UD 3. Métodos de Obtención de Datos PDF

UD 3. MÉTODOS DE OBTENCIÓN DE DATOS. Fontes de información son todos aqueles documentos que dunha forma ou outra difunden os coñecementos propios dunha área. Ao levar a cabo a investigación, todo investigador debe manexar fontes de información como base para desenvolver tanto o marco teórico como o...

UD 3. MÉTODOS DE OBTENCIÓN DE DATOS. Fontes de información son todos aqueles documentos que dunha forma ou outra difunden os coñecementos propios dunha área. Ao levar a cabo a investigación, todo investigador debe manexar fontes de información como base para desenvolver tanto o marco teórico como o traballo de campo. Unha fonte de información é a persoa, organización ou obxecto dos que se obteñen datos para ser analizados. O dato é o valor dunha variable ou dunha constante que proporciona información sobre unha situación e serve de base para a análise estatística. Os datos clasifícanse en primarios e secundarios: Primarios: aqueles que o investigador obtén directamente da realidade, recolléndoos cos seus propios instrumentos. Secundarios: aqueles que foron elixidos e procesados anteriormente por outros investigadores (estatísticas demográficas, taxas, etc.) Un instrumento de obtención de datos é calquera recurso do que se vale o investigador para achegarse aos fenómenos e extraer información. Existen catro técnicas ou métodos principais para obter información: os documentos, as entrevistas, a observación e os cuestionarios, que poden utilizarse sos ou poden combinarse para ter diferentes enfoques sobre as variables a estudo A. DOCUMENTOS Todo proxecto de investigación implica, en maior ou menor medida, o uso e a análise de documentos, moitas veces xunto con outras técnicas, como por exemplo, entrevistas. Con todo, nalgúns proxectos a recolección de datos baséase case exclusivamente en documentos de varios tipos. Os proxectos poden, por exemplo: – Basearse na bibliografía, co obxecto de resumir criticamente unha área de investigación xa estudada e rexistrada por escrito. – Basearse na computación e consistir, en gran medida, na análise de conxuntos de datos previamente recollidos. – Ter unha orientación histórica, o que implica recorrer aos arquivos dispoñibles e a outras probas documentais que aínda se conservan. – Censos e informes estatísticos B. ENTREVISTAS No método da entrevista pregúntase e/ou convérsase coa xente sobre certos temas. Esta técnica serve para recoller datos imposibles de obter mediante a observación e os cuestionarios, e permite innumerables variacións. – Pode realizarse persoalmente ou a distancia (por teléfono) – Pode levarse a cabo na casa do entrevistado, do entrevistador, no lugar de traballo, na rúa, etc. – Pode ser moi estruturada ou pode non ser estruturada: ◦ Estruturada: caracterízase por estar totalmente estandarizada, de modo que expón idénticas preguntas e na mesma orde a cada un dos participantes, quen debe escoller a resposta entre dúas ou máis alternativas. Os comentarios introdutorios e finais formúlanse da mesma maneira en todas as situacións. Elabórase un formulario que guía a entrevista. O entrevistador non necesita un adestramento amplo. Existe uniformidade no tipo de información obtida. ◦ Non estruturada: é máis flexible e aberta. Dirixen a entrevista os obxectivos da investigación. O seu contido, orde, profundidade e formulación están en mans do entrevistador. O entrevistador debe contar cunha guía e coñecer as bases do problema en estudo, así como os obxectivos e variables. Elabóranse as preguntas antes de realizar a entrevista, aínda que pode modificarse a orde, a forma de canalizar as preguntas ou a súa formulación para adaptalas ás características e situacións dos suxeitos de estudo. Son útiles nas fases de exploración para o deseño de instrumentos de recolección de datos. ◦ O entrevistado pode non saber de antemán que temas ou cuestións se discutirán. ◦ A entrevista pode rexistrarse de varias maneiras. É posible gravala e logo transcribila, tomar notas durante a entrevista e/ou despois dela, e nos casos en que hai dous entrevistadores, un pode conducir a entrevista e o outro tomar notas ◦ Un aspecto clave para tomar en conta nas entrevistas, cuestionarios e interrogatorios é formular co maior tacto posible as preguntas potencialmente indiscretas (idade do entrevistado, estado civil, ingresos, nivel de educación alcanzado, etc). C. OBSERVACIÓN A observación consiste no rexistro sistemático do comportamento ou da conduta manifesta, a cal pode utilizarse en moi diversas circunstancias. Cos métodos ou técnicas de observación o investigador participa mirando, rexistrando e analizando os feitos de interese. O seu obxectivo primario é rexistrar o comportamento sen interferir. Como observador débese facer todo o posible para manterse á marxe da conduta que se está observando para non estorbar nin interferir. Os feitos poden rexistrarse no momento ou máis tarde, xa sexa polo investigador ou utilizando gravadoras ou outros equipos O observador pode participar dos feitos en estudo e interactuar cos suxeitos observados (observación participante) ou ben actuar unicamente en calidade de observador "imparcial" (observación non participante) Do mesmo xeito que as entrevistas, a observación como método para recoller datos require moito tempo, tanto se o investigador participa coma se non o fai nos feitos ou acontecementos observados. Primeiro, hai que tomar en conta o tempo dedicado á observación propiamente dita, e a este sumarlle o tempo que levará a interpretación e a análise dos datos. D. CUESTIONARIOS Os cuestionarios son unha das técnicas de recolección de datos máis utilizada. Consiste en formular por escrito preguntas puntuais ás persoas cuxas