Ethiek - Industriële Wetenschappen 2024-2025 PDF

ETHIEK Industriële wetenschappen Academiejaar 2024-2025 1. Wat zijn ethiek en technologie? 2. Wat moet ik doen om goed te doen? 3. Hoe kan ik juist redeneren? 4. Is technologie waardeneutraal? 5. Wat zijn de ethische risico’s van AI? 1. Wat zijn ethiek en technologie? Wat is technologie? Wa...

ETHIEK Industriële wetenschappen Academiejaar 2024-2025 1. Wat zijn ethiek en technologie? 2. Wat moet ik doen om goed te doen? 3. Hoe kan ik juist redeneren? 4. Is technologie waardeneutraal? 5. Wat zijn de ethische risico’s van AI? 1. Wat zijn ethiek en technologie? Wat is technologie? Wat is AI? Wat is filosofie? Ethiek? 1. Wat zijn ethiek en technologie? Term/woord versus betekenis/concept De term ‘technologie’ heeft meerdere betekenissen. Geschiedenis: wetenschap en productieproces Vandaag: proces en ding Brede en smalle opvatting 1. Wat zijn ethiek en technologie? Ruwe omschrijving van technologie als ding (in brede zin): 1. Artificieel of kunstmatig 2. Functioneel 3. Materieel 1. Wat zijn ethiek en technologie? Verschillende betekenissen van ‘AI’ (Cf. 1956) 1. Superintelligence (Cf. Nick Bostrom) 2. Algemene AI 3. Smalle AI Expertsystemen en machine learning (ML) Focus op ML en neurale netwerken 1. Wat zijn ethiek en technologie? De vraag wat ethiek is, peilt naar een kenmerk dat geldt… …voor alle ethici, …en enkel voor ethici. = zoeken naar de essentie van ethiek Kijken naar (1) attitude, (2) methode, (3) vragen. 1. Wat zijn ethiek en technologie? Ethiek is een deeldomein binnen het bredere domein van de filosofie Ontologie, politieke filosofie, logica, etc. Alle ethiek is filosofie, maar niet alle filosofie is ethiek = ethiek is niet de essentie van de filosofie 1. Wat is ethiek? 1. Attitude Filosofie is ‘liefde voor de wijsheid’ (etymologie). Wijsheden als ‘overdrijf niet’, ‘familie is belangrijk’, etc. Probleem: verkondigen enkel ethici wijsheden? 1. Wat is ethiek? Tweede mogelijkheid: ethiek als critical thinking. = twijfelen aan wat gegeven is (kennis, waarneming, etc.) Radicale versie: de radicale twijfel van 17e-eeuwse filosoof Descartes (je pense, donc je suis). Probleem: zijn enkel ethici kritisch? 1. Wat is ethiek? 2. Methode Gedachte-experiment: situatie inbeelden, die nieuwe informatie oplevert Vrij naar Francis Bacon (16e-17e eeuw): ‘je moet aan de staart van het menselijke verstand trekken’ Bijvoorbeeld: ‘de op hol geslagen trein’ Maar ook wetenschap gebruikt gedachte-experimenten (bijvoorbeeld: de kat-paradox van de fysicus Schrödinger), en niet elke ethicus vindt het nodig. 1. Wat is ethiek? 1. Wat is ethiek? 1. Wat is ethiek? Eerste versie: we kiezen (doorgaans) voor de minste nadelen. Tweede versie: we kiezen (doorgaans) niet voor de minste nadelen. Dit leert (1) dat we verschillende principes hebben waarop onze morele oordelen zijn gebaseerd; (2) dat we bij conflict tussen die overtuigingen niet kiezen voor de visie die kies voor de beste gevolgen. 1. Wat is ethiek? 3. Vragen Ethici stellen héél moeilijke vragen. Moeilijk, omdat ze abstract zijn of omdat ze onbeantwoordbaar lijken. Bijvoorbeeld: Wat is tijd? Bestaat tijd los van de mens? Waarom lijkt tijd in één richting te lopen? Etc. Probleem: stellen enkel ethici moeilijke vragen? 1. Wat is ethiek? Ethiek heeft dus geen essentie. Maar wat wanneer we inzoomen op de subdomeinen van de ethiek? Meta-ethiek, descriptieve ethiek, normatieve ethiek Wat zijn deze deeldomeinen? Is er een eigenschap die alle meta-ethici, descriptieve ethici en normatieve ethici delen, en enkel zij? 1. Wat is ethiek? (1) Meta-ethiek = abstracte, moeilijke vragen over wat we (on)wenselijk vinden Bijvoorbeeld: Wanneer is X moreel?  Deze vragen stellen enkel ethici. 1. Wat is ethiek? (2) Descriptieve ethiek = beschrijving van de morele opvattingen, waarden en normen bij X op plaats Y (indien niet reeds geëxpliciteerd) Bijvoorbeeld: Hoe denken Belgen over abortus?  Wordt enkel bedreven door moraalfilosofen. 1. Wat is ethiek? (3) Normatieve ethiek = stelt de vraag wat de juiste morele gedragingen zijn = wat zijn de correcte morele waarden en normen? = wat moet ik doen, om (moreel) goed te doen?  Heeft een voorschrijvend/prescriptief karakter. 1. Wat is ethiek? Het onderscheid “moreel juist-moreel fout” is niet arbitrair, hangt niet in het luchtledige. We zoeken naar redenen (argument / rechtvaardiging / grond) = argumenteren Je probeert iemand te overtuigen obv reden - van stelling - van het (on)wenselijke karakater van een handeling 1. Wat is ethiek? Twee soorten waarom-vragen: 1. Redenen (argumenteren) 2. Oorzaken (verklaren) “Ik reed te snel, omdat ik te veel alcohol heb gedronken.” 1. Wat is ethiek? Drie redenen om zus of zo te handelen: 1. Plichtethische reden (Kant) 2. Consequentialistische reden (Bentham) 3. Deugdethische reden (Aristoteles) Redenen niet noodzakelijk beslissend. 1. Wat is ethiek? Ook andere beroepsgroepen doen aan normatieve ethiek: “Wat te doen als een patiënt omwille van religieuze redenen niet door mij als vrouw/man wil worden verzorgd?” “Moet ik rekening houden met duurzaamheid?” “Heb ik de plicht om iedereen in deze context gelijk te behandelen?” 1. Wat is ethiek? Ethiek is niet de essentie van kilosofie (net zoals andere deeldomeinen dat niet zijn) Meta-ethiek en descriptieve ethiek hebben een essentie, maar zijn niet de essentie van ethiek. Normatieve ethiek is niet de essentie van ethiek, en heeft geen essentie. 1. Wat zijn ethiek en technologie? Wat houdt een ethische kijk in dit vak wel in? Hoofdstuk 2: ethiek (normatief) Hoofdstuk 3: logica Hoofdstuk 4 en 5: ethiek (descriptief en normatief) 1. Wat zijn ethiek en technologie? Wat houdt een filosofische kijk in dit vak niet in? 1. Uw mening geven 2. Nadenken over het leven 3. Teksten van grote filosofen bestuderen 4. Moeilijke woorden gebruiken (om banale zaken te vertellen) 1. Wat zijn ethiek en technologie? Waarom ethische technologie? 1. Vind je liegen en bedriegen een probleem? - Technologie is geen uitzondering 2. Ethical Guidelines (Europese Commissie) 3. AI Act 1. Wat zijn ethiek en technologie? Waarom moeten ingenieurs ‘ethiek’ studeren? 1. Er zijn zaken die we (niet) willen/wensen: stelen, liegen, schade toebrengen, privacy schenden, discrimineren, beledigen, etc. Wanneer we iets maken of doen, mag het niet in strijd zijn met deze zaken. 2. Technologie is daarop geen uitzondering. 1. Wat zijn ethiek en technologie? 3. Doel van wenselijke technologie vereist studie obv onderzoek. Tegenargument: Intuïtionisme (J. Haidt) = we hebben aangeboren en vroeg aangeleerde overtuigingen over wat (on)wensenlijk is, en deze volstaan. Deze volstaan niet voor hedendaagse technologie! 1. Wat zijn ethiek en technologie? Het ethiek argument (P1) Sommigen zaken wensen we (niet) (P2) Dat geldt ook in de context van technologie (P3) Intuïties voor wenselijke technologie volstaan niet --------------------------------------------------------------------- (C) Wenselijke technologie vereist studie obv onderzoek 1. Wat zijn ethiek en technologie? Vragen? Voor, tijdens of na de les. Studeren? Slides en nota’s Tekst ‘Filosoof met de hamer’ = inleading boek het boek Wij, robots