Ανθρώπινη Επικοινωνία PDF

# Ανθρώπινη Επικοινωνία ## ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ### Εισαγωγή στην Ανθρώπινη Επικοινωνία **ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ** - Είδη Ανθρώπινης Επικοινωνίας - Πολιτισμός και Ανθρώπινη Επικοινωνία - Στοιχεία της Ανθρώπινης Επικοινωνίας **ΣΤΟΧΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ** Μετά την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, θα πρέπει να μπορείτε: -...

# Ανθρώπινη Επικοινωνία ## ΕΝΟΤΗΤΑ 1 ### Εισαγωγή στην Ανθρώπινη Επικοινωνία **ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ** - Είδη Ανθρώπινης Επικοινωνίας - Πολιτισμός και Ανθρώπινη Επικοινωνία - Στοιχεία της Ανθρώπινης Επικοινωνίας **ΣΤΟΧΟΙ ΕΝΟΤΗΤΑΣ** Μετά την ολοκλήρωση αυτής της ενότητας, θα πρέπει να μπορείτε: - να αναγνωρίζετε τα κύρια είδη της ανθρώπινης επικοινωνίας - να εξηγείτε το χαρακτήρα του πολιτισμού και τη σχέση του με την ανθρώπινη επικοινωνία - να ορίζετε την επικοινωνία και τα στοιχεία της: πλαίσιο της επικοινωνίας, πηγές-δέκτες, κωδικοποίηση-αποκωδικοποίηση, ικανότητα, μηνύματα, κανάλι, ανατροφοδότηση, τροφοδότηση θόρυβος, επίδραση επικοινωνίας, και ηθική ## ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Απ' όλες τις γνώσεις και τις δεξιότητα που διαθέτετε, αυτές που αφορούν στην επικοινωνία συμπεριλαμβάνονται μεταξύ των σημαντικότερων και χρησιμότερων. Η επικοινωνία θα διαδραματίζει πάντοτε κρίσιμο ρόλο στην προσωπική και την επαγγελματική ζωή σας και η τέλεια γνώση της επικοινωνίας και η ικανότητα σας s' αυτή θα επηρεάσει το πόσο αποτελεσματικά ζείτε. ### ΕΙΔΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η ανθρώπινη επικοινωνία αποτελεί ένα ευρύ πεδίο, το οποίο εκτείνεται από το να μιλάει κανείς για τον εαυτό του μέχρι τη μαζική επικοινωνία, κατά την οποία σε εκατομμύρια ανθρώπους. Ας εξετάσουμε μερικούς απ' αυτούς τους τομείς προσεκτικότερα: - Στην **ενδοπροσωπική επικοινωνία** (*intrapersonal communication*) μιλάτε με τον εαυτό σας. Μαθαίνετε για τον εαυτό σας και τον αξιολογείτε, πείθετε τον εαυτό σας για το ένα ή το άλλο, σκέφτεστε τις πιθανές επιλογές που έχετε, και κάνετε δοκιμή στα μηνύματα που σκοπεύετε να στείλετε σε άλλους. - Μέσω της **διαπροσωπικής επικοινωνίας** (*interpersonal communication*) αλληλεπιδράτε με άλλα άτομα, μαθαίνετε γι' αυτά και για τον εαυτό σας, και αποκαλύπτετε τον εαυτό σας στους άλλους. Είτε πρόκειται γι'α νέες γνωριμίες, παλιούς φίλους, εραστές, είτε γαι μέλη της οικογένειας, μέσω της διαπροσωπικής επικοινωνίας δημιουργείτε, διατηρείτε, ή μερικές φορές καταστρέφετε, και μερικές φορές διορθώνετε τις προσωπικές σχέσεις σας. - Στην επικοινωνία στα πλαίσια μικρών ομάδων (*small group communication*) αλληλεπιδράτε με άλλους, λύνετε προβλήματα, αναπτύσσετε νέες ιδέες και μοιράζεστε γνώσεις και