اﺳﺘﺮس و روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن PDF

‫اﺳﺘﺮس و روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‬ ‫دﻛﺘﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﻳﺎري ﻓﺮد‬ ‫داﻧ...

‫اﺳﺘﺮس و روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن‬ ‫ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‬ ‫دﻛﺘﺮﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﻳﺎري ﻓﺮد‬ ‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﻜﺪة روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫اﻛﺮم ﭘﺮﻧﺪ‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي روانﺷﻨﺎﺳﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫ﺗﻬﺮان ‪1385‬‬  ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر ﻫﻔﺖ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ ﻧﻪ‬ ‫* ﻓﺼﻞ اول‪ -‬اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ و ﺗﺄﺛﻴﺮات آن ‪1‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ‪1‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي اﺳﺘﺮس ‪2‬‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ اﺳﺘﺮس ‪4‬‬ ‫ﭼﺮﺧﺔ اﺳﺘﺮس ‪11‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس ‪11‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس ‪13‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻐﻞ ‪14‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪14‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ‪15‬‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮت ‪16‬‬ ‫ﻋﻼﺋﻢ اﺳﺘﺮس ‪16‬‬ ‫ﻋﻼﺋﻢ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ‪16‬‬ ‫ﻋﻼﺋﻢ رواﻧﻲ و رﻓﺘﺎري ‪17‬‬ ‫اﺳﺘﺮس در ﺟﻮاﻧﺎن ‪19‬‬ ‫اﺳﺘﺮس در زﻧﺎن ‪24‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻳﺠﺎد اﺳﺘﺮس در زﻧﺎن ‪25‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﺳﺎﻟﻤﻨﺪان ‪26‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻛﻮدﻛﺎن ‪26‬‬ ‫ﻣﺮاﻗﺒﺖ از ﻛﻮدﻛﺎن ﺑﺎ ﻧﻴﺎزﻫﺎي وﻳﮋه ‪27‬‬ ‫‪29‬‬ ‫* ﻓﺼﻞ دوم‪ -‬ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي اﺳﺘﺮس‬ ‫ﺳﻴﺮ ﺗﺎرﻳﺨﻲ ‪29‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎ و اﻟﮕﻮﻫﺎي اﺳﺘﺮس ‪31‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ روانﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮي ‪31‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺿﻌﻒ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ‪32‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺗﺤﻮل ﺗﺪرﻳﺠﻲ و ﺗﻌﺎدل ﺧﻮدﻛﺎر ‪33‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ ﭘﺮدازش اﻃﻼﻋﺎت ‪33‬‬  ‫اﻟﮕﻮي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ـ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪34‬‬ ‫اﻟﮕﻮي ﻣﺬﻫﺒﻲ ‪35‬‬ ‫اﻟﮕﻮي روانﺗﻨﻲ ‪36‬‬ ‫اﻟﮕﻮي واﻛﻨﺶ ﺣﻔﺎﻇﺘﻲ ‪37‬‬ ‫اﻟﮕﻮي ﭘﺎﺳﺦ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ﺑﻪ روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ‪38‬‬ ‫اﻟﮕﻮي ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻲ ﺳﻠﻴﻪ ‪39‬‬ ‫اﻟﮕﻮي دوﻫﺮﻧﻮﻧﺪ ‪41‬‬ ‫اﻟﮕﻮي ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ‪41‬‬ ‫* ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ -‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ‪45‬‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪45‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪46‬‬ ‫ﺗﺤﻮل ﻣﻦ ‪47‬‬ ‫ﻛﺎرآﻣﺪي ‪47‬‬ ‫ﺧﻮشﺑﻴﻨﻲ ‪47‬‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻳﻜﭙﺎرﭼﮕﻲ ‪48‬‬ ‫ﺳﺒﻚﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ‪48‬‬ ‫ﺳﺒﻚﻫﺎي دﻓﺎع و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪49‬‬ ‫ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪51‬‬ ‫راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي ‪51‬‬ ‫راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﺳﺎزشﻳﺎﻓﺘﻪ و ﺳﺎزشﻧﺎﻳﺎﻓﺘﻪ ‪57‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺳﺎزشﻳﺎﻓﺘﻪ ‪58‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺳﺎزشﻧﺎﻳﺎﻓﺘﻪ ‪58‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﻏﻴﺮﻣﺆﺛﺮ ‪60‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﻧﻘﺶ آن در ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ‪63‬‬ ‫ﻧﻘﺶ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪69‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺖ و راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪71‬‬ ‫ﺗﻴﭗﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺖ و راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪73‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﻫﻮﻳﺖ ‪75‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ ﺗﻜﺎﻣﻞ و ﺳﺎزﮔﺎري رﻓﺘﺎري ‪76‬‬ ‫ﻧﻈﺮﻳﺔ روانﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮي ‪76‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﻌﻨﻮي ‪79‬‬ ‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ در ﻣﻜﺘﺐ اﺳﻼم ‪81‬‬ ‫* ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ -‬ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺘﺮس ‪85‬‬  ‫روشﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ‪86‬‬ ‫روش روانﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ ‪86‬‬ ‫روش ﺑﻴﻮﺷﻴﻤﻲ ‪86‬‬ ‫روشﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ رﻓﺘﺎري ‪88‬‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪة رﻓﺘﺎر ‪88‬‬ ‫ﺧﻮدﮔﺰارشدﻫﻲ ‪89‬‬ ‫روشﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ‪90‬‬ ‫راﺑﻄﺔ ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺘﺮس و ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ‪91‬‬ ‫اﺑﺰارﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ ‪91‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪92‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ـ ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ‪92‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ ‪93‬‬ ‫ﭘﮋوﻫﺶ اﻧﺠﺎمﺷﺪه در اﻳﺮان ‪94‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ‪95‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ و رواﻳﻲ ‪99‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس ‪100‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ‪103‬‬ ‫ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺴﺎﺋﻞ و ﻣﺸﻜﻼت ‪106‬‬ ‫ﭘﺎﻳﺎﻳﻲ و رواﻳﻲ ‪107‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ‪111‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -1‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﺳﻨﺠﺶ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ‪113‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -2‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس ‪117‬‬ ‫ﭘﻴﻮﺳﺖ ‪ -3‬ﭘﺮﺳﺸﻨﺎﻣﺔ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ‪120‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ‪127‬‬ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ‪139‬‬ ‫واژهﻧﺎﻣﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ اﻧﮕﻠﻴﺴﻲ ‪147‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻮﺿﻮﻋﻲ ‪155‬‬ ‫ﻓﻬﺮﺳﺖ اﻋﻼم ‪159‬‬  ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر‬ ‫اﻣﺮوزه ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد ﺑﺎ واژة اﺳﺘﺮس آﺷﻨﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺟﺰء ﺟﺪاﻳﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﺷﺪه و اﻧﺴﺎن از ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ﻣﻮاﺟﻪ اﺳﺖ‪.‬ﻣﺮگ ﻧﺰدﻳﻜﺎن‪ ،‬ﺣﻮادث ﻏﻴﺮﻣﺘﺮﻗﺒﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻜﺎري و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﻳﺠﺎد اﺳﺘﺮس ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪.‬ﺑﺎ وﺟﻮد اﻳﻨﻜﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس را ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﺑﻴﻦ ﺑﺮد‪ ،‬وﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ آن ﻣﻲﺗﻮان راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﺆﺛﺮ را‬ ‫اﺗﺨﺎذ ﻛﺮد و از ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ آن ﻛﺎﺳﺖ‪».‬اﺳﺘﺮس« در ﻓﺎرﺳﻲ ﺑﻪ ﺗﻨﻴﺪﮔﻲ و ﻓﺸﺎر رواﻧﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﺷﺪه ‪ ،‬وﻟﻲ از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺮس‬ ‫را ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ در ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﻴﺮد‪ ،‬در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب از ﺧﻮد ﻛﻠﻤﺔ «اﺳﺘﺮس« اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﺎ ﻣﻌﻨﺎ و ﻣﻔﻬﻮم‬ ‫آن ﺑﻴﺶ از ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﻓﺎرﺳﻲ آن آﺷﻨﺎﻳﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺪف ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ و ﺳﻼﻣﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬روشﻫﺎي‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ارزﻳﺎﺑﻲ آن اﺳﺖ‪.‬در ﻓﺼﻞ اول ‪ ،‬ﭘﺲ از ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺘﺮس از دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪة اﺳﺘﺮس و ﻧﻘﺶ‬ ‫آن در ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻔﺴﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﺧﻮن و ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي رواﻧﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬در ﻓﺼﻞ دوم ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي‬ ‫اﺳﺘﺮس ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺑﺎورﻳﻢ ﺑﻴﻨﺶ و آﮔﺎﻫﻲ در ﻣﻮرد رﻳﺸﻪﻫﺎي ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن را‬ ‫در درك و ﻛﺴﺐ ﺷﻨﺎﺧﺖ درﺑﺎرة اﺳﺘﺮس و راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﻳﺎري ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬ﻧﻈﺮﻳﺔ روانﺗﺤﻠﻴﻞﮔﺮي و ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎي رﻓﺘﺎري و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪،‬‬ ‫از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻧﻈﺮﻳﻪﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﺳﺘﺮس ﺑﻴﺎن ﺷﺪهاﻧﺪ و در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺗﻔﺼﻴﻞ ﻣﻮرد ﺑﺤﺚ و ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬در‬ ‫ﻓﺼﻞ ﺳﻮم‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس و ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺗﻔﺎوتﻫﺎي‬ ‫ﻓﺮدي ﻣﺎﻧﻨﺪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ و ﺟﻤﻌﻴﺖﺷﻨﺎﺧﺘﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس و ﻣﻨﺎﺑﻊ آن ﺗﻮﺿﻴﺢ داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬در اﻳﻦ ﻓﺼﻞ روشﻫﺎي‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺗﻴﭗﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ اﻳﻦ ﻓﺼﻞ ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن اﻣﻜﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﺗﺎ ﺑﺎ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺻﻔﺎت‬ ‫ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺧﻮد ﺑﺎ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس آﺷﻨﺎﻳﻲ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺿﻤﻦ ارزﺷﻴﺎﺑﻲ ﻛﺎرآﻣﺪي روشﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺧﻮد‪ ،‬آﻧﻬﺎ را‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‪ ،‬ﺑﻪ روشﻫﺎي ارزﻳﺎﺑﻲ اﺳﺘﺮس و ﻣﻨﺎﺑﻊ آن اﺧﺘﺼﺎص دارد‪.