Teorie ZaburzeC584 Rodziny PDF

Teorie zaburzeń rodziny ❗ Egzamin: 5 otwartych pytań (np. porównanie koncepcji, opis zjawiska i przykład kliniczny) - 23.01, 30.01 poprawka literatura: można uczestniczyć online Polacy bardzo wysoko cenią szczęście rod...

Teorie zaburzeń rodziny ❗ Egzamin: 5 otwartych pytań (np. porównanie koncepcji, opis zjawiska i przykład kliniczny) - 23.01, 30.01 poprawka literatura: można uczestniczyć online Polacy bardzo wysoko cenią szczęście rodzinne; 55% uważa, że rodzina jest konieczna dla “zachowania dobrego zdrowia”; sporo, że jest konieczna do szczęścia uniwersalność pojęcia rodziny definicja rodziny → polityka społeczna, decyzje które rodziny zaburzone które nie Rodzina jako podstawowa komórka społeczna → ale co to? rodzina nuklearna wg George'a Peter'a Murdock'a - jednostka terytorialna (lok. w domu) skł. się z męża, żony i potomstwa; obecna we wszystkich społeczeństwach i jest podst budulcem społeczeństw (porównanie do komórki) wg Balesema rodzina nuklearna wymóg funkcjonalny społeczeństwa industrialnego → stabilizacja tożsamości ludzi dorosłych, wstępna socjalizacja zgodnie z tym twory, które nie są rodziną nuklearną nie są rodzinami normalnymi → narzędzie opresji pochodzi z chrześcijańskiego dziedzictwa Teorie zaburzeń rodziny 1  wg. Anny Glizy-Poleszczuk w naukach społecznych nurt normatywno-emocjonalny (nieodłączny element ideały i uznawana moralność) do wielu rodzin na świecie definicja ta nie pasuje; zmiany w rodzinie etnocentryczny błąd - def. w Stanach/Europie poligynia - wielożeństwo (1 mężczyzna, parę kobiet) poliandria - wielomęstwo (1 kobieta, paru mężczyzn) KONTEKST (skąd wywodzi się rodzina; definicja/skład rodziny, z którą pracujemy; terytorialne rozumienie, ale gdzie jest dom) miłość czynnikiem sprawczym małżeństwa dopiero od XIX w wcześniej zgrany zespół pomocny w dawaniu sb rady w życiu (Szlendak, 2015); “epidemia zakochań” od pocz XXw w szybko modernizującej się kulturze europejskiej Stevi Jackosn 1999 Dzieciństwo zmiany w konstruowaniu pojęcia istoty “dzieci/dzieciństwa”, średniowiecze mali dorośli, od oświecenia/romantyzmu zmiana;od XXw osoby, prawa dziecka Definicje elastyczne definicja członków rodziny polityka społeczna potrzebuje definicji od lat 80/90 w socjologii “rodziny” nie “rodzina” społeczne konstruowanie pokrewieństwa zwierzęta domowe Jan Trost: rodzina jako grupa, skł. się z min. 1 diady rodzic-dziecko lub/i diady partner-partner def. dzieciocentryczne a niepłodność Szlendak (2015): diada dziecko-rodzic; diada partner-partner - wstęp do rodziny Model - system założeń, pojęć i zależności między nimi pozwalający opisać jakiś aspekt rzeczywistości Korzenie: psychoanaliza Freud “Mały Hans” 1909 (5l chłopiec, który nie chciał wychodzić z domu z obawy, że ugryzie go koń): 1 analiza dziecięca; dostrzeżenie, że rodzina tworzy wczesne środowisko, w którym rozwijają się objawy; Freud był przeciwny terapii z więcej niż 1 członkiem rodziny Terapia rodzin po II WŚ Wielu pionierów posiadało wykształcenie psychoanalityczne 📚 ”Dzieci Aspergera” /audioteka Modele psychodynamiczne - założenia: Patologia wynika z nieprawidłowego charakteru wczesnych relacji z obiektem i zahamowanego rozwoju ego poszczególnych osób, zwłaszcza małżonków Teorie zaburzeń rodziny 2  *Obiekt - reprezentacja osoby, z którą tworzymy relację w umyśle (klient może mieć w umyśle nierzetelną reprezentację danej osoby →dlaczego?) Relacje dorosłych są zdeterminowane charakterem związków z ważnymi postaciami we wczesnych etapach rozwoju i konfliktami wewnętrznymi kontynuacja tego myślenia: genogramy (historia całej rodziny) W klasycznych, systemowych podejściach skupienie się na tu i teraz Istnienie i dostęp do obiektywnej rzeczywistości ←też CBT, klasyczne szkoły systemowe (z tego dawny “wywiad obiektywny”-z rodzicami); inaczej w modelach postmodernistycznym Patologia w rodzinie wynika z patologii jednostki ←też CBT, inaczej podejście systemowe Modele behawioralne - założenia: Źródłem wzmocnień są inni ludzie Zachowania uwarunkowane zewnętrznie wzmocnieniami Uczenie się dysfunkcjonalnych zachowań/ Nieuczenie się potrzebnych poprzez to, że rodzice nagradzają dysfunkcjonalne zachowania Modele poznawcze - założenia: Zachowaniom drugiej osoby przypisujemy znaczenia, co robimy na bazie przekonań Fałszywe przekonania, wynikające m.in. z błędów poznawczych, są podstawą trudności występujących w parze i rodzinie Błędne przekonania prowadzą do zaburzeń funkcjonowania rodziny Modele CBT - założenia: Psychoedukacja rodzin Szanowanie światopoglądu klienta, ale kiedy interwencja? Patologia lokalizowana w jednostce ← też psychoanaliza Narodziny podejścia systemowego skuteczność psychoanalizy zbyt mała + podejścia 1:1 drogie badania nad komunikacją analiza zjawiska oporu rozwój terapii grupowej (po II WŚ wiele żołnierzy, ale niewystarczająco terapeutów i środków) zainteresowanie interakcjami, relacjami 👱🏻Postacie👱🏻 Nathan Ackerman - pionier terapii rodzin Frieda Fromm-Reichmann: “schizofrenogenna matka” - dominująca, zaborcza, odrzucająca, wywołująca poczucie winy + bierny, nieudolny ojciec - funkcjonowanie rodziny związane z zaburzeniami Teorie zaburzeń rodziny 3  Gregory Bateson: podwójne wiązanie ❗ - 2 sprzeczne komunikaty jednocześnie i nie można wyjaśnić sprzeczności Theodore Lidz - małżeński rozłam Lyman Wynne - pseudowzajemność (dopasowanie kosztem własnej tożsamości) i pseudowrogość (kłótnie, by uniknąć bliskości) Ivan Boszormenyi-Nagy - lojalność w rodzinie i rozliczanie zobowiązań lojalnościowych w aspekcie międzypokoleniowym Murray Bowen - procesy dyferencjacji i triangulacja za tydzień online, 14.11 i 21.11 nie ma wykładów Początki systemowej terapii rodzin: rodzina jest interakcyjnym systemem system jest uporządkowaną całością skł się z elementów, które pozostają w interakcji między sobą nie tylko rodzina jest systemem (np. klasa w szkole, osoby z pracy) problemy leżą w relacjach, które łączą poszczególne osoby w systemie 🤼💥 Klasyczne podejścia systemowe: komunikacyjne (Watzlawick) -zaburzona komunikacja strukturalne (Minuchin) -zaburzone granice strategiczne (Haley) -zaburzone wzorce interakcji W klasycznych podejściach terapeuta obiektywnym obserwatorem; później kwestionowane → subiektywność terapeuty, np. nurt feministyczny (kwestionowanie tradycji anglosaskiej, znaczenie relacji) konstruktywizm - percepcja jest ograniczona właściwościami obserwanta → terapeuta nie jest poza rodziną, ale tworzy z nią nowy system analiza znaczeń, przekonań, wyjaśnień, historii opowiadanych przez członków Zespół Mediolański (Cecchin, Palazzoli, Boscolo, Prata): stawianie hipotez, pytania cyrkularne, neutralność; używanie modeli użytecznych do pracy z daną rodziną Terapie postmodernistyczne: rzeczywistość jest społecznie konstruowana (np. co jest zaburzeniem a co nie) język tworzy (nie odzwierciedla) rzeczywistość każdy z uczestników terapii tworzy własną rzeczywistość (terapeuta nie obiektywny/lepszy, ale jego hipotez mogą być bardziej użyteczne) Teorie zaburzeń rodziny 4  nie ma założeń o modelach zaburzeń funkcjonowania rodziny; sp. interakcji z pacjentami, które mają pomóc z trudnością, z którą się zgłosili → brak diagnozy klinicznej (teoria → modele ateoretyczne) refleksja etyczna Podejścia niestrukturalizowane (bardziej swobodna rozmowa): terapia oparta na współpracy/dialogiczna (Anderson) zespół odzwierciedlający/reflektujący (Andersen) Podejścia ustrukturalizowane (klarowny opis przebiegu rozmowy z klientem, dana narracja może mieć gorsze skutki) terapia narracyjna (White, Epston) krótkoterminowa terapia zorientowana na rozwiązanie (de Shazer) Połączenie języka i interakcji (modele mechanistyczne → językowe) ⬇️ Teraz ⬇️ skupienie na emocjach (wpływ emocji na język, wcześniej skupienie na wpływie języka na emocje) + przywiązanie, powrót do modeli zaburzeń Podejście psychodynamiczne Modele psychodynamiczne - założenia: Patologia wynika z nieprawidłowego charakteru wczesnych relacji z obiektem i zahamowanego rozwoju ego poszczególnych osób, zwłaszcza małżonków *Obiekt - reprezentacja osoby, z którą tworzymy relację w umyśle (klient może mieć w umyśle nierzetelną reprezentację danej osoby →dlaczego?) Relacje dorosłych są zdeterminowane charakterem związków z ważnymi postaciami we wczesnych etapach rozwoju i konfliktami wewnętrznymi “Dobre małżeństwo” zdolne do ciepłego, bliskiego kontaktu z partnerem bez obawy przytłoczenia współpraca bez walki empatia wobec partnera współpraca ze sobą nie rywalizowanie o uwagę dzieci spontaniczność radość z życia erotycznego W klasycznej psychoanalizie objaw to próba poradzenia sobie z nieświadomymi konfliktami/lękami, sygnalizującymi pojawienie się wypartych impulsów W teorii relacji z obiektem objaw to wynik zahamowania ego w wyniku niekorzystnych relacji z ważnymi bliskimi w dzieciństwie Teorie zaburzeń rodziny 5  Dobór partnera Dobierany tak, aby spełniał nieświadome pragnienia/fantazje osoby, np. ochrony, dominowania, kontroli impulsów Przykłady: partner podobny do opiekuna z dzieciństwa, jako wyidealizowany rodzic, uzupełniający braki Ja, odpowiadający Ja idealnemu, wzajemne dopasowanie systemów projekcji Mechanizmy zaburzenia relacji brak zaspokojenia potrzeb, często z dzieciństwa odtwarzanie bolesnych doświadczeń to co nas złości w partnerze to rzeczy, które o sobie wypieramy - reakcje przeniesieniowe regresja i fiksacja Koluzje: koncepcja Jurga Williego nieświadoma wspólna gra partnerów, w której zaspokajają swoje potrzeby z dzieciństwa postawy progresywna i regresywna - w zdrowych związkach partnerzy przyjmują obie, w zaburzonych sztywne spolaryzowanie W koluzji narcystycznej partner regresywny rezygnuje ze swojego Ja, poświęca się partnerowi, idealizuje go, żyje jego życiem, identyfikując się z jego Ja; nie inwestuje we własny rozwój, tylko partnera, zaspokaja potrzeby potwierdzania własnej wartości przez niego partner progresywny szuka osoby, która będzie go podziwiać, nie oczekując nic więcej od niej najpierw ✅, ale wolność osoba progresywna ograniczona, staje się zależna od podziwu i określana przez czyjeś oczekiwania → poniżanie, okrutne zachowanie, próby uwolnienia się od wyobrażeń 2 os i przywrócenia niezależności; z kolei osoba regresywna jako, że zainwestowała tyle w partnera nie chce pogodzić się z rozczarowaniem, wywiera presję podziwem, rozpacz, przerażenie inne koluzje: oralna (ochrona), sadystyczna, falliczno-edypalna Właściwości zaburzonych rodzin dyfuzja granic interpersonalnych Teorie zaburzeń rodziny 6  niejasne identyfikacje satysfakcje uzyskiwane z fantazji trudności w radzeniu sobie z separacją i utratą próby zachowania dawnych, często fantazyjnych rodzajów związków próby manipulacji innymi w celu zachowania^ Tezy wyjaśniające zaburzenia Słaba zdolność do znoszenia odrębności i różnic M. Morgan “Dla niektórych fakt istnienia odrębnej innej osoby jest nie do zniesienia i usiłując radzić sobie z tą sytuacją, uciekając się do pierwotnych obron” np. próby wymuszenia na partnerze, aby dopasował się do własnej opowieści/fantazji na jego temat 📖 ”Stan umysłu pary”, “2” “Istotnym krokiem rozwojowym jest nabycie zdolności podążanie ze własną prawdą + znoszenie prawdy doświadczenia drugiej osoby…” SYMBIOZA - (1) - w terapii rodzin - cecha relacji w rodzinie; powtarzalny specyficzny wzorzec zachowania, w którym partnerzy nie mają poczucia istnienia jako odrębne osoby SYMBIOZA - (2) w psychoanalizie - stan intrapsychiczny; typ relacji między obiektem własnego Ja a obrazem obiektu, w których dochodzi do zatarcia granic między obiema reprezentacjami → zatarcie poczucia własnej odrębności przejawia się: (a) trudnościami w wyrażaniu potrzeb/pkt. widzenia; (2) spostrzeganie innych jako podobnych do siebie; (c) niezadowolenie/lęk z samodzielności partnera → podejmowanie za niego decyzji, rozwiązywanie za niego problemów; (d) oczekiwanie, że inni będą zachowywać się w określ. sposób i zaspokajać potrzeby; (e) niska tolerancja nawet chwilowej separacji/lęk w syt. separacji; (f) lęk towarzyszący innej relacji niż symbiotyczna 🚫 błędne koło Mahler → faza rozwoju, w której niemowlę ma mgliste poczucie siebie i istnienia matki oraz nie odróżnia siebie od niej Teorie zaburzeń rodziny 7  u dorosłych zw. z wczesnodziecięcymi trudnościami separacyjnymi Separacja - nawiązania do modeli psychodynamicznych rodziny Helm Stierlin: indywiduacja relacyjna - proces kształtowania się psychicznej odrębności w rodzinie; w każdej rodzinie występują wiązanie i odsuwanie, które wyznaczają sp. odnoszenia się do siebie członków rodziny nasilenie jednego / specyficzny układ → patologia, nie widzenie potrzeb dziecka wiązanie - zwiększanie niezależności, opóźnianie separacji Płaszczyzny wiązania: emocjonalna (id) - zaspokajanie przez rodzic własnej potrzeby czułości, bezpieczeństwa, troski w kontakcie z dzieckiem ; infantylizacja ; lęk przed obcymi ; rodzic uważa, że najlepiej odgaduje / zaspokaja potrzeby dziecka; nieodróżnianie potrzeb, przeżyć dziecka, samopoczucie rodzica uzależnione od samopoczucia dziecka i odwrotnie ; separacja jako strata poznawcza (ego) - mistyfikacja / dyskwalifikacja potrzeb dziecka ; narzucanie światopoglądu, podejmowanie za dziecko decyzji ; niewspieranie samodzielności w rozwiązywaniu problemów ; rodzic mówi za dziecko lojalnościowa (super ego) - wzbudzanie u dziecka poczucia winy i wstydu, szczeg. gdy chce zdobyć autonomię odsuwanie - nasilanie / wymuszanie separacji Płaszczyzny odsuwania: nie zaspokajanie potrzeb dziecka ; chłód, brak empatii, niedocenianie ; pocz. obcości, złości lub choroby dziecka ; brak zainteresowania, ignorowanie ; brak pomocy w wyborach życiowych wiązanie współtworzone przez rodzica i dziecko społeczno kulturowy kontekst wiązania i odsuwania Dziecko wiązane przez rodziców będzie starało się zbudowań związek na intensywnym wiązaniu partnera (*partner współtworzy) Trudni zbudować związek, gdyż “nie dostrzegamy” partnera, trudność w rozwiązywaniu konfliktów Ograniczona odrębność psychiczna → zaspokajanie potrzeb przez drugą osobę 📘Diagnoza par w różnych podejściach Podstawowe założenia modeli poznawczo-behawioralnych Behawioryzm: Zachowania uwarunkowane zewnętrznie przez wzmocnienia; źródłem wzmocnień inni ludzie Zachowania kształtowane przez doświadczenie konsekwencji środowiskowych oddziaływań (specyfika stymulacji nagradzającej i karzącej) → uczenie się *erozja wzmocnień - habituacja, przyzwyczajanie się do wzmocnień pozytywnych, brak wzmocnieniem negatywnym Poznawcza: Teorie zaburzeń rodziny 8  Zachowaniom drugiej osoby przypisujemy znaczenia na podstawie przekonań; błędne przekonania wynikają z błędów poznawczych Grupa systemów terapeutycznych, a nie 1 podejście Behawioralna terapia par od lat 60 XX w Trzecia fala CBT: koncepcja schematów Jeffrey'a Young'a (dziecko tworzy zespół schem, ułatwiających odbiór rzecz), terapia akceptacji i zaangażowania, dialektyczno-behawioralna terapia par, terapia poznawcza oparta na uważności Pary uczy się: aktywna samoobserwacja i krytyczna ocena własnego doświadczenia modyfikacja negatywnych interakcji Diagnoza w CBT zależy od podejścia np. konceptualizacja dezadaptacyjnych schematów (schemat=zespół kluczowych przekonań…) Modele behawioralne: zaburzenie może wynikać z braku zachowań przystosowawczych / występowania zachowań awersyjnych / niedostatecznego wykształcenia umiejętności potrzebnych do wzbudzenia poczucia bliskości z drugą osobą W zaburzonych związkach: mniej wzmocnień pozytywnych, dominuje awersyjna kontrola; schemat negatywnej kontroli; minimalizacja kosztów(unikanie), oczekiwanie niewielu nagród Terapia: 1. ustalenie listy pozytywnych zachowań, których partnerzy oczekiwali od siebie, 2. wprowadzenie pożądanych zachowań w życie codzienne, 3. nagradzanie żetonami jako nagrody za oczekiwanie zachowania (dzieci, u dorosłych wzmocnieniem seks) sama zmiana w zachowaniu niewystarczająca → łączenie modeli behawioralnych z poznawczymi najpierw analiza myśli automatycznych, bo najłatwiej dostępne przekonania kluczowe sztywne, trudne do zmiany Nierealistyczne oczekiwania (często wzmacniane przez media) Źródła przekonań: własne doświadczenia, tradycje, kultura, media Teorie zaburzeń rodziny 9  Błędy poznawcze: generalizacja, arbitralne wnioskowanie, myślenie spolaryzowane, wyolbrzymianie, negatywne atrybucje, czytanie w myślach, rozumowanie emocjonalne, odnoszenie wszystkiego do siebie, myślenie w kategoriach przymusu/powinności, myślenie czarno-białe, pomniejszanie pozytywnych informacji W każdych parach występują zniekształcenia poznawcze, ale w zaburzonych znacznie więcej W dobrze funkcjonujących parach pozytywne atrybucje, życzliwe interpretacje Czasami czytanie w myślach prawidłowe, szczeg. w długich, bliskich związkach - znanie preferencji, nawyków drugiej osoby i rozumienie jej Psychoedukacja Trudności wynikają z braku wiedzy Nauka tego jak postępować, żeby lepiej radzić sobie z zachowaniami drugiej osoby Podejście transgeneracyjne Genogram 👨‍👩‍👧‍👧 technika, wyk. do zbierania i uporządkowania informacji o rodzinie +metoda diagnostyczna i terapeutyczna; ❗ma odpowiadać na pytanie diagnostyczne schematyczny rysunek, przedstawiający członków rodziny* i łączące ich więzy pokrewieństwa (min. 3 pokolenia) oraz podstawowe wzorce relacji rodzinnych *osoby bliskie, nie będące członkami rodziny: niektórzy nie uwzględniają, inni pozwalają klientowi zdecydować pokazuje jak przeszłość rodziny wpływa na aktualne wydarzenia Legenda: kobieta ⚫ mężczyzna ⬛ ⬅️ ; mężczyźni po lewej , chyba, że kolejność urodzin; dla identyfikowanego pacjenta można użyć podwójnej linii obramowania 🔲 (nie przy rodzinie); w przypadku ⬅️ ➡️ wielokrotnych małżeństw od lewej(wcześniejsze ) do prawej( najświeższe); śmierć przekreślenie ; wiek ❌ w środku, czasami profesja Teorie zaburzeń rodziny 10  *symbole nie zawsze są jednorodne (np. adopcja, bliźniaki, poronienie; środkowa część 2 rysunku) + zbytnie skupienie na symbolach może pogarszać kontrakt nie stosować trójkącika 🔺 dla osób nieheteronormatywnych! dużo informacji może sprawiać, że rysunek jest nieczytelny oznaczamy typ najważniejszych relacji Teorie zaburzeń rodziny 11  kółko oznacza osoby mieszkające razem Wskazówki: zadbać o przejrzystość, nie wprowadzać zbyt wielu symboli mieć cel sporządzania i uwzględniać tylko istotne informacje zawrzeć datę sporządzenia genogram jest częścią dokumentacji medycznej, a więc podlega ochronie od samego rysunku ważniejsza jest historia, która mu towarzyszy → należy zadbać, aby została opowiedziana nie popadać w stereotypy, nie patologizować! Genogram służy prześledzeniu transgeneracyjnych wzorców zachowań, nie tylko diagnozie zaburzeń, ale też silnych stron ➕Zalety genogramu➕ przyjazna, niezagrażająca forma, szczeg. atrakcyjna dla dzieci Teorie zaburzeń rodziny 12  +można uwzględnić zdjęcia, pamiątki Informacje o: Strukturze rodziny Co poprzedzało moment przyjścia na świat? Rodzeństwo? (kolejność urodzin, płeć rodzeństwa (płeć oczekiwana), czas dzielący, oczekiwania cd. relacji z rodzeństwem; bliźniacy, jedynacy(nie popadać w stereotypy!, tylko co dla danej osoby to znaczyło)) Wzorcach separacji przewaga wiązania/odsuwania fuzja, relacja symbiotyczna odcięcie się (reakcja na wciąganie w konflikt, dużą bliskość / ucieczka (nadal postępowanie ze wzgl. na przekaz rodzinny, utrata potencjalnego źródła wsparcia, trudności wyniesione z domu nierozwiązane)); żałoba (może blokować separację; sposoby radzenia sobie ze stratą, “niedokończona żałoba”, “zespół pustego grobu”, zastępowanie zmarłej osoby dzieckiem) Przekonań czy mitów rodzinnych Ferreira → mit - przekonania podzielane przez wszystkich członków rodziny nt. sobie nawzajem oraz swojej rodziny Reiss, Olivieri “rodzinny wzór porządkowania świata” - zbiór idei, przekonań, przypuszczeń o świecie posiad. przez członków rodziny powstały na bazie konkretnych doświadczeń rodzinnych i w pewnym kontekście przekazują prawdę, mądrość rodziny mogą być adaptacyjne/dezadaptacyjne mit działa destabilizująco, gdy prowadzi do nadmiernej sztywności zachowań członków rodziny zanim przejdziemy do demitologizowania, zastanówmy się co jesteśmy w stanie zaoferować coś w zamian mitologia rodzinna nie musi być spójna Funkcje mitów: homeostatyczna, ekonomiczna, nadawanie określ znaczenia zdarzeniom w rodzinie, wyznaczają relacje rodziny ze światem zewnętrznym, decydują o możliwościach rozwiązywania problemów Przykłady: mity harmonii (różowe okulary), mity przebaczenia i pokuty (dot. os odpowiedzialnych za okoliczności, w jakich rodzina się znajduje), mity wybawienia (dot. osób(często z zewnątrz) traktowanych jako wybawiciele, np. terapeuta), mity szczęścia/nieszczęścia Lojalności w rodzinie międzypokoleniowe rozliczanie lojalności ~ księga, w której zapisywane są długi i zasługi członków rodziny, bilans musi wynosić 0 → rozliczanie się za swoich rodziców ~polityka podzielona lojalność - sprzeczne oczekiwania rodziców wobec dziecka - lojalność wobec jednego rodzica = nielojalność wobec drugiego → pozostają mu objawy, dzięki którym rodzice się zbliżają + dziecko nie musi podejmować decyzji +jeszcze gorzej jeśli rodzic zaprzecza oczekiwaniom Teorie zaburzeń rodziny 13  Lojalność polega na realizacji oczekiwań oczekiwania mogą zostać zinternalizowane lojalność wyraża się też lojalnością wobec wartości, norm, tradycji poczucie winy ma zapobiegać nieprzestrzeganiu wzajemnych zobowiązań → reguluje homeostazę poczucie winy często bywa destrukcyjne, ale mówi o czymś istotnym Lojalność może być także budowana przez poczucie wdzięczności (marketing, poród,…) To co często dla zewnętrznego obserwatora jest zachowaniem destrukcyjnym, dla rodziny może być wyrazem głębszej lojalności rodzinnej Z zewnątrz rodzina może wyglądać na grupę głęboko skłóconych osób, ale de facto bywają one bardzo silnie ze sobą związane przykłady konfliktów lojalności: nowe małżeństwo vs. rodzina pochodzenia, wychodzenie z domu vs. rodzica, dziecko rozdarte między rodziców, lojalność wobec pracy vs. lojalność wobec partnera +Delegacje rodzinne - wysyłanie i obarczanie misją, jawnie lub nie, czasem są sprzeczne ze sobą; 3 płaszczyzny: (id)zaspokojenie potrzeb emocjonalnych; (ego)zaspokajanie potrzeb poznawczych; (superego) zaspokajanie potrzeb lojalnościowych Triangulacji włączanie osób trzecich w celu rozwiązania napięcia między dwiema pozostałymi, np. wspólny wróg, dziecko odwrócenie uwagi od zasadniczego problemu, unikanie konfrontacji z nim, brak rozwiązania problemu, rośnie napięcie triangulować można też kochanka, terapeutę, telewizję, alkohol, domowego psa albo pracę często pociąga za sobą koalicje Specyficznych sposobach komunikacji Zasobach, sposobach radzenia sobie z trudnościami historie, które niosą otuchę i wsparcie lub dają wiedzę, jak radzić sobie z trudnościami w przyszłości -Co jest mocną stroną Twojej rodziny? -Czy kiedyś zmagano się już w Twojej rodzinie z podobnymi trudnościami i jak sobie z nimi poradzono? -Jak mogłabyś/mógłbyś skorzystać z wiedzy Twojej rodziny w tym zakresie? -Kto w Twojej rodzinie jest osobą, do której możesz zgłosić się po radę, wsparcie? -Co by mogła poradzić Tobie (w tej sytuacji) Twoja ukochana (nieżyjąca) już babcia? -Jak mogłabyś skorzystać z wiedzy Twojej rodziny w tym zakresie? Wzorcach więzi Interpretacja genogramu W jaki sposób przeszłość danej rodziny może pomóc nam w rozumieniu tego, co dzieje się obecnie w tej rodzinie? Teorie zaburzeń rodziny 14  Jakie wydarzenia, historie z przeszłości tej rodziny mogą pomóc klientowi/pacjentowi/rodzinie w poradzeniu sobie z aktualnymi trudnościami? Analizując genogram „klasycznie”, należy zwrócić uwagę na wszelkiego rodzaju przekazy transgeneracyjne mogące wiązać się z mechanizmami psychicznymi, interpersonalnymi, kulturowymi, które mogą warunkować powstanie lub utrzymywanie się problemu. Przekazy transgeneracyjne przejawiają się w: dominujących historiach (narracjach) rodzinnych, tendencjach do przypisywania określonych znaczeń, mitach, sekretach rodzinnych, wzorcach lojalności w rodzinie, wzorcach zachowań rodzinnych: powtarzające się rozwody, wzorce bliskości, przemoc, historii utrat, sposobach radzenia sobie z problemami, nie tylko w treści przekazywanych komunikatów, ale również w sposobie ich przekazu itd. Należy postawić spójne hipotezy, wokół których będą snute dalsze rozważania Należy pamiętać o: wzorcach kulturowych i wydarzeniach historycznych - kontekst! wykł online Ewolucja podejścia systemowego cybernetyka 1-rzędu → wzorce zachowań w rodzinie* ⇒ cybernetyka 2-rzędu → wzorce znaczeń nadawanych w rodzinie Klasyczne podejście systemowe* analogie do systemów biologicznych → homeostaza (brak dowodów, nie zawsze) bazują na założeniach teorii systemów nie kwestionują istnienia obiektywnej rzeczywistości opisują relacje w rodzinie z perspektywy komunikacji, struktury, wzorców zachowań terapeuta ekspertem Komunikacyjna teoria rodzin twórcy: Donald Jackson, Jay Haley, … diagnozując zaburzenia komunikacji odwołanie do teorii, nie wyczucia komunikacja pozwala orientować się w świecie Aksjomaty komunikacji: Teorie zaburzeń rodziny 15  1. Nie da się nie porozumiewać się. 2. Każdy komunikat zawiera aspekt treściowy i relacyjny/metakomunikat. Aspekty te powinny być zbieżne. 3. W długotrwałych relacjach występuje nieprzerwana sekwencja wymiany komunikatów. Ludzie mają skłonność do arbitralnej punktacji wydarzeń. ~~~~~(~~~)~~~~~ 4. Komunikacja może mieć charakter cyfrowy i analogowy 5. Każda relacja jest symetryczna (wzajemne odzwierciedlanie) lub komplementarna (góra-dół). Relacje te nie powinny być zbyt sztywne. →Zaburzenia: próby uniknięcia komunikacji; przewaga aspektu relacyjnego nad treściowym*; sztywna komplementarność/eskalacja symetryczności; paradoksy w komunikacji; dyskwalifikacje (zaprzeczanie samemu sobie, zaprzeczanie temu, że ktoś przekazał komunikat) *np. podwójne komunikaty; szczególnie dzieci, osoby z trudnościami poznawczymi, itp., bo nie umieją nazwać rozbieżności dyskwalifikacja =/= kontrola afektu (np. kojenie dzieci) Strukturalna terapia rodzin twórcy: Salvador Minuchin organizacja rodziny: granice, struktura rodziny Założenia: rodzina jest systemem o określonej strukturze system działa przez wzory transakcji transakcjami rodzinnymi rządzą reguły rodzina podzielona jest na subsystemy granice między subsystemami mogą być normalne, rozmyte lub sztywne  granice są charakterystyczne dla podejścia strukturalnego →Zaburzone funkcjonowanie systemu polega na zaburzonych granicach między subsystemami (pytanie: jak może być rozumiana symbioza przez terapeutów psychodynamicznych, a jak to ujęcie uległo ewolucji w podejściu strukturalnym?) Można wyróżnić 2 główne subsystemy – rodziców i dzieci. One powinny być wyraźnie oddzielone, ale móc komunikować się ze sobą. Granice powinny być półprzepuszczalne. Krytyka podejścia Minuchina: Minuchin założył bardzo tradycyjny sposób funkcjonowania rodziny (2 hetero rodziców + 2 dzieci), który obecnie nie zawsze się sprawdza. Granice trwale rozmyte/ sztywne – patologia funkcjonowania w rodzinie Tezy wyjaśniające zaburzenia: struktura rodziny mało elastyczna – rodzina powinna się zmieniać, a zmiany powinny być adekwatne do sytuacji rodziny. Jeśli rodzina próbuje zachować coś, co powinno ulec zmianie, to jest to oznaka patologii. Teorie zaburzeń rodziny 16  zbyt płynne (splątane) lub zbyt sztywne (nie związane) granice między subsystemami – subsystemy nadmiernie uwikłane lub niezaangażowane brak jasnej hierarchii – wg Minuchina kierownictwo powinni sprawować rodzicie, mieć władzę w rodzinie niska tolerancja konfliktów i omijanie konfliktu koalicje międzypokoleniowe – koalicje np. matka + syn/ ojciec + córka; matka + dzieci/ ojciec; ojciec + babcia (jego matka); mama + babcia (jej matka) Subsytemy powinny być budowane wewnątrz jednego pokolenia Kategorie do diagnozy rodziny: Niezwiązanie Splątanie Dzieci mają dużo swobody, mała kontrola Brak ustalonych ról, brak jasności kto za co odpowiada Utrudniona adaptacja do zmieniających się Samodzielność członków rodziny warunków Brak poczucia przynależności do rodziny Dzieci mają trudność w nawiązywaniu kontaktów z osobami spoza rodziny Brak oparcia, samotność Wysoka „reaktywność”, szybkie reagowanie Brak reakcji nawet gdy problem jest emocjonalne, chaotyczność działań, poważny irracjonalność Nieumiejętność bycia samemu Mało ciepła Dużo ciepła, uwagi Za mała liczba kontaktów Za duża liczba kontaktów Strategiczna teoria rodzin Paul Watzlawick, Jay Haley – wcześniej zajmowali się komunikacją Założenia: zachowanie symptomatyczne jest częścią patologicznej sekwencji. Symptom jest częścią błędnego koła interakcji rodzinnych patologicznymi interakcjami kierują pewne reguły mniejszy nacisk na przeszłość niż w innych podejściach klasycznych rozumienie, wgląd, świadomość jednostki nie są potrzebne do skutecznego rozwiązania problemu małe zainteresowanie teorią – nacisk na interwencje Tezy wyjaśniające zaburzenia: Teorie zaburzeń rodziny 17  rodziny zaburzone mają tendencję do zachowywania stabilności, niezależnie od nacisków zewnętrznych i zmian rozwojowych  Kontynuowanie działań z przeszłości, które przestały być funkcjonalne, nasilenie dotychczasowych rozwiązań  Utrzymywanie sztywnej homeostazy przez rozgrywanie destrukcyjnej gry rodziny zaburzone nie są w stanie zaakceptować symetryczności ani komplementarności relacji brak klarownej, hierarchicznej organizacji niejasna hierarchia władzy w rodzinie błędne sposoby rozwiązywania problemów o zaprzeczanie problemom o podejmowanie działań, chociaż nie powinny być podejmowane (np. nierealistyczny cel) o działania podejmowane na niewłaściwym poziomie logicznym (np. wymuszanie spontaniczności) Terapia strategiczna: szukanie cyrkularnych wzorców reakcji, pułapek w jakie wpadają członkowie rodziny zaburzenia jako błędne sposoby rozwiązywania problemów, które tylko nasilają problem Przemoc w rodzinie przemoc fizyczna → zespół obrażeń fizycznych powstałych u dziecka na skutek osoby dorosłej: zespół dziecka maltretowanego krzywdzenie seksualne (w tym podglądanie, pieszczoty, pokazywanie pornografii, przemoc online) maltretowanie emocjonalne - jawna agresja wobec dziecka, krytykowanie go, poniżanie, wyśmiewanie zaniedbywanie emocjonalne - brak dostępności emocjonalnej, ciepła, brak stymulacji poznawczej, brak dozoru, brak egzekwowania od dziecka stosowanych obowiązków przemoc nie zawsze w rodzinie, ale też rówieśnicza, ze strony nauczyciela,… bycie świadkiem przemocy także jest trudnym doświadczeniem, m.in. w związku z utratą bezpieczeństwa - trauma udzielona konsekwencje zależą od urazu, tego jak dziecko go doświadczyło, przewlekłości, otrzymanego wsparcia Dalekie konsekwencje przemocy: ED (szczeg. bulimia), uzależnienia, zaburzenia osobowości (szczeg BPD), objawy psychotyczne, trudności w bliskich relacjach, niska samoocena, powtarzanie urazu* *modelowanie, genetyka?, chęć ucieczki od przemocy i szybkie angażowanie się w związki z osobami, które później okazują się sprawcami ← coś znanego, nieoburzającego internalizacja Teorie zaburzeń rodziny 18  Nie ma jednego zestawu symptomów świadczących o krzywdzeniu dziecka, od wzmożonego lęku, poprzez drażliwość, wrogość, nadruchliwość i zaburzenia uwagi zaburzenia rozwoju społecznego i poznawczego wskazówki molestowania seksualnego: nadmierna erotyzacja zachowań dziecka, agresywne zachowania erotyczne wobec innych dzieci*, zachowania uwodzące/prowokujące, duża wiedza dot. seksualności, angażowanie się w kontakty seksualne z rówieśnikami, dziecko unika kontaktu z pewną osobą, próbuje powiedzieć o zdarzeniu niebezpośrednio, opisuje uwodzące zachowania dorosłego, przygnębienie i wycofanie, koszmary nocne, moczenie nocne, problemy ze snem, objawy psychosomatyczne, problemy związane ze szkołą, problemy z koncentracją uwagi, nietypowe zachowania seksualne, elementy seksualne w rysunkach, poczucie winy, czuje się gorsze, złe, negatywny stosunek do ciała, skłonności do autoagresji Im dłużej trwa przemoc, tym bardziej naturalna się staje W oczach dziecka nie zawsze jest to krzywdzenie - specjalne traktowanie, nagradzanie, przyjemność Ofiara nie zawsze łączy swoje dolegliwości z faktem przemocy Nie ma jednego spójnego modelu funkcjonowania rodziny, w których dziecko było krzywdzone Możliwe konstelacje: surowy ojciec i bierna matka, ojciec krytykuje i deprecjonuje matkę, dzieci nie słuchają matki, ta przechodzi od pobłażania do karania Dziecko uważa przemoc za coś normalnego, uzasadnionego Dziecko snuje fantazje o ratowaniu innych albo o zemście na sprawcy, czasem mówi o nienawiści, ale zarazem podziwia go Ambiwalencja dot. rodzica - sprawca jest nie tylko agresorem, ale także źródłem ciepła; czasem faworyzacji Matki czują poczucie winy, czują się bezwartościowościowe, ale nie chronią Dzieci mogą idealizować matkę, czuć poczucie winy w stos do niej Zachowania seksualne młodych ludzi mogą być rezultatem niezaspokojonych potrzeb przywiązaniowych Przemoc dzieci wobec rodziców, przemoc wobec osób starszych Pytać wprost o przemoc (można powiedzieć, że to rutynowe pytanie), choć zaprzeczenie nie znaczy, że przemocy nie ma +sygnał, że można o tym rozmawiać Zawsze reagować, ale zastanowić się jak - konsekwencje zgłoszenia dla dziecka Naszym zadaniem jest diagnoza, zrozumienie, wsparcie, ew. zapobiegać, interweniować, nie dopuszczać, a nie karanie Jeśli nie zrozumiemy nie będziemy w stanie zapobiegać Cykl przemocy: wzrost napięcia u os 1, os 2 próbuje deeskalować, ale nie udaje jej się i zaczyna prowokować → wybuch osoby 1 → realizacja co zrobiła → prośby o wybaczenie, obietnice → osoba 2 czuje się kochana → ok okres → wzrost napięcia 🔄 Chotkowska, K. (2022). Doświadczanie przemocy w dzieciństwie – skutki w życiu dorosłym. Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka. 21 (1): 57-76. https://dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/view/827/675 Teorie zaburzeń rodziny 19  definicje Zaniedbanie - „niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju”, a jego istotą jest „brak właściwej i odpowiadającej pewnym standardom opieki nad dzieckiem Kara cielesna - każde użycie siły fizycznej w celu spowodowania bólu lub dyskomfortu, nawet w niewielkim stopniu, np. bicie, klapsy przy użyciu rąk lub innych narzędzi, kopanie, potrząsanie, ciągnięcie za włosy lub uszy, zmuszanie do przebywania w niewygodnych pozycjach, przełykania ostrych przypraw itp. Przemoc w rodzinie - według Niebieskiej Linii „zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody.”,… rodzaje przemocy wg. Wrony: przemoc fizyczna, psychiczna, wykorzystanie seksualne, zaniedbanie +ekonomiczna (Ciesielska) / Dyjakon (2016) wymienia przemoc emocjonalną, psychiczną, fizyczną, seksualną, ekonomiczną i nękanie (stalking) Dzieci są mniej silne, świadome dostępu do pomocy, świadome tego, co jest normą a co nie PRZEMOC DOŚWIADCZANA W DZIECIŃSTWIE A KONSEKWENCJE W ŻYCIU DOROSŁYM Sztander strefy przejawiania się konsekwencji: 1. zachowanie, np. rezygnowanie z własnych potrzeb, samopoświęcenie, impulsywność; 2. emocje, np. problemy w kontroli emocji, tłumienie emocji, objawy depresyjne; 3. kontakty interpersonalne, np. trudność w nawiązywaniu i utrzymywaniu kontaktów, uległość lub wrogość, lęk społeczny; 4. zdrowie fizyczne i psychiczne, np. nadużywanie substancji, zaburzenia w sferze psychicznej i somatycznej, próby samobójcze; 5. osobowość, np. niska samoocena, niskie poczucie własnej wartości. → częstsze występowanie zaburzeń,… → hamowanie rozwoju mózgu → u kobiet później częstsze poronienia, aborcje Psychologiczne konsekwencje doświadczania przez dziecko przemocy fizycznej to m.in. poczucie winy, nieprawidłowy obraz siebie, obniżona samoocena, poczucie bezradności, wykształcenie nieprawidłowych wzorców zachowań i problemy z funkcjonowaniem w społeczeństwie Przemoc fizyczna niesie za sobą także skutki somatyczne, takie jak uszkodzenia narządów wewnętrznych, uszkodzenia mózgu, niepełnosprawność i tiki, a skutkami odroczonymi może być arytmia, zawał serca, astma i choroba wieńcowa Przemoc psychiczna wyśmiewanie, grożenie, wyzywanie, sprawianie, by ofiara czuła się poniżona, izolowanie od otoczenia zewnętrznego, wmawianie zaburzeń psychicznych, zastraszanie samobójstwem, ograniczanie w realizacji potrzeb fizjologicznych, straszenie zrobieniem sobie krzywdy, przeszukiwanie osobistych rzeczy ofiary, nadmierna kontrola, ujawnianie tajemnic, lekceważenie”, a także brak szacunku, Teorie zaburzeń rodziny 20  wymaganie bezwzględnego posłuszeństwa, stała krytyka, zawstydzanie, zakaz opuszczania domu lub korzystania z urządzeń podziały na chłodną/gorącą lub aktywną/pasywną nadopiekuńczość może powodować egocentryzm, niezaradność, a także kompleksy Konsekwencje przemocy psychicznej: zaburzenia osobowości, np. BPD, związek z problemami somatycznymi, wpływ na nawiązywanie relacji intymnych w dorosłości, a także pracę; brak poczucia bezpieczeństwa wcześniej pojawiają się pierwsze objawy schizofrenii oraz ich nasilenie jest większe, ponadto stwierdza się częstsze samookaleczenia i próby samobójcze Bycie świadkiem przemocy - obserwowanie przejawów przemocy emocjonalnej, intelektualnej bądź fizycznej w stosunku do ważnych osób z otoczenia dziecka zaburzenia zachowania, osobowości, niszczące wyobrażenia o miłości, bliskości, rodzicielstwie, co wpływa na relacje rodzinne Wykorzystanie seksualne dziecka jest natomiast rozumiane jako „angażowanie go przez dorosłego w jakąkolwiek aktywność seksualną niezależnie od motywów” Z kolei przemoc na tle seksualnym może dotyczyć namawiania/zmuszania dziecka do angażowania się w czynności seksualne, wykorzystywania go do prostytucji lub do produkowania materiałów pornograficznych → problemy w sferze psychicznej, fizycznej, społecznej i seksualnej, m.in. brak jasnej tożsamości seksualnej Zaniedbania Parentyfikacja → zaburzenia więzi, problemy z nawiązywaniem relacji i bliskości, zaburzenia procesu separacji i relacji partnerskich Nie zawsze poważne negatywne skutki, wpływ rezyliencji, wieku, czas trwania, wsparcia, relacji ze sprawcą Mediolańczycy Boscolo, Palazzoli, Cecchin, Prata cyrkularność, stawianie hipotez, neutralność 👪Terapeuta tworzy z rodziną nowy system, bardziej badacz niż ekspert, bo nie jest obiektywny kultura determinuje sposób widzenia świata przez pacjenta i terapeutę Teorie modernistyczne nadal obecne i użyteczne, ale jako część dialogu Postmodernizm: podejście H Anderson, zespół odzwierciedlający, terapia narracyjna, krótkoterminowa terapia zorientowana na rozwiązanie wzorce interakcji, prowadzące do problemów np. eskalacja - wycofywanie się objaw służy podtrzymaniu homeostazy Teorie zaburzeń rodziny 21  istnieje obiektywna rzeczywistość - konkretne granice, struktura, wzroce komunikacji, strategie → można zdiagnozować, terapeuta - ekspert leczy → zdrowie ^w CBT i psychodynamicznym i transgeneracyjnym podobnie^ Konstruktywizm i cybernetyka 2-rzędu -konstruujemy rzeczywistość; indywidualne doświadczenie, prawda ⇒ nie istnieje obiektywna rzeczywistość hipotezy zamiast diagnozy neutralność w miejsce obiektywizmu brak ogólnych modeli fukcjonowalania rodziny* (dawne jednostki chorobowe budzą rozbawienie/ oburzenie, histrioniczne zaburzenia osobowości) terapeuta powinien wiedzieć jak rozmawiać, żeby rodzina znalazła sposób poradzenia sobie z trudnością, stworzyć sprzyjający kontekst problemy jaki wynik nadawania znaczeń interwencja terapeutyczna - pozytywna konotacja w postmoderniźmie nie krzywdzenie jest założeniem etycznym ⇒ stała refleksja etyczna tło kulturowe: wzrost ~krytycznego myślenia zwracanie uwagi na uwarunkowania społeczno-kulturowe (np. ubóstwo, wojna); odtwarzanie problemów społecznych w rodzinie; przekazy medialne 🔬więcej przypadków Covid-19 u Afroamerykanów; medycyna we wczesnym PRLu krytyka: istnienie rzeczywistości neuronalnej, farmakoterapia, itp.; brak odniesienia, niepewność ~Założenia*: Problemy nie są wynikiem patologii rodziny, tylko działania czynników poza rodziną Rodzina (jako mikroskop) odtwarza, nie powoduje problemy indywidualizm, oryginalność? Dominujące narracje, np. “wspaniałe” macierzyństwo, stosunek do kobiet, wzorce kobiecości, stosunek do dzieci Wszystkie idee, wiedza i teorie są konstrukcjami społecznymi, sp. porządkowania doświadczenia; w tym diagnozy psychiatryczne, zdrada, przemoc Konstruujemy odwołując się do kultury Konstrukcje użyteczne/nie “Nic nie jest realne, dopóki się na to nie zgodzimy, że jest to realne”, “Skąd wiemy, to co wiemy?” Język tworzy doświadczenie, nie tylko odzwierciedla → “Jakich tworzycie pacjentów opisując ich”+słowa klientow; odrzucenie koncepcji głębi 🧅 Jak mówić o problemach, żeby ich nie wzmacniać? Jakie opowieści pomagają? sprawienie, żeby rodzina zauważyła element Teorie zaburzeń rodziny 22  Szkoły: podejście kótkoterminiwe zorient. na rozwiązania, terapia narracyjna, podejście H Anderson, zespół odzwierciedlający Narracyjna terapia przywiązania różne narracje, ale za nimi kryją się zjawiska, które dzięki opowieściom mogą podlegać analizie i ujawniać mechanizmy nieadaptacyjnego funkcjonowania przywiązanie jest realne, można zbadać, opisać; podstawowy mechanizm, którego zaburzenie wpływa na funkcjonowanie Diagnoza i praca nad zmianą odnoszą się do 3 poziomów: emocji (szczeg. bezpieczeństwo i jego utrata) narracji (przywiązaniowych) zachowań (jako wyraz strategii przywiązaniowych) Tezy wyjaśniające zaburzenia: niezaspokojone potrzeby przywiązaniowe strategie pzywiązaniowe prowadzące do problemu (nieadekwatne, już niedziałające; minimalizowanie - A, eskalacja - C) strategie przywiązaniowe mogą prowadzić do wzorców destrukcyjnych zachowań w parze/rodzinie Wpływ systemu rodzinnego na diagnozę ChAD 32 letnia pacjentka z ChAD, epizody w czasie konfliktów rodzinnych oraz nasilenia stresu na studiach oraz w pracy system rodzinny: brat uzależniony, dominująca matka, nieżyjący ojciec uzależniony od alkoholu najpierw ojciec outsiderem, po śmierci matka skierowała typową dla współuzależnień potrzebę opiekowania się kimś oraz agresję na dzieci, szantaże emocjonalne i wzbudzanie poczucia winy u córki, koalicja z babcią, córka przejmująca rolę matki wobec brata przez brak akceptacji jego przez matkę niedojrzały emocjonalnie, nieodpowiedzialny partner farmako - psycho- terapia → poprawa, rozstanie z partnerem, rozluźnienie relacji z matką i podjęcie stałej pracy komentarz: współuzależnienie też emocjonalne, brak poczucia bezpieczeństwa i potrzeba kontroli, której brakowało jej podczas nasilenia konfliktów; osobowość cyklotymiczna i zależna zwykle w przypadku ChAD terapia CBT, ale tu psychodynamiczna, ze względu na współwystępowanie zaburzeń osobowości i skomplikowaną sytuację rodzinną Wpływ nieprzebytej żałoby w rodzinie na funkcjonowanie i rozwój dziecka Francuski psychoanalityk Andre Green określa wytworzoną w okolicznościach nieprzebytej przez matkę żałoby strukturę psychiczną dziecka „kompleksem martwej matki”, brak odzwierciedlania, nierozpoznana pustka Teorie zaburzeń rodziny 23  Z badań wynika, że ojcowie stają się ogólnie bardziej skoncentrowani na pracy, a matki najczęściej przejawiają smutek i żal. Zjawisko to jest opisywane również jako „gender role splitting”, czyli rozejście się mężczyzny i kobiety w sposobach przeżywania utraty dziecka Według Murraya Bowena różne sposoby chronienia dzieci przed przeżywaniem utraty powodują, że dzieci rozwijają nierealistyczne fantazje dotyczące życia i śmierci, które utrzymują się również w ich dorosłym życiu. Uważa on, że rozmowy z dziećmi po śmierci osoby bliskiej wymagają otwarcia się dorosłych na każde potencjalnie zadane przez dziecko pytanie. Dzieci często nie są w stanie wprost okazywać żalu, co nie oznacza, że go nie przeżywają. Zazwyczaj pokazują swoje przeżycia w zabawie i określonych sposobach zachowań, np. w szkole tracą przyjaźnie, stają się bardziej impulsywne Młodsze dzieci mogą szukać zmarłej osoby. Starsze dzieci i nastolatki konfrontują się z tym, że same mogą umrzeć, a utrata powoduje u nich poczucie odmienności, wyobcowania W wypadku śmierci dziecka rodzice często w poczuciu winy zamykają się w sobie, dzieci rozwijają różnorodne objawy: od problemów związanych z zachowaniem, takich jak nadużywanie alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych, aż po poważne syndromy chorobowe, jak np. anoreksja, depresja czy zaburzenia psychotyczne. Rodzice przeżywający utratę często nie są w stanie wczuwać się w to, co przeżywają dzieci. Z badań Horsley i Pattersona dotyczących nastolatków, których rodzeństwo zginęło w wyniku nieszczęśliwego wypadku, wynika, że otrzymywali oni sygnały, aby się nie smucili, aby mogli pozostać silnymi „dla swoich rodziców”. Takie komunikaty w okresie adolescencji mogą utrudniać rozwój autonomii dzieci. Nastolatki ochraniają bowiem pogrążonych w smutku rodziców, np. poprzez unikanie wspominania swojego rodzeństwa, aby ograniczyć „ryzyko” wybuchu emocji w rodzinie. Badane dzieci wskazywały na to, że miały one poczucie utraty nie tylko rodzeństwa, ale również emocjonalnie dostępnego rodzica. Pracując z rodzinami silnie oporującymi na początku często można rozmawiać jedynie o tym, co dzieje się „tu i teraz”, o aktualnych konfliktach i sposobach zachowań. Ważne jest przy tym nie tylko respektowanie mechanizmów obronnych rodziny, jej sposobu wyrażania przeżyć, ale również wieku dzieci i wynikających z tego możliwości emocjonalnego i poznawczego przyjmowania do wiadomości, czym jest śmierć osoby bliskiej praca nad wspólnym dzieleniem się smutkiem SYSTEM EMOCJONALNY RODZINY NUKLEARNEJ — REGULACYJNA FUNKCJA OBJAWU W UJĘCIU BOWEN homeostaza jako stan dynamiczny osiągany poprzez równoważenie procesów morfogenetycznych oraz morfostatycznych równowaga tendencji indywidualistycznych i wspólnotowych morfostatyczna funkcja objawu - powstrzymywanie zmian (normatywnych i nie) system emocjonalny rodziny nuklearnej - mechanizmy pojawiające się w systemie rodzinnym w momencie wzrostu napięcia (mogą pełnić funkcję homeostatyczną) mechanizmy redukują napięcie, ale problem kiedy nadmiar / jedyna gwarancja / znaczna przewaga 1 mechanizmu Teorie zaburzeń rodziny 24  dziecko uczy się wzorców z domu rodzinnego → ma skłonność do poszukiwania partnera, z którym mogłoby odtworzyć wzorce wyuczone w rodzinie pochodzenia i w ten sposób powielić, osadzone w historii kilku pokoleń mechanizmy regulacyjne = transgeneracyjność 1. dystans emocjonalny najbardziej podstawowy, w każdej reakcji, współwystępuje z innymi intymność postrzegana jako nadmierna (emocjonalna reaktywność i współzależność) zagrożenie dla indywidualności może też wystąpić w wyniku niepowodzenia w stosowaniu innych dystens fizyczny/emocjonalny możliwe ukierunkowanie potrzeb na zewnątrz i kompensacja, np. w relacji pozamałżeńskiej, poświęceniu się pracy, hobby Przejawem tego mechanizmu jest również nawiązywanie licznych, krótkotrwałych znajomości i rozwiązywanie ich w momencie wzrostu intymności i wzajemnej zależności 2. konflikty małżeńskie Odczytywanie poziomu bliskości w relacji małżeńskiej jako nieoptymalnego względem własnych potrzeb może skutkować przeciwstawianiem się oczekiwaniom partnera i wymaganiem od niego dostosowania się. Odnosi się to szczególnie do związków, w których przyzwolenie na różne przekonania i poglądy jest bardzo niskie, a brak zgody małżonka w danej kwestii odbierany jest jako osobisty afront i oznaka braku lojalności. Nadużywanie tego mechanizmu charakterystyczne jest dla dysharmonijnych związków, w których okresy negatywnych interakcji przeplatają się z okresami równie intensywnej, często namiętnej bliskości 3. dysfunkcja małżonka podporządkowanie się oczekiwaniom partnera, sztywna komplementarność nadmierne funkcjonowanie/wzajemność jednego partnera, niedostateczne drugiego obecność dysfunkcji zwalnia z dotychczasowej roli koncentracja na dysfunkcji i redukcja napięcia w diadzie\ dysfunkcja u tego, którego Ja bardziej naruszone przez system 4. koncentracja na dziecku koncentracja na dziecku najpierw jako sposób redukcji napięcia, ale potem ono zaczyna być bardziej czujne na oczekiwania rodziców i wzrost lęku → błędne koło 🛞 triangulacja albo oboje albo jeden opiekun, jeśli jednej często fuzja matki i dziecka, wspierana przez ojca, który odczuwa ulgę od bliskości +dziecko czuje się ogniwem spajającym rodziców - wzmocnienie 🛞 Rodzinna lojalność Teorie zaburzeń rodziny 25  Terapia kontekstualna Ivan Boszormenyi-Nagy -pojawiające się zaburzenia u poszczególnych osób i/lub dysfunkcjonalność całego systemu rodzinnego są efektem braku równowagi w procesach dawania i brania* → zrównoważenie wzajemnych oczekiwań i obligacji, przywilejów i zobowiązań istniejących pomiędzy członkami danej rodziny; niedyrektywna, cel wzajemne zrozumienie i zaufanie członków rodziny, jak również podjęcie dialogu; mieszanka psychoanalizy, filozofii egzystencjalnej, etyki i teorii systemów Dialektyczna teoria relacji IB-N^, Spark - osoba jako partner “dialogu”, ruch w jednym kierunku powoduje ruch w przeciwnym , uwzględnianie poziomu jawnego i ukrytego w zjawiskach rodzinnych; przykład kozła ofiarnego Koncepcja ukrytych lojalności Pojęcie lojalności jako poczucie solidarności i zobowiązania, które upodabnia potrzeby, uczucia, oczekiwania, myślenie i motywacje osób pozostających w relacji. Podstawą lojalności jest zaufanie, zobowiązanie, zasługa i działanie. By zostać lojalnym członkiem grupy trzeba zinternalizować istotę jej oczekiwań i wytworzyć postawy, które umożliwiają przestrzeganie przyjętych nakazów. Każda pojedyncza osoba zatem podlega zarówno nakazom płynącym z zewnętrznych oczekiwań, jak i ze zinternalizowanych obligacji. Lojalność rodzinna = przestrzeganie praw systemu rodzinnego - przyjęcie wzorów oczekiwań i stosowanie się do nich w formie świadomych lub nieuświadomionych zobowiązań. podstawa - pokrewieństwo, wdzięczność za “obdarzenie życiem” *“dług wdzięczności” / “zasługiwanie na zaufanie” sprawiedliwość, “bilans zasług” poczucie nierówności przywilejów i obowiązków → rywalizacja pomiędzy rodzeństwem wychowywanie następnego pokolenia jako spłacanie egzystencjalnego długu wdzięczności jeśli nie odpłacone oczekiwania przechodzą na kolejne pokolenie, np. opieka nad rodzeństwem → parentyfikacja momentami parentyfikacja korzystna, ale długotrwała powoduje wzrost napięcia w rodzinie, utrudnia indywiduację,… Konflikt lojalności w adolescencji - aby móc stworzyć nowe, lojalnościowe więzi konieczność przeciwstawienia się rodzinnym nierozwiązany konflikt lojalnościowy może doprowadzić do konfliktów małżeńskich w rodzinie prokreacyjnej ← poczucie winy, zmniejszone zasoby wskaźniki: powtarzalność wzorów relacji rodzinnych, przejmowanie mitów rodzinnych, pielęgnowanie tradycji, czy podobieństwo rytuałów (spędzanie świąt, obchodzenie rocznic, narodziny dziecka, opieka nad chorym i umierającym, wyrażanie żalu po stracie członka rodziny) Teorie zaburzeń rodziny 26  Chrząstowski, S. (2022). Nie tylko schemat. Warszawa: PWN (wydanie 2) (tylko rozdziały 6, 7 i 9) Rozdział 6 - Przywiązanie i emocje W klasycznych szkołach terapii systemowej emocje jako wtórne do komunikacji/strategii/etc., teraz skupienie na nich np. EFT - Emotional Focused Therapy (emocje jako rytm/muzyka do tańca); Narracyjna terapia więzi ^Podczas terapii zachęcamy do refleksyjności, ale aby osoba była do niej zdolna muszą być spełnione pewne warunki^ W terapii więzi EMOCJE jako przeżycie wewnętrzne, ale także proces relacyjny, uwarunkowany doświadczeniami przywiązaniowymi znaczenie interakcji z opiekunem w kształtowaniu się mózgu (np. połączenia między korą czołową a układem limbicznym) i wczesnej regulacji procesów fizjologicznych oraz współregulacji emocji Terapeuta w pewien sposób odtwarza to co powinien robić opiekun, terapia jako BEZPIECZNA BAZA 🏠 Poczucie bezpieczeństwa kluczowa rola POCZUCIA BEZPIECZEŃSTWA i pacjenta i terapeuty → refleksja, zmiana*,… zauważanie i adekwatne reagowanie na to co pacjent robi; uważność, żywa obecność Teorie zaburzeń rodziny 27  mówienie o tym co się dostrzega, komunikaty niewerbalne - ODZWIERCIEDLENIE *technologia jako bodziec rozpraszający, ale też obiekt, z którym pozostaje się w relacji, triangulacja telefonu w związek* AKCEPTACJA, ZROZUMIENIE w stosunku do wszystkich członków terapii, odwołująca się do tego jak osoba siebie doświadcza (nie własnych dośw) ⛔nie oznacza to zgody na sposób okazywania uczuć; zadbanie o poczucie bezpieczeństwa wszystkich i niezgoda na naruszanie godności ⛔ Poznanie co dla danych osób jest bezpieczne a co nie Omówienie tego jak będą wyglądały sesje podczas zawierania kontraktu przykładowe pytania: +obserwacja ARE - Accesibility, Responsiveness, Emotional engagment Diagnoza procesów emocjonalnych Badamy bodźce będące sygnałem zagrożenia i reakcje na nie przykładowe bodźce: brak czułości, kłótnia, ton głosu, wyraz twarzy nadreaktywność - odpowiedź na bodziec nie poprzedzający zagrożenia Reakcje - sposoby regulacji emocji : 💢eskalacja → koncentracja na własnych uczuciach i ich ekspresji, 💨unikanie → minimalizowanie własnych bolesnych przeżyć Obie adaptacyjne, chyba, że stosowane stale, niezależnie od kontekstu / nieskuteczne, przynoszące negatywne skutki aby zrozumieć trzeba poznać cel (np. agresja prowadząca do unikania, opieka jako unikanie zajęcia się sobą, ciche dni jako eskalacja) wzorce współregulowania emocji w rodzinie DMM - Dynamic-Maturational Model of Attachment and Adaptation Patricia Crittenden, 2016 strategie przywiązaniowe - rozwinięcie modelu wzorców ABC+D Ainsworth poczucie zagrożenia uruchamia strategię, wymiar interpersonalny i intrapsychiczny Teorie zaburzeń rodziny 28  wymiar intrapsychiczny ~mech obronne, zniekształcenia pozn-emo typ A - wycofujący się (dissmisive) - dystansowanie się od własnych emocji, zaprzeczanie typ B - zrównoważony - obserwacja stanów, integracja zdolności poznawczych i emocjonalnych typ C - zaabsorbowany - intensywne przeżywanie i wyrażanie emocji, mniejsze korzystanie ze zdolności myślenia rozwój strategii wraz z wiekiem i doświadczeniami DMM Model - Family Relations Institute Praca nad zmianą uczenie się budzi lęk, zaburza on konsolidację nowych informacji ze znanymi i zastosowanie wiedzy* zmiana behawioralna, przekonań, narracji, emocji terapia jako źródło korektywnych doświadczeń emocjonalnych dopasowanie sposobu interakcji do przejawianej strategii - unikającą os pytać co się dzieje w ciele, co czują inni; eskalującą jak rozumie reakcje swoje i innych +dostosowanie tempa ⌚ 👍🏻 pokazanie emocji pierwotnych (w reakcji na syt w opozycji do wtórnych reaktywnych), ale na zaawansowanym stadium terapii z osobami, w których nie zbudzi to silnych reakcji obronnych Emocje osoby prowadzącej terapię Teorie zaburzeń rodziny 29  dobra regulacja własnych emocji znaczenie kontekstu - warunki pracy, zmęczenie, nastrój ~przeciwprzeniesienie psychodynamiczne (samo)refleksyjność w terapii systemowej: namysł nad wpływem własnym podczas kontaktu (poglądy, doświadczenia, sposoby przeżywania), kwestionowanie hipotez i ciekawość innych sposobów opisu siebie zaciekawienie sobą, drugą osobą i relacją ERNI - emotions are not illness - emocje nie są chorobą emocje jako wyraz doświadczenia a nie zawsze zaburzenia Rozdział 7 - Badania w psychoterapii systemowej terapia jako ~ proces stawiania i weryfikowania hipotez zainteresowanie konstruktywizmem i konstrukcjonizmem społecznym, wiedza nie jako prawda absolutna, ale coś zależnego od doświadczenia i kontekstu społecznego wpływ badania na proces terapeutyczny i relację wzrost popularności badań jakościowych krytyka postmodernizmu 🔺 przez przedstawicieli nowego materializmu🔻 nowy materializm: odrzucenie antropocentryzmu, związek narracji z materią, metafora asamblażu (kolaż 3D) ~ system + środowisko, w którym żyje systemic practicioner research - nurt badań, w którym nie ma ścisłych wymogów metodologicznych, osoba badana współtworzy badanie, brak ścisłego podziału na osobę prowadzącą i uczestniczącą, m. in. badania w działaniu, etnografie relacyjna i performatywna, autoentografie takie^ badania jako część terapii Teorie zaburzeń rodziny 30  EBT - evidence based therapy - terapia oparta na dowodach naukowych; integracja: (1) danych z badań, (2) systemu wartości i preferencji klienta, (3) doświadczenia i umiejętności terapeuty 👎🏻faworyzowanie badań, w których da się łatwo zoperacjonalizować wskaźniki, brak możliwości skategoryzowania klientów i ich sytuacji ze względu na ich złożoność i różnorodność, mała trafność zewnętrzna, ze względu na < i dużą ilość niekontrolowanych czynników 👍🏻poddanie wątpliwościom swojego “obiektywizmu”, ograniczenie zaufania do własnych doświadczeń, intuicji i informacji zwrotnych od klientów ⇒ badania oparte na praktyce terapeutycznej (practice-based research) 🔬 badanie o koterapii, dyskusja, pytania, grupy fokusowe, analizy transkrypcji w świetle teorii ugruntowanej Korzyści z badań: wzmaganie zaciekawienia, sceptycyzmu, możliwość dania klientowi wyboru i informacji o różnych metodach, ułatwienie wyboru szkoleń, pomagają zrozumieć mechanizmy zachodzące podczas terapii ✨DOBRA PRAKTYKA✨ = wiedza + doświadczenia kliniczne + zaangażowanie emocjonalne + wrażliwość etyczna Badania 🔬Carr, 2019 - przegląd badań, generalnie o technikach w terapii systemowej → podobna skuteczność co inne metody; ekonomiczne, najlepiej zbadane krótkie interwencje, słabiej długie i postmodernistyczne, większa skuteczność uniwersyteckich ośrodków opłacalne, najbardziej efektywne w połączeniu z farmakoterapią niższe ryzyko porzucenia terapii Teorie zaburzeń rodziny 31  potwierdzona skuteczność terapii zdalnej 🔬metaanaliza o zespole odzwierciedlającym → wydaje się dziwna, ale później efektywna, zaangażowanie klientów w reflektowanie kluczowe znaczenie relacji terapeutycznej cele terapii powinny być powiązane ze zgłaszanymi problemami negatywne skutki: niespecyficzne, ujawnienie treści prowadzących do eskalacji konfliktu 🥼 jeśli osoby pytają o skuteczność polecać konkretną literaturę Braki w wiedzy korzystanie z niewiedzenia 1 krok - zidentyfikowanie braków 🥼nie wpadać w pułapkę tylko zadawania kolejnych pytań, wyciągać wnioski o mechanizmach zaburzeń funkcjonowania (wiedząc o ich niedoskonałości) realizm krytyczny - podmiot badań istnieje niezależnie od naszej wiedzy (opozycja do konstruktywizmu), istnieją nieobserwowalne byty, wiedza zawsze jest niepełna, nauka powinna być nieustannym procesem rzeczywistość niezależna od umysłu, ale nie w pełni dostępna obiektywnemu poznaniu rzeczywistość społeczna istnieje, bo wywiera na ludzi wpływ realizm krytyczny jako pomost pomiędzy konstruktywizmem a pozytywizmem Rozdział 9 - Współczesne nurty w terapii systemowej par i rodzin podejście systemowe w coaching, np. w firmach; w szkole, opiece społecznej, medycynie, więzieniach praktycy systemowi, stosujący to podejście w odn. do kryzysu klimatycznego, religii, konfliktów zbrojnych, ekonomii Neuronauka i epigenetyka Epigenetyka zajmuje się badaniem zmian ekspresji genów, nie związanych ze zmianami struktur DNA; wpływ środowiska, możliwe, że dziedziczone popularne badania o międzypokoleniowym dziedziczeniu traumy, ale wg Dragana nie ma dostatecznych dowodów, żeby mówić o pozagenowym dziedziczeniu zaburzeń psychicznych u ludzi 🔬niekorzystne doświadczenia w dzieciństwie powodują tłumienie genów regulujących receptory kortyzolu w hipokampie, co prowadzi do obniżonej reakcji na stres związek dośw z dzieciństwa z problemami psych i zmianami funkcjonowania mózgu neuroplastyczność? zmiany neuronalne podczas terapii? ^nadal wczesne stadia zaawansowania wiedzy^ → nieprawidłowości w funkcjonowaniu rodziny nie są bezpośrednią przyczyną powstawania zaburzeń, ale mogą się przyczyniać do trudności w funkcjonowaniu Teorie zaburzeń rodziny 32  +połączenia pomiędzy funkcjonowaniem pary/rodziny a zdrowiem psychicznym (np. powstanie depresji), a jego ze zdrowiem fizycznym (np. obniżona odporność), które też oddziałuje na psychiczne (zaburzenia snu zwiększają ryzyko depresjji) Terapia wielorodzinna połączenie terapii rodzinnej i grupowej - spotkania paru rodzin, które łączy wspólny problem (zdefiniowany psychiatrycznie/prawnie/socjalnie/edukacyjnie) czasem z udziałem innych osób zaangażowanych w życie rodziny, np. byłych partnerów, nauczycieli,… początek zw. z leczeniem zaburzeń psychotycznych 👍🏻udokumentowana efektywność Poznanie innej perspektywy na dany problem techniki mentalizacji, zespół odzwierciedlający, odwoływanie się do zasobów zachęcanie do pomagania, dzielenia się obserwacjami, sugestiami i sp. rozumienia kwestii 🧑🏻‍⚕️terapeuta jako katalizator zmiany Zasady prowadzenia terapii wielorodzinnej wg. Asen i Sholz’a: wspieraj solidarność między członkami pracuj nad pokonaniem stygmatyzacji promuj nowe spojrzenia na trudności, wskazuj podobieństwa i różnice między rodzinami ucz się od innych, dziel doświadczeniem popatrz na innych jak lustro, w którym możesz się przejrzeć odkrywaj umiejętności członków wzmacniaj nadzieję ucz nowych zachowań 🔬 terapia wielorodzinna rodzin adopcyjnych → czynne zaangażowanie dziecka, poznanie nowych perspektyw, wykorzystanie zasobów, poczucie wspólnoty 🔬 terapia wielorodzinna w rodzinach z doświadczeniem przemocy: elementy podejścia strategicznego i komunikacyjnego, transgeneracyjnego, terapii mentalizacji, praca warsztatowa z wzmacnianiem refleksyjności; najpierw spotkanie wstępne, opisujące korzyści, koncentracja na problemie, potem relacjach w rodzinie, na koniec zapobieganie nawrotom Teorie zaburzeń rodziny 33  Zagadnienia płci kulturowej, rasy i różnorodności w terapii rodzin PŁEĆ KULTUROWA - gender - zestaw zachowań, ról, oczekiwań związanych z definiowaniem kobiecości i męskości, które rozwinęły się na skutek postnatalnych oddziaływań psychologicznych, środowiskowych i kulturowych i są nieustannie stwarzane i rozgrywane związek płci kulturowej ze sprawowaniem władzy w rodzinie rodzinna terapia dla rodzin osób transpłciowych i niebinarnych - poczucie winy, wstydu, lęk o dziecko, zw. z postrzeganiem postaw do osób nieheteronormatywnych w danej społeczności, poczucie utraty fantazji, oczekiwań, inność dziecka rodzaj terapii zależy czy problemem jest jedynie kryzys adaptacyjny czy istnieją też inne, trwałe trudności +psychoedukacja potrzebna wiedza i kompetencje: rozróżnianie tożsamości płciowej, seksualnej i ról płciowych, zrozumienie jak kwestia ta wpływa na dobrostan dzieci i rodziców, rozpoznawanie jak heteronormatywność uprzedzenia mogą kształtować zachowania rodziców wobec dzieci, zrozumienie instytucjonalnej homo/trans/bifobii w kontaktach z instytucjami (szkoła, urzędy), znajomość strategii wsparcia, znajomość badań nt. nieheteroseksualnej tożsamości rodziców na dziecko pojęcia: stres mniejszościowy, heteroseksizm, heteronormatywność, homo/trans/bifobia Ogromny wpływ kontekstu społeczno-politycznego → może nasilać stres i zmniejszać zasoby radzenia sobie z kryzysem adaptacyjnym Terapia osób różnych narodowości kwestia języka - jaki wybrać? jak uniknąć stygmatyzacji i urażenia kogoś? nie nawiązywać do pochodzenia jeśli nie jest to potrzebne osoba z (kraju X) / osoba narodowości (X) → dostrzeżenie specyfiki danej rodziny wynikającej z różnorodności, ale też ukazanie różnic literatura: Zaimki.pl , rekomandacje jezykowe 2021_wyd2_elektro.pdf (uw.edu.pl) , Tranzycja.pl – Repozytorium wiedzy o transpłciowości i tranzycji Inspiracje posthumanistyczne i dialogowe podejście w terapii par i rodzin Nurt narracyjny pisanie listów 🔬 listy pacjentek z AN do swojego zaburzenia → niższy poziom zróżnicowania dialogowości wewnętrznej, przewaga dialogów o charakterze ruminacyjnym i dysocjacyjnym Teorie zaburzeń rodziny 34  koncepcja dialogowego Ja: interakcje, dialogi zewnętrzne i zewnętrzne, dialog jako sposób istnienia, odw. do konstrukcjonimzu społecznego; polifonia Ja wyraża się w dialogach, jest więc dynamicznym, ciągłym procesem wyłaniania się z dialogu; jest złożone z wielu wewn. głosów, pozostających w dialogu → Czyje głosy reprezentowane podczas sesji? Jak te głosy są wyróżniane? Kto jest ich adresatem? Czyj głos jest niesłyszany i dlaczego? umożliwić zaistnienie wszystkich głosów +własne głosy i ich interakcje z głosami uczestników głosy składają się na opowieści → tożsamość narracyjna wpływ na opowieści poprzez swoje głosy leczenie oparte na otwartym dialogu -wykorzystane w pomocy podczas kryzysu psychotycznego: w ciągu 24 h od początku epizodu spotkanie pacjenta, rodziny, specjalistów i dyskusja nt. kryzysów i możliwych sposobach pomocy posthumanizm - kwestionowanie wyższości i dominacji człowieka, nie jest on centralnym punktem, nowe określenie roli człowieka w świecie, relacja z maszynami transhumanizm - wizja człowieka, który za sprawą technologii przekracza ograniczenia kontekst dla nadmiernego używania technologii de Barbaro, B. (red.) (1997).Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. s.31-109 Procesy emocjonalne w rodzinie Murray Bowen stres → zaburzenie równowagi → przeciążenie mechanizmów kompensacyjnych reaktywność emocjonalna Zasada równowagi sił - odrębność vs fuzja, wzajemne oddziaływania, ciągły ruch, tendencje pojawiają się u każdego, mogą być wzmacniane przez nacisk partnera w jednostce: siły emocjonalne 🎭 i intelektualne📚 kontinuum: 🎭 zachowania histeryczne ——równowaga—— zachowania obsesyjne 📚 osoby mogą mieć niski/wysoki stopień dyferencjacji podstawowej stres, szczeg. silny/długotrwały → fuzja tych sił ukształtowane zasady i przekonania → odrębność fuzja emocji i intelektu może prowadzić też do fuzji w relacji wyraz uzależnianie samopoczucia od innej osoby, ale także silne bunty fuzja jako konsekwencja, ale też źródło lęki Triangulacja - włączanie osób trzecich w rozwiązywanie napięcia międzyosobowego pozycje insidera i outsidera Teorie zaburzeń rodziny 35  ulga/dyskomfort z powodu zajęcia danej pozycji; zwykle wysokie napięcie preferencja outsidera, niskie insidera w umiejscowieniu konfliktu w trójkącie bierze udział cały system Proces emocjonalny w rodzinie nuklearnej - unikanie, konflikt, objawy u 1 z partnerów, opieka nad dzieckiem, opisane powyżej^ Proces rodzinnej projekcji - naduwikłanie, emocjonalność rodzica wpływa na dziecko, narzucanie swoich oczekiwań/obaw, dziecko się identyfikuje 🔄; ochrona rodzeństwa Dyferencjacja ”ja” - podstawowy (przeciętnie, ukształtowane w rodzinie pochodzenia, trwałe ja) a funkcjonalny (w zal. od lęku, lepiej funkcjonuje w fuzji z kimś, pseudo ja) poziom dyferencjacji ⬆️wysoki poziom dyferencjacji → tolerancja różnic i widzenie ich korzyści brak ja - osoby, nie będące w stanie stworzyć nawet pseudo ja, całkowita fuzja/izolacja Emocjonalne odcięcie - sposób chronienia się przed fuzją; fizyczny dystans / wewnętrzny mechanizm; odzwierciedla, rozwiązuje i tworzy* problem *brak korzyści z kontaktów, podatność na fuzję z innym systemem emocjonalny rozwód krótkie związki, kończone gdy bliskość / małżeństwa z narastającym dystansem i romansami Proces wielopokoleniowego przekazu - przepływ opisanych procesów Pozycja wśród rodzeństwa - pozycja funkcjonalna 🧓🏻najstarszy - odpowiedzialność, aktywne działanie, pewność w działaniu, narzucanie zadań 👶🏻najmłodszy - wiara w partnera, pozwolenie na kierowanie uzupełnianie się może być funkcjonalne, ale im silniejsza fuzja tym bardziej dysfunkcjonalne moderator: włączenie w rodzinną projekcję Emocjonalny proces społeczny - Kerr, lęk społeczny → bycie razem → destabilizacja → zmiany, wyższa dyferencjacja społeczna regresja Struktura rodziny Salvador Minuchin granice między podsystemami w rodzinie ustanowienie i utrzymanie wyraźnej hierarchii rodzinnej, bazującej na kompetencji pary rodzicielskiej kontakt z ludźmi nieodłącznym warunkiem egzystencji → tworzenie się grup Funkcje rodziny: stworzenie rodzinnej tożsamości; odpowiadanie na nowe okoliczności zewnętrzne zmianą wewnętrzną troska o członków, opieka, ochrona - funkcja wewnętrzna kształtowanie osobowości tożsamość = odrębność + przynależność Teorie zaburzeń rodziny 36  przynależność kształtowana w rodzinie, separacja od rodziny, zakres autonomii moderowany przez nią 🫀Model zdrowej rodziny - niepozbawiona problemów, działająca w specyficznym kontekście społecznym 1. struktura otwartego systemu społeczno-kulturowego podlegającego stałym zmianom 2. przechodzi szereg etapów, a każdy wymaga zmian struktury 3. przystosowuje się do zmiennych warunków tak, aby utrzymać ciągłość, a równocześnie umożliwiać każdemu rozwój struktura ~ demokratyczna, rodzice mają autorytet Strukturalny model rodziny wzajemne oczekiwania → interakcje, wzory interakcji → schematy → zachowanie Podtrzymują ^ (1) system zasad organizacji rodziny, np. hierarchia (2) system przepisów postępowania — Podsystemy — generacja, płeć, zadania, zainteresowania zabezpieczają różnorodność systemu w różnych podsystemach osoba pełni różne role, wchodzi w róże relacje granice - jasne granice pozwalają pełnić dane funkcje bez zakłóceń innych, ale przepuszczalność umożliwia kontakt wyrazistość > zakres Rodziny splątane Rodziny niezwiązane nie jasne granice między podsystemami, nie jasne sztywne granice role utrudniona komunikacja, troska proces adaptacji trudny brak wsparcia rozpowszechnienie się stresu 1 osoby w centrum rodziny funkcjonalne usztywnienie wzorców jest dysfunkcjonalne Stres rodzinny - źródła: 1. konflikt zewnętrzny jednego członka zw. z funkcją dawania oparcia, interakcje funkcjonalne, łagodzące napięcie przeniesienie stresu do wewnątrz rodziny, np. konflikty, koalicje sytuacja, mająca wpływ na losy rodziny, katalizator zmian 2. pozarodzinne źródło stresu, działające na całą rodzinę, np. kryzys, emigracja 3. zmiana etapu życia rodziny 👍🏻negocjacje → adaptacyjna zmiana → rozwój 4. napięcie wokół dotkliwych problemów, np. powrót chorej osoby do zdrowia Teorie zaburzeń rodziny 37  relacja terapeuty z rodziną - przyłączanie się, zrozumienie i ochrona Komunikacja w rodzinie Problem stabilności rodziny; formowanie reguł, żeby ją utrzymać metafora “czarnej skrzynki” - skupienie na obserwowalnych sekwencjach zachowania “tu i teraz” Syntaksa - sposób zestawienia słów i przekazów pozawerbalnych → styl zachowania; kto z kim rozmawia, ile czasu przeznacza Semantyka - znaczenie, jasność wypowiedzi, własny czy wspólny system, harmonijność/chaotyczność Pragmatyka - efekt, czy skuteczny przekaz, zmiana? Kontekst definiuje znaczenie przekazu, np. zmiana zachowania przy obcej osobie +wzory społeczne, czynniki kulturowe Metakontekst - rozumienie kontekstu przez uczestników Nie da się nie komunikować gdy ktoś nie chce rozmawiać, a powinien: samozaprzeczanie, brak konsekwencji, częsta zmiana tematu, niekończenie zmian, tworzenie nieporozumień, dziwaczne używanie metafor, niekonwencjonalne zachowanie Metakomunikacja - aspekt relacyjny Zdrowe relacje nie wymagają dużo definicji relacyjnych w komunikatach odpowiedzi: potwierdzenie / odrzucenie / dyskwalifikowanie → poziom akceptacji i bezpieczeństwa potwierdzenie definicji samego siebie wpływa na rozwój intelektualny i emocjonalny odrzucenie zakłada zaakceptowanie faktu istnienia proponowanej definicji dyskwalifikowanie zaprzecza jej istnieniu, utrata definicji ja, Cyrkularność - samonapędzające się sekwencje, samospełniające się przepowiednie Symetryczność (minimalizowanie różnic), komplementarność (wyolbrzymianie różnic) - przesadna komplementarność → partner A zaprzecza swojej definicji B i widzi go tak jak B widzi sam siebie Satir: komunikacja w rodzinie → poczucie własnej wartości, gorsze komunikowanie potrzeb; gdy relacja została zawarta, aby uzyskać wsparcie, a okazuje się, że należy je dawać → trudności w komunikacji, np. domysły, zgadywanie Wadliwe style komunikowania się: 1. zjednywacza - uległość, bagatelizowanie odczuć do siebie; bezradność, bezwartościowość 2. obwiniacza - krytyka; samotność, niska samoocena 3. komputerowo-racjonalny -sztywność, trudne słowa, pomijanie odczuć wzgl. sb i innych; poczucie zagrożenia 4. mąciciela - rozładowywanie napięcia poprzez odwracanie uwagi; poczucie braku troski, miejsca 5. wprot Teorie zaburzeń rodziny 38  Aby komunikacja służyła rozwojowi wszystkich: zdolność do spójnych, jasnych wypowiedzi odnoszenie się do innych z szacunkiem, świadomością niepowtarzalności uznanie różnic, używanie w celu rozwoju +dostosowywanie się do rozwoju Funkcja objawów - przekaz informacji; utrzymanie homeostazy, delegowanie Podwójne wiązanie - sprzeczne komunikaty w 1 wypowiedzi → należy odwołać się do metakontekstu jedna z osób