εμπειρίες. Από την επαγγελματική συνέντευξη μέχρι το διευθυντικό συμβούλιο, από την ανεπίσημη κοινωνική ομάδα που πίνει καφέ μέχρι την επίσημη συνάντηση κατά την οποία εξετάζονται ζητήματα διεθνούς ενδιαφέροντος, η εργασία και η κοινωνική σας ζωή αφορούν σε μεγάλο βαθμό σε μικρές ομάδες. - Μέσω της **δημόσιας επικοινωνίας** (*public communication*), άλλοι σας ενημερώνουν και σας πείθουν. Και εσείς με τη σειρά σας ενημερώνετε και πείθετε άλλους -να ενεργήσουν να αγοράσουν, ή να σκεφτούν με συγκεκριμένο τρόπο, ή να αλλάξουν στάση, άποψη, ή αξίες. - Μέσω της **μαζικής επικοινωνίας** (*mass communication*), μορφώνεσαι, ενημερώνεσαι και πείθεσαι από τα μέσα ενημέρωσης -κινηματογράφος τηλεόραση, ραδιόφωνο, εφημερίδες, και βιβλία. Επίσης, μέσω των συνηθειών σας ως θεατής και των συνηθειών σας ως αγοραστής, με τη σειρά σας επηρεάζετε τη μορφή και το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης. Με εξαίρεση την ενδοπροσωπική επικοινωνία, όλες οι άλλες μορφές επικοινωνίας μπορεί να είναι **διαπολιτισμικές** (*intercultural*), και μέσω αυτών επικοινωνείτε με μέλη άλλων πολιτισμών, δηλαδή με ανθρώπους που ακολουθούν διαφορετικά έθιμα, ρόλους και κανόνες. Μέσω τις διαπολιτισμικής επικοινωνίας κατανοείτε νέους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς και αρχίζετε να συνιδητοποιείτε την τεράστια ποικιλία της ανθρώπινης σκέψης και εμπειρίας.. Το παρόν βιβλίο, λοιπόν, ασχολείται με αυτά τα είδη επικοινωνίας και με την προσωπική σας επικοινωνία. Ο κύριος στόχος του είναι να εξηγήσει τις έννοιες και τις αρχές, τη θεωρία και την έρευνα που έχουν κεντρική σημασία σ' αυτούς τους διαφορετικούς τομείς της ανθρώπινης επικοινωνίας. Ένας άλλος στόχος είναι η εξασφάλιση της βάσης και των κατευθύνσεων για την εκμάθηση των δεξιοτήτων στην ανθρώπινη επικοινωνία και για την ενίσχυση των δικών σας επικοινωνιακών ικανοτήτων. Η σχέση ανάμεσα s' αυτές τις δεξιότητες εξετάζεται σε όλο το επικοινωνιακό φάσμα· είναι η διαφορά ανάμεσα: - στον ομιλητή που διαθέτει αυτοπεποίθηση και στο συνεσταλμένο ομιλητή - στο άτομο που προσλαμβάνεται και σε αυτό που απορρίπτεται - στο ζευγάρι που διαφωνεί εποικοδομητικά και στο ζευγάρι που διαφωνεί και πληγώνεται, καταστρέφωντας τελικά τη σχέση του - στο μέλος μίας ομάδας που εστιάζει υπερβολικά στον εαυτό του και συνεπώς δεν μπορεί να ακούσει ανοιχτα και να συνεισφέρει στους στόχους τής ομάδας, και στο μέλος που βοηθά στην επίτευξη του καθήκοντος τής ομάδας και συμβάλλει στην ικανοποίηση των διαπροσωπικών αναγκών των μελών - στο δημοσιο ομιλητή που δεν έχει αξιοπιστία και πειθώ και στον ομιλητή τον οπιο πιστεύουν και ακολουθούν τα ακροατήρια - στον επιπόλαιο καταναλωτή που επηρεάζεται από τα μέσα ενημέρωσης χωρίς να το συνειδητοποιεί, και στον προσεκτικό καταναλωτή που χρησιμοποιεί την κρίση του και τα μέσα ενημέρωσης