‬روشﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻛﺎرﺑﺮد آن در‬ ‫ﻣﻮرد اﻓﺮاد و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻔﺼﻞ ﺷﺮح داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﭼﺮا ﻛﻪ اوﻟﻴﻦ ﮔﺎم در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﺻﺤﻴﺢ آن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬در ﺿﻤﻦ‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در ﺣﻴﻄﻪﻫﺎي ﻳﺎدﺷﺪه در اﻳﺮان و ﺳﺎﻳﺮ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﻮد‬ ‫ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﺷﻮاﻫﺪي را ﺑﺮاي ﺗﺄﻳﻴﺪ ﻣﺒﺎﻧﻲ ﻧﻈﺮي ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ‪.‬در ﭘﺎﻳﺎن درﺑﺎرة ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﺟﺎﻣﻊ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان «راﺑﻄﺔ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا و ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﺗﻨﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎ راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ در ﺟﻮاﻧﺎن« ﻛﻪ در داﻧﺸﻜﺪة روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮمﺗﺮﺑﻴﺘﻲ داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﺻﻮرت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ‪ ،‬ﺑﺤﺚ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ و ﺿﺮورت ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎ و روشﻫﺎي‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﭘﻲ ﺑﺒﺮﻧﺪ‪.‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ ﻛﺘﺎب ﺣﺎﺿﺮ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﻣﺸﺎوران‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن و ﺳﺎﻳﺮ اﻗﺸﺎر ﻣﻔﻴﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد‪.‬اﻳﻦ ﻛﺘﺎب‬ ‫ﺑﺮاﺳﺎس ﮔﺰارش ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻃﺮح ﭘﮋوﻫﺸﻲ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي ﻣﺎﻟﻲ ﺷﻮراي ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻋﻠﻤﻲ ﻛﺸﻮر و داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس از ﻫﻤﻜﺎران ﻣﺤﺘﺮم ﻃﺮح آﻗﺎﻳﺎن دﻛﺘﺮ ﺑﺎﻗﺮ ﻏﺒﺎري ﺑﻨﺎب ‪ ،‬دﻛﺘﺮ ﻣﺤﺴﻦ ﺷﻜﻮﻫﻲ ﻳﻜﺘﺎ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﺸﺎور ﻃﺮح آﻗﺎي‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺮﺗﻀﻲ ﻧﺼﻔﺖ‪ ،‬ﺗﺸﻜﺮ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ‪.‬در ﭘﺎﻳﺎن از اﺳﺘﺎدان‪ ،‬ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن و داﻧﺸﺠﻮﻳﺎن ﺧﻮاﻫﺸﻤﻨﺪﻳﻢ ﻛﺎﺳﺘﻲﻫﺎي اﻳﻦ ﻛﺘﺎب را ﻣﺘﺬﻛﺮ‬ ‫ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫دﻛﺘﺮ ﻣﺤﻤﺪ ﺧﺪاﻳﺎريﻓﺮد اﻛﺮم ﭘﺮﻧﺪ‬ ‫داﻧﺸﺠﻮي دﻛﺘﺮي روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫داﻧﺸﻴﺎر داﻧﺸﻜﺪة روانﺷﻨﺎﺳﻲ و ﻋﻠﻮم ﺗﺮﺑﻴﺘﻲ‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬ ‫داﻧﺸﮕﺎه ﺗﻬﺮان‬  ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬ ‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ در ﻋﻠﻮم ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺗﻮﺟﻪ داﻧﺸﻤﻨﺪان‬ ‫در ﻗﺮن ﺣﺎﺿﺮ‪» ،‬اﺳﺘﺮس«‬ ‫رﺷﺘﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﻢ از ﭘﺰﺷﻜﺎن‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺳﺎن‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﺴﺖﻫﺎ‪ ،‬زﻳﺴﺖﺷﻨﺎﺳﺎن و ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺳﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻛﺮده اﺳﺖ و ﻫﺮ‬ ‫ﻳﻚ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎﻳﻲ از اﺳﺘﺮس و ﻋﻮارض آن را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻫﻤﻜﺎري اﻳﻦ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي‬ ‫رﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﭼﻮن «روانﺷﻨﺎﺳﻲ ﺳﻼﻣﺖ«‪» ،‬ﻃﺐ رﻓﺘﺎري« »ﻃﺐ روانﺗﻨﻲ« ﻣﻨﺠﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺎﺛﻴﺮ اﺳﺘﺮس را ﺑﺮ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﺑﻬﺪاﺷﺖ رواﻧﻲ‬ ‫و اﺧﺘﻼلﻫﺎي روانﺗﻨﻲ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﻣﺮوزه ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﮔﺴﺘﺮش ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮان ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ اﻧﺴﺎن در ﺑﺮاﺑﺮ آﻧﻬﺎ ‪ -‬ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ ‪ -‬اﺳﺘﺮس ﺑﻪ ﭘﺪﻳﺪهاي‬ ‫ﭘﻴﭽﻴﺪه و ﺑﺰرگ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻌﺪد و ﺗﻌﺎﻣﻞ ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﻗﺮار دارد‪.‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ‬ ‫اﺳﺘﺮس ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﻬﺎﺟﺮت ﺑﻪ ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ ﻳﺎ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‪ ،‬ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن‪ ،‬ﺗﺤﻮﻻت روزاﻓﺰون و ﺳﺮﻳﻊ ﻋﻠﻢ و‬ ‫ﻓﻨﺎوري‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﻋﺪم ﭘﺎﻳﺒﻨﺪي ﺑﻪ آداب و رﺳﻮم ﮔﺬﺷﺘﻪ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻘﺶ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﮔﺴﺴﺘﮕﻲ‬ ‫رواﺑﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬ﺟﻨﮓ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب ﻓﺮاﮔﻴﺮ در ﻣﻮرد ﺟﻨﮓﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻓﻘﺮ‪ ،‬ﻣﻌﻠﻮﻟﻴﺖ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺰﻣﻦ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ارزشﻫﺎي ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ‬ ‫و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺎم ﺑﺮد )ﻓﺮﻳﺪﻧﺒﺮگ و ﻟﻮﻳﺲ ‪.(1993 ،‬‬ ‫ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﺮس ﺑﺨﺶ ﺟﺪاﻳﻲﻧﺎﭘﺬﻳﺮ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﻻزم اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻤﺎﻣﻲ اﻓﺮاد ﺑﺎ راهﻫﺎ و راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن‬ ‫آﺷﻨﺎ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﻋﻮاﻣﻞ اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪة اﺳﺘﺮس ﻣﻲﺗﻮان زﻣﻴﻨﺔ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن را ﻣﻬﻴﺎ ﻛﺮد‪.‬ﺻﻮر ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬زﻣﻴﻨﻪ‬ ‫را ﺑﺮاي ﺑﺎزداري و ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺸﻜﻼت ﻋﺎﻃﻔﻲ و رواﻧﻲ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬ﺷﺪت واﻗﻌﺔ ﺗﻨﺶزا‪ ،‬ﻧﻮع آن‪ ،‬وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻓﺮد‪ ،‬ﺳﻦ و‬ ‫ﺗﺠﺎرب ﮔﺬﺷﺘﻪ ‪ ،‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ در اﺗﺨﺎذ روش ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺗﺄﺛﻴﺮ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺣﻮادﺛﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺮگ ﻋﺰﻳﺰان‪ ،‬ﺳﻴﻞ‪ ،‬زﻟﺰﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺰﻣﻦ و ﻃﻼ‪ ،‬از ﺟﻤﻠﻪ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً در ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد اﺳﺘﺮس‬ ‫اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﻣﻴﺰان ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭘﺎرهاي از روﻳﺪادﻫﺎ ﺑﺮ وﺿﻊ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و رواﻧﻲ ﻓﺮد در دورهﻫﺎي ﺧﺎﺻﻲ از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ دورهﻫﺎ ﻣﺘﻔﺎوت‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ اﺳﺘﺮس ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺮگ واﻟﺪﻳﻦ در ﻛﻮدﻛﻲ ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ دورهﻫﺎي زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ اﻓﺮاد ﺗﺄﺛﻴﺮ‬ ‫ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﺳﺘﺮس ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻌﺎرض ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻً در ﻧﻮﺟﻮاﻧﻲ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫واﻛﻨﺶ ﺑﻪ اﺳﺘﺮس ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺳﺎزﮔﺎري ﻓﺮدي ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﻓﺮاد در ارزﻳﺎﺑﻲ روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻔﺎوت‬ ‫دارﻧﺪ‪.‬آﻧﺎن ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﺳﺎزش ﭘﻴﺪا ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و آن را ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﻧﻴﺰ در ارزﻳﺎﺑﻲ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﺎزﮔﺎري ﻓﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﺗﺄﺛﻴﺮ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮريﻛﻪ ﮔﺎه دو ﻓﺮد در ﻣﻘﺎﺑﻞ روﻳﺪاد‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻲ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﻛﺎﻣﻼً ﻣﺘﻔﺎوت واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬وﻗﻮع ﻳﻚ روﻳﺪاد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﻓﺮدي ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﺿﻄﺮاب ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﻲ‬ ‫ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و رواﻧﻲ ﺷﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ روﻳﺪاد ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮ ﻓﺮد دﻳﮕﺮي ﺗﺄﺛﻴﺮ ﭼﻨﺪان ﻣﻨﻔﻲ ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ ﻳﺎ در‬ ‫رﻓﺘﺎر او ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺟﺰﺋﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﺮاي ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ﺑﺎﻳﺪ ﻛﻮﺷﺶﻫﺎﻳﻲ ﻓﺮاﺗﺮ از ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺧﻮد ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮد و ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﻣﻄﻠﻮب‬ ‫)ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ‪ ،‬روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رﻓﺘﺎري( اراﺋﻪ ﻛﻨﺪ‪.