkin ve 12 yaş üzeri çocuklarda 0,5 g drogdan hazırlanan infüzyon günde 2-4 defa – Günde 3 kez 0,5-2 ml sıvı ekstre (%45 EtOH ile 1:1 oranında hazırlanmış) – 2 aydan fazla kullanılması uygun değildir. Bitki: Lavandula angustifolia Mill. Drog: Lavander flos Familya: Lamiaceae Türkçe adı: Lavanta İngilizce adı: Lavander Lavender Flos; L. angustifolia bitkisinin kurutulmuş çiçeklerinde oluşur. EP’ye göre drog 1,3 ml/kg’dan az uçucu yağ taşımamalı Lavander Aetheroleum bitkinin taze çiçeklerinden su buharı distilasyonu ile elde edilir. Her iki drogda ESCOP ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Lavender flos / Lavender aetheroleum Taşıdığı Bileşikler – Lavander aetheroleum; başta linalool, linalil asetat olmak üzere terpinen-4-ol, limonen, sineol, kafur, lavandulol, lavandulil asetat gibi çeşitli monoterpenler içerir. – Lavender flos; UY(%1-3), flavonoitler ve az miktarda fenil propanoid (Rozmarinik asit), tanen sterol ve triterpenler taşır. – Türkiye’de yetişen Lavandula türleri; L. stoechas ve L. cariensis UY’ları kafur yönünden zengindir. Endikasyonları – Huzursuzluk, ajitasyon, uyku problemlerinde ve sinirsel GI rahatsızlıklarında kullanılır. OH Dozaj ve Pozoloji Linalol – 1 çay fincanı için 1-2 çay kaşığı lavanta çiçeği ile hazırlanan infüzyon, – Günde 60 damlaya kadar %50’lik EtOH ile hazırlanan tentür (1:5 oranında) – Kesme şeker üzerine 1-4 damla (20-80 mg) UY – UY inhalasyon yolu ile 0,06-0,2 ml günde üç defaya kadar kullanılır. O O Linalil asetat Bitki: Passiflora incarnata L. Drog: Passiflorae herba Familya: Passifloraceae Türkçe adı: Çarkıfelek, saatgülü İngilizce adı: Passion flower Drog bitkinin kurutulup parçalanmış ya da kesilmiş toprak üstü kısımlarından oluşur. EP’ye göre drog en az %1,5 total flavonoit (viteksin üzerinden hesaplanmış) taşımalı Drog Commission E, ESCOP, ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Bitkinin vatanı Güney Amerika’dır. OH Passiflorae Herba Taşıdığı bileşikler OH HO O – Flavonoidler; genellikle apigenin ve luteolinin Cglikozitleri ile bunların 2-Oglikozitleri örneğin viteksin, orientin, izoviteksin, şaftozit vb, eser miktarda β-karbolin alkaloitleri; harman, harmin, harmol, harmalin ve UY taşır. OH HO O HO Viteksin OH O OH OH HO O OH HO N N O N H Harman O HO OH N H Harmalin Orientin OH O Endikasyonları – Huzursuzluk, gerginlik ve uyku sorunlarında kullanılır. – Hamilelikte ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır. – Uyuklamaya neden olduğundan drogu kullanırken araç ve iş aletleri kullanılmamalıdır. Dozaj ve Pozoloji – Yetişkinlerde 0,5-2 g drog günde 3-4 kez alınabilir. – 2,5 g drogdan hazırlanan infüzyon halinde alınabilir. – 1-4 ml tentür (1:8 oranında hazırlanan) halinde veya eşdeğer preparatlar şeklinde kullanılabilir. – 3-12 yaşındaki çocuklarda doz, yetişkin dozu üzerinden vücut ağırlığına göre hesaplanır ve doktor kontrolünde kullanılmalıdır. Melissae folium Taşıdığı bileşikler – Flavonoidler; aglikonu apigenin, kersetin ve kemferol olan heterozitler; UY; %0,06-0,37 oranında ve monoterpen aldehitlerce zengin (geranial, neral, sitronellal), hidroksisinnamik