εποικοδομητικά Οι τομείς της ανθρώπινης επικοινωνίας, μερικοί κοινοί στόχοι σε κάθε τομέα, και κάποιοι προβληματισμοί που σχετίζονται με τη θεωρία και την έρευνα συνοψίζονται στον **Πίνακα 1.1**. Ο πίνακας αυτός προσφέρει μια ευρεία επισκόπηση του τομέα τς ανθρώπινης επικοινωνίας και μία σύνοψη ολόκληρου του βιβλίου. Η επικοινωνία αποτελεί ένα ευρύ πεδίο και για πολλούς από εσάς αυτή είναι η πρώτη ακαδημαϊκή έκθεση σ' αυτή. Απαιτείται πολύ χρόνος και μεγάλη προσπάθεια, για να αρχίσετε να κατανοείτε τις θεωρίες και τις αρχές της ανθρώπινης επικοινωνίας. Ευτυχώς, για την ενέργεια που θα αφιερώσετε s' αυτό το βιβλίο και σε αυτό το μάθημα θα ανταμειφθείτε με το παραπάνω, με τις γνώσεις που θα αποκτήσετε και τις δεξιότητες που θα κατακτήσετε και θα βελτιώσετε. ### ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Τι Πιστεύετε για την Επικοινωνία; **ΑΤΟΜΙΚΟ ΤΕΣΤ** Απαντήστε σε καθεμία από τις παρακάτω δηλώσεις με **ΣΩΣΤΟ**, αν πιστεύετε ότι η δήλωση συνήθως ισχύει, και με **ΛΑΘΟΣ** αν πιστεύετε ότι η δήλωση συνήθως δεν ισχύει: 1. Γεννιέσαι καλός στην επικοινωνία, δε γίνεσαι. 2. Όσο περισσότερο επικοινωνεί ένα ζευγάρι, τόσο καλύτερη θα είναι η σχέση του. 3. Αντίθετα με την αποτελεσματική ομιλία, η αποτελεσματική ακρόαση δεν μπορεί να διδαχτεί. 4. Οι εισαγωγικές φράσεις όπως "τι κάνεις;" και "ωραίος καιρός σήμερα" δεν εξυπηρετούν κάποιον πραγματικά χρήσιμο επικοινωνιακό σκοπό. 5. Όταν δύο άνθρωποι διατηρούν μία στενή σχέση για μακρό χρονικό διάστημα, δε χρειάζεται να μιλούν για τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους· το άλλο άτομο θα πρέπει να τις γνωρίζει. 6. Όταν τα λεκτικά και τα μη λεκτικά μηνύματα είναι αντιφατικά μεταξύ τους, οι άνθρωποι τείνουν να πιστεύουν το λεκτικό μήνυμα. 7. Η απόλυτη ειλικρίνεια θα πρέπει να είναι ο στόχος κάθε σημαντικής διαπροσωπικής σχέσης. 8. Όταν υπάρχει διαπροσωπική σύγκρουση, κάθε άτομο θα πρέπει να στοχεύει στη νίκη, ακόμα και σε βάροs τού άλλου ατόμου. 9. Όπως και με την επικοινωνία, ηγέτης γεννιέσαι, δε γίνεσαι. 10. Ο φόβος της δημόσιας ομιλίας είναι καταστροφικός και πρέπει να εξαλείφεται. Όπως ίσως θα καταλάβατε, και οι 10 δηλώσεις είναι λανθασμένες. Καθώς θα διαβάζετε το παρόν βιβλίο, θα ανακαλυψετε όχι μόνο γιατί οι απόψεις αυτές είναι λανθασμένες αλλά και τα προβλήματα που μπορεί να συναντήσετε όταν υποθέτετε ότι είναι σωστές. ### ΠΙΝΑΚΑΣ 1.1 Ανθρώπινη Επικοινωνία Στον πίνακα αυτό καθορίζονται και οργανώνονται οι μορφές επικοινωνίας με βάση τον αριθμό των ατόμων που περιλαμβάνονται, από ένα άτομο (στην ενδοπροσωπική επικοινωνία) μέχρι χιλιάδες και εκατομμύρια (στη μαζική επικοινωνία). Επίσης, συνοψίζεται (γενικά) η ανάπτυξη των θεμάτων στο παρόν βιβλίο. | Τομείς Ανθρώπινης Επικοινωνίας | Μερικοί Κοινοί Στόχοι | Μερικά Ζητήματα που Αφορούν στη Θεωρία | Μερικά Ζητήματα που