Tas Dәuiri (Stone Age) PDF

Тас дәуірі Тас дәуірі - адамзат тарихындағы ең ұзақ кезең. Бұл кезеңде адамдар тас құралдарын қолданып, аң аулап, жинаумен айналысқан. Тас дәуірінің кезендері 1. Палеолит* (Ежелгі тас 1. Мезолит* (Орта тас 1 2 дәуірі) – 2,5 миллион- дәу...

Тас дәуірі Тас дәуірі - адамзат тарихындағы ең ұзақ кезең. Бұл кезеңде адамдар тас құралдарын қолданып, аң аулап, жинаумен айналысқан. Тас дәуірінің кезендері 1. Палеолит* (Ежелгі тас 1. Мезолит* (Орта тас 1 2 дәуірі) – 2,5 миллион- дәуірі) – б.з.б. 12- 8.Бұл б.з.б. 12 мың жылға кезеңде садақ пен жебе дейін созылды. пайда болды, балық Палеолиттің негізгі аулау кең таралды, кезеңдері: Ерте майда тастан жасалған палеолит (б.з.д. 2,5 құралдар қолданылды. млн – 100 мың жыл) және Кейінгі палеолит (б.з.д. 40 – 12 мың жыл). 1. Неолит* (Жаңа тас Энеолит (мыс-тас дәуірі) 3 4 дәуірі) – б.з.б. 8-3 мың б.з.б. 4-3 мыңжылдықтарға жылға дейін. жатады. Бұл дәуірде Тасты тегістеу, адамзат алғаш рет мыс бұрғылау, аралау құралдарын қолдана сияқты жаңа бастағанымен, тас технологиялар пайда құралдары да әлі кеңінен болды. пайдаланылған.. Тас дәуіріндегі қару-жарақтары Найза Оқ пен жебе Тас балта Найза тас дәуіріндегі адамдардың ең Оқ пен жебе - аң аулаудың тиімді Тас балта ағаш кесуге, етті турауға көп тараған қаруы болды. Ол аң тәсілі болды. Оларды алыстан және қорғануға қолданылған. аулауға, қорғануға және соғысқа жануарларды аулау үшін қолданған. қолданылған. Қола дәуірінің хронологиясы мен мәдениеті 1 Ерте Қола дәуірі (б.з.д. 3000-2000 жж.) Бұл кезеңде қоланы өндірудің басталуы және қоладан жасалған құралдардың пайда болуымен сипатталады. 2 Орта Қола дәуірі (б.з.д. 2000-1500 жж.) Қола өндірісінің дамуы және қоладан жасалған қару- жарақтардың жетілдірілуі. 3 Кейінгі Қола дәуірі (б.з.д. 1500-1000 жж.) Қола өндірісінің шыңына жетуі және қоладан жасалған бұйымдардың кеңінен таралуы. Андронов пен Беғазы Дәндібай мәдениеттері Андронов мәдениеті Беғазы Дәндібай Б.з.д. 2000-700 жылдары мәдениеті Оңтүстік Орал, Батыс Сібір Б.з.д. 2000-1000 жылдары және Орта Азияда өмір сүрген Оңтүстік Қазақстанда өмір ежелгі халықтардың сүрген ежелгі халықтардың мәдениеті.Андронов мәдениеті мәдениеті. (б.з.д. 17-9 ғғ.)* Беғазы-Дәндібай мәдениеті Андронов мәдениеті орта қола (б.з.д. 12-8 ғғ.)* дәуіріне жатады және Беғазы-Дәндібай мәдениеті Қазақстан, Орталық Азия мен Қазақстанның Орталық Оңтүстік Сібірде кең таралған. аймақтарында дамыған қола Бұл мәдениет қола дәуіріндегі дәуірінің соңғы кезеңіне еуропеоидтық тайпалардың жатады. материалдық және рухани мәдениетінің маңызды үлгісі Территориясы: Бұл болып табылады. мәдениет Орталық Қазақстан аумағын Территориясы: қамтыды, негізінен Қазақстанның кең Қарағанды облысы аймақтарында, Орал мен аумағында дамыған. Еділ өзендері аралығында, Қолданылған құралдары: Оңтүстік Сібірге дейін созылды. Қола құралдар: балталар, пышақтар, Тұрғындары: Андронов найзалар, қанжарлар. тайпалары отырықшы мал шаруашылығымен Керамика: дөңгелек айналысқан. Сондай-ақ және биік қыш егіншілік те болған. ыдыстар, өрнектелген құмыралар. Қолданылған құралдары: Құрылыстары: бұл Қола құралдар: мәдениеттегі ерекшелік балталар, пышақтар, – жерлеу найзалар, қанжарлар. орындарының, әсіресе Тас құралдар: ұсақ кесенелердің үлкен тас тастарды кесу, құрылысымен қайрақтар. ерекшеленуі. Керамика: қыш Қоғамдық құрылымы: ыдыстар, құмыралар, Беғазы-Дәндібай мәдениеті ою-өрнектермен қоғамында әлеуметтік әсемделген. жіктелу байқалды. Әшекейлер: қола мен Қабірлерден табылған бай алтыннан жасалған әшекейлер мен күрделі әшекейлер, білезіктер, құрылыстар билік пен сырғалар. байлықтың белгілі бір Қоғамдық құрылымы: топтың қолында болғанын Андроновтықтар рулық көрсетеді. қауымдарда өмір сүрді. Шаруашылығы: Мал Олар ауылдық қоныстар шаруашылығы басым мен жерлеу орындарын болды, сондай-ақ металл қалдырды. Қоныстардағы өндіру мен өңдеу де үйлердің көпшілігі жерден жоғары деңгейде дамыған. тереңдете қазылған, төртбұрышты, үлкен болған. Сақ дәуірі Сақ мемлекеті* — ежелгі дәуірде өмір сүрген көшпелі тайпалардан құралған мемлекет. Сақтардың мемлекеті біздің заманымызға дейінгі I мыңжылдықта Қазақстан аумағында қалыптасқан. Олардың негізгі аумағы қазіргі Қазақстан жерін және оған жақын аймақтарды қамтыды. 1. Территориясы: Сақтардың жері кең байтақ болды, олардың мекен еткен аумағы Орталық Азиядан Қара теңізге дейін, шығыста Алтай мен Жетісу өңірінен бастап батыста Арал теңізі, Оңтүстік Қазақстан мен Орта Азияға дейін созылып жатты. Олардың негізгі орналасқан жерлері: Оңтүстік Қазақстан, Жетісу өңірі, Тянь-Шань таулары. 2. Билеушілері: Сақтардың ең танымал билеушілерінің бірі – Томирис ханым. Ол массагеттердің патшайымы ретінде парсы патшасы Кир II-мен соғыс жүргізгені тарихта белгілі. Сондай-ақ, Шырақ және басқа да көсемдері өз елін сыртқы жаулардан қорғауда үлкен рөл атқарған. 3. Астанасы: Сақтардың нақты бір астанасы болмаған, өйткені олар көшпелі өмір салтын ұстанған. Дегенмен, кейбір тарихи деректерде Бәбіш-Молда (Оңтүстік Қазақстан) және Шірік-Рабат (Арал теңізінің маңында) қалалары сақтардың маңызды орталықтарының бірі болғанын көрсетеді. 4. Әкімшілік құрылымы: Сақ қоғамы бірнеше топтарға бөлінген. Олар: Сақ-тиграхауда (шошақ бөрікті сақтар) — Жетісу өңірін мекендеген. Сақ-парадарайа (теңіздің арғы жағындағы сақтар) — Арал теңізінің маңын мекендеген. Сақ-хаумаварга — Ферғана аймағын мекендеген сақтар. Сақ мемлекетінде әкімшілік басқару жүйесі көсемдер мен тайпа басшылары арқылы жүзеге асырылған. 5. Саяси қарым-қатынасы: Сақтар көрші мемлекеттермен күрделі саяси қарым-қатынаста болған. Олар Ахеменидтік парсылармен тығыз байланыста болды, бірақ көбінесе жауласқан. Сақтар мен парсылар арасындағы ең ірі қақтығыс Томирис ханымның Кир II-ні жеңуімен аяқталған. Сондай-ақ, олар грек- македондық Александр Македонскиймен де соғысқан. Сақтардың бірқатар тайпалары парсы патшаларының одақтасы болған және Ахеменидтердің әскери құрамында да қызмет еткен. Үйсін Үйсін мемлекеті Территориясы: Үйсін мемлекеті негізінен қазіргі Қазақстанның оңтүстік-шығысын, Жетісу өңірін қамтыды. Олар Іле өзенінің аңғарында, Шығыс Тянь-Шань тауларының солтүстік беткейлерінде өмір сүрді. Үйсіндердің ықпал ету аумағы Қытаймен және Ферғана жазығымен шектесіп, шығыстағы Саян тауларына дейін созылды. Билеушілері: Үйсіндердің билеушісі күнби деп аталды. Көптеген деректерде танымал күнбилердің бірі Елжау би деп көрсетіледі. Ол үйсіндердің Қытаймен тығыз саяси және экономикалық байланысын орнатқан. Астанасы: Үйсін мемлекетінің астанасы Қызыл Аңғар (Чигучен) қаласы болды. Бұл қала Іле өзенінің бойында орналасқан және сол дәуірдегі маңызды саяси, мәдени орталықтардың