‬ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻤﻞ اﻓﺮاد در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺗﻨﺶزا‪ ،‬ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻴﺰان ﺳﺎزﮔﺎري‬ ‫اﻧﺴﺎن را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﺤﻴﻂ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬ﺑﺮﺧﻲ از اﻓﺮاد آﺳﺘﺎﻧﺔ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ و در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺳﺘﺮس آﺳﻴﺐ ﻛﻤﺘﺮي ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ازﺟﻤﻠﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ اﻓﺮاد در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر آﺷﻨﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﺑﺎ اﺻﻄﻼحﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻣﻘﺪﻣﻪ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ از واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي و در ﻓﺼﻞ‬ ‫اول ﺗﻌﺮﻳﻒ اﺳﺘﺮس از دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس‪ :‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻨﺶزاﺳﺖ‪.‬ﻛﺮﻧﻴﻚ و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (1983‬ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن اﺳﺘﺮس را‬ ‫ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪ :‬ﭘﺎﺳﺦ ﻓﺮد ﺑﻪ وﻗﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ او ﻣﺘﻀﺎد و ﻣﺨﺎﻟﻒ اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫واﻛﻨﺶ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ ،‬ﻋﺎﻃﻔﻲ‪ ،‬رﻓﺘﺎري و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ را در ﭘﻲ دارﻧﺪ‪.‬اﻳﻦ واﻛﻨﺶﻫﺎ ﺑﻲدرﻧﮓ ﻳﺎ ﺑﺎ ﺗﺄﺧﻴﺮ ﺑﺮوز ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﺑﻌﻀﻲ از اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ‬ ‫ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻓﺸﺎرﺧﻮن ﺑﺎﻻ‪ ،‬اﺧﺘﻼل ﺧﻮاب‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و ﻋﺪم ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺟﻨﺴﻲ‪.‬‬ ‫ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ‪ :‬ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻣﻮاﺟﻬﺔ ﻓﺮد ﺑﺎ اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در زﻧﺪﮔﻲ‪ ،‬ﺷﻴﻮة ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ اﺻﻄﻼح ﺑﺮاي روشﻫﺎي‬ ‫ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ راﺟﺮ و دﻳﮕﺮان )‪ (1993‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫‪ -‬راﻫﺒﺮد اﻧﻔﺼﺎﻟﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ :‬راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻫﺸﻴﺎراﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﺑﻜﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس‪.‬‬ ‫‪ -‬راﻫﺒﺮد اﺟﺘﻨﺎﺑﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ :‬راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻧﺎﻫﺸﻴﺎراﻧﻪ ﺑﺮاي ﻓﺎﺻﻠﻪ ﮔﺮﻓﺘﻦ و اﺟﺘﻨﺎب از ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس‪ ،‬اﻋﻢ از اﺟﺘﻨﺎب در‬ ‫ﺳﻄﺢ ﺗﻔﻜﺮ و اﻧﻜﺎر وﺟﻮد ﻋﺎﻣﻞ اﺳﺘﺮسزا ﻳﺎ اﺟﺘﻨﺎب در ﺳﻄﺢ ﻋﻤﻞ‪ ،‬اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -‬راﻫﺒﺮد ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ :‬راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻫﺸﻴﺎراﻧﻪ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس و ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪﻛﺎر ﺑﺮده‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -‬راﻫﺒﺮد ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ :‬راﻫﺒﺮدﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ اﺗﺨﺎذ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﺮوز ﻫﻴﺠﺎﻧﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ‬ ‫ﺗﻮأماﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺷﻜﻞ ‪ :‬وﻳﮋﮔﻲ اﺻﻠﻲ اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺷﻜﻞ وﺟﻮد ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ‬ ‫ﺑﺮﺣﺴﺐ ﻳﻚ ﺑﻴﻤﺎري ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺼﺮف دارو ﻳﺎ ﻳﻚ اﺧﺘﻼل رواﻧﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﺗﻮﺟﻴﻪﭘﺬﻳﺮ ﻧﻴﺴﺖ و در ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ -‬ﺷﻐﻠﻲ و ﺳﺎﻳﺮ زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ اﺧﺘﻼل اﻳﺠﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ )اﻧﺠﻤﻦ روانﺷﻨﺎﺳﻲ آﻣﺮﻳﻜﺎ‪.(2000 ،‬‬ ‫ـ اﺿﻄﺮاب ‪ :‬اﺣﺴﺎس رﻧﺞآوري اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺧﻄﺮزاي ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻳﺎ ﺑﺎ اﻧﺘﻈﺎر ﺧﻄﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻴﺰي ﻧﺎﻣﻌﻴﻦ واﺑﺴﺘﻪ اﺳﺖ‬ ‫)دادﺳﺘﺎن‪.(1376 ،‬‬ ‫ـ ﺳﺨﺖروﻳﻲ ‪ :‬ﺳﺨﺖروﻳﻲ‪ ،‬ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاي از وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻣﻨﺰﻟﺔ ﻣﻨﺒﻊ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ روﻳﺪادﻫﺎي‬ ‫اﺳﺘﺮسزاي زﻧﺪﮔﻲ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ از ﺳﻪ ﻣﺆﻟﻔﺔ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺷﺎﻣﻞ " ﺗﻌﻬﺪ "‪ " ،‬ﻛﻨﺘﺮل " و " ﻣﺒﺎرزهﻃﻠﺒﻲ‬ ‫" ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻛﻮﺑﺎﺳﺎ‪ ،‬ﻣﺪي و ﻛﻮﻫﻦ ‪.(1982 ،‬‬ ‫ـ ﺣﻤﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪ :‬ﻳﻜﻲ از راهﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺣﻤﺎﻳﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪة ﺗﻤﺎﻳﻞ ﻓﺮد ﺑﻪ در ﻣﻴﺎن ﮔﺬاﺷﺘﻦ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼﺗﺶ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و ﻃﻠﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ ﺗﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮﺣﻞ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻳﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪﻣﺪاري ‪ :‬ﻳﻜﻲ از راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺘﻤﺮﻛﺰ ﺑﺮ درﮔﻴﺮ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻪﻃﻮر ﻧﻈﺎﻣﺪار و‬ ‫ﻣﻨﻈﻢ اﺳﺖ و ﺷﺎﻣﻞ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎ ﻳﺎ راهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺸﻜﻞ و ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ ﺗﻔﻜﺮ اﻣﻴﺪواراﻧﻪ ‪ :‬راﻫﺒﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ اﻣﻴﺪوار ﺑﻮدن و اﻧﺘﻈﺎر ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺧﻮب و ﻣﺜﺒﺖ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ ﻋﺪم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ‪ :‬راﻫﺒﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻳﺎ ﻛﻢﺗﻮاﻧﻲ ﻓﺮد را ﺑﺮاي درﮔﻴﺮي ﺑﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻣﻨﻌﻜﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد و رﺷﺪ‬ ‫ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي روانﺗﻨﻲ در ﻓﺮد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ـ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻨﺶ ‪ :‬راﻫﺒﺮدي اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺒﻴﻦ ﺗﻼش ﻓﺮد ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از ﺗﻨﺶ و دﺳﺘﻴﺎﺑﻲ ﺑﻪ آراﻣﺶ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ درونرﻳﺰي ‪ :‬ﺗﻤﺎﻳﻞ و اﻗﺪام ﻓﺮد ﺑﻪ ﻧﮕﻬﺪاري ﻣﺸﻜﻞ و ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﻧﺰد ﺧﻮد و ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮدن ﻣﺸﻜﻞ از دﻳﮕﺮان اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ ﻣﺜﺒﺖﻧﮕﺮي ‪ :‬راﻫﺒﺮدي ﻛﻪ ﻧﮕﺮﺷﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻧﺸﺎطاﻧﮕﻴﺰ را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺟﺎري ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ و ﺷﺎﻣﻞ دﻳﺪن ﺟﻨﺒﻪﻫﺎ و اﺑﻌﺎد‬ ‫ﻣﺜﺒﺖ و درﺧﺸﺎن روﻳﺪادﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﻓﺮدي ﺧﻮﺷﺒﺨﺖ ﺗﺼﻮر ﻛﺮدن اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ـ درﻣﺎﻧﺪﮔﻲ آﻣﻮﺧﺘﻪﺷﺪه ‪ :‬ﺑﻲﺗﻔﺎوﺗﻲ و اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻓﺮد در ﻋﻤﻞ و ﻛﻨﺘﺮل زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮﻳﺶ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً از ﺗﺠﺮﺑﻴﺎت‬ ‫ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب و ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي رواﻧﻲ ﻛﻪ در ﻛﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﻣﻮﻓﻖ ﻧﺒﻮده‪ ،‬ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻓﺮﻳﺪﻧﺒﺮگ و ﻟﻮﻳﺲ‪.(1993 ،‬‬  ‫اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﻋﻼﺋﻢ و ﺗﺄﺛﻴﺮات آن‬ ‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﻓﺮد در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﻳﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﺷﺮاﻳﻄﻲ روﺑﻪرو ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎ و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻛﻨﻮﻧﻲ وي ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﻲ‬ ‫ﻧﺪارد‪ ،‬دﭼﺎر ﻋﺪم ﺗﻌﺎدل‪ ،‬ﺗﻌﺎرض و ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎي دروﻧﻲ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺘﺮس ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬ﺳﻠﻴﻪ )‪ (1950‬اﺳﺘﺮس را ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي‬ ‫ﻏﻴﺮاﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺖ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺤﺮكﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﭼﻨﺪان ﻣﻔﻴﺪ ﻧﻴﺴﺖ‪،‬‬ ‫زﻳﺮا ﻣﺎﻫﻴﺖ اﻳﻦ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ ﻛﻪ در آن روي ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪.‬در اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ اﺳﺘﺮس ﻧﺎدﻳﺪه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ روانﺷﻨﺎﺳﺎن را ﺑﺎ ﭼﺎﻟﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ )وﻧﮓ ‪.(1990 ،‬اﺳﺘﺮس در ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ‬ ‫و ﭼﻨﺪﺑﻌﺪي‬ ‫اﺳﺘﺮس ﺳﺎزهاي ﭘﻮﻳﺎ‬ ‫ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ رﻳﺸﻪ دارد و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺮوﻧﻲ وارد ﺷﺪه ﺑﺮ اﺟﺴﺎم اﺷﺎره دارد‪.‬ﻻزاروس و ﻓﻠﻜﻤﻦ )‪ (1984‬ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺮﻳﻔﻲ را در زﻣﻴﻨﺔ‬ ‫اﺳﺘﺮس اراﺋﻪ دادهاﻧﺪ‪ :‬اﺳﺘﺮس راﺑﻄﺔ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﺑﻴﻦ ﺷﺨﺺ و ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن ﺗﻨﺶ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪه‪ ،‬از ﺣﺪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﻓﺮد ﻓﺮاﺗﺮ‬ ‫رﻓﺘﻪ و ﺳﻼﻣﺘﻲ او را در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬در اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﺗﺄﻛﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺳﺘﺮس ﺑﻪ راﺑﻄﺔ ﺗﻨﺶزا ﺑﻴﻦ ﺷﺨﺺ‬ ‫و ﻣﺤﻴﻂ اﺷﺎره دارد و وﻗﺘﻲ ﻓﺮد از ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻳﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﻧﺎﺗﻮان اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﺸﻜﻼت رواﻧﻲ و ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺒﺘﻼ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ اﺻﻄﻼح اﺳﺘﺮس ﺑﻪ ﻣﺤﺮﻛﻲ اﻃﻼ‪ ‬ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ را در ﺷﻨﺎﺧﺖ‪ ،‬ﻫﻴﺠﺎن‪ ،‬رﻓﺘﺎر و ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي اﻳﺠﺎد‬ ‫ﻛﻨﺪ )دﻳﻮﻳﺪﺳﻦ و ﻧﻴﻞ ‪.