Αφορούν στις Δεξιότητες | |---|---|---|---| | **Ενδοπροσωπική**: επικοινωνία με τον εαυτό | Για να σκεφτούμε, να συλλογιστούμε, να αναλύσουμε, να στοχαστούμε | Πώς αναπτύσσει κάποιος αυτοσυνείδηση; Πώς η αυτοσυνείδηση κάποιου επηρεάζει την επικοινωνία; Πώς μπορούν να βελτιωθούν και να διδαχτούν η επίλυση προβλημάτων και η ανάλυση ικανοτήτων; Ποια είναι σχέση ανάμεσα στην προσωπικότητα και την επικοινωνία; | Ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, αύξηση της αυτοσυνείδησης, βελτίωση της επίλυσης προβλημάτων και της ανάλυσης ικανοτήτων, αύξηση του αυτοελέγχου, μείωση του άγχους, διαχείριση των διαπροσωπικών συγκρούσεων | | **Διαπροσωπική**: επικοινωνία ανάμεσα σε δύο άτομα | Για να ανακαλύψουμε, να σχετιστούμε, να εηρεάσουμε, να παίξουμε, να βοηθήσουμε | Τι είναι η διαπροσωπική αποτελεσματικότητα; Γιατί οι άνθρωποι αναπτύσσουν σχέσεις; Τι κρατάει μαζί τους φίλους, τους εραστές και τις οικογένειες; Τι τους χωρίζει; Πώς βελτιώνονται οι σχέσεις; | Αύξηση της αποτελεσματικότητας στην προσωπική επικοινωνία, ανάπτυξη και διατήρηση αποτελεσματικών σχέσεων (φιλία, έρωτας, οικογένεια), βελτίωση των ικανοτήτων επίλυσης συγκρούσεων | | **Μικρή ομάδα**: επικοινωνία μέσα σε μια μικρή ομάδα ατόμων | Για να μοιραστούμε πληροφορίες, να εηνοήσουμε ιδέες, να λύσουμε προβλήματα, να βοηθήσουμε | Τι κάνει έναν ηγέτη; Ποιο είδος ηγεσίας λειτουργεί καλύτερα; Ποιος ρόλους εξυπηρετούν τα μέλη των ομάδων; Τι κάνουν καλά και τι δεν κάνουν καλά οι ομάδες; Πώς μπορούν να γίνουν αποτελεσματικότερες οι ομάδες; | Αύξηση της αποτελεσματικότητας των μελών της ομάδας, βελτίωση των ηγετικών ικανοτήτων, χρήση ομάδων για την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων (για παράδειγμα, επίλυση προβλημάτων, επινόηση ιδεών) | | **Δημόσια**: επικοινωνία ομιλητή με ακροατήριο | Για να ενημερώσουμε, να πείσουμε, να ψυχαγωγ΄σουμε | Ποια είδη οργανωτικής δομής λειτουργούν καλύτερα στον ενημερωτικό και τον πειστικό λόγο; Πώς μπορούν τα ακροατήρια να αναλυθούν αποτελεσματικότερα και να γίνει καλύτερα η προσαρμογή s' αυτά; Πώς μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα οι ιδέες στην επικοινωνία m' ένα ακροατήριο; | Αποτελεσματικότερη επικοινωνία ιδεών· αύξηση των ικανοτήτων πειθούς· ανάπτυξη, οργάνωση, διαμ΄όρφωση ύφους, και μετάδοση μηνυμάτων με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα | | **Μαζική**: επικοινωνία που απευθύνεται σε ένα υπερβολικά μεγάλο ακροατήριο, με τη μεσολάβηση ακουστικών και/ή οπτικών μέσων | Για να ψυχαγωγήσου- με, να πείσουμε, και να ενημερώσουμε | Ποιες λειτουργίες επιτελούν τα μέσα ενημέρωσης; Πώς μας επηρεάζουν τα μέσα ενημέρωσης; Πώς μπορούμε να επηρεάσουμε τα μέσα ενημέρωσης; Με ποιουσ τρόπος τα μέσα ενημέρωσης λογοκρίνουν πληροφορίες για το κοινό; Πώς λειτουργεί η διαφήμιση; | Βελτίωση της ικανότητάς μας να χρησιμοποιούμε τα μέσα ενημέρωσης με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αύξηση της ικανότατά μας να ελέγχουμε τα μέσα ενημέρωσης, αποφυγή της εξαπάτησης από τις διαφημίσεις και την ταμπλόιντ δημοσιογραφία | ## ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ### ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ - Στον πίνακα 1.2 περιγράφονται αυτά τα τέσσερα είδη θορύβου με περισσότερες λεπτομέρειες. - Όλες οι μορφές επικοινωνίας περιλαμβάνουν θόρυβο. Ο θόρυβος δεν μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς, όμως οι επιπτώσεις του μπορούν να μειωθούν. Μερικοί τρόποι αντιμετώπισης τς επίδρασης του θορύβου είναι η ακριβέστερη ομιλία, η εξάσκηση των δεξιοτήτων σας στην αποστολή και τη λήψη μη λεκτικών μηνυμάτων, και η βελτίωση των δεξιοτήτων σας στην ακρόαση και την ανατροφοδότηση. ### ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Η επικοινωνία ασκεί πάντα κάποια επίδραση σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα που συμμετέχουν σε μια επικοινωνιακή πράξη. Για κάθε επικοινωνιακή πράξη, υπάρχει κάποια συνέπεια. Για παράδειγμα, μπορεί να αποκτήσετε γνώσεις ή να μάθετε να αναλύετε, να συνθέτετε, ή να αξιολογείτε κάτι. Αυτές είναι διανοητικές ή γνωστικές επιδράσεις. Ή μπορείτε να αποκτήσετε ή να αλλάξετε στάσεις, πεποιθήσεις, και συναισθήματα. Αυτές είναι συναισθηματικές επιδράσεις. Μπορείτε ακόμα και να μάθετε καινούργιες σωματικές κινήσεις, όπως να πετάτε μια μπάλα ή να ζωγραφίζετε έναν πίνακα, καθώς και κατάλληλες λεκτικές και μη λεκτικές συμπεριφορές. Αυτές είναι ψυχοκινητικές επιδράσεις. ### Ηθική Επειδή η επικοινωνία έχει συνέπειες, περιλαμβάνει και ηθικά ζητήματα, ζητήματα σωστού και λάθους (*Bok 1978; Jaksa & Pritchard 1994*). Για παράδειγμα, ενώ μπορεί να είναι αποτελεσματική η υπερβολή ή ακόμα και το ψέμα για την πώληση ενός προϊόντος ή για να εκλεγεί κάποιος, κάτι τέτοιο δε θα ήταν ηθικό. Η ηθική διάσταση της επικοινωνίας είναι περίπλοκη, επειδή η ηθική είναι σε τέτοιο βαθμό συνυφασμένη με την προσωπική φιλοσοφία που έχει κάποιος για τη ζωή, και με τον πολιτισμό στον οποίο έχει ανατραφεί, που είναι δύσκολο να προταθούν κατευθυντήριες γραμμές για όλους. Παρ' όλα αυτά, τα ηθικά ζητήματα πρέπει να εξεταστούν ως αναπόσπαστο μέρος οποiaσδήποτε πράξης επικοινωνίας. Οι αποφάσεις τις οποίες λαμβάνετε σχετικά με την επικοινωνία πρέπει να καθοδηγούνται απ' αυτό που θεωρείτε σωστό, εκτος απ' αυτό που θεωρείτε αποτελεσματικό.. ## ΠΕΡΙΛΗΨΗ - Σ' αυτή την ενότητα αναφερθήκαμε στην ανθρώπινη επικοινωνία, εξηγήσαμε τα κύρια είδη της και τη σχέση της με τον πολιτισμό, και ορίσαμε τα κύρια στοιχεία και τις διαδικασίες της. - Η επικοινωνία αναφέρεται στην πράξη, ενός ή περισσοτέρων ατόμων, της αποστολής και της λήψης μηνυμάτων που διαστρεβλώνονται από θόρυβο, πραγματοποιούνται μέσα