Zagadnienia do Sprawdzianu z Polskiego - Barok, Oświecenie i Sentymentalizm PDF

Podsumowanie do sprawdzianu z języka polskiego ============================================== Barok ----- ### Czas trwania i nazwa epoki Barok to epoka trwająca w Europie od końca XVI wieku do początku XVIII wieku (w Polsce: ok. 1580--1740). Nazwa pochodzi od portugalskiego słowa \'barocco\', ozn...

Podsumowanie do sprawdzianu z języka polskiego ============================================== Barok ----- ### Czas trwania i nazwa epoki Barok to epoka trwająca w Europie od końca XVI wieku do początku XVIII wieku (w Polsce: ok. 1580--1740). Nazwa pochodzi od portugalskiego słowa \'barocco\', oznaczającego \'perłę o nieregularnym kształcie\', co symbolizuje ozdobność, przesadę i zaskoczenie, charakterystyczne dla literatury i sztuki tego okresu. ### Motyw vanitas Vanitas oznacza „marność" -- motyw filozoficzny i literacki podkreślający przemijalność życia, kruchość ludzkiej egzystencji oraz bezwartościowość dóbr doczesnych wobec wieczności. W baroku często pojawiały się obrazy czaszek, klepsydr, zwiędłych kwiatów, mające przypominać o śmierci i nieuchronności upływu czasu. Przykłady utworów: - 1\. Mikołaj Sęp-Szarzyński: Sonet IV (O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem): ukazuje życie człowieka jako ciągłą walkę duchową; świat doczesny jest pełen pokus, a prawdziwą wartość ma jedynie życie wieczne. Sonet V (O nietrwałej miłości rzeczy świata tego): przedstawia przemijalność dóbr materialnych i ludzkich dążeń; jedynym trwałym celem jest miłość do Boga. - 2\. Daniel Naborowski: Marność: refleksja nad nietrwałością ludzkiego życia, bogactwa i sławy; wszystko jest marnością wobec wieczności. Krótkość żywota: opisuje kruchość i ulotność ludzkiego życia, które jest tylko chwilą w perspektywie wieczności. ### Koncept barokowy Koncept w literaturze barokowej to zaskakujący pomysł, który ma zadziwić czytelnika oryginalnością i grą znaczeń. Koncepty często opierały się na paradoksach, metaforach i kontrastach. Przykłady utworów Jana Andrzeja Morsztyna: Do trupa: Miłość ukazana jako śmierć duchowa -- zakochany cierpi bardziej niż trup, bo odczuwa ból, podczas gdy trup już nie czuje nic. Niestatek: Ukazuje niestałość kobiet i ich uczuć, co staje się źródłem męskiego cierpienia. Koncept: Kobieca zmienność porównana do niestałości wody, powietrza czy wiatru. Na oczy królewny angielskiej: Autor opisuje oczy królewny jako źródło olśnienia i bólu; gra kontrastami między światłem a ciemnością, pięknem a cierpieniem. ### Sarmatyzm Ideologia polskiej szlachty, która wierzyła w swoje wyjątkowe pochodzenie od starożytnego plemienia Sarmatów. Cechy sarmatyzmu: patriotyzm, obrona wiary katolickiej, przywiązanie do tradycji, swojego stanu i wartości rodzinnych. Jednocześnie sarmatyzm często wiązał się z pychą, megalomanią i ksenofobią. Oświecenie ---------- ### Czas trwania i nazwa epoki W Europie: od XVII wieku do końca XVIII wieku. W Polsce: ok. 1740--1822. Epoka rozumu, racjonalizmu i nauki. Promowała postęp, edukację oraz krytykę przesądów. ### Ignacy Krasicki Przykłady utworów: - 1\. Satyry: Pijaństwo: Krytyka nadmiernego spożywania alkoholu przez Polaków, które prowadzi do moralnej i społecznej degeneracji. Świat zepsuty: Przedstawia upadek obyczajów, hipokryzję i egoizm w społeczeństwie. Do króla: Ironiczne przedstawienie krytyki Stanisława Augusta Poniatowskiego przez jego wrogów. 2\. Hymn do miłości ojczyzny: Wyraz miłości do ojczyzny i gotowości do poświęceń. Pierwszy hymn patriotyczny. 3\. Bajki: Bajki Krasickiego (np. Kruk i lis, Malarze) przedstawiały krótkie, moralizatorskie opowieści, krytykujące ludzkie wady, takie jak chciwość czy naiwność. ### Sentymentalizm (Franciszek Karpiński) Do Justyny. Tęskność na wiosnę: Melancholijny wiersz, w którym autor wyraża tęsknotę za ukochaną i pięknem wiosny. Laura i Filon: Typowa sielanka sentymentalna -- historia miłosna dwojga wiejskich kochanków. Ukazuje prostotę życia na wsi. Pieśń wieczorna: Religijna pieśń pełna wdzięczności za codzienne życie i harmonię z naturą. ### Molier -- Świętoszek Komedia ukazująca obłudę religijną i hipokryzję moralną. Tartuffe manipuluje Orgona, udając pobożnego człowieka, by zdobyć jego majątek. Krytyka: fałszywej pobożności, łatwowierności i społecznej hipokryzji.