opinións, experiencias ou habilidades nos interesan. Os cuestionarios aforran tempo porque permiten aos individuos contestalos sen a axuda ou intervención directa do investigador, xa que moitos son auto-administrados. Existen varias posibilidades á hora de aplicar un cuestionario: Reunir os participantes nun mesmo lugar e aplicarlles o cuestionario a todos ao mesmo tempo. Enviar os cuestionarios por correo para que o destinatario os complete e os remita ao investigador (é preferible enviar un sobre co porte pagado para asegurarse que a persoa responda) ou por correo electrónico. Facer as preguntas por teléfono ou persoalmente. Neste caso trataríase dunha entrevista moi estruturada. Hai moitas maneiras de formular as preguntas dun cuestionario, e o seu contido pode ser tan variado como os aspectos que mida. É posible diferenciar dous tipos de preguntas: as pechadas e as abertas. As pechadas conteñen categorías ou alternativas de resposta previamente delimitadas, é dicir, preséntanse aos participantes as posibles respostas e eles deben circunscribirse a elas. Poden ser dicotómicas (dúas alternativas de resposta) ou incluír varias alternativas de resposta. As abertas, pola súa banda, non delimitan de antemán as alternativas de resposta, polo que o número de categorías de resposta é moi elevado, en teoría, é infinito Debemos incluír preguntas de tipo socio-demográfico: este tipo de preguntas permiten describir globalmente ao grupo de persoas que contestou o cuestionario, e posteriormente, facer análise diferenciados das respostas. Este tipo de preguntas inclúen o sexo, a idade, o estado civil, ocupación, profesión, nivel de ingresos, nivel educativo, relixión, ideoloxía, etc. Nalgunhas ocasións, é mellor incluír este tipo de preguntas ao final do cuestionario, sobre todo cando os enquisados poidan sentir que se comprometen ao respondelo. Ademais, debemos: Incluír, ao comezo do cuestionario, as instrucións para a súa realización e as cuestións sobre identificación persoal. Evitar as preguntas ambiguas, imprecisas ou que supoñen un coñecemento especializado por parte do participante. Deben estar escritas de forma sinxela, con vocabulario claro e conciso e adaptadas ao grupo de poboación ao que van dirixidas. Lembrar que as preguntas sobre acontecementos ou sentimentos do pasado afastado non sempre se responden con exactitude Son máis útiles dous ou tres preguntas simples que unha moi complexa. Non formular preguntas que presupoñen unha resposta específica ou que inducen ao participante para responder de determinada maneira, senón as que permiten todo tipo de resposta. Non redactar demasiadas preguntas en termos negativos. Son preferibles as preguntas redactadas en termos afirmativos. Non formular demasiadas preguntas de final aberto, tanto respondelas como analizalas leva moito tempo. As preguntas sobre un mesmo tema ou aspecto deberían agruparse en bloques. Sempre é aconsellable elaborar un cuestionario piloto antes de levar a cabo todo o estudo e modificar as preguntas segundo as respostas recibidas Os cuestionarios deben presentarse impresos, dunha maneira clara e atractiva e usando unha tipografía que sexa lexible  Se se envían os cuestionarios por correo, débese achegar os datos da empresa ou responsables do mesmo, os obxectivos da enquisa e a dirección postal e web ou o número telefónico de contacto. A lonxitude do cuestionario non debe exceder certos límites (non máis de 30 preguntas). Con todo, é aconsellable deixar espazos entre pregunta e pregunta para que o texto non se vexa moi apertado. O tempo de resposta non ha de superar os 40 minutos. Cando o cuestionario é longo ou complicado, débese codificar as respostas de antemán a fin de axilizar o procesamento dos datos. Agradecer aos entrevistados e convidarlles a colaborar no futuro con máis comentarios e preguntas. En canto a enquisas de saúde bucodental, débese levar a cabo unha técnica de sondaxe estratificado que permita incluír os principais subgrupos poboacionais afectados en graos diversos polos procesos bucodentais que se van a estudar. Recoméndanse os seguintes subgrupos ou estratos de idade: Grupo de 5-6 anos: esta idade interesa en relación cos niveis de carie en dentición temporal. Grupo de 12 anos: adóitase escoller esta idade para facer comparacións internacionais de tendencia de carie. Grupo de 15 anos: interesante para comparar co grupo anterior e estudar a tendencia da carie. Tamén é unha idade importante para a avaliación dos indicadores de enfermidades bucodentais en adolescentes. Grupo de 35-44 anos: interesante para coñecer as afeccións bucodentais do adulto. Grupo de 65-74: grupo cada vez máis importante, sobre todo en países industrializados nos que se invertiu a pirámide de poboación, existindo un gran número de persoas da terceira idade. En canto á mostra, a OMS recomenda proceder da seguinte maneira para cada grupo de idade: Mostra dun mínimo de 25 individuos cada unha, ata 50. ◦ Catro mostras de cidades medianas. ◦ Catro mostras de dous grandes capitais (por exemplo, dúas mostras en Madrid e outras dúas mostras en Barcelona). ◦ Catro mostras do medio rural (de distintas zonas do país). As doce mostras, de 25 individuos cada unha, fan un total de 300 suxeitos en cada grupo de idade. Como os grupos son cinco, o total dunha enquisa nacional ascende a 1500 individuos. Lembra que tamén podemos obter datos mediante: Cuestionarios de saúde. Exploración física. ◦ Exploración da cavidade oral: cuestionario de saúde e métodos de exploración. ◦ Exploración extraoral: simetrías/asimetrías faciais, inflamación, ganglios linfáticos, etc. ◦ Exploración da ATM Probas complementarias: técnicas de imaxe (radiografías dentais, ortopantomografía, etc), probas de laboratorio, biopsias.