s' ένα πλαίσιο, ασκούν κάποια επίδραση (και έχουν κάποια ηθική διάσταση), και προσφέρουν μια ευκαιρία για ανατροφοδότηση. - Τα βασικά είδη της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι η ενδοπροσωπική, η διαπροσωπική, η επικοινωνία σε μικρές ομάδες, η δημόσια, η μαζική, και η διαπολιτισμική. - Ο πολιτισμός αναφέρεται στο σύνολο των πεποιθήσεων, των στάσεων, των αξιών, και των τρόπων συμπεριφοράς που μοιράζεται μία ομάδα ανθρώπων και που μεταδίδονται από τη μία γενιά στην άλλη μέσω της επικοινωνίας παρά μέσω γονιδίων. ## ΣΧΟΛΙΟ - Στον Πίνακα 1.2 περιγράφονται αυτά τα τέσσερα είδη θορύβου με περισσότερες λεπτομέρειες.. - Όλες οι μορφές επικοινωνίας περιλαμβάνουν θόρυβο. Ο θόρυβος δεν μπορεί να εξαλειφθεί εντελώς, όμως οι επιπτώσεις του μπορούν να μειωθούν. Μερικοί τρόποι αντιμετώπισης τς επίδρασης του θορύβου είναι η ακριβέστερη ομιλία, η εξάσκηση των δεξιοτήτων σας στην αποστολή και τη λήψη μη λεκτικών μηνυμάτων, και η βελτίωση των δεξιοτήτων σας στην ακρόαση και την ανατροφοδότηση. ### ΕΤΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ - Η επικοινωνία ασκεί πάντα κάποια επίδραση σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα που συμμετέχουν σε μια επικοινωνιακή πράξη. Για κάθε επικοινωνιακή πράξη, υπάρχει κάποια συνέπεια. Για παράδειγμα, μπορεί να αποκτήσετε γνώσεις ή να μάθετε να αναλύετε, να συνθέτετε, ή να αξιολογείτε κάτι. Αυτές είναι διανοητικές ή γνωστικές επιδράσεις. Ή μπορείτε να αποκτήσετε ή να αλλάξετε στάσεις, πεποιθήσεις, και συναισθήματα. Αυτές είναι συναισθηματικές επιδράσεις. Μπορείτε ακόμα και να μάθετε καινούργιες σωματικές κινήσεις, όπως να πετάτε μια μπάλα ή να ζωγραφίζετε έναν πίνακα, καθώς και κατάλληλες λεκτικές και μη λεκτικές συμπεριφορές. Αυτές είναι ψυχοκινητικές επιδράσεις. ### Ηθική - Επειδή η επικοινωνία έχει συνέπειες, περιλαμβάνει και ηθικά ζητήματα, ζητήματα σωστού και λάθους (*Bok 1978; Jaksa & Pritchard 1994*). Για παράδειγμα, ενώ μπορεί να είναι αποτελεσματική η υπερβολή ή ακόμα και το ψέμα για την πώληση ενός προϊόντος ή για να εκλεγεί κάποιος, κάτι τέτοιο δε θα ήταν ηθικό. - Η ηθική διάσταση της επικοινωνίας είναι περίπλοκη, επειδή η ηθική είναι σε τέτοιο βαθμό συνυφασμένη με την προσωπική φιλοσοφία που έχει κάποιος για τη ζωή, και με τον πολιτισμό στον οποίο έχει ανατραφεί, που είναι δύσκολο να προταθούν κατευθυντήριες γραμμές για όλους. Παρ' όλα αυτά, τα ηθικά ζητήματα πρέπει να εξεταστούν ως αναπόσπαστο μέρος οποιασδήποτε πράξης επικοινωνίας. Οι αποφάσεις τις οποίες λαμβάνετε σχετικά με την επικοινωνία πρέπει να καθοδηγούνται απ' αυτό που θεωρείτε σωστό, εκτος απ' αυτό που θεωρείτε αποτελεσματικό.. ## ΠΕΡΙΛΗΨΗ - Σ' αυτή την ενότητα αναφερθήκαμε στην ανθρώπινη επικοινωνία, εξηγήσαμε τα κύρια είδη της και τη σχέση της με τον πολιτισμό, και ορίσαμε τα κύρια στοιχεία και τις διαδικασίες της. - Η επικοινωνία αναφέρεται στην πράξη, ενός ή περισσοτέρων ατόμων, της αποστολής και της λήψης μηνυμάτων που διαστρεβλώνονται από θόρυβο, πραγματοποιούνται μέσα s' ένα πλαίσιο, ασκούν κάποια επίδραση (και έχουν κάποια ηθική διάσταση), και προσφέρουν μια ευκαιρία για ανατροφοδότηση. - Τα βασικά είδη της ανθρώπινης επικοινωνίας είναι: η ενδοπροσωπική, η διαπροσωπική, η επικοινωνία σε μικρές ομάδες, η δημόσια, η μαζική, και η διαπολιτισμική. - Ο πολιτισμός αναφέρεται στο σύνολο των πεποιθήσεων, των στάσεων, των αξιών, και των τρόπων συμπεριφοράς που μοιράζεται μία ομάδα ανθρώπων και που μεταδίδονται από τη μία γενιά στην άλλη μέσω της επικοινωνίας παρά μέσω γονιδίων. ## ΔΙΑΛΟΓΟΣ Σκεφθείτε την παρακάτω αλληλεπίδραση: | ΔΙΑΛΟΓΟΣ | ΣΧΟΛΙΟ | |---|---| | PAUL: Αύριο, **θα πάω** για μπόουλινγκ. Τα παιδιά στο εργοστάσιο **θα δημιουργήσουν** μία ομάδα. | Επικεντρώνεται στο περιεχόμενο και αγνοεί τις συνέπειες του μηνύματος για τη σχέση. Αντιδρά κυρίως σε επίπεδο σχέσης και αγνοεί τις σημασίες του μηνύματος που αφορούν στο περιεχόμενο, και εκφράζει τη δυσαρέσκειά της για το ότι αγνοείται s' αυτή την απόφαση. | | JUDY: **Γιατί** **δεν** μπορούμε **ποτέ** να κάνουμε κάτι μαζί; | Και πάλι, εστιάζει σχεδόν αποκλειστικά στο περιεχόμενο. | | PAUL: Μπορούμε **όποτε** θέλεις· **αύριο** είναι η ημέρα που **οργανώνουμε** την ομάδα. | | JUDY: Ακούγεται ωραίο, όμως πραγματικά θα ήθελα να κάνουμε κάτι **μαζί** αύριο. | Εστιάζει στη διάσταση της σχέσης, αλλά αναγνωρίζει και τον προσανατολισμό του περιεχομένου του. Παρατήρησε, επίσης, ότι δεν αντιδρά σαν να πρέπει να υπερασπιστεί τον εαυτό της ή την έμφασή της στη διάσταση της σχέσης. | | PAUL: Τι λες, να συναντηθούμε στου Luigi για φαγητό, **μετά** την οργανωτική συνάντηση; | Αντιδρά στο επίπεδο της σχέσης, χωρίς να εγκαταλείψει την επιθυμία του να μπει στην ομάδα του μπόουλινγκ - και προσπαθεί να το ενσωματώσει αυτό στην επικοινωνία του. Προσπαθεί να διαπραγματευτεί μια λύση που θα καλύπτει και τις δικές του ανάγκες και επιθυμίες και αυτές της Judy. | | JUDY: Τέλεια. Πεθαίνω για σπαγκέτι και κεφτέδες. | Αντιδρά και στα δύο μηνύματος, εγκρίνοντας και το ότι εκείνος θέλει να μπει στην ομάδα και το ραντεβού τους για φαγητό. | Οι διαφωνίες όσον αφορά στο περιεχόμενο είναι σχετικά εύκολο να λυθούν. Μπορείτε να ψάξετε σε κάποιο βιβλίο ή να ρωτήσετε κάποιον σχετικά με το τι πραγματικά συνέβη. Οι διαφωνίες στο επίπεδο της σχέσης, όμως, είναι πολύ δυσκολότερο να επιλυθούν, εν μέρει επειδή μπορεί να μην αναγνωρίζετε (όπως εγώ στο παράδειγμα με τη μητέρα μου) ότι στην πραγματικότητα η διαφωνία αφορά στη σχέση. ### ΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ ΕΧΟΥΝ ΣΤΙΞΗ Τα επικοινωνιακά γεγονότα αποτελούν συνεχείς συναλλαγές. Δεν υπάρχει σαφής αρχή ή τέλος. Ως συμμετέχων ή ως παρατηρητής