1st-Quarter-AP-Review-Analysis.pdf

Ang Heograpiya ng Daigdig Sistemang Bisinal – natutukoy ang kalagayan ng lugar sa tulong ng mga anyong lupa o bansa na nakapalibot dito. Heograpiya o Geography – mula sa salitang Griyego na 'geo' na kahulug...

Ang Heograpiya ng Daigdig Sistemang Bisinal – natutukoy ang kalagayan ng lugar sa tulong ng mga anyong lupa o bansa na nakapalibot dito. Heograpiya o Geography – mula sa salitang Griyego na 'geo' na kahulugan ay lupa at 'graphein' na ibig sabihin Sistemang Insular – ginagamitan ng longhitud at latitud. ay pagsusulat. Ito ay unang ginamit ni Eratosthenes na Rehiyon – pangunahing yunit ng heograpiya at isang Griyegong matematiko, astronomo, at heograpo. inilalarawan ito ng pook na nagtataglay ng Ito ay may 2 saklaw na pisikal at pantaong heograpiya. magkakaugnay na katangian. “Bakit at Paano ang isang Saklaw ang anyong lupa at tubig, klima at panahon, likas lugar ay kahawig ng iba pang lugar?, Paano sila na yaman, distribusyon at interaksyon, flora o plant life nagkaiba?”. at fauna o animal life. Katangiang Pisikal – binubuo ng anyong lupa, klima, at Lugar – katangiang pisikal at sa mga taong naninirahan likas na behetasyon. Halimbawa ay kabundukan at sa isang pook at binubuo ng kabundukan, ilog, talampas. pampang, topograpiya, klima, hayop, at halaman sa lupain. Maaaring gamitin ang mapang topograpikal. Katangiang Pantao – anyong pangkabuhayan, politikal, Nag-iiwan ng palatandaan noon. “Ano ba ang naririto?”. at panlipunan o katangiang kultural. Lokasyon – pagtukoy sa lugar na may 2 paraan na Interaksiyon ng Tao at Kapaligiran – katangiang pisikal absolute o tiyak na ginagamitan ng 'imaginary lines' at at pantao ay mga susi upang ito ay maunawaan. “Ano relatibo naman na ginagamitan ng sistemang bisinal at ang relasyon ng tao at kapaligiran?”. insular. “Saan ito?”. 3 Kaisipan sa Relasyon ng Tao at Kapaligiran – umaasa, Meridian – guhit longhitud na bumabagtas mula binabago, at umaayon sa kapaligiran. May hilagang polo tungo timog polo. mapagkukunan sa kapaligiran. Prime Meridian – nasa 0° hanggang 180° na Paggalaw ng Tao – pagkilos ng tao, produkto, o kaisipan pangunahing guhit longhitud na humahati sa mundo sa mula sa lugar tungo sa ibang lugar. Malaki ang silangan at kanluran. ginagampanan ng kalakalan sa pagkalat, paglawak, at paglago ng kultura ng tao. “Paano at Bakit konektado International Dateline – 180° longhitud ay isa rin sa ang mga lugar?”. pangunahing humahati sa mundo sa silangan at kanluran at ginagamit sa pagtukoy ng araw at Antas ng mga Planetang malapit sa Araw – Mercury, matatagpuan sa kalagitnaan ng Pacific Ocean. Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune. Parallel – pahalang na imaginary lines na bumabagtas Katangiang Pisikal ng Daigdig – bumubuo sa solar mula silangan tungong kanluran ng mundo. system, lahat ng buhay ay kumukuha ng enerhiya sa araw, mahalaga ang araw sa halaman para maganap Equator – pangunahing latitud nasa 0° na hinahati ang ang photosynthesis at dahil nagbibigay Ito ng oxygen. mundo sa hilaga at timog hemisperyo at itinakda na 0° latitude. Crust – matigas at mabato na umaabot ang kapal mula 30-65 km palalim at sa karagatan ay 5-7 km. Degree – panukat ng distansya sa ekwador o sa prime meridian at ito ay nahahati sa 60 minuto at bawat Mantle – patong ng mga batong napakainit kaya minuto ay nahahati sa 60 segundo. Tumataas ang bilang malambot at natutunaw ang ilang bahagi. habang papalayo sa ekwador. Core – kaloob-loobang bahagi ng daigdig na binubuo ng Pagsikat ng Araw – silangan o east. mga metal tulad ng iron at nickel. Paglubog ng Araw – kanluran o west. Plate – malalaking masa ng solidong bato na hindi nananatili sa posisyon kundi gumagalaw na mga balsang Unang Panahon – may bitag, apoy, at nature-based para inaanod sa