(1990 ،‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻌﺎرﻳﻒ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﮔﻔﺖ اﺳﺘﺮس روﻳﺪاد ﻳﺎ وﺿﻌﻴﺘﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي رواﻧﻲ‬ ‫ـ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲارﮔﺎﻧﻴﺴﻢ آﺛﺎري زﻳﺎﻧﺒﺎر ﺑﺮﺟﺎي ﻣﻲﮔﺬارد‪.‬‬ ‫اﺳﺘﭗﺗﻮي )‪ (1997‬اﺳﺘﺮس را اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ :‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ اﻟﺰاﻣﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﻓﺮدي و‬ ‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻓﺮاد اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦﻫﺎﻳﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ آن اﺳﺘﺮس ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل راﻧﻨﺪﮔﻲ ﺑﺮاي ﻓﺮدي ﻛﻪ در ﺣﺎل ﻳﺎدﮔﻴﺮي‬ ‫اﺳﺖ‪ ،‬از ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺶزا ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺮاي راﻧﻨﺪة ﺑﺎﺗﺠﺮﺑﻪ راﻧﻨﺪﮔﻲ ﻓﻌﺎﻟﻴﺘﻲ ﺑﺴﻴﺎر آﺳﺎن ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪.‬اﻣﺮوزه‬ ‫اﺳﺘﺮس ﺟﺰﺋﻲ از زﻧﺪﮔﻲ روزﻣﺮه و ﻋﺎدي آدﻣﻲ اﺳﺖ‪.‬ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺗﻤﺪن اﻣﺮوز و ﺻﻨﻌﺘﻲ ﺷﺪن‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﻲروﻳﺔ ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬دﮔﺮﮔﻮﻧﻲ‬ ‫رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﻧﺎﺷﻲ از زﻧﺪﮔﻲ در ﺷﻬﺮﻫﺎي ﺑﺰرگ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﻲ و ﺳﺮ و ﺻﺪا و ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺳﺘﺮس ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﻲ دﮔﺮﮔﻮﻧﻲﻫﺎي زﻳﺎدي را در رواﺑﻂ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺠﺎد ﻛﺮده و ﺳﺒﺐ ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ ﺑﺴﻴﺎري از‬ ‫ﺳﻨﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺣﻤﺎﻳﺖ و ﭘﺸﺘﻴﺒﺎﻧﻲ اﻓﺮاد از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻣﺮوزه زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺸﺘﺮك ﺑﺎ واﻟﺪﻳﻦ ﻳﺎ‬ ‫ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺧﺎﻧﻮادهﻫﺎي ﮔﺴﺘﺮده ﻛﻤﺘﺮ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﻪ اﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻌﻀﻲ از روشﻫﺎي ﺳﻨﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻛﻤﻚ‬ ‫ﻣﻲﻛﺮد ﺗﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻛﻨﺎر ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻓﺮد از اﺳﺘﺮس و ﻧﺤﻮة ﺑﺮﺧﻮرد و روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ‬ ‫آن اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎري دارد‪.‬ﻣﻌﻤﻮﻻً اﺳﺘﺮس زﻣﺎﻧﻲ ﻣﻀﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻓﺮد آن را ﺑﺮاي زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺗﻬﺪﻳﺪﻛﻨﻨﺪه ﺗﻠﻘﻲ ﻛﻨﺪ و‬ ‫در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ روﻳﺎروﻳﻲ ﺑﺎ آن را در اﺧﺘﻴﺎر ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪ ،‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي راﻫﺒﺮدﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪاي ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮس دارد‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي اﺳﺘﺮس‬ ‫ﻧﻘﺶ اﺳﺘﺮسﻫﺎي رواﻧﻲ ــ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮاﻣﻞ ﭘﻴﺪاﻳﺶ و ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‬ ‫و رواﻧﻲ و ﻣﺮگ و ﻣﻴﺮ اﻓﺮاد ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ارﺗﺒﺎط روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ﺑﺎ ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎي ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﭘﻮﺳﺘﻲ‪،‬‬ ‫دﺳﺘﮕﺎه اﻳﻤﻨﻲ و ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن زﺧﻢ ﻣﻌﺪه و ﺳﺮﻃﺎن اﺷﺎره داﺷﺖ‪.‬در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﺟﻮاﻧﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻗﺸﺮي از ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻛﻪ ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در‬ ‫ﻣﻌﺮض اﺳﺘﺮسﻫﺎ و ﻓﺸﺎرﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ و رواﻧﻲ زﻳﺎدي از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﻜﻼت آﻣﻮزﺷﻲ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮرد‬ ‫ﺗﻮﺟﻪ ﺧﺎص ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ‪.‬روﺷﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﺮس ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬رﺿﺎﻳﺖ ﺷﺨﺼﻲ و از ﻫﻤﻪ‬ ‫ﻣﻬﻢﺗﺮ‪ ،‬ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ آﻧﻬﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي اﺳﺘﺮس ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬از اﺧﺘﻼلﻫﺎي زﻳﺴﺖ ـ روانﺷﻨﺎﺳﻲ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺮس را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻧﻮع ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪ :‬ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و رﻓﺘﺎري‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‪ :‬اﺣﺴﺎس اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻨﺶﻫﺎي روانﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ‪ ،‬از ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي‬ ‫ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ اﺳﺘﺮس ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ :‬ﺗﺮﺷﺢ آدرﻧﺎﻟﻴﻦ و ﻧﻮرآدرﻧﺎﻟﻴﻦ ‪ ،‬اﺧﺘﻼل در ﻛﺎرﻛﺮد دﺳﺘﮕﺎه ﮔﻮارش‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ‪ ،‬اﺧﺘﻼل در‬ ‫ﺗﻨﻔﺲ و اﻧﻘﺒﺎض رگﻫﺎي ﺧﻮﻧﻲ‪ ،‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ اﺳﺘﺮس ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‪ :‬ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻤﺮﻛﺰ و ﺗﻮﺟﻪ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺣﺎﻓﻈﺔ ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت و اﻓﺰاﻳﺶ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و ﺣﻮاسﭘﺮﺗﻲ‪ ،‬از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اﺳﺘﺮس ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي رﻓﺘﺎري‪ :‬اﻓﺰاﻳﺶ ﮔﺮﻳﺰ از ﻛﺎر و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ‪ ،‬اﺧﺘﻼل در اﻟﮕﻮي ﺧﻮاب‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺷﻐﻠﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬از‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮﻫﺎي رﻓﺘﺎري اﺳﺘﺮس ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲآﻳﻨﺪ )آﻳﺰﻧﻚ ‪.(2000 ،‬‬ ‫ﺳﻠﻴﻪ )‪ (1950‬ﻳﻜﻲ از ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮاﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در زﻣﻴﻨﺔ اﺳﺘﺮس ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري اﻧﺠﺎم داده اﺳﺖ‪.‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي‬ ‫او ﻧﺸﺎن داده ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن‪ ،‬آﺳﻴﺐ دﻳﺪن ﺑﺎﻓﺖ‬ ‫ﻋﻀﻠﻪ‪ ،‬ﻧﺎزاﻳﻲ‪ ،‬ﺗﻮﻗﻒ رﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎزداري ﺟﻨﺴﻲ و ﺑﺎزداري دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻳﻤﻨﻲ ﺑﺪن ﺷﻮﻧﺪ‪.‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز ﺣﻤﻠﺔ‬ ‫ﻗﻠﺒﻲ و ﺳﻜﺘﺔ ﻣﻐﺰي ﺷﻮد‪.‬ﺑﺎزداري دﺳﺘﮕﺎه اﻳﻤﻨﻲ ﻓﺮد را ﻣﺴﺘﻌﺪ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ اﻧﻮاع ﻋﻔﻮﻧﺖﻫﺎ و ﺣﺘﻲ ﺳﺮﻃﺎن ﻣﻲﻛﻨﺪ)اﺳﺘﻮﻳﻮا و ﻛﺎرﻟﺴﻮن ‪،‬‬ ‫‪.(1993‬ﺳﻠﻴﻪ ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪ ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي رواﻧﻲ ﻣﺘﻌﺪد ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺿﻄﺮاب‪ ،‬اﻓﺴﺮدﮔﻲ‪ ،‬ﻧﻮﻣﻴﺪي‪ ،‬ﺑﻲﻗﺮاري و‬ ‫اﺣﺴﺎس ﻧﺎﺗﻮاﻧﻲ ﻋﻤﻮﻣﻲ در ﺳﺎزشﻳﺎﻓﺘﮕﻲ ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻣﻨﺠﺮ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﺑﺴﻴﺎري از ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻣﻮاردي از ﻗﺒﻴﻞ زﺧﻢ ﻣﻌﺪه‪ ،‬دﻳﺎﺑﺖ‪ ،‬آﺳﻢ‪ ،‬اﺧﺘﻼلﻫﺎي ﭘﻮﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺑﻲﺧﻮاﺑﻲ‪ ،‬ﺳﻨﺪرم رودة ﺗﺤﺮﻳﻚﭘﺬﻳﺮ‪،‬‬ ‫اﺿﻄﺮاب‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻛﺮوﻧﺮ ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬ﻣﻴﮕﺮن‪ ،‬ﺳﺮدردﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ‪ ،‬ﺗﺒﺨﺎلﻫﺎي ﻋﻔﻮﻧﻲ و وﻳﺮوﺳﻲ‪ ،‬ﻋﻔﻮﻧﺖﻫﺎي ادراري‪ ،‬ﺗﻮﻣﻮر‪ ،‬ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ‪،‬‬ ‫ﻫﺮاس ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻛﻠﺴﺘﺮول ﺧﻮن‪ ،‬ﺗﻨﺪﺧﻮﻳﻲ و رﻳﺰش ﻣﻮ را ازﺟﻤﻠﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از اﺳﺘﺮس ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ )ديﻳﺎﻧﮓ ‪.(1994 ،‬‬ ‫ﻛﺎرﻛﺮدﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻚ اﺳﺘﺮس‬ ‫ﺑﺮاي درك ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ ﻧﻈﺮي ﺑﻪ ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﻛﺎر ﺑﺪن اﻧﺴﺎن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪.‬ﺑﺪن ﻣﺎ ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ و‬ ‫ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻳﻚ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻋﻤﺎل ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺣﺮﻛﺖ‪ ،‬ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ﺧﻮاب‪ ،‬ﺧﻮردن و ﻏﻴﺮه ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ در ﺣﺎل‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎﻳﺪ در ﺣﺪود ﻣﻌﻴﻦ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﺎ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﻴﻮﻟﻮژﻳﺴﺖ ﺑﺰرگ ﻓﺮاﻧﺴﻮي در ﺳﺎل ‪ 1859‬ﺧﺎﻃﺮ ﻧﺸﺎن ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺤﻴﻂ داﺧﻠﻲ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺑﺎﻳﺪ ﻫﻤﻮاره ﺑﺮاي‬ ‫ﻛﻠﻮدﺑﺮﻧﺎرد‬ ‫ﭘﺎﺳﺨﺪﻫﻲ ﺑﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺤﻴﻄﻲ آﻣﺎدﮔﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻧﻴﺎزﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ در ﺣﺎل ﺗﻐﻴﻴﺮ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻫﻤﻴﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﻗﻠﺐ‪ ،‬ﻣﻘﺪار اﻛﺴﻴﮋن و ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ آن ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﻫﺮ ﻳﻚ از آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫و‬ ‫ﻧﻴﺴﺖ‬ ‫آن‬ ‫ﺗﺤﻤﻞ‬ ‫ﺑﻪ‬ ‫ﻗﺎدر‬ ‫ﺑﺪن‬ ‫ﻛﻨﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻋﻮارض در ﻓﺮد و ﺣﺘﻲ ﻣﺮگ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬ﻳﻜﻲ از ﺣﺎﻻت ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬زﻣﺎﻧﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻦ‬ ‫ﺗﺠﺎوز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬ﻋﻠﺖ ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻴﻜﺮب‪ ،‬ﺻﺪﻣﺎت ﺑﺪﻧﻲ‪ ،‬آﻟﻮدﮔﻲ ﻫﻮا ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻً از ﻛﺎراﻓﺘﺎدﮔﻲ‬ ‫ﻗﺴﻤﺘﻲ از اﻋﻀﺎي ﺑﺪن در ﻧﺘﻴﺠﺔ ﭘﻴﺮي ﺑﺎﺷﺪ )ﻛﻮﭘﺮ و دﻳﻮي ‪.