asit türevleri (Rozm. asit > %4) Rozmarinik asit Geranial Sitronellal Bitki: Melissa officinalis L. Dorg: Melissae folium Familya: Lamiaceae Türkçe adı: Oğulotu İngilizce adı: Lemonbalm Drog bitkinin kurutulmuş yapraklarından oluşur, EP’ye göre drog en az %4 total hidroksisinnamik asit türevleri (Rozmarinik asit üzerinden hesaplanmış) taşımalıdır. Drog ESCOP, Commission E, WHO monograflarında kayıtlıdır. Melissae folium Endikasyonları: – Uyku sorunları, GI problemleri ve Herpes simplex labialis tedavisinde kullanılır. Kontrendikasyonları: – Antitiroit aktivitesi olduğundan uzun süre ve yüksek dozda kullanılmamalıdır. Dozaj ve Pozoloji – 2-4 g drogdan hazırlanan infüzyon günde 3-4 kez kullanılır. – %45 EtOH ile hazırlanan tentürü (1:5) günde 3 defa 2-6 ml – %45 EtOH ile hazırlanan sıvı ekstre (1:1) günde 3 kez 1,5-4,5 ml Bitki: Matricaria chamomilla L. Drog: Matricariae flos Familya: Asteraceae Türkçe adı: Mayıs papatyası İngilizce adı: Chamomile Drog bitkinin kurutulmuş kapitulumlarından oluşur. EP’ye göre drog en az 4 ml/kg mavi uçucu yağ taşımalıdır. Drog ESCOP, Commissin E, WHO monograflarında kayıtlıdır. Matricariae flos Taşıdığı Bileşikler – Drogun ana karakteristik bileşikleri içerisinde %50 oranında seskiterpenler (matrisin----kamazulen, αbisabolol türevleri) taşıyan uçucu yağ (%0,5-1,5), flavon türevleri (apigenin 7-glikozit), kumarinler ve fenolik asitler. OH HO HO O HO OH O Apigenin 7-glikozit OH Matricaria flos Endikasyonları: – İnfüzyonu orta şiddette uyku sorunlarında, Gİ şikayetlerin semptomatik tedavisinde kullanılır. Dozaj ve Pozoloji: – Yetişkinlerde 3 g drogun 150 ml (bir fincan) sıcak su ile infüzyonu hazırlanır, günde 3-4 kez kullanılır. – Sıvı ekstre (1:2 oranında %50 EtOH ekstraksiyon ile günde 3-6 ml kullanılabilir. – Kuru ekstre 50-300 mg günde 3 defa kullanılır. – Çocuklarda vücut ağırlığına göre yetişkin doza oranlayarak hazırlanır. α-bisabolol O O Kamazulen Bitki: Hypericum perforatum L. Drog: Hyperici herba Familya: Hypericaceae Türkçe adı: Sarı kantaron Binbirdelik otu İngilizce adı: St. John’s Wort Drog bitkinin kurutulmuş çiçek durumları ve üst yapraklarından oluşur, EP’ye göre drog total hiperisin türevlerinin miktarı en az %0,08 oranında olmalıdır. Drog ESCOP, Commission E, WHO monograflarında da kayıtlıdır. Hyperici herba Taşıdığı bileşikler – Naftodiantron türevi majör bileşikler (Hiperisin, psödohiperisin gibi); – Floroglusinol türevi majör bileşikler (hiperforin vb); flavonoid bileşikler (kersetin ve glikozitleri, kersetin 3galaktozit=hiperozit) drogun taşıdığı bileşiklerdir. – UY terpenik hidrokarbonlar ve majör olarak 2-metiloktan taşır. Hyperici herba Farmakolojik Aktivite Hyperici herba Endikasyonları: – Hafif ve orta şiddette depresyon tedavisinde sedatif ve antidepresan olarak kullanılır. Kontrendikasyonları: – İlaç etkileşimi en fazla olan droglardandır. Antikonvülzanlar, siklosporin, HIV proteaz inhibitörleri, varfarin, antikoagülanlar ve oral kontraseptiflerle kullanılmamalıdır. – Hamilelikte ve emzirme dönemlerinde kullanılmamalıdır. – 2 aydan uzun süreli