mantle. sa pag-depensa. Hemisphere – hating-globo, northern at southern na Kontinente hinahati ng equator, eastern at western na hinahati ng Continent – pinakamalawak na masa sa daigdig. prime meridian. Alfred Wegener – German na nagsulong ng Continental 365 days – 1 taong umikot sa araw. Drift Theory, dating magkakaugnay ang mga kontinente Bigat ng Daigdig o mass – 5.9 736 × 10 raise to the sa super continent na Pangaea. Naghiwa-hiwalay ang power of 24. Pangaea at nabuo ang kasalukuyang mga kontinente dahil sa Plate. Edad ng Daigdig – 4.6 bilyong taon. 240 milyong taon – may 1 super continent na Pangaea Populasyon – 7.9 bilyon. at pinaliligiran ng karagatang Panthalassa Ocean. Lawak ng Ibabaw ng Daigdig – 510, 066, 000 kilometro 200 milyong taon – nagsimula maghiwalay ang kalupaan kuwadrado. ng Pangaea hanggang mahati sa 2 na Laurasia sa Lawak ng Kalupaan sa Daigdig – 148, 258, 000 Northern Hemisphere at Gondwana sa Southern kuwadrado. Hemisphere. 0° Longitude – itinalaga dahil sa prime meridian na nasa 65 milyong taon – nagpatuloy ang paghihiwalay at ang Greenwich sa England. India ay dumidikit sa Asia. Angular – tinatawag na longitude. Sa Kasalukuyan – unti-unting paggalaw ng mga kontinente. 2.5 cm ang galaw ng North America at Great Circles – tumatahak sa North tungong South Pole. Europe bawat taon. Africa – malaking suplay ng ginto at diamante, pinakamaraming bansa kaysa ibang kontinente, nagmula ang Nile River na pinakamahabang ilog at Sahara Desert na pinakamalaking disyerto sa mundo. Antarctica – natatakpan ng yelo na ang kapal ay 2 km o 1.2 milya, walang taong naninirahan, at sagana sa mga isda at mammal ang karagatang nakapalibot dito. Asia – pinakamalaking kontinente sa mundo na may sukat na 1/3 ng daigdig, China ay pinakamalaking populasyon sa mundo, nagmula ang Mt. Everest na pinakamataas na bundok sa pagitan ng Sagamartha Zone sa Nepal at Tibet sa China. Europe – laki ng sukat ay 1/4 at 2 sa pinakamaliit na Tropic of Cancer – pinakadulong bahagi ng Northern kontinente ng daigdig sa lawak na 6.8%. Hemisphere na direktang sinisikatan ng araw at Australia – bansa at kontinenteng pinakamaliit sa makikita sa 23.5° hilaga ng equator. daigdig na pinalilibutan ng Indian at Pacific Ocean at Tropic of Capricorn – pinakadulong bahagi ng Southern inihihiwalay ng Arafura at Timor Sea, 50 milyong taong Hemisphere na direktang sinisikatan ng araw at nakahiwalay bilang isang kontinente, natatanging makikita sa 23.5° timog ng equator. species ng hayop at halaman tulad ng kangaroo, wombat, koala, tasmanian devil, platypus, etc. Klima – kalagayan o kondisyon ng atmospera sa rehiyon Isinasama din ang Oceania na tumutukoy sa mga bansa o lugar sa matagal na panahon. at pulo sa Micronesia, Melanesia, at Polynesia. North America – hugis na malaking tatsulok subalit 5 Karagatan – 4 na karagatan ang kinilala sa daigdig na pinilasan sa 2 bahagi ng Hudson Bay at Gulf of Mexico, Pacific, Atlantic, Indian, at Arctic ngunit sa taon na 2000 2 mahabang kabundukan na Applachian Mountains sa itinakda ng International Hydrographic Organization silangan at Rocky Mountains sa kanluran. ang panibagong karagatan na pumapalibot sa Antarctica na ang Southern Ocean at umaabot South America – hugis tatsulok na nagiging patulis mula hanggang 60°S latitude. sa bahaging equator hanggang sa Cape Horn sa katimugan, Amdes Mountains na may habang 7,240 km o 4,500 milya na sumasakop sa kabuuang baybayin. Anyong Lupa Lawak ng Karagatan – 335,258,000 km kwd. Pangkalahatang Lawak ng Katubigan – 361,419,000 km kwd, 70.9%. Uri ng Tubig – 97% alat, 3% tabang. Circumference o Kabilugan sa Equator – 40,066 km. Circumference o Kabilugan sa Poles – 39,992 km. Kontinente Milya Kuwadrado Kilometro Kuwadrado Diyametro sa Equator – 12,753 km. Asia 11,700,500 30,304,155 Diyametro sa Poles – 12,710 km. Africa 11,700,500 30,304,155 North America 9,363,000 24,250,058 Radius sa Equator – 6,376 km. South America 6,875,000 17,806,165 Antarctica 5,500,000 14,244,934 Radius sa Poles – 6,355 km. Europe 4,057,000 9,938,000 Australia & Oceania 2,966,136 7,682,256 Bilis ng Pag-ikot – bilis na 66,700 milya bawat oras o mph, 107,320 km bawat oras. Pacific Ring of Fire – 540 bulkan ang pumutok at Orbit sa Araw – 365 araw, 5 oras, 48 minuto, and 46 nagdulot ng malaking pinsala ang Tambora, Krakatoa segundo. 1883, at Mt. Pelee 1902. Bansang labis napinsala ng lindol ay China 1556 at 1976, Japan 1923, Sumatra 2004, at Haiti 2010. Topograpiya – pisikal na katangian ng lugar o rehiyon. Ang mga tao ay natuto makiangkop sa kanialng kapaligiran. Lambak-Ilog – kauna-unahang kabihasnan ng daigdig ay umusbong malapit dito tulad ng Tigris-Euphrates, Indus, Huang Ho sa Asya, at lambak-ilog ng Nile sa Africa. Bulubunduking Lugar – madalas nagtataglay ng maliit na populasyon tulad ng Everest sa Asya na may 29,028 talampakan o 8,848 metro, Kilimanjaro sa Africa na may 19,340 talampakan o 5,895 metro, Elbrus sa Europe sa Russia na may 18,510 talampakan o 5,642 metro.  Lawa o Lake – malawak na nakukulong ng lupa, dinadaluyan ng tubig mula sa ilog o sapa. Pulo o Island – kalupaan na mas maliit kaysa kontinente at napaliligiran ng tubig, karamihan ay nasa kanang bahagi ng Pacific. Tangway o Peninsula – malaking bahagi ng lupang nakaungos sa kontinente at halos napaliligiran ng tubig, Europe ay itinuring malawak na tangway na binubuo ng maliliit na tangway. Dalahikan o Isthmus – maliit na bahagi ng lupang nagdurugtong sa 2 malaking masa ng lupa. Look o Bay – nasa baybayin ng kalupaang karugtong ng Bundok o Mountain – pinakamataas na anyong lupa, karagatan o dagat. taas na 2,000 talampakan o 600 metro mula ibabaw ng dagat. Gulpo o Gulf – higit itong mas malaki kaysa look kahit mas napapaligiran ito ng lupain. Bulkan o Volcano – butas o bitak sa crust ng daigdig, nagbubuga ng mainit at lusaw na mga bato, aktibo o di- Dagat o Sea – bahagi ng karagatang napaliligiran ng aktibo. lupa, may 3,800 metrong lalim, maraming halaman at hayop, Mediterranean Sea ang pinakamalaki. Burol o Hill – umbok ng lupang karaniwang matatagpuan sa mababang bahagi ng kabundukan. Karagatan o Ocean – pinakamalawak na saklaw. Kapatagan o Plains – malawak at patag na anyong lupa, Pacific Ocean – 64,186,300 milya kuwadrado o talampas o plateau sa mataas na lugar, mataas na 168,723,000 kilometrong kuwadrado, Hari ng lupang may patag na ibabaw at matarik na dalisdis. Karagatan, 14,000 talampakan, pinakamalalim ang Marianas Trench na may 36,198 talampakan, Lambak o Valley – patag na lupain sa pagitan ng 2 o higit pinagkukunan ng langis, gas, mineral, at graba. pang bundok, mataba ang lupa na angkop sa pagsasaka, di nasasalanta ng bagyo at malakas na hangin. Atlantic Ocean – 31,830,000 milya kuwadrado o 82,440,000 kilometro kuwadrado, 2nd pinakamalaki, Disyerto o Dessert – malawak na tuyo at mabuhanging 2,880 talampakan, pinakamalalim ang Puerto Rico lupa, 1/5 bahagi ng daigdig, may disyertong walang Trench, ruta ng transportasyon, mayaman sa deposito nabubuhay na halaman at iba'y meron. ng petrolyo at pangisdaan. Indian Ocean – 28,359,500 milya kuwadrado o Anyong Tubig 73,555,662 kilometro kuwadrado, 3rd pinakamalaki, Katubigan – malaking bahagi ng daigdig ang sakop. 