της πράξης της επικοινωνίας, διαιρείτε αυτή τη συνεχή, κυκλική διαδικασία σε αιτίες και αποτελέσματα, ή σε ερεθίσματα και αντιδράσεις. Δηλαδή, χωρίζετε αυτή τη συνεχή ροή της επικοινωνίας σε μικρότερα κομμάτια. Ονομάζετε μερικά απ' αυτά τα κομμάτια αιτίες ή ερεθίσματα και κάποια αποτελέσματα ή αντιδράσεις.. Σκεφθείτε ένα παράδειγμα: οι φοιτητές είναι απαθείς· ο καθηγητής δεν προετοιμάζεται για τα μαθήματα. Στο **Σχήμα 2.2(α)** απεικονίζεται η ακολουθία των γεγονότων στην οποία δεν υπάρχει αρχή ή απόλυτο τέλος. Κάθε ενέργεια (η απάθεια των φοιτητών και η έλλειψη προετοιμασίας του καθηγητή) προκαλεί την άλλη. Όμως, δεν υπάρξει αρχικό ερέθισμα. Καθένα από τα γεγονότα μπορεί να θεωρηθεί ως ερέθισμα και καθένα απ'αυτά ως αντίδραση, όμως δεν υπάρξει τρόπος να οριστεί ποιο είναι τι. Σκεφθείτε πώς θα μπορούσε ο καθηγητής να χωρίσει αυτή τη συνεχόμενη συναλλαγή. Στο **Σχήμα 2.2(β)** παρουσιάζεται η αντίληψη που έχει ο καθηγητής για την κατάσταση. Από τη δική του πλευρά, ο καθηγητής θεωρεί την απάθεια των φοιτητών ως το ερέθισμα που προκαλεί τη δική του έλλειψη προετοιμασίας, και την έλλειψη προετοιμασίας ως αντίδραση στην απάθεια των φοιτητών. Στο **Σχήμα 2.2(γ)** βλέπουμε πώς μπορούν να χωρίσουν τη συναλλαγή οι φοιτητές. Οι φοιτητές μπορεί να θεωρήσουν ότι "ίδια" αυτή η ακολουθία γεγονότων οφείλεται στην έλλειψη προετοιμασίας του καθηγητή, που αποτελεί το ερέθισμα (ή την αιτία), και να θεωρήσουν τη δική τους απάθεια ως αντίδραση (αποτέλεσμα). Αυτή η τάση διαίρεσης των διαφόρων επικοινωνιακών συναλλαγών σε ακολουθίες ερεθισμάτων και αντιδράσεων ονομάζεται **στίξη** (*Watzlawick, Beavin, & Jackson 1967*). Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν στίξη στις συνεχόμενες ακολουθίες γεγονότων, χωρίζοντάς τις σε ερεθίσματα και αντιδράσεις, ώστε να τις καταλαβαίνουν και να τις θυμούνται ευκολότερα. Και, όπως φαίνεται από το παράδειγμα των φοιτητών και του καθηγητή, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη στίξη στην επικοινωνία με τρόπους που τους επιτρέπουν να φαίνονται καλοί και που συμφωνούν με την εικόνα που έχουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους. ## Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΣ ΣΥΝΑΛΛΑΓΗ Η επικοινωνία αποτελεί ένα είδος συναλλαγής (*Barnlund 1970. Watzlawick 1977, 1978 Watzlawick, Beavin, & Jackson 1967 Wilmot 1987*). Μία συνέπεια της αντιμετώπισης της επικοινωνίας ως συναλλαγής είναι ότι κάθε άτομο θεωρείται και ομιλητής και ακροατής, που ταυτόχρονα εκπέμπει και λαμβάνει μηνύματα.. Στο **Σχήμα 2.1** παρουσιάζεται η άποψη τς συναλλαγής και συγκρίνεται με παλαιότερους τρόπους αντιμετώπισης της επικοινωνίας που ίσως επηρεάζουν ακόμα τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε την επικοινωνία. "Συναλλαγή" σημαίνει, επίσης, ότι η επικοινωνία συνιστά μια συνε