kullanılmamalıdır. Hyperici herba – Drogun aktivitesi A tipi MAO enziminin inhibisyonu ile ortaya çıkar. – İçerdiği bileşiklerden özellikle hiperforin’in seratoninin, dopaminin, noradrenalinin ve GABA’nın geri emilimini kuvvetli inhibe ettiği gözlemlenmiştir. – Hiperisin ve flavonoidlerin de etkiye katkısı olmasına rağmen asıl etkili bileşiğin hiperforin olduğu düşünülmektedir. – Ksantonlarında MAO enzimini kuvvetli inhibe ettiği gözlemlenmiş ancak bu bileşikler drogda eser miktarda bulunur. – Ana aktif bileşikler hiperforin ve adhiperforin stabil değil, oksidasyonla parçalanma ürünleri de drogda ve ekstrelerde bulunur. – İstenen etkiyi düzenli sağlamak için standardize ekstreler kullanılır. Dozaj ve Pozoloji: – Preparatlar sulu EtOH (%50-60 EtOH ya da %80 EtOH içeren) ekstreleri ile hazırlanır. – Yetişkinlerde ve 12 yaşın üzerinde çocuklarda günlük doz 450-1050 mg kurutulmuş sulu etanolik ekstre (Drog ekstre oranları 2,5-5:1, 4-7:1 ya da 5-7:1 kullanılır.) Herbal tentür ve tıbbi çaylarda: Günde 3-4,5 ml tentür (%60 EtOH 1:5 oranında), Günde 2-4 g drog çay infüzyonu yapımında kullanılır. 12 yaşın altındaki çocuklarda doktor denetimi altında ve yetişkin dozun yarısı ile tedavi uygulanır. Diğer antidepresan etkili droglar Avena sativa bitkisinin yeşil renkli uç kısımları bitkisel sinir toniği olarak kullanılmaktadır. Safran Kognitif Fonksiyon Üzerinde ve Demansta Etkili Fitoterapötikler Bitki adı: Ginkgo biloba L. Drog adı: Ginkgo folium Familya: Ginkgoaceae Türkçe adı: Mabet ağacı, Japon eriği İngilizce adı: Ginkgo, Maidenhair tree Drog bitkinin kurutulmuş yapraklarından oluşur. EP’ye göre drogta en az %0,5 flavonoit (flavon glikozitleri üzerinden hesaplanmış) taşımalıdır. Drog ESCOP, Commission E ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Ginkgo folium – Standardize Ginkgo kurutulmuş ekstre; Ginkgo yapraklarından hazırlanarak kurutulmuş ekstreden oluşur. İçinde %22-27 flovanoidler (flavon glikozitleri üzerinde hesaplanmış), %5-7 terpenik laktonlar (Ginkgolit, Bilobalit) içerir. – Bu materyal Deutsches Arzneibuch (DAB) monografına uyumludur. EP için monograf taslağı hazırlanmıştır. Ginkgo folium Taşıdığı bileşikler – Drogun karakteristik bileşikleri terpenler ve flavonoitlerdir. Ana terpenik bileşikleri ginkgolid (A, B, C, J) denen ve 3 lakton halkası taşıyan diterpenler, 3 lakton halkası taşıyan bilobalid adlı seskiterpendir. – Terpenlerin miktarı %0,1-0,9 arası değişir, tıbbi drog %0,1’den az terpen taşımamalı (bilobalid ve ginkgolid A, B ve C’nin toplam miktarı üzerinden hesaplanır.) Ginkgo folium – Ana flavonoitler kemferol, kersetin ve ramnetin gibi flavonollerin mono-, di-, triglikozitleri. – Biflavonoitler; amentoflavon ve metillenmiş türevleri. Monomerik flavan-3-oller, prosiyanidin oligomerleri, Az miktarda uzun zincirli alkilfenolik asitler (Ginkgolik asit) taşır. Ginkgo folium Endikasyonları – Hafif ve orta dereceli demansın semptomik tedavisinde – Serebral dolaşım yetmezliği – Vertigo, tinnitus – Kognitif performansın iyileştirilmesi – Periferal arteriyel okluzif sendromun semptomik tedavisinde İlaç