Podstawy psychologii - Behawioryzm - PDF

Podstawy psychologii Psychologiczne koncepcje człowieka Behawioryzm Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej  Psychologiczne koncepcje człowieka Teorie psychologiczne mające charakter całości...

Podstawy psychologii Psychologiczne koncepcje człowieka Behawioryzm Prof. APS dr hab. Marcin Sękowski Instytut Psychologii Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej  Psychologiczne koncepcje człowieka Teorie psychologiczne mające charakter całościowy i integrujący wiedzę o ludzkim funkcjonowaniu Przedmiot: jednostka ludzka i różne aspekty jej funkcjonowania Zajmują się spójnością ludzkich zachowań, uczuć i myśli, ujawniającą się w rożnych sytuacjach i zmieniającą się na przestrzeni czasu Behawioryzm  BEHAWIORYZM Przedmiotem zainteresowania psychologii jest ZACHOWANIE 1849-1936 [Korzenie: prace Iwana Pawłowa nad warunkowaniem] Punkt przełomowy: publikacja Johna Watsona, „Psychologia jak ją widzi behawiorysta” (1913): Behawioryzm nie interesuje się psychiką, lecz zachowaniem. Przedmiotem psychologii jest zachowanie 1878-1958 organizmów (człowieka i zwierząt) - to co daje się zmierzyć w badaniu eksperymentalnym Model zachowania: bodziec-reakcja (S-R)  WARUKOWANIE KLASYCZNE, I TYPU (Pawłow) bodziec bezwarunkowy → reakcja bezwarunkowa (niewyuczona i dziedziczna) bodziec bezwarunkowy + b. warunkowy* → reakcja bezwarunkowa bodziec warunkowy → reakcja warunkowa (wyuczona) * bodziec pierwotnie obojętny wydzielanie śliny na widok jedzenia to reakcja bezwarunkowa wydzielanie śliny na sam dźwięk dzwonka to reakcja warunkowa  WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE (SPRAWCZE), II TYPU (Thorndike, Skinner) Częstość zachowania jest modyfikowana przez jego konsekwencje (kary i nagrody/wzmocnienia) - bodźce które wystąpią po reakcji. zachowanie + konsekwencje → uczenie się zachowanie → bodziec pozytywny, usunięcie bodźca negatywnego → reakcja dążenia (zwiększenie częstości zachowywania) zachowanie → bodziec negatywny, usunięcie bodźca pozytywnego → reakcja unikania (zmniejszenie częstości zachowania) Klatka Skinnera – metoda uzyskiwania wiedzy o motywacji… człowieka (?) Założenia behawioryzmu dotyczące człowieka i jego rozumienia - krytyka psychologii świadomości, psychologia jest nauką obiektywną, przyrodniczą, nie można obiektywnie ujmować stanów wewnętrznych człowieka - człowieka kształtuje środowisko, nie jest on ani dobry ani zły, po prostu reaguje na bodźce - wyuczony charakter zachowania - rozwój człowieka to proces kształtowania się nawyków, czyli utrwalonych zachowań; skoro wszystkie zachowania wynikają z uczenia się, to można w ten sposób wpływać na to jakimi ludzie się stają (→ potencjalnie idealne społeczeństwo?); - w klasycznym, radykalnym behawioryzmie Watsona i Skinera nie ma miejsca na autonomiczną motywację, świadomość, tożsamość etc. Neobehawioryzm Zachowania wyjaśniane modelem S – O – R „O” to tzw. czarna skrzynka – coś co pośredniczy między S a R, lecz nie podlega bezpośredniej obserwacji (np. procesy psychiczne) Wiodąca teoria neobehawiorystyczna: teoria społecznego uczenia się Alberta Bandury (1925-2021) Na zachowanie wpływaja: interakcja osoba–środowisko kontekst społeczny + procesy poznawcze ► rola modelowania (uczenie się przez obserwację) w rozwoju osobowości Osobowość zawiera poznawcze wzorce zachowań, przyswojone dzięki warunkowaniu i modelowaniu. ► Przekonania o własnej skuteczności (self-efficacy belief) – przeświadczenie o zdolności do zorganizowania i wykonania działań zmierzających do uzyskania określonego celu. Jest to osobiste przekonanie, że potrafię efektywnie poradzić sobie w konkretnej sytuacji (także nowej, stresującej i nieprzewidywalnej). Przekonanie to istotnie wpływa na zachowanie. Przekonania o własnej skuteczności mają charakter specyficzny, bardziej niż globalny przekonanie o własnej skuteczności a motywacja i zachowanie (→ decyzja i wybór działań, wysiłek, wytrwałość, uczucia, reakcja na przeszkody, stres, stan organizmu) (Bandura, 1993) Zjawiska patologiczne z perspektywy teorii społeczno-poznawczej rola uczenia się i procesów poznawczych → warunkowanie → modelowanie → przekonania o własnej skuteczności,  Ocena teorii behawioralnych człowiek funkcjonuje według modelu S – R [neobehawioryzm: S – O – R] Rozwinięcie szeregu skutecznych metod psychoterapuetycznych Jasno określone pojęcia, odnoszące się do konkretnych, obserwowalnych i mierzalnych zjawisk (zachowań) Szczegółowe przeanalizowanie procesu uczenia się Behawioryści mają bardzo dobre poczucie istoty teorii i jej relacji względem danych empirycznych Krytyka za badanie prostych i izolowanych zjawisk, aby następnie uogólniać je na całość złożonego zachowania człowieka Uogólnienia w teorii behawioralnej odnoszące się do funkcjonowania człowieka mają być tak samo (nie)uzasadnione, jak uogólnienia pochodzące z innych teorii – to zbiory spekulacji i hipotez Teorie behawioralne mają mało (lub nic) do powiedzenia na temat struktury osobowości i jej komponentów. Nie dotyczy to jednak neobehawioryzmu Bandury Dziękuję za uwagę!