(2004 ،‬‬ ‫در ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ دﻫﻪﻫﺎي ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﺗﻔﻜﺮ در ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﻧﻘﺶ ﺗﻌﺎرضﻫﺎي دروﻧﻲ در ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي رواﻧﻲ ﺗﻮﺟﻪ‬ ‫ﺷﺪ )وﻳﺖ ﻛﻮور ‪ (1977 ،‬و ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺧﺘﻼلﻫﺎي روانﺗﻨﻲ ﻣﻄﺮح ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬ﻳﻜﻲ از داﻧﺸﻤﻨﺪاﻧﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺷﻜﻞﮔﻴﺮي دﻳﺪﮔﺎه‬ ‫ﺑﻮد‪.‬او در ﺑﺮرﺳﻲﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ اﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ رﺳﻴﺪ اﮔﺮ ﻫﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي از ﺣﺪ ﻣﻌﻴﻨﻲ ﺗﺠﺎوز ﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺪن‬ ‫روانﺗﻨﻲ ﻛﻤﻚ ﻛﺮد واﻟﺘﺮﻛﺎﻧﻦ‬ ‫ﺗﻌﺪﻳﻞﻫﺎي ﻻزم را ﺑﻪﻋﻤﻞ ﻣﻲآورد‪.‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﮔﺴﺘﺮش ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺻﻠﻲ‪ ،‬ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري در ﺑﺪن ﺑﻪوﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪.‬ﺑﻪﻃﻮر‬ ‫ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﻪﻫﻨﮕﺎم اﻫﺪاي ﺧﻮن‪ ،‬ﺳﺎﻳﺮ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ‪ ،‬ﻛﻤﺒﻮد آن را در ﺑﺪن ﺟﺒﺮان ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ؛ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻛﻮﭼﻜﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺳﺮﺧﺮگﻫﺎي‬ ‫ﺑﺪن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺟﺮﻳﺎن ﻗﻠﺐ رخ ﻣﻲدﻫﺪ؛ از ﺳﻠﻮلﻫﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﻻزم وارد دﺳﺘﮕﺎه ﮔﺮدش ﺧﻮن ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪاً ﺑﺎ ﻧﻮﺷﻴﺪن آب ﻳﺎ آبﻣﻴﻮه‬ ‫ﺟﺒﺮان ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺪﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺗﻤﺎم ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﺑﺪن ﺑﻪ اﻧﺪازة ﻛﺎﻓﻲ ﺧﻮن درﻳﺎﻓﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻧﻦ ﺑﻮﻳﮋه ﺑﻪ ﻧﺤﻮة واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﺪن در ﻣﻮاﻗﻊ اﺿﻄﺮاري ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻳﻨﻜﻪ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺪن ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ در‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻣﺨﺎﻃﺮات واﻛﻨﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬او در ﻳﻜﻲ از آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﺧﻮد ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺔ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﮔﺮﺑﻪاي ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﺧﻮرد ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﺳﮓ ﭘﺮداﺧﺖ‪.‬او ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﺮد ﻛﻪ «آدرﻧﺎﻟﻴﻦ « ﺧﻴﻠﻲ ﺳﺮﻳﻊ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن وارد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬درﺿﻤﻦ واﻛﻨﺶ ﺷﺪﻳﺪي در دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫ﻋﺼﺒﻲ ﺳﻤﭙﺎﺗﻴﻚ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬او ﺗﺎ آن زﻣﺎن ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ واﻗﻒ ﻧﺒﻮد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺑﺎ ﺗﺮﺷﺢ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﻳﻜﺴﺎن ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ ﺑﻪﻧﺎم‬ ‫»ﻧﻮرآدرﻧﺎﻟﻴﻦ « ﻋﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ دو ﻫﻮرﻣﻮن ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﺘﻨﻮﻋﻲ از ﻗﺒﻴﻞ اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﺮﻋﺖ ﮔﺮدش ﺧﻮن‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻴﺰان ﻗﻨﺪ‬ ‫ﺗﻘﻮﻳﺖ‬ ‫ﺧﻮن‪،‬‬ ‫ﻟﺨﺘﻪﺷﺪن‬ ‫ﻣﻜﺎﻧﻴﺴﻢ‬ ‫ﺗﺴﺮﻳﻊ‬ ‫ﺧﻮن‪،‬‬ ‫ﻋﻀﻼﻧﻲ‪ ،‬ﺗﻨﺪﺷﺪن ﺗﻨﻔﺲ‪ ،‬ورود ﺳﻠﻮلﻫﺎي ﺧﻮﻧﻲ از ﻣﺨﺰن ذﺧﻴﺮة ﺧﻮد ﺑﻪﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن و ﺣﺴﺎسﺗﺮ ﺷﺪن ﺣﻮاس ﭘﻨﺠﮕﺎﻧﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﻣﺪت‪ ،‬ﻛﺎر دﺳﺘﮕﺎه ﻫﺎﺿﻤﻪ ﻛﻪ ﻏﻴﺮﻻزم اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻮﻗﺖ ﻣﺘﻮﻗﻒ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ او ﻣﺘﻮﺟﻪ ﺷﺪ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻣﻔﻴﺪ و‬ ‫ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬ﭘﺰﺷﻜﺎن ﻧﻴﺰ ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ آن ﺗﻐﻴﻴﺮات اﻧﻄﺒﺎﻗﻲاﻧﺪ و ﻣﻮﺟﺐ اداﻣﺔ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺣﻴﺎﺗﻲ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺗﺤﻮل اﺳﺎﺳﻲ در ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺮس و ﻧﻘﺶ ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪة آن در ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺪﻳﻮن ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﺳﻠﻴﻪ اﺳﺖ‪.‬ﺳﻠﻴﻪ )‪ (1950‬ﺗﻨﺶ را ﺑﻪﻣﺜﺎﺑﺔ‬ ‫ﺣﺎﻟﺘﻲ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت ﻳﻚ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﻇﺎﻫﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ اﺳﺘﺮس ﺑﺎ ﺗﻮاﻟﻲ ﺣﻮادث وﻳﮋهاي آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪.‬او اﻳﻦ ﺗﻮاﻟﻲ را‬ ‫)‪ (GAS‬ﻧﺎﻣﻴﺪ و در آن ﺳﻪ ﮔﺎم را ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮد‪:‬‬ ‫در اﺻﻄﻼح ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﺳﺎزﮔﺎري ﻛﻠﻲ‬ ‫ﮔﺎم اول «واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار« ‪ ،‬ﮔﺎم دوم «ﭘﺎﻳﺪاري« و ﮔﺎم ﺳﻮم «ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ« اﺳﺖ‪.‬واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار از ﻧﻈﺮ ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژي‪ ،‬ﭘﺎﺳﺦ ﭘﻴﭽﻴﺪهاي‬ ‫اﺳﺖ ﻛﻪ از آﻧﭽﻪ ﺳﻠﻴﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎر ﻣﻲﻧﺎﻣﻴﺪ‪ ،‬ﻣﻨﺸﺄ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎري ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪» ،‬واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار« را ﺑﻪدﻧﺒﺎل ﺧﻮاﻫﺪ‬ ‫داﺷﺖ‪.‬اﺣﺘﻤﺎﻻً آﺷﻨﺎﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼﺮ واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار ﺗﺮﺷﺢ آدرﻧﺎﻟﻴﻦ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن اﺳﺖ‪.‬ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺪﻧﻲ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ ﺻﻮرت‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد؛ ﺗﻨﻔﺲ ﺗﻨﺪﺗﺮ ﺷﺪه و ﺧﻮن از ﭘﻮﺳﺖ و اﺣﺸﺎ ﺑﻪ ﻣﺎﻫﻴﭽﻪﻫﺎ و ﻣﻐﺰ ﺟﺎري ﻣﻲﺷﻮد؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬دﺳﺖﻫﺎ و ﭘﺎﻫﺎ ﺳﺮدﺗﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ در ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از ﺑﺪن )ﺑﻮﻳﮋه ﻣﺎﻫﻴﭽﻪﻫﺎ( ﺗﻮزﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ واﻛﻨﺶ در اﻳﻦ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺿﻄﺮاري ﻧﻴﺎز دارﻧﺪ‪.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ‬ ‫اﻳﻨﻬﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪﺷﺪة دﻳﮕﺮي وﺟﻮد دارﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺎ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪة آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺴﺘﻴﻢ‪.‬در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﺸﺪار ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ ‪،‬‬ ‫ﻫﻴﭙﻮﺗﺎﻻﻣﻮس ــ ﻳﻜﻲ از ﻣﺮاﻛﺰ ﻣﻐﺰي ﻛﻪ اﺣﺴﺎﺳﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺗﺮس‪ ،‬ﺧﺸﻢ‪ ،‬ﻧﺸﺎط و ﻧﺎاﻣﻴﺪي را در ﻛﻨﺘﺮل دارد ــ ﻋﻨﺼﺮ اﺻﻠﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﻣﻐﺰ واﻛﻨﺶ «ﺧﻄﺮي« را ﺛﺒﺖ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻴﭙﻮﺗﺎﻻﻣﻮس اﺧﻄﺎر اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﻏﺪة ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ‪.‬ﻫﻴﭙﻮﻓﻴﺰ‬ ‫ﺑﺮاي ﻓﻌﺎل ﻛﺮدن ﻏﺪة آدرﻧﺎل ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم ‪) ACTH‬ﻫﻮرﻣﻮن ﻣﺤﺮك ﻗﺸﺮ ﻏﺪة ﻓﻮِ ﻛﻠﻴﻮي( ﺗﺮﺷﺢ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬اﻳﻦ ﻏﺪهﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﻪ ﻧﻮﺑﺖ‬ ‫ﻣﺎدهاي ﺑﻪ ﻧﺎم ﻛﻮرﺗﻴﻜﻮﺋﻴﺪ در ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮن ﺗﺮﺷﺢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﭘﻴﺎمﻫﺎﻳﻲ را ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﻏﺪد و اﻋﻀﺎ ﺣﻤﻞ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎري ﻣﺸﺨﺺ ﺷﻮد و ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻫﺸﺪار ﺑﻪوﺟﻮد آﻳﺪ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﺷﺒﻜﺔ ﻓﻌﺎل‪ ،‬ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻫﻮرﻣﻮﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬ﻛﺎﻧﻦ درﻳﺎﻓﺖ ﻛﻪ‬ ‫ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺼﺎب ﺧﻮد ﻛﺎر )‪ (ANS‬و ﻳﻚ رﺷﺘﻪ ﺷﺒﻜﻪﻫﺎي ﻋﺼﺒﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻋﻀﺎي داﺧﻞ ﺑﺪن را ﺑﻪﻫﻢ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻧﻴﺰ وارد‬ ‫ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺳﻴﺴﺘﻢ اﻋﺼﺎب ﺧﻮدﻛﺎر ﭘﻴﺎمﻫﺎ را ﺑﻪ ﻏﺪد ﻓﻮِ ﻛﻠﻴﻮي ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ آدرﻧﺎﻟﻴﻦ ﺗﺮﺷﺢ و ﺳﺒﺐ ﺳﺮﻋﺖ ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ‬ ‫و ﺗﻨﻔﺲ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻛﺎﻧﻦ اﺻﻄﻼح واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري را ﻧﻴﺰ ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬واﻛﻨﺸﻲ را ﻛﻪ او ﻧﺸﺎن داد‪ ،‬ﻛﻮﺷﺸﻲ ﺑﻮد ﺑﺮاي ﺗﻀﻤﻴﻦ ﺑﻘﺎي اﻋﻀﺎي‬ ‫ﺑﺪن ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺻﻞ «ﺟﻨﮓ ﻳﺎ ﻓﺮار «‪ ،‬ﻳﻌﻨﻲ در ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮي ﺑﺰرگ ﻣﺠﻤﻮﻋﺔ اﻋﻀﺎي ﻣﻮﺟﻮد زﻧﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻣﺒﺎرزه ﻳﺎ از آن‬ ‫ﻓﺮار ﻛﻨﺪ‪.