خطاهای دارویی در ارائه خدمات درمانی PDF

يكی از علل عمده صدمه به بيماران به هنگام ارائه خدمات درمانی، وقايع مربوط به داروها هستند. خطاهای داروئی به هنگام **تهيه ، تجويز ، توزيع و دادن دارو به بيمار و پايش** آن رخ می دهند وليكن ميزان بروز خطا به هنگام تجويز دارو و دادن آن به بيمار شايع تر برآورد می گردد. در حالي كه دارو درماني تحت كنترل ك...

يكی از علل عمده صدمه به بيماران به هنگام ارائه خدمات درمانی، وقايع مربوط به داروها هستند. خطاهای داروئی به هنگام **تهيه ، تجويز ، توزيع و دادن دارو به بيمار و پايش** آن رخ می دهند وليكن ميزان بروز خطا به هنگام تجويز دارو و دادن آن به بيمار شايع تر برآورد می گردد. در حالي كه دارو درماني تحت كنترل كادر پزشكي، بيمار و يا مصرف كننده است **شايع ترين خطاهای دارويی** - - - - - دستور غلط براي آماده سازي دارو - - - از قلم افتادن يك داروي مهم و حياتي در تجويز پزشك - **اولين گام ارتکاب خطا، اشتباه پزشك درتشخيص بيماري يا تجويز داروي نامناسب است** - درميان گزارش های ارسالی به مركز ADR ايران، تجويز آمپول ديكلوفناك در **زمان و دفعات نامناسب مصرف دارو** - پس از تجويز، دارو براي بيمار تهيه ولي به مصرف نرسيده باشد. از نظر زماني، تداخل دارو با وعدههايغذايي بيماررعايت نشده باشد. **تجويز و مصرف شکل دارويی نامناسب براي بيمار** اين اشتباه زماني رخ ميدهد كه نوع دارو درست انتخاب شده ولي شكل دارويي به اشتباه تحويل وبراي بيماراستفاده شود. ^^ پرسنل داروخانه به جای قرص پنتوپرازول ويال پنتوپرازول تحويل بخش دادند. **در ميان گزارش های مرکز ADR مواردی مانند رقيق سازی سفترياکسون با سرم رينگر** **که منجر به رسوب دارو می شود به چشم می خورد.** **استفاده از رقيق کننده های حاوی کلسيم، مانند محلول رينگر، به منظور آماده سازی سفترياکسون جهت تزريق ممنوع می باشد** **راه مصرف اشتباه** **تجويز دارو از راهي غير از آنچه که درنسخه درج شده است** چكاندن يك قطره چشمي در چشم راست به جاي چشم چپ نيز در اين دسته قرار ميگيرد **استفاده ازتکنيك غلط براي مصرف دارو** **اين نوع خطا دراثرعدم رعايت روش تجويز صحيح اتفاق ميافتد** - - - **مصرف داروي تخريب شده يا تاريخ گذشته** تحويل و يا تجويزداروهايي كه در شرايط مناسب ( مثا داروهاي يخچالي و يا حساس به نور) نگهداري نشده اند يا داروهايي كه تغيير رنگ واضح دارند و در بوروشور دارو در مورد آن هشدارداده شده است. **خطاهاي پايش** **دارودرماني** **تمامي خطاهاي که درارتباط با پايش يك دارو درحين و يا پس از مصرف دارو توسط کادرپزشکي رخ ميدهد.** ^✓^عدم اندازه گيري غلظت سرمي يك دارو ^✓^عدم ارزيابي تاثير يك داروبركراتينين يا عملكرد آنزيمهاي كبدي بعضی داروها مانند سايمتيدين میتوانند عليرغم وجود عملكرد نرمال كليه، باعث كاهش ترشح توبولی و افزايش كراتينين سرم شوند. گروهی از داروها كه می توانند باعث ايجاد سطح غيرطبيعی آنزيم ها گردند شامل موارد زير هستند: داروهايی كه برای كاهش درد استفاده مي شوند مانند آسپرين، استامينوفن، ايبوپروفن، ناپروكسن، ديكلوفناك ·داروهای ضد صرع شامل فنی توئين كاربامازپين، فنوباربيتال آنتی بيوتيك هايی مانند تتراسايكلين ها، سولفوناميدها، ايزونيازيد ،سولفامتوكسازول، تری متوپريم، نيتروفورانتوئين و... داروهای ضد افسردگی شامل سه حلقه ای ها سطح غير طبيعی ايجاد شده آنزيم های كبدی معمولا هفته ها و ماه ها پس از قطع دارو به حالت طبيعی باز می گردند. **خطاي حذف** **اين خطا عبارت است ازعدم رسيدن داروي مورد نظر پزشك به دست بيمار** براساس تعريف اگر در يك دوره ٢٤ ساعته مجموع تعداد دوزهاي مصرفي كمتر از مجموع دوزهاي تجويزشده باشد، خطاي حذف اتفاق افتاده است گاهي نيز كا\" يكي ازاقام دارويي تجويز شده از قلم افتاده وحذف ميشود. بايستي توجه داشت كه اگر بيمار داروي خود را مصرف نكند خطاي دارويي اتفاق نيفتاده است **تقسيم بندی خطاها براساس شدت** خطا رخ داده به بيماررسيده ولی هيچ آسيبی به بيمارنرسيده فقط بايستی بيمار مانيتور شود. علل وقوع اشتباهات دارو- پزشكی **١) دستخط نامناسب** - - - ٢) محاسبه ناصحيح دوز دارو ٣) اشتباه در انتقال دستور پزشك به پرونده بيمار ٤) اشتباهات در labeling داروها ٥) فشار كاری زياد ٦) اشتباه در عملكرد پرسنل ٧) عدم دسترسی به دارو ٨) كافی نبودن پرسنل آموزش ديده **روش نوشتن گزارش** - خطاها بايستی درفرم های مخصوص كه درتمام بخشها، داروخانه و دفتربهبود كيفيت وجود دارند، نوشته شود. - خطاها بايد درصندوق های مخصوص انداخته شوند. - **درکميته خطاهای دارويی ««««««««« کليه خطاها طبقه بندی وتحليل می شود** **اقدامات توصيه شونده برای زمانی که با يك خطای** **دارويی مواجه هستيم:** - - - نوشتن گزارش بافاصله پس ازكشف خطا مطابق با روش عملياتی استاندارد - - - - **تجزيه وتحليل واستفاده از گزارش خطاي داروها** - گزارش خطاي دارويی در كميته خطا طبقه بندی خواهد شد ومورد تجزيه وتحليل قرار می گيرد. - اطلاعات خطای دارويی جمع آوری خواهد شد. اين اطاعات درفرموله كردن استراتژی برای پيش برد و دربرنامه بهبود كيفيت وايمنی استفاده می شود. - گزارش خطای دارو به ما اطمينان می دهد كه اجرای برنامه كاهش خطا با موفقيت انجام می شود. **راه های پيشگيری از خطاهای دارويی توسط پرسنل** - **به منظور کاهش و يا حذف احتمال بروز اتفاقات ناخواسته دارويي درمرحله پذيرش بيمار (از منزل) به بيمارستان، انتقال بين و يا داخل بيمارستاني و ترخيص بيمار از بيمارستان رعايت موارد ذيل ضروري است :** - - - - - **در هنگام ترخيص بيمار به منزل** - تطبيق كليه داروهاي مورد مصرف بيمار در منزل با داروهاي جديد تجويز شده - - توضيح دقيق دستورات دارويي براي بيمار و در صورت لزوم ارائه دستورات به - - صورت كتبي - **فقدان اطاعات کافي مرتبط به مشخصات بيمار از عوامل خطرزا در وقوع حوادث ناخواسته دارويي مي باشد.** **نسخه پزشك شامل موارد زير بايد باشد** - نام و نام خانوادگي بيمار - تشخيص بيماری - تاريخ و زمان تجويزدارو (راه تزريق در مورد داروهاي تزريقي) - نام كامل ژنريك دارو، دوز، راه تجويز، طول مدت تجويز دارو **از بکار گيري اختصارات در تجويز دارو اجتناب نمائيد** **در مورد نسخ حاوي داروهاي تزريقي** - غلظت و ميزان كلي دارو درسرنگ و يا محلول دارويي نهايي آماده انفوزيون - نام و حجم حال و محلول انفوزيون - ميزان و طول مدت تجويز - زمان انقضاء محلول نهايي - سن و وزن بيماران كمتر از ١٦ سال - تاريخ بازنگري دستور دارويي (تاريخ و زمان قطع) - دستور پزشك به منظورپايش تعادل مايعات - **در هنگام دادن اولين دوز داروي جديد به بيمار** - برچسب دارويي را در سه مرحله ذيل با دستور دارويي در كاردكس، كنترل نماييد: ١) درزمان برداشتن دارو از قفسه دارويي و چيدن و آماده نمودن دارو ٢) قبل از دادن دارو به بيمار ٣) در بالين بيمار و در هنگام دادن دارو به بيمار - با استفاده از حداقل دو روش ذيل بصورت تؤامان بيمارصحيح را شناسايي نمائيد: - پرسش نام و نام خانوادگي از بيمار - باند شناسايي بيماران (در صورت وجود) - شناسايي توسط كادر درماني **يادآوري مي شود هيچگاه از شماره تخت و شماره اتاق براي شناسايي بيمار استفاده نشود** **رعايت استانداردهاي ذيل به منظور اطمينان از تجويز داروي صحيح به بيمار** - - - كنترل تاريخ انقضاء دارو، شفافيت، وجود كريستال و يا هر گونه آسيب به جداره ويال/ آمپول دارو، بسته بندي آنها، شرايط نگهداري قبلي دارو(براي مثال خارج ازيخچال) - برچسب داروها را با دقت مطالعه نمائيد تا از اشتباه در داروهاي مشابه پيشگيري شود. - فرمواسيون، دوز، نوع حال استريل، مايع انفوزيون و سرعت تجويز را با اطاعات مندرج بر روي برچسب ويال/ آمپول به جهت وجود هر گونه مغايرتي كنترل كنيد. وجود هر گونه آلرژي و حساسيت شناخته شده دارويي را از بيمار سؤال نمائيد. - در صورتي كه داروي مورد تجويز در ليست داروهاي پرخطر بيمارستان قرار دارد، **دو نفر** دارو را كنترل كنند. - - - - متاسفانه در دنياي واقعي الگوي تجويز دارو هميشه از معيارهاي فوق پيروي نمي كند و مي توان آن را **تجويز غيرمنطقي داروها** ناميد. - - الگوهاي متداول در تجويز نامناسب داروها را ميتوان به صورت زير بيان كرد: - استفاده از دارو وقتي به دارو احتياج نباشد. مثل تجويز آنتي بيوتيك براي عفونت هاي ويروسي دستگاه تنفس فوقاني - استفاده از داروي اشتباه در مواقعي كه به دارو درماني احتياج است مثا تتراسيكلين براي اسهال بچهاي كه به ORS نياز دارد. - چرا باید بر گزارش عوارض دارویی مصمم باشیم؟؟ - جلوگیری از كاهش كيفيت دارو درماني كه منجر به افزايش ناخوشي بیماران و مرگ و مير ميشود. - - کاهش خطر عوارض دارویی و جلوگیری از بروز مقاومت های دارویی - اطلاعات خطاهای دارویی جمع آوری خواهد شد.این اطلاعات در فرموله کردن استراتژی برای پیشبرد و در برنامه بهبود کیفیت و ایمنی استفاده می شود. - گزارش خطای دارو به ما اطمینان میدهد که اجرای برنامه کاهش خطا با موفقیت انجام می شود. نتيجه: استفاده از دارو آخرین‌ مرحله‌ در روند درمان بیماران است‌. - - بر اساس نتايج به دست آمده جهت اطمينان از تجويز صحيح داروها، پرستاران با رعايت اصول - براساس نتايج مطالعات بررسی شده كمبود و بی توجهی، جديد بودن و بی تجربگی و استرس شغلی پرستاران، بدخطی پزشكان و كمبود اطاعات داروئی از مهمترين عوامل بروز خطاهای دارويی پرستاران ذكر شده بودند. **نتيجه:** - آموزش و بهبود آگاهی پرسنل پرستاری و برگزاری دوره های باز آموزی در ارتباط با تكنيك های اصولی تجويز دارو و تجديد نظر در برنامه آموزشی - افزايش دانش و مهارت های عملی - فعال نمودن نقش داروخانه ها در ارائه آموزش عملی و همچنين رشد شفافيت و ترغيب مسووليت پذيری راههای قابل يادگيری بشمار می روند.