бірі болған. Әкімшілік құрылымы: Үйсін мемлекеті ірі тайпалық одақтардан құралды. Елде әкімшілік билік күнбидің қолында болды, ал оған бағынышты ұлыстар мен тайпалар өздерінің көсемдері арқылы басқаратын. Мемлекет үш үлкен бөлікке бөлінді: оң, сол және орта қанат. Саяси қарым-қатынасы: Үйсіндер Қытаймен тығыз дипломатиялық және экономикалық қатынаста болды. Олар өздерін ғұндарға қарсы Қытайдың одақтастары ретінде көрсетіп, ғұндармен қақтығыстарда жиі кездескен. Сонымен қатар, үйсіндер Ферғана, Қаңлы және Сақ тайпаларымен қарым- қатынаста болды. Ғұн Ғұн мемлекеті* Территориясы: Ғұндардың алғашқы аумағы Моңғолияның солтүстігінен Байкал көліне дейінгі аймақты қамтыды. Кейінірек олар Қазақстанның орталығы мен оңтүстік аумағына, сондай-ақ Еділ (Волга) өзеніне дейінгі жерлерге тарады. Ғұндардың ықпалы батыста Дунай өзеніне дейін жетті. Билеушілері: Ғұндардың билеушісі шаньюй деп аталды. Ең әйгілі шаньюйлердің бірі – Мөде (Модэ) шаньюй. Ол ғұн мемлекетін күшейтіп, көршілес елдерге жорықтар ұйымдастырған. Астанасы: Ғұндардың нақты астанасы болмаған, өйткені олар көшпелі халық болған. Дегенмен, кейбір деректер бойынша олардың негізгі ордасы қазіргі Моңғолия аумағында болған. Әкімшілік құрылымы: Ғұндардың әкімшілік құрылымы қатал әскери тәртіпке негізделген. Елде шаньюйден кейінгі билік иерархиясы оның орынбасарлары мен аймақтық көсемдер арқылы жүзеге асырылды. Мемлекет екі қанатқа – оң және сол қанатқа бөлінді. Әр қанаттың өз көсемі болды. Саяси қарым-қатынасы: Ғұндар Қытаймен және Орталық Азияның басқа да халықтарымен күрделі саяси қарым-қатынаста болды. Олар Қытайға қарсы үздіксіз жорықтар жасап, бірнеше рет одақтық және қарсыласқан қатынастарда болды. Ғұндардың батыс бөлігі Еуропаға дейін жетіп, «Халықтардың ұлы қоныс аударуы» кезеңінде үлкен рөл атқарды. Қаңлы Территориясы: Қаңлы мемлекеті қазіргі Қазақстанның оңтүстігінде, Сырдария өзенінің орта ағысы бойында, сондай-ақ Ташкент пен Ферғана жазығының кейбір бөліктерінде орналасты. Олардың жері шығысында Үйсіндермен, батысында Сарматтармен, оңтүстігінде Парфия және Бактриямен шектескен. Билеушілері: Қаңлы мемлекетінің билеушісі хан деп аталды. Қаңлы хандық билікке негізделген қоғам болатын. Қаңлы хандары сыртқы саяси қарым-қатынастарда белсенді рөл атқарған. Астанасы: Қаңлы мемлекетінің негізгі қаласы Битянь деп аталды. Археологиялық қазбалар нәтижесінде Отырар, Тараз, Түркістан сияқты қалаларда қаңлылардың маңызды орталықтары болғаны анықталған. Әкімшілік құрылымы: Қаңлы мемлекеті де бірнеше ірі аймаққа бөлінген. Оларда басқарушы топтар болғанымен, орталықтандырылған билік ханның қолында шоғырланған. Әкімшілік құрылымында әскери және азаматтық басқару бір жүйеде болды. Саяси қарым-қатынасы: Қаңлы мемлекеті Қытаймен және көршілес Үйсіндермен дипломатиялық және сауда қатынастарын орнатқан. Олар ғұндармен одақтас болған кездері де бар, ал кейде Қытайдың ықпалына түскен. Қаңлылар Ұлы Жібек жолы бойындағ Қорытынды Тас дәуірінен бастап Қаңлы тайпаларына дейін Қазақстан жерінде көптеген ежелгі халықтар өмір сүрген. Олардың мәдениеті мен тарихы бүгінгі күнге дейін сақталып келеді. Сақ, ғұн,үйсін мемлекет Орталық Азияның саяси, әскери және мәдени өмірінде маңызды рөл атқарған. Олардың әрқайсысы өз заманының дамуына үлкен үлес қосып, кейінгі түркі халықтарының қалыптасуына әсер етті.