13,002 talampakan, pinakamalalim ang Java Trench, sanhi ng monsoon weather, rutang pandagat, 2 Uri ng Katubigan – tubig-tabang at tubig-alat. nagtataglay ng petrolyo. Ilog o River – dumadaloy mula mataas patungo Southern Ocean – 20,327 milya kuwadrado o mababang lugar tulad ng lawa o sapa. 52,646,688 kilometro kuwadrado, pinakabago at 4th pinakamalaki, 13,000 talampakan, nagmula sa baybaying Antarctica sa 60° timog latitude, malaking deposito ng langis, manganese, buhangin, graba. Arctic Ocean – 5,105,700 milya kuwadrado o Taong Peking – natagpuan ni W.C Pei o Pei Wenzhong 13,208,939 kilometro kuwadrado, pinakamaliit sa sa Choukoutien, China na may taas na halos 5 ft, karagatan, 13,002 talampakan, nagyeyelo halos buong kahawig ng utak o 1000 kubikong sentimetro ng taong may kapal ng 3 metro, mayaman sa petrolyo, kasalukuyang tao. natural gas, isda, seal. Homo Sapiens – may malaking utak, taong may isip o taong nag-iisip, higit na nakatatayong tuwid kaysa iba, Ang Pagsisimula ng mga Kabihasnan as Daigdig at namumuhay sa kweba kasama ang pamilya. Selyula o Cell – organismong pinaniniwalang unang Yugto ng Pag-unlad – umnlad ang kultura sa paglipas ng anyo ng may buhay sa daigdig. panahon, yugto ng pagbabago sa panahon ng pre- historiko, at hinati sa panahon ng bato at metal. Cenozoic Era – panahong nabuo ang mga tao, at panahong umiiral sa kasalukuyan. Paleolitiko – ito'y itinawag ni John Lubbock sa panahon ng lumang bato, hindi nakakapagsalita ng naiintindihang Tertiary – paleocene, eocene, oligocene, miocene, at wika, gamit ang kamay sa pagkuha ng pagkain at pliocene, dito at mga bakulaw. pangproteksyon sa sarili mula sa mababangis na hayop, Quartenary – pleistocene na nagkaroon ng makabagong bato para sa pandurog ng matitigas na bagay, gumamit tao, at Holocene na nagsimula ang agrikultura at ng batong buhay o flint, nakagawa ng palakol, kutsilyo, natutong magpaamo ng hayop. sibat, at panghukay ng lupa, imbensyon ang kasangkapan mula sa magaspang na bato, apoy ang Hominid – kalansay na may kawangis ng tao, ibig sabihin pinakamahalagang natuklasan, nomadiko, umaasa sa ay hayop, ninuno ng mga kasalukuyang tao, kakayahan kalikasan, naging mangingisda at mangangaso, gumamit ng kasangkapan, tuwid maglakad, kahawig ang nanirahan sa yungib, mahuhusay na pintor gamit ang ngipin, at may kakayahang mag-isip. bato at buto ng hayop, tao at hayop ang madalas iguhit, may pananampalataya, at nag-aalay ng pagkain sa mga namatay na nakalibing sa yungib. Neolitiko – panahon ng bagong bato, nanirahan sa lawa, ilog, at dagat, pagsasaka at pangangaso ang unang gawain, makinis ang kagamitan, nakaimbento ng paso at gulong, natutong mag-alaga ng hayop, gumawa ng basket, paghahabi ng tela, at gumawa ng sapatos mula sa balat ng hayop, gumamit ng kariton, palakol, asarol, gilingang bato, lusong, at pambayo, may permanenteng tirahan, nakapagtatag ng pamahalaan, bumuo ng militar at pinuno, at nagpatayo ng estrukturang pangdepensa. Homo Habilis – nakakagawa ng mga kasangkapan yari sa Panahon ng Metal – tanso, bronse, at bakal. bato, tuwid maglakad, at may taas na 4 ft. Zinjanthropus na natagpuan sa Africa ni Dr. Louis B. Leakey ng 1959. Tanso – unang natuklasan, malambot na uri sa kagamitan, at ginagamit na palamuti. Homo Erectus – nahahawig sa tao, marunong gumamit ng apoy, mangaso, at mangisda, nabuhay ng 500,000 Bronse – ikalawang natuklasan, pinaghalong tanso at years ago at matatagpuan sa Asia, Africa, at Europe. lata o tin, ginagamit sa paggawa ng espada, palakol, kutsilyo, at araro. Taong Java – natagpuan ni Dr. Eugene Dubois sa Java, Indonesia na may taas na 1.5 meters, at halos kasinlaki Bakal – nagbigay daan sa pagsulong at pag-unlad ng ng kasalukuyang tao ang utak. kabihasnan. Mga Sinaunang Kabihasnan sa Daigdig Ang Kabihasnang Mesopotamia sa Kanlurang Asya Ang Kabihasnang Indus sa Timog Asya Ang Kabihasnang Tsino sa Silangang Asya Ang Sinaunang Kabihasnan sa Africa Ang Kabihasnan sa Mesoamerica Ang Kabihasnang Indus sa Timog Asya Disclaimer – based on the PowerPoint and Kayamanan or AP Book References provided by the AP Teacher and just made for students' review analysis only. Credits to the summary review maker, [email protected]