etkileşimleri – Kan pıhtılaşmasını engelleyen ilaçlarla etkileşme olasılığı var. Farmakolojik Etkileri – Ginkgolidler ve flavonoitler etkiden sorumludur. – Gingkolidler PAF inhibitörüdür. – Flavonoidler Antilipoperoksidan Antinekrotik Antioksidan – Ginkgolik asit yapraklarda çok az bulunur. Dermatite neden olduğundan ekstrelerde 5 ppm’den az olması istenir. Ginkgo folium Dozaj ve Pozoloji – Yetişkinlerde günde 120-240 mg standardize kurutulmuş ekstre iki ya da üçe bölünmüş olarak verilir. – Yaşlılarda yetişkin dozu kullanılır. – Demans tedavisinde tedaviye en az 12 hafta devam edilmeli bu sürenin sonunda yapılan değerlendirme de hastanın tedaviye cevap verdiği saptanırsa tedaviye devam edilir aksi durumda durdurulur. Hamilelik ve emzirme döneminde kullanılmaz. Nadiren hafif GI sorunlara baş ağrısına ya da alerjik deri reaksiyonlarına neden olduğu bildirilmiştir. Migrende Etkili Fitoterapötikler Migren: Çoğunlukla ataklar halinde gelen bir baş ağrısı tipidir. Ataklar 4 saatten 72 saate kadar değişen uzunlukta olabilir. Nörolojik bir hastalıktır. – Migren ağrısı orta şiddetli veya çok şiddetli olabilir. Bazen atak o kadar şiddetli olur kişi karanlık bir odada uyumak ister. – Kullanılan ilaçlar migreni tedavi etmez, atak sıklığını azaltır ve ağrı sırasında kullanılanlar ise atağın daha kolay atlatılmasını sağlar. Tanaceti parthenii herba Taşıdığı Bileşikler – Drogun etkin maddesi α-metilen bütirolakton grubu içeren germakranolid sınıfı seskiterpen lakton olan partenolittir. ─ Monoterpenler (Kafur, transkrizantenil asetat), lipofilik flavonoidler (6-hidroksikemferol’ün 3,6-dimetil eter ve 3,6,4’-trimetil eter türevleri, kersatagenin’in 3,6,3’ ve 3,6,4’-trimetil eter türevleri), hidrofilik flavonoidler (apigenin ve luteolin 7-glukuronid) taşır. Bitki: Tanacetum parthenium (L.) Sch.Bip Drog: Tanaceti herba Familya: Asteraceae Türkçe adı: Gümüşdüğme İngilizce adı: Feverfew Drog bitkinin kurutulmuş yapraklarından oluşur. EP’ye göre drog en az %0,2 partenolid taşımalıdır. Drog ESCOP, Commission E ve WHO monograflarında kayıtlıdır. Farmakolojik Etkileri Aktiviteden partenolit sorumludur. Partenolitin; – Antiinflamatuvar ve antinosiseptif etkileri – Seratonerjik etkileri – α-metilenbütirolakton grubu sayesinde kan damarlarının kasılma ve gevşeme mekanizmasını etkiler. – Antiülserojenik etkisi vardır. Tanaceti parthenii herba Endikasyonları – Migren profilaksisi Dozaj ve Pozoloji – Yetişkinlerde günlük doz 50-120 mg toz edilmiş drog veya bu miktara eşdeğer preparatlar ağızdan alınarak kullanılır. – Migren ataklarını engellemek için en az birkaç ay kullanılması tavsiye edilir. – Hamilelerde ve emziren annelerde kullanılması tavsiye edilmez. Tanaceti parthenii herba İstenmeyen etkiler – Nadiren alerjik kontakt dermatit, ağızda ülserasyon ya da dil üzerinde iritasyon ve inflamasyon oluşabilir. – Drogu uzun süre kullananlarda bazen karın ağrısı ve hazımsızlık şikayetleri – Nadiren diyare, GI gaz şikayetleri, mide bulantısı, kusma – Yapılan iki klinik araştırmada plasebo grubunda görülen yan etkiler drog kullananlardan daha fazla kaydedilmiş