‬در ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﻧﺴﺎن اﻳﻦ واﻛﻨﺶ در ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﻴﻦ اﺳﺘﻌﺪاد ژﻧﺘﻴﻜﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺤﻴﻄﻲ وارد ﻋﺮﺿﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻓﺮار ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬از ﻃﺮف دﻳﮕﺮ‪ ،‬ﺣﺘﻲ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻲ از ﻗﺒﻴﻞ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺧﺎﻧﮕﻲ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ در ﺗﻨﮕﻨﺎ ﻗﺮار ﮔﻴﺮﻧﺪ‪،‬‬ ‫ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﻪﺻﻮرت وﺣﺸﺘﻨﺎﻛﻲ ﺑﺠﻨﮕﻨﺪ‪.‬واﻛﻨﺶ اﺿﻄﺮاري ﻛﺎﻧﻦ ﺧﺎصﺗﺮ و در ﺣﻴﻦ ﺣﺎل ﮔﺴﺘﺮدهﺗﺮ از ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻫﺸﺪار ﺳﻠﻴﻪ اﺳﺖ‬ ‫)ﻛﺎﻧﻦ‪.(1936 ،‬‬ ‫ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺰ در اﺛﺮ واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار اﻳﺠﺎد ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪.‬ﻳﻜﻲ ﻛﺸﺶ ﻋﻀﻼﻧﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻨﻴﻦ ﻛﺸﺸﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ در ﻧﺎﺣﻴﺔ اﻧﺘﻬﺎﻳﻲ ﭘﺸﺖ‪،‬‬ ‫ﮔﺮدن و ﺷﺎﻧﻪﻫﺎ رخ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺮدرد ﺑﺮوز ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ اﻳﻦ ﻛﺸﺶ اﻏﻠﺐ ﭘﺲ از ﺣﺬف ﺷﺪن واﻛﻨﺶ اﺧﻄﺎر ﻛﻪ ﻣﺴﺒﺐ‬ ‫اﺻﻠﻲ آن اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﺑﺎﻗﻲ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻳﻜﻲدﻳﮕﺮ از ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار‪ ،‬ﺗﺮﺷﺢ اﺳﻴﺪ ﻫﻴﺪروﻛﻠﺮﻳﻚ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺮاي ﺟﺬب ﻏﺬا در ﻣﻌﺪه ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪.‬ﻫﺮﮔﺎه‬ ‫اﺳﻴﺪ ﺗﺮﺷﺢ ﺷﻮد و ﻣﻌﺪه ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﺨﺎط داﺧﻠﻲ ﻣﻌﺪه‪ ،‬ﻣﺮي و ﺑﺨﺶ ﻓﻮﻗﺎﻧﻲ رودهﻫﺎ را ﺑﺴﻮزاﻧﺪ‪.‬ﺳﻮﺧﺘﻦ ﻧﺴﻮج در اﻳﻦ‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺑﻴﺶ از ﻳﻚ دورة زﻣﺎﻧﻲ ﺗﻜﺮار ﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ رﺷﺪ زﺧﻢ ﻣﻌﺪه ﻣﻨﺘﻬﻲ ﺷﻮد‪.‬دﻗﻴﻘﺎً وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻧﻴﺰ در ﺳﻴﺴﺘﻢ‬ ‫ﻗﻠﺒﻲ و ﻋﺮوﻗﻲ ﺑﻪوﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺗﺤﺮﻳﻚﻫﺎي ﻣﺪاوم در ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻫﺸﺪار ﺑﻪ ﺑﺮوز اﻣﺮاض ﻗﻠﺒﻲ و ﻋﺮوﻗﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﺣﺘﻲ ﺣﻤﻠﻪﻫﺎي ﻗﻠﺒﻲ ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬ﺷﮕﻔﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ واﻛﻨﺶﻫﺎي ﻫﺸﺪار در ﻣﻴﺎن ﻣﺪﻳﺮان و ﺷﺎﻏﻼن ﺣﺮﻓﻪﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﻲ ﺑﻪ زﺧﻢﻣﻌﺪه ﻳﺎ‬ ‫اﻣﺮاض ﻗﻠﺒﻲ ﻣﻨﺠﺮ ﻣﻲﺷﻮد )ﺷﻔﺮ ‪.(1982 ،‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ )واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار( ﺗﺪاوم ﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻓﺮد وارد ﻣﺮﺣﻠﺔ ﺑﻌﺪ ﻳﻌﻨﻲ ﻣﺮﺣﻠﺔ‬ ‫ﭘﺎﻳﺪاري ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫در ﻣﺮﺣﻠﺔ دوم ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﺳﺎزﮔﺎري ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺪن ﺑﺮاي ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎر ﺑﺴﻴﺞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮﺟﺴﺘﺔ واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار در ﻃﻲ اﻳﻦ‬ ‫دوره ﻧﺎﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲﮔﺮدد و ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺪن درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﺸﺪت ﺑﺎ ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺸﺎر ﻣﺒﺎرزه ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﻋﺎدي ﻣﺮاﺟﻌﻪ ﻛﺮده اﺳﺖ‪.‬در‬ ‫اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺑﻪﻃﻮل اﻧﺠﺎﻣﺪ‪.‬اﮔﺮ اﻋﻀﺎي ﺑﺪن ﺑﺮاي ﻣﺪﺗﻲ ﻃﻮﻻﻧﻲ ﺑﺴﻴﺞ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ذﺧﺎﻳﺮ‬ ‫ﺑﺘﺪرﻳﺞ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ ﭼﻨﻴﻦ اﺗﻔﺎﻗﻲ روي دﻫﺪ‪ ،‬آﻏﺎز ورود ﺑﻪ آﺧﺮﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﻛﻠﻲ ﻳﻌﻨﻲ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﭘﺎﻳﺪاري ﻛﺎﻣﻞ ﺷﺪه و ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ وارد ﻋﻤﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬دوﺑﺎره ﺑﺪن ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﺸﺎﻧﻪﻫﺎي واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار ﻇﺎﻫﺮ‬ ‫ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬ﻣﻬﻢﺗﺮ آﻧﻜﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﺮدﻟﻴﻞ اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﺪﻳﻦ ﻣﻌﻨﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺪن ﺑﻪ ﺣﺪ زﻳﺎدي در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﻣﺮاض و اﺧﺘﻼل در ﻛﺎرﻛﺮد اﻋﻀﺎﻳﺶ‬ ‫آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﻳﻦ ﻫﻤﺎن ﺟﺎﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻣﺮاض ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺮس ﺑﺘﺪرﻳﺞ آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪﻛﻪ ﺳﻠﻴﻪ ﺧﺎﻃﺮﻧﺸﺎن ﻣﻲﺳﺎزد‪ ،‬راﻫﻲ ﺑﺮاي ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از ﻧﺸﺎﻧﮕﺎن ﺳﺎزﮔﺎري ﻛﻠﻲ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ وﺟﻮد ﻧﺪارد‪.‬واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار‬ ‫ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻌﺪاد ﺑﻲﺷﻤﺎري از ﻋﻮاﻣﻞ ﻓﺸﺎر‪ ،‬ﭼﻪ ﻣﺜﺒﺖ و ﭼﻪ ﻣﻨﻔﻲ‪ ،‬ﺗﻜﺮار ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬ﻫﻴﺠﺎن‪ ،‬ﺷﺎدي و ﺧﻮﺷﺤﺎﻟﻲ‬ ‫ﻏﻴﺮﻣﻨﺘﻈﺮه ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻏﻢ و اﻧﺪوه ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ ﺑﺎ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار را ﻣﻮﺟﺐ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺗﻜﺮار ﺗﻈﺎﻫﺮات واﻛﻨﺶ ﻫﺸﺪار و ﺣﺘﻲ‬ ‫ﺗﻬﺎﺟﻤﺎت ﻣﻜﺮر در ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻣﻘﺎوﻣﺖ و ﭘﺎﻳﺪاري ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺤﻤﻞاﻧﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺳﻴﺮ ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﺔ ﻓﺮﺳﻮدﮔﻲ ﺧﻄﺮﻧﺎك اﺳﺖ )ﺷﻔﺮ‪.(1982 ،‬‬ ‫ﭼﺮﺧﺔ اﺳﺘﺮس‬ ‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ اﺷﺎره ﺷﺪ‪ ،‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا اداﻣﻪ ﻳﺎﺑﻨﺪ‪ ،‬در ﺑﺪن اﻧﺴﺎن آﺛﺎر درازﻣﺪت رﻓﺘﺎري‪ ،‬ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‪ ،‬ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ و ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ ‫)ﺗﻔﻜﺮي( رخ ﻣﻲدﻫﺪ و اﮔﺮ اﻳﻦ آﺛﺎر ﻣﺎﻧﻊ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻣﺤﻴﻂ ﻳﺎ ﻣﻮﺟﺐ ﻧﺎراﺣﺘﻲ و ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ ﺷﺪﻧﺪ‪ ،‬ﺧﻮد ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﺗﺒﺪﻳﻞ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در ﻧﻤﻮدار ‪1‬ـ‪ 1‬ﭼﺮﺧﺔ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ و در ﻧﻤﻮدار ‪2‬ـ‪ 1‬ﭼﺮﺧﺔ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ در ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس‬ ‫در زﻧﺪﮔﻲ اﻣﺮوزي ﺑﻴﺶ از ﻫﺮ زﻣﺎن دﻳﮕﺮ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس و ﻋﻮارض ﻧﺎﺷﻲ از آن ﻫﺴﺘﻴﻢ‪.‬ﻫﻤﺔ ﻣﺎ ﻛﻢ و ﺑﻴﺶ ﺑﻪﻃﻮر ﺧﻮاﺳﺘﻪ ﻳﺎ‬ ‫ﻧﺎﺧﻮاﺳﺘﻪ در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ اﺳﺘﺮسﻫﺎي رواﻧﻲ ﻣﺘﻌﺪدي ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪه ﻳﺎ ﻣﻲﺷﻮﻳﻢ‪.‬اﺳﺘﺮس در ﻫﺮ ﺳﻦ‪ ،‬رﻧﮕﻲ ﺧﺎص ﺑﻪﺧﻮد‬ ‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﺮدم ﺑﺮ اﻳﻦ ﮔﻤﺎناﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻔﻬﻮم اﺳﺘﺮس را ﻣﻲداﻧﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ ﻋﺪة ﻧﺴﺒﺘﺎً ﻣﻌﺪودي از آن درك ﺻﺤﻴﺤﻲ دارﻧﺪ و از‬ ‫آﺛﺎر آن در ﺑﺪن و راهﻫﺎي ﻛﻨﺘﺮل آن آﮔﺎﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫روﻳﺪادﻫﺎي ﺑﺪ و ﻧﺎﮔﻮار در زﻧﺪﮔﻲ ﻫﺮ ﻓﺮدي اﺗﻔﺎ‪ ‬ﻣﻲاﻓﺘﻨﺪ؛ روﻳﺪادﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ آراﻣﺶ ﺟﺴﻤﻲ و رواﻧﻲ ﺷﺨﺺ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﻣﻲزﻧﻨﺪ و‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻣﻮﺟﺐ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ وي ﺑﺮاي رﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ روشﻫﺎ و راهﺣﻞﻫﺎﻳﻲ ﺑﻪﻛﺎر ﮔﻴﺮد‪.‬اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ در اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﭘﻴﺶ‬ ‫ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﻨﺶزا در ﻫﺮ ﻋﺼﺮي ﺑﻪ ﺷﻜﻠﻲ ﺧﺎص ﺟﻠﻮه ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل اﻧﺴﺎن ﻣﺎﻗﺒﻞ ﺗﺎرﻳﺦ از ﺣﻤﻠﺔ ﺣﻴﻮاﻧﺎت وﺣﺸﻲ ﻳﺎ‬ ‫ﻣﺮگ در اﺛﺮ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎ ﻳﺎ ﺑﻴﻤﺎري‪ ،‬اﺳﺘﺮسﻫﺎي زﻳﺎدي را ﺗﺤﻤﻞ ﻣﻲﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا در ﺑﺮﻫﻪﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت ﻧﻴﺰ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮدهاﻧﺪ‪.‬زﻣﺎﻧﻲ ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎري ﻃﺎﻋﻮن ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﻨﺶزا ﺑﻮد‪،‬‬ ‫وﻟﻲ اﻣﺮوزه اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ اﻳﺪز و ﺳﺮﻃﺎن ﺑﺮاي ﻣﺮدم ﺗﻨﺶزاﺳﺖ‪.‬ﺑﺮاﺳﺎس ﺷﻮاﻫﺪ ﻣﻮﺟﻮد در ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﻣﺸﻜﻼت ﻧﺎﺷﻲ از‬ ‫روﻳﺪادﻫﺎي ﺗﻨﺶزا ﺑﻮﻳﮋه در ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﻨﻌﺘﻲ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﺔ ﻏﺮﺑﻲ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ )ﭘﺎول و ان راﻳﺖ ‪ ،(1991 ،‬ﺗﺎ ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ‬ ‫از ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان‪ ،‬ﻋﺼﺮ ﻣﺎ را " ﻋﺼﺮ اﺳﺘﺮس " ﻧﺎﻣﻴﺪهاﻧﺪ )ﮔﻠﺪﺑﺮﮔﺮ و ﺑﺮزﻧﺘﻴﺰ ‪.(1992 ،‬‬ ‫ﭼﺮﺧﻪ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي رﻓﺖ و آﻣﺪﻫﻤﻪ روزه‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻛﺎر‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫از ﺣﻮﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي درد‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎر اﺳﺘﺮس‬ ‫ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ )ﻣﺜﻼً‬ ‫ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ )ﻣﺜﻼً‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻮﻟﻮژﻳﻜﻲ‬ ‫رﻓﺘﺎري )ﻣﺜﻼً‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ آﺷﻔﺘﮕﻲ‪،‬‬ ‫اﺿﻄﺮاب ‪،‬‬ ‫)ﻣﺜﻼً ﻛﺸﺶ‬ ‫ﭘﺮﺧﻮري و‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻤﺮﻛﺰ‬ ‫اﻓﺴﺮدﮔﻲ و‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﭽﻪاي زﻳﺎد‪،‬‬ ‫زﻳﺎدهروي در‬ ‫ﺣﻮاس(‬ ‫ﺧﺸﻢ زﻳﺎد(‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺧﻮن ﺑﺎﻻ و‬ ‫ﻣﺼﺮف اﻟﻜﻞ(‬ ‫ﺿﺮﺑﺎن ﻗﻠﺐ ﺗﻨﺪ(‬ ‫اﺧﺘﻼﻻت ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼﻻت ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼﻻت ﭘﺰﺷﻜﻲ‬ ‫اﺧﺘﻼﻻت رﻓﺘﺎري‬ ‫)ﻣﺜﻼً ﻣﺸﻜﻼت‬ ‫)ﻣﺜﻼً اﺿﻄﺮاب‬ ‫)ﻣﺜﻼً ﺳﺮدردﻫﺎ‪،‬‬ ‫)ﻣﺜﻼً ﭼﺎﻗﻲ‬ ‫ﺣﺎﻓﻈﻪ‪ ،‬اﻓﻜﺎر‬ ‫و اﻓﺴﺮدﮔﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶ ﻫﺎي زﻳﺎد‪،‬‬ ‫و اﻟﻜﻠﻴﺴﻢ(‬ ‫وﺳﻮاﺳﻲ و‬ ‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ‬ ‫و ﺑﻴﻤﺎري ﻗﻠﺒﻲ(‬ ‫اﺧﺘﻼﻻت ﺧﻮاب‬ ‫و ﺑﻴﻤﺎري رواﻧﻲ(‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺑﺎروري‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ‬ ‫ﻛﺎﻫﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدار ‪ - 1 - 1‬ﭼﺮﺧﺔ ﭘﺮﻳﺸﺎﻧﻲ )ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ‪(1374 ،‬‬  ‫ﭼﺮﺧﺔ ﺳﻼﻣﺘﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي رﻓﺖ و آﻣﺪﻫﻤﻪ روزه‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﻛﺎر‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫از ﺣﻮﻣﻪ ﺑﻪ ﺷﻬﺮ و ﺑﺎﻟﻌﻜﺲ‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي درد‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺗﺼﻤﻴﻢﮔﻴﺮي‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪه ﺗﻨﺪرﺳﺘﻲ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﺒﻚ زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎراﻧﻪ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎراﻧﻪ‬ ‫ﭘﺎﺳﺦﻫﺎي ﺳﺎزﮔﺎراﻧﻪ‬ ‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ و ﻫﻴﺠﺎﻧﻲ )ﻣﺜﻼً‬ ‫ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ )ﻣﺜﻼً ﺗﻐﺬﻳﻪ‪،‬‬ ‫رﻓﺘﺎري )ﻣﺜﻼً‬ ‫ﺑﻲﺧﻄﺮي ﺗﻨﺶزاﻫﺎ‪،‬‬ ‫ورزش و اﺳﺘﺮاﺣﺖ(‬ ‫ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰي زﻣﺎﻧﻲ(‬ ‫ﺑﺎزﺳﺎزي ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ(‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺳﻼﻣﺖ رواﻧﻲ و‬ ‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﺳﻼﻣﺖ ﺑﺪﻧﻲ و‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ‪،‬‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ‬ ‫ﺣﺮﻣﺖ ﻧﻔﺲ و‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي آﻳﻨﺪه‬ ‫ﺑﻴﻤﺎري‬ ‫اﻋﺘﻤﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺲ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎروري‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺷﺎدﻣﺎﻧﻲ‬ ‫اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﻤﻴﻤﻴﺖ‬ ‫ﻧﻤﻮدار ‪ - 1 - 2‬ﭼﺮﺧﺔ ﺳﻼﻣﺘﻲ )ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻣﺤﻲاﻟﺪﻳﻦ‪(1374 ،‬‬ ‫اﺳﺘﺮس در ﺷﺮاﻳﻂ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ‪.‬ﺗﺤﻮﻻت ﺳﺮﻳﻊ در ﺑﺴﻴﺎري از زﻣﻴﻨﻪﻫﺎ‪ ،‬رﺷﺪ روزاﻓﺰون ﺟﻤﻌﻴﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ در‬ ‫آداب و رﺳﻮم اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺧﻮﻳﺸﺎوﻧﺪان‪ ،‬ﺷﻜﺴﺖ و ﻧﺎﻛﺎﻣﻲ‪ ،‬ازدواج‪ ،‬ﻃﻼ‪ ،‬ﻣﺴﻜﻦ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت‪ ،‬اﺧﺘﻼﻓﺎت‬ ‫زﻧﺎﺷﻮﻳﻲ‪ ،‬ﻧﺎﺳﺎزﮔﺎريﻫﺎي ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر‪ ،‬ﺻﺪﻣﺎت ﺟﺴﻤﻲ ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬اﻋﻤﺎل ﺟﺮاﺣﻲ‪ ،‬ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺻﻌﺐاﻟﻌﻼج‪ ،‬زﻧﺪاﻧﻲ ﺷﺪن و ﻣﺮگ ﻋﺰﻳﺰان‬ ‫ﻫﻤﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﻨﺸﺄ ﺑﺮوز ﻣﺸﻜﻼت و ﻧﺎراﺣﺘﻲﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي ﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ از آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺟﻨﺒﺔ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و ﺑﺮﺧﻲ ﺟﻨﺒﺔ رواﻧﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﺤﺮانﻫﺎ‪ ،‬ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ و ﻛﻮﺗﺎهﻣﺪت و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﺗﺪرﻳﺠﻲ و ﻃﻮﻻﻧﻲﻣﺪتاﻧﺪ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ اﺳﺘﺮس ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻢ ﺑﺮاي اﻧﺴﺎن ﻣﻔﻴﺪ اﺳﺖ‪،‬‬ ‫ﭼﺮاﻛﻪ ﻳﺎدﮔﻴﺮي را ﭘﺎﻳﺪارﺗﺮ‪ ،‬ﺣﺎﻓﻈﻪ را ﻧﻴﺮوﻣﻨﺪﺗﺮ و ﻋﻤﻠﻜﺮد را ﺑﻬﺘﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ‪ ،‬اﺳﺘﺮس ﻣﺜﺒﺖ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻣﺤﺮﻛﺔ ﻻزم را ﺑﺮاي‬ ‫رﻋﺎﻳﺖ ﺗﻘﺪم و ﺗﺄﺧﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎ ﻳﺎ اﺗﻤﺎم ﺑﻪ ﻣﻮﻗﻊ ﻛﺎرﻫﺎ ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد‪.‬ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲﻛﻪ در ﻓﺮد اﺣﺴﺎس ﻛﻨﺘﺮل وﺟﻮد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺮس‬ ‫ﺳﻮدﻣﻨﺪ واﻗﻊ ﻣﻲﺷﻮد )ديﻳﺎﻧﮓ‪.(1994 ،‬‬ ‫ﻫﻠﻤﺰ و راﻫﻪ )‪ (1967‬ﺗﺄﺛﻴﺮ وﻗﺎﻳﻊ زﻧﺪﮔﻲ را در ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬آﻧﺎن درﻳﺎﻓﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎران ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ از وﻗﻮع‬ ‫ﺑﻴﻤﺎري وﻗﺎﻳﻊ اﺳﺘﺮسآﻣﻴﺰي را در زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬ﺑﺮ اﻳﻦ اﺳﺎس آﻧﺎن «ﻣﻘﻴﺎس درﺟﻪﺑﻨﺪي اﻧﻄﺒﺎ‪ ‬ﻣﺠﺪد اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ« را ﺑﺮاي‬ ‫ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ )‪ 43‬واﻗﻌﻪ( زﻧﺪﮔﻲ اﻓﺮاد در ﺷﺶ ﻳﺎ دوازده ﻣﺎه اﺧﻴﺮ ﻃﺮاﺣﻲ ﻛﺮدﻧﺪ‪.‬ﻫﻠﻤﺰ و راﻫﻪ اﻳﻦ وﻗﺎﻳﻊ را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬ ‫ﻣﻴﺰان اﺛﺮآﻧﻬﺎ درﺟﻪﺑﻨﺪيﻛﺮدﻧﺪ‪.‬در اﻳﻦ ﻣﻘﻴﺎس ﺑﻪﻣﺮگ ﻫﻤﺴﺮ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻧﻤﺮه ﻳﻌﻨﻲ ‪ 100‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻫﻠﻤﺰ و راﻫﻪ )‪ ،(1967‬ﻫﺮﮔﻮﻧﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ اﻋﻢ از ﻣﻄﻠﻮب ﻳﺎ ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺗﻨﺶزا ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﺮاﺳﺎس ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي ﻣﺎرﺗﻴﻦ )‪،(1989‬‬ ‫اﻓﺮادي ﻛﻪ در ﻃﻲ ﻳﻚ ﺳﺎل ﺑﻴﺶ از ‪ 300‬واﺣﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻘﻴﺎس ﻫﻠﻤﺰ و راﻫﻪ را در زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ در‬ ‫ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ اﺑﺘﻼ ﺑﻪ ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ و رواﻧﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪.‬ﺣﻤﻼت ﻗﻠﺒﻲ‪ ،‬دﻳﺎﺑﺖ‪ ،‬آﺳﻢ‪ ،‬اﺿﻄﺮاب و اﻓﺴﺮدﮔﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻳﻦ‬ ‫ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲروﻧﺪ‪.‬وﻗﺎﻳﻊ ﺗﻨﺶزاي زﻧﺪﮔﻲ ﺣﺘّﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ در ﺑﺮوز ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎﻛﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺮﻃﺎن ﻧﻘﺶ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪،‬‬ ‫ﻛﻤﺎاﻳﻨﻜﻪ ﺳﺮﻃﺎن در ﻣﻴﺎن زوجﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻃﻼ‪ ‬ﮔﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ و زﻧﺎن ﺑﻴﻮه ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ اﻓﺮاد ﻣﺸﺎﻫﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ اﻳﻦ‬ ‫ﻣﻮﺿﻮع ﻧﺴﺒﺖ داد ﻛﻪ اﻓﺮاد ﻣﺠﺮد اﺣﺘﻤﺎﻻً ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻓﻘﺪان ﺣﻤﺎﻳﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﺳﺘﺮس ﺑﻴﺸﺘﺮي را ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﺤﻮة ﭘﺎﺳﺦ ﻳﺎ واﻛﻨﺶ ﺑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺰان ﺑﺮوز ﺣﺎﻟﺖﻫﺎي ﻣﺜﺒﺖ ﻳﺎ ﻣﻨﻔﻲ در اﻓﺮاد ﻧﻘﺶ دارد‪.‬اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎي‬ ‫ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺳﺒﻚﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬ﭘﺲ از وﻗﻮع روﻳﺪاد ﺗﻨﺶزا ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد ﻣﻲﻛﻮﺷﻨﺪ ﻳﻚ ﻳﺎ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺳﺒﻚ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ را ﺑﻪﻛﺎر ﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ در ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي دﺷﻮار و ﻛﺎﻫﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮات ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﺳﺘﺮس ﺑﻪ آﻧﺎن ﻛﻤﻚ ﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﺷﻴﻮهﻫﺎﻳﻲ‬ ‫ﻛﻪ ﻓﺮد ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس اﻧﺘﺨﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺰﺋﻲ از ﻧﻴﻤﺮخ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي وي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي‬ ‫روشﻫﺎيﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ درﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪،‬ﻣﻤﻜﻦاﺳﺖ ﻣﻮﺟﺐاﻓﺰاﻳﺶ آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﺷﻮد؛ درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ ﺑﻪﻛﺎرﮔﻴﺮي ﺷﻴﻮهﻫﺎي‬ ‫ﻣﻨﺎﺳﺐﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺜﺒﺘﻲ را ﺑﻪدﻧﺒﺎل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻮاردي از ﻗﺒﻴﻞ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﺟﺴﻤﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻃﺮز ﺑﺮداﺷﺖ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي و ﺗﺠﺎرب ﭘﻴﺸﻴﻦ اﻓﺮاد در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﭘﺎﺳﺦدﻫﻲ آﻧﺎن ﺑﻪ اﺳﺘﺮس ﻧﻘﺶ‬ ‫دارد‪.‬ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭘﻴﺶﮔﻔﺘﻪ‪ ،‬ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺑﺮﺧﻲ اﻓﺮاد ﻣﻮﻗﻌﻴﺘﻲ را ﺗﻨﺶزا ﺑﻪﺷﻤﺎر آورﻧﺪ‪ ،‬درﺣﺎﻟﻲﻛﻪ دﻳﮕﺮان ارزﻳﺎﺑﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ از‬ ‫آن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﺑﺪﻳﻦﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻧﺤﻮة ارزﻳﺎﺑﻲ و ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ادراك ﺷﺨﺺ از ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺮوز ﻋﻮارض اﺳﺘﺮس‬ ‫ﺗﻌﻴﻴﻦﻛﻨﻨﺪه ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد )اﺳﺘﻮﻳﻮا و ﻛﺎرﻟﺴﻮن‪.(1993 ،‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس‬ ‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻌﺎرﻳﻔﻲ ﻛﻪ در ﻣﻮرد اﺳﺘﺮس و ﺳﺒﻚﻫﺎي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ آن ﻣﻄﺮح ﺷﺪهاﻧﺪ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪة اﺳﺘﺮس ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﻓﻮﻟﻜﻤﻦ و‬ ‫ﻣﻮﺳﻜﻮوﺗﻴﺰ )‪ (2004‬ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ را ﺗﻔﻜﺮات و رﻓﺘﺎرﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻘﺎﺿﺎي دروﻧﻲ و ﺑﻴﺮوﻧﻲ در ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﭘﺮﺗﻨﺶ ﺑﻪﻛﺎر‬ ‫ﻣﻲروﻧﺪ‪ ،‬ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻧﻤﻮدهاﻧﺪ‪.‬در اﻳﻦ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﻨﺶزا وﻗﺎﻳﻊ و ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺗﻠﻘﻲ ﺷﺪهاﻧﺪ‪.‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ روانﺷﻨﺎﺳﺎن ﭘﻴﺮو‬ ‫اﺻﺎﻟﺖ وﺟﻮد )ﺑﺮاي ﻣﺜﺎل ﻳﺎﻟﻮم ‪.(1981‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻳﺠﺎدﻛﻨﻨﺪة اﺳﺘﺮس و اﺿﻄﺮاب را ﺑﻪ درون اﻧﺴﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫در ﻫﺮ ﺻﻮرت‪ ،‬اﺳﺘﺮس ﺟﺰﺋﻲ از زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ و اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬ﮔﺬراﻧﺪن اوﻗﺎت زﻧﺪﮔﻲ اﻧﺴﺎن در ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪه ﻣﻲﮔﺬرد‪:‬‬ ‫)‪ (1992‬ﻣﻌﺘﻘﺪ اﺳﺖ‬ ‫ﺳﺎزﻣﺎن‪ ،‬ﺟﺎﻣﻌﻪ و ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﺳﺘﺮس ﻧﻴﺰ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺑﺨﺶ ﻳﺎدﺷﺪه وﺟﻮد دارد‪.‬ﭘﺴﺘﻮﻧﺠﻲ‬ ‫ﺳﺮﭼﺸﻤﺔ اﺳﺘﺮس در زﻧﺪﮔﻲ ﺳﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﺳﺖ‪ :‬ﻣﺸﺎﻏﻞ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺧﺎﻧﻮاده‪.‬‬ ‫ﺑﻪﻧﻈﺮ ﺑﺮﺧﻲ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان از ﻳﻚ دﻳﺪﮔﺎه ﻣﻲﺗﻮان ﻋﻠﻞ اﺳﺘﺮس را ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﻋﻤﺪة درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮد‪.‬‬ ‫ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‪ ،‬ﻓﻨﺎوري‪ ،‬ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﺟﺎﺑﻪﺟﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺷﺮاﻳﻂ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻧﮋاد و ﻃﺒﻘﺔ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﺮاﻳﻂ‬ ‫ﻣﺤﻴﻂ زﻧﺪﮔﻲ از ﺗﻨﺶزاﻫﺎي ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﺷﻮد‪.‬ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻋﻮاﻣﻞ ﺗﻨﺶزا ﺑﺴﺘﮕﻲ ﺑﻪ اﻳﻦ دارد ﻛﻪ ﺻﺎﺣﺐﻧﻈﺮان اﻧﺴﺎن‬ ‫را از ﭼﻪ دﻳﺪﮔﺎﻫﻲ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪.‬ﭘﻴﺮوان رﻓﺘﺎر ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻓﺮد را درونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ " ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ " ﻣﻲداﻧﻨﺪ و ﺑﻪ‬ ‫ﻫﻤﻴﻦ ﻟﺤﺎظ ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس را ﺑﻪ درون و ﺑﺮونﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪.‬ﺑﺮﺧﻲ ﻧﻴﺰ اﻧﺴﺎن را درون ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﻲﺑﻴﻨﻨﺪ و ﺗﻘﺴﻴﻤﺎت ﺧﻮد را از‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ اﺳﺘﺮس ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻌﻪﺷﻨﺎﺧﺘﻲ اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﻐﻞ‬ ‫اﻛﺜﺮ ﻣﺮدم ﺑﻴﺶ از ﻧﻴﻤﻲ از اوﻗﺎت ﺑﻴﺪاري ﺧﻮد را در ﻣﺤﻞ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺳﺮ ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر ﺑﺮ آﻧﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار اﺳﺖ‪.‬ﻣﻘﺎرن ﺑﺎ ﺻﻨﻌﺘﻲ‬ ‫ﺷﺪن ﺟﻬﺎن ﻏﺮب ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻛﺎر و ﻣﺤﻴﻂ آن ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺷﺪه اﺳﺖ )ﻛﻮﭘﺮ و دﻳﮕﺮان‪.(2001 ،‬در ﻫﻤﻴﻦ راﺳﺘﺎ اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﺷﻐﻠﻲ و‬ ‫ﺗﺄﺛﻴﺮ آن ﺑﺮ ﻛﺎراﻳﻲ اﻓﺮاد ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ واﻗﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﻛﺎن و ﻫﻤﻜﺎران )‪ (1964‬در ﻣﻮرد ﻋﻠﻞ ﻣﺎﻫﻴﺖ و ﭘﻴﺎﻣﺪﻫﺎي اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﺷﻐﻠﻲ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ‪.‬آﻧﻬﺎ دو ﻧﻮع اﺳﺘﺮس ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ را ﺗﺸﺨﻴﺺ دادﻧﺪ‪ :‬ﺗﻌﺎرض ﻧﻘﺶ و اﺑﻬﺎم ﻧﻘﺶ ‪.‬ﺗﻌﺎرض ﻧﻘﺶ ﻋﺒﺎرت اﺳﺖ از‬ ‫وﻗﻮع ﻫﻤﺰﻣﺎن دو ﻳﺎ ﺑﻴﺶ از دو ﺗﻘﺎﺿﺎ ﻛﻪ ﻧﻘﺶﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ را اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻓﺮد ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﻤﺎﻣﻲ آن ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎ ﻧﻘﺶ ﺧﻮد را‬ ‫اﻳﻔﺎ ﻛﻨﺪ‪.‬اﺑﻬﺎم ﻧﻘﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﻓﺮد در ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ اﻳﻔﺎي ﻧﻘﺶ ﺧﻮد اﺷﺎره دارد‪.‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ اﻓﺮاد اﻃﻼﻋﺎت ﻛﺎﻓﻲ در زﻣﻴﻨﻪ‬ ‫ﻧﻘﺶﻫﺎي ﺧﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ﺑﺎ اﺑﻬﺎم ﻧﻘﺶ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺗﻌﺎرض ﻧﻘﺶ و اﺑﻬﺎم ﻧﻘﺶ ﻫﻴﺠﺎنﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪.‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻨﻬﺎ‪،‬‬ ‫اﺣﺴﺎس اﻣﻨﻴﺖ ﺷﻐﻠﻲ‪ ،‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻧﺎﻣﻨﺎﺳﺐ در ﻣﺤﻴﻂ ﻛﺎر از ﻣﺘﻐﻴﺮﻫﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﺷﻐﻠﻲ راﺑﻄﻪ ﻧﺸﺎن دادهاﻧﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺷﺨﺺ را اﺣﺎﻃﻪ ﻛﺮدهاﻧﺪ و او در زﻧﺪﮔﻲ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺧﻮد ﺑﺎ آﻧﻬﺎ ﺳﺮ و ﻛﺎر دارد‪.‬‬ ‫ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ ﻛﻨﺘﺮلاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺒﺎدﻟﻪ و ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‪ ،‬درﺻﻒ اﻳﺴﺘﺎدن‪ ،‬ازدﺳﺖ دادن ﻛﺎﻻ و ﺗﺄﺧﻴﺮ‪ ،‬در‬ ‫ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس ﻣﺆﺛﺮﻧﺪ )وارد ‪ ،‬ﺑﻲﺗﺎ؛ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﺎﺑﻚ ﻣﻬﺮآﻳﻴﻦ‪.(1373 ،‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﺮس ﻣﻲاﻧﺠﺎﻣﻨﺪ‪ ،‬از زﻧﺪﮔﻲ‬ ‫ﺷﻬﺮي و ﻣﺪرن ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﺑﺎ دﻳﮕﺮان و ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﺗﺤﺼﻴﻠﻲ و ﺷﻐﻠﻲ‪.‬ﻫﺮﭼﻪ ﻣﻴﺰان ﺑﻬﺮهﮔﻴﺮي از ﻓﻨﺎوري در‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻫﻤﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﻣﻴﺰان اﺳﺘﺮس اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪.‬ﺣﻮادث زﻧﺪﮔﻲ ‪ ،‬در اﻓﺰاﻳﺶ و ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺘﺮس ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬ﺑﻴﺸﺘﺮ‬ ‫ﻣﺮدم ﺣﻮادث آﺳﻴﺐزا را در زﻧﺪﮔﻲ ﺗﺠﺮﺑﻪ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬اﻣﺎ ﺑﺴﻴﺎري از ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻋﻈﻴﻢ را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و در ﻃﻮل زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺎ‬ ‫ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺰﻣﻦ ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺑﻪﻃﻮر ﻛﻠﻲ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ را ﺑﺮ ﻫﻢ ﺑﺰﻧﻨﺪ ﻳﺎ آﻣﺎدة ﻣﺘﻼﺷﻲﺷﺪن ﺳﺎزﻧﺪ‪ ،‬ﺣﻮادث‬ ‫زﻧﺪﮔﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ )ﺳﺎﻋﺘﭽﻲ‪.(1370 ،‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻫﻠﻤﺰ و راﻫﻪ )‪ ،(1967‬ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﮔﻬﺎﻧﻲ زﻧﺪﮔﻲ در ﺣﻘﻴﻘﺖ اﻓﺮاد را ﺑﺸﺪت‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﺎر اﺳﺘﺮس ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﺮسﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﺷﺮاﻳﻂ ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ‬ ‫ﺧﺎﻧﻮاده‪ ،‬ﭘﺎﻳﻪ و اﺳﺎس ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ‪.‬درﺻﻮرﺗﻲﻛﻪ اﻣﻮر ﺧﺎﻧﻮاده ﻣﻨﻈﻢ و ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻋﻀﺎي آن ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان‬ ‫ﮔﻔﺖ ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺴﺎﺋﻞ رخ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داد‪.‬وﺿﻌﻴﺖ ﺷﻐﻠﻲ اﻋﻀﺎ ﺑﺮ ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ وﺿﻌﻴﺖ ﺧﺎﻧﻮاده ﺑﺮ ﺷﻐﻞ ﻓﺮد ﻣﺆﺛﺮ‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺗﻮازن ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻴﻦ وﻗﺖ و اﻧﺮژي ﻣﺼﺮفﺷﺪه در ﻫﻨﮕﺎم ﻛﺎر‪ ،‬ﺑﺎ وﻗﺖ و اﻧﺮژي ﻣﺼﺮوﻓﻲ اﻣﻮر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﻣﻮﺟﻮد‬ ‫ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺳﺘﺮس ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ )وارد‪ ،‬ﺑﻲﺗﺎ؛ ﺗﺮﺟﻤﺔ ﺑﺎﺑﻚ ﻣﻬﺮآﻳﻴﻦ‪.(1373 ،‬‬ ‫اﻳﺠﺎد رواﺑﻂ ﺻﻤﻴﻤﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ در آﺳﺎﻳﺶ روﺣﻲ اﻋﻀﺎي ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻓﺮاواﻧﻲ دارد‪.‬اﮔﺮ اﻳﻦ رواﺑﻂ در ﻣﺤﻴﻂ ﺧﺎﻧﻪ ارﺿﺎ‬ ‫ﻧﺸﻮد‪ ،‬ﺳﺒﺐ ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﺴﻴﺎري از ﺑﺤﺮانﻫﺎ و ﻣﺸﻜﻼت ﺧﺎﻧﻮادﮔﻲ ﻧﻴﺰ از ﻫﻤﻴﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻧﺸﺄت ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻮﺟﺐ‬ ‫ﺗﺸﺪﻳﺪ اﺳﺘﺮس ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﺎﺟﺮت‬ ‫ﻫﻨﮕﺎﻣﻲﻛﻪ اﻓﺮاد از ﻣﺤﻞ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻓﺮﻫﻨﮓ آن ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ آﻧﺎن ﺗﻔﺎوت دارد‪ ،‬دﭼﺎر اﺳﺘﺮس ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫در اﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻣﻬﺎﺟﺮت ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻣﻨﺒﻊ اﺳﺘﺮس ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭼﺮاﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﻓﺮاد ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪآﺳﺎﻧﻲ ﺑﺎ ارزشﻫﺎي ﺟﺪﻳﺪ اﻧﻄﺒﺎ‪ ‬ﺣﺎﺻﻞ ﻛﻨﻨﺪ و‬ ‫رﻓﺘﺎرﻫﺎي ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻣﺤﻞ ﺟﺪﻳﺪ زﻧﺪﮔﻲ ﺧﻮد ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ دﻫﻨﺪ‪.‬ﺗﻔﺎوت ﻣﻴﺎن ﺗﻘﺎﺿﺎﻫﺎي ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺗﺠﺎرب ﭘﻴﺸﻴﻦ‬ ‫اﻓﺮاد ﻣﻮﺟﺐ اﻳﺠﺎد اﺳﺘﺮس در ﻓﺮد ﻣﻲﺷﻮد )ﺑﺎرت و اﻟﻨﺪﻳﻚ ‪.(2004 ،‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ‪ ،‬اﻓﺮاد ﺑﺎﻳﺪ ﺿﻤﻦ ﺣﻔﻆ ﻫﻮﻳﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺧﻮد‪،‬‬ ‫ﻫﻮﻳﺖ ﺟﺪﻳﺪي را ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻜﺎن زﻧﺪﮔﻲ ﺟﺪﻳﺪ ﺧﻮد ﺷﻜﻞ دﻫﻨﺪ و رﻓﺘﺎرﻫﺎ و آداب و رﺳﻮم ﺟﺪﻳﺪ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬ ‫ﻣﺴﺌﻠﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﻣﻮﺟﺐ ﺑﺮوز اﺳﺘﺮس ﻣﻲﺷﻮد )ﺳﺎم ‪.(2000 ،‬ﺗﺠﺎرب اوﻟﻴﺔ ﺗﻌﺎﻣﻞ اﻓﺮاد ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮﻳﻦ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮ اﻧﻄﺒﺎ‪‬‬ ‫آﻧﺎن ﺗﺄﺛﻴﺮ دارد‪.‬اﮔﺮ ﺗﺠﺎرب ﺗﻌﺎﻣﻞ اوﻟﻴﻪ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬اﺣﺘﻤﺎل اﻧﻄﺒﺎ‪ ‬ﺑﺎ ﻓﺮﻫﻨﮓ ﺟﺪﻳﺪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ در ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻮارد ﺗﻐﻴﻴﺮ‬ ‫ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﺮس‪ ،‬ﺗﻌﺎرض‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ ﻋﺰت ﻧﻔﺲ‪ ،‬ﺳﺮدرﮔﻤﻲ ﻫﻮﻳﺘﻲ و ﻣﺸﻜﻼت دروﻧﻲ ﺗﻮأم اﺳﺖ )آرﺳﻴﺎ‪ ،‬اﺳﻜﻴﻨﺮ‪ ،‬ﺑﻴﻠﻲ و ﻛﻮرﻳﺎ ‪،‬‬ ‫‪.(2001‬‬ ‫ﻧﻮﺟﻮاﻧﺎن و ﺟﻮاﻧﺎن در ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺮﻫﻨ?