Stuvia Summary of Learning and Educational Issues in Mathematics PDF

Samenvatting van alle hoofdstukken van leren-en onderwijszorgvragen geschreven door brittvandenheede Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Op Stuvia vind je de beste samenvattingen, aantekeningen en ander studiemateriaal. Voor alle toetsen, examens en cursussen. Bekijk het aanbod op Stuvia. www...

Samenvatting van alle hoofdstukken van leren-en onderwijszorgvragen geschreven door brittvandenheede Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Op Stuvia vind je de beste samenvattingen, aantekeningen en ander studiemateriaal. Voor alle toetsen, examens en cursussen. Bekijk het aanbod op Stuvia. www.stuvia.com Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen LEREN REKENEN Afbakening van begrippen Kinderen met rekenproblemen of rekenstoornissen → achterstand bij rekenen Vaak getypeerd als kinderen met dyscalculie HERHALING: ‘GETALBEGRIP’: « Van de veertig deelnemers wordt de derde plaats ingenomen door rugnummer twaalf » getallen: meer dan 1 functie Ontdekking… « Op een avond-we zaten met z’n zessen aan tafel- heft Guus triomfantelijk zijn lepeltje met zes aalbessen op: ‘ Zoveel zijn wij’. ‘Twee kindjes, twee mama en papa, twee Opa en Oma’. Een dag later in het park. Hij neemt vier sneeuwbessen op zijn handpalm: ‘ Zoveel wonen wij thuis.’ GETALBEGRIP • Te maken met gemak en flexibiliteit waarmee getallen worden gebruikt • Gevoel voor wat cijfers betekenen • Vaardigheid om mentale rekensommen te maken • … Het begrip van getallen is van fundamenteel belang voor het rekenen. Het vormt de basis voor het ontwikkelen van rekenkundige vaardigheden, het oplossen van problemen en het begrijpen van complexere concepten in de wiskunde Het begrip van getallen is van cruciaal belang voor het rekenen, omdat getallen de basis vormen van het rekenkundige systeem. Het begrijpen van getallen stelt mensen in staat om te tellen, hoeveelheden te vergelijken, te ordenen en te manipuleren, en wiskundige bewerkingen uit te voeren zoals optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen GETALBEGRIP: definitie « Wanneer een kind op ieder moment tijdens het aftellen van losse elementen elk telwoord zowel opvat als aanduiding van het hoeveelste getelde element als van het totale aantal tot dan toe getelde elementen. » De kenmerken van getalbegrip Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen REKENEN • Basis van de wiskunde: o Algebra o Meetkunde o Integralen o … • Cijfers om o Hoeveelheden te: ▪ Identificeren, ▪ Discrimineren, ▪ Vergelijken, ▪ Transformeren, o Relaties te leggen en o Te voorspellen Verschillende definities: “Rekenen is een proces waarin een realiteit of een abstractie ervan wordt geordend of herordend met behulp van op inzicht berustende denkhandelingen, welke ordening in principe is te kwantificeren en die toelaat om er (logische) operaties op uit te voeren dan wel uit af te leiden.” (Ruijssenaars, 1992) - Voorbereidende rekenvaardigheden in kleuterklassen - Aanvankelijk rekenen in eerste leerjaar - Gevorderd rekenen - Handelingen (erbij doen, samenvoegen, telkens wegnemen) uit te voeren zonder volledig begrip van hoeveelheid, wel ‘in principte te kwantificeren’ = manier om realiteit op een formele wijze te ordenen en te structureren Vroeg in ontwikkeling hiervoor al een basis door experimenteren en ontdekken leren • Actief proces: o Veronderstelt: ▪ (Denk)handelingen met of zonder materiaal Teweegbrengen van veranderingen, bv. door: ▪ Toevoegen ▪ Wegnemen ▪ Opdelen ▪ Vereenvoudigen, ▪ Schematiseren ▪ … (NIET: Lezen van getallen, uit geheugen opdreunen van getal reeksen of antwoorden is geen rekenen) • • Niet willekeurig, maar doelgericht en logisch proces Manier van ordenen, Proces van probleemoplossing en informatieverwerking met stappen als: o Analyseren van binnenkomende gegevens o Vergelijken van informatie met aanwezige voorkennis o In het werkgeheugen beschikbaar houden van informatie o Tussentijds controleren Beroep doen op cognitieve vaardigheden die niet specifiek zijn voor het rekenen (inzichtelijk ordenen van gegevens in werkgeheugen, snek oproepen van feitenkennis) Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • • Leerproces: o Oplossing van probleem verder inzicht, samenhang, toename in vaardigheid o Steeds efficiëntere, maar complexere ordening o Belangrijke rol van mediërende omgeving (ouders, leerkracht) REKENPROBLEMEN (al eerste link) Beschreven aan de hand van het rekenproces Mogelijks problemen met: o Het uitvoeren van denkhandelingen o De informatieverwerking o Het probleemoplossingsproces o Leren tellen o Het vlot en foutloos omgaan met rekenfeiten o Hoeveelheidbegrippen en –relaties o De verwerving van cognitieve vaardigheden (inzicht en logisch denken) o Het onderwijs o … Andere definities: «Rekenen is een benadering van de realiteit die toelaat de realiteit te beschrijven in termen van hoeveelheden en bepaalde problemen op te lossen die te maken hebben met hoeveelheden, via logische manipulaties van de kwantitatieve gegevens en een beperkt aantal eenvoudige basisformules. » (Deckers en Aerts, 1999) « Rekenen is het vergelijken van ordeningen en de vergelijking in een getal uitdrukken. » (Dumont, 1976) Logografische symbolen “Symbolen die elk de betekenis van een woord in zijn geheel voorstellen (1, +), in tegenstelling tot de alfabetische notering (letter per letter) om te lezen” Positionele waarde van getallen • Lexicon om hoeveelheden aan te duiden gebaseerd op: het tiendelig systeem o ‘Honderdtallen – tientallen – eenheden’ Klank(on)zuivere getalwoorden • ‘Klankzuiver’: woorden die je kan afleiden vanuit het getallensysteem o Vb: 67, 3, 15 • ‘Klankonzuiver’: woorden die je niet kan afleiden vanuit het getallensysteem o Vb: 11 Visie op rekenen: Dumont « Rekenen is het vergelijken van ordeningen en de vergelijking in een getal uitdrukken. Een kind kan rekenen als het kan zeggen hoeveel het ene groter is dan het andere. Rekenen is dus niets anders dan begrip hebben voor wat een getal inhoudt, een kwantificerende denkhandeling waarmee we de realiteit ordenen. Rekenen is bijgevolg denken » 4 vormen van rekenen: • Incidenteel voorbereidend rekenen in ruime zin (tot 3,5 jaar) • Intentioneel voorbereidend rekenen in enge zin (3,5j tot 6j) • Aanvankelijk rekenen • Gevorderd rekenen Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • Ontwikkeling van het logisch denken (waarin de wortels voor het rekenen te vinden zijn) o Van baby tot peuter: 0 tot 1,5 jaar ▪ Oefenen van begrippen op sensomotorisch niveau (praktisch handelen) ▪ Manipulerende ervaringen die later als begrippen terugkomen (bv. erbij, te weinig, hoger,…) ▪ Deze worden verinwendigd tot voorstellingen of schema’s. o De peuterperiode: 1,5 jaar tot 3,5 jaar ▪ Leggen van verbanden of relaties tussen de afzonderlijke kennisgehelen: in de vorm van nog steeds woordloze voorstellingen ▪ Rol van taal, met woorden aanduiden van handelingen o De kleuterperiode: van 3 tot 6 jaar ▪ Leggen van verbanden verder oefenen en worden uitgebreider ▪ Voorstellingen verder uitbreiden en ordenen, die betrekking hebben op de ruimtelijke, meetbare, telbare relaties tussen dingen ▪ Door vele spelletjes en rijmpjes, die relaties komen er spelenderwijs aan bod. Actief die relaties onder woorden brengen en ordenen (vooraan, achteraan, de voorste,…) ▪ De kennis wordt geleidelijk aan geordend aanvankelijk met zichzelf als referentiepunt, later los van de egocentrische kijk. ▪ ‘Voorbereidend rekenen in enge zin’: zodra uit al deze handelingsrelaties via voorstellingen en woorden de logische aspecten naar voren worden gehaald Oefeningen *Kleur het juiste aantal *Knutsel de juiste rups *Maak de lijn af *Voorbeeld cijfermuur Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen ALGEMENE DIDACTIEK Situering en definitie Definitie • DIDACTIEK = “De theorie van de systematische intentionele hulp door leerkrachten verschaft door middel van het cultuurgoed, aan zich vormende leerlingen op weg tot cultuurwezen” Omschrijving vanuit diverse invalshoeken Onderwijskunde: structuren en processen in het onderwijs onderzoeken Onderwijs geen doel op zich: mensen maken gebruik van leersituaties om hun persoonlijke en maatschappelijke ontplooiing te bevorderen Onderwijsleerprocessen transfereerbaar naar leersituaties buiten de klas • Onderwijs op drie niveaus: o Macroniveau ▪ Centrale organisatie ▪ Centrale opvoedingsproject ▪ Algemene onderwijswetgeving ▪ Centrale doelstellingen ▪ Eindtermen ▪ Ontwikkelingsdoelen ▪ Leerplannen o Mesoniveau ▪ Eigen organisatie van de school of scholengemeenschap ▪ Pedagogisch project o Microniveau ▪ Concrete planning, organisatie, evaluatie binnen de klas Hier focus vooral op microniveau: processen tussen leerkraccht en leerling, vormen en gevormede, opvoeder en kind, begeleiders en cliënten,… Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Invalshoeken voor didactiek: • Etymologisch o ‘Didasdein’ = onderwijzen • Praktijkmensen o Didactiek leert ons hoe we moeten lesgeven of welke technieken we moeten gebruiken bij het aanleren • Vanuit de wetenschap o Theorie van systematisch en intentionele hulpbieding bij leerprocessen o Ruimer dan onderwijs ▪ Planmatig leren en studeren • Situering binnen de onderwijskunde o Wetenschap van structuren en processen van het onderwijs met oog op optimaliseren o Structuren en processen onderzoeken o Rekening houden met snel evoluerende en veranderende maatschappij • Bedoeling of intentie van de didactiek? o Didactiek vertelt ons hoe we het best zouden handelen ▪ Advies krijgen bij ons systematisch handelen <-> Geen feitenkennis die objectief vastgesteld werd, anders beschrijvende of descriptieve wetenschap Samenvattend DIDACTIEK betreft Alle WAT en HOE-vragen En heeft een normerend karakter Wil ons iets vertellen, wenselijkheden, normvoorschriftne Een voorbeeld… ‘Jan zit in het vierde leerjaar van een traditionele dorpsschool. Op school gaat alles wel goed en thuis is er ook een gemoedelijke sfeer binnen het gezin. Met zijn twee broertjes heeft Jan ook een goed contact. Het probleem stelt zich echter dat Jan steeds meer schrijffouten maakt de laatste twee jaar. Zijn leerkracht denkt dat hij een leerstoornis heeft. Papa en mama vinden echter dat het allemaal te veel geproblematiseerd wordt en willen niet dat de situatie overroepen wordt. De school doet een voorstel: misschien heeft Jan huiswerkbegeleiding nodig.’ Wat is de situatie/het probleem? Jan zit in het 4de leerjaar. Het betreft een traditionele dorpsschool Alles gaat goed op school Thuis is er een gemoedelijke sfeer binnen het gezin 2 broers →goed contact Probleem: Jan maakt steeds meer schrijffouten de laatste twee jaar (Leerkracht denkt aan een leerstoornis) Ouders vinden dat het allemaal te veel geproblematiseerd wordt. Ze willen de situatie niet overroepen. Wat wil men bereiken? Jan maakt minder schrijffouten. Afstemming tussen de ouders en de leerkracht (school) Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Wat is de oplossing? Diagnostiek om de probleemsituatie te verhelderen. Huiswerkbegeleiding? (voorstel leerkracht) Eventueel ander hulpverleningsaanbod n.a.l. van grondige diagnostiek. Wat moet men doen? Diagnostiek van de problematiek (nagaan op objectieve manier of er inderdaad sprake is van een leerprobleem/leerstoornis). Een model van didactisch handelen Omschrijving ‘Een model is een aanschouwelijk en vereenvoudigd, maar gestructureerd schema van complexe inhouden en processen dat zicht geeft op samenhangen en gevolgtrekkingen toelaat in verband met het afgebeelde.’ Proces bestuderen en in een eenvormig model gieten om het van daaruit te analyseren  Het model van Van Gelder 1) Doelstelingen: wat wil ik bereiken? (2) Beginsituatie: waarmee moet ik beginnen, rekening houdend met de voorkennis en de kenmerken van de leerlingen? (3) Onderwijsleersituatie: hoe kan ik het onderwijs geven? Welke leerstof kiezen? Hoe ordenen? Welke didactische werkvormen gebruiken? Welke hulpmiddelen? Welke leeractiviteiten organiseren? (4) Uitvoering: hoe voer ik mijn plan uit? (5) Evaluatie: met welk resultaat heb ik mijn onderwijs gegevens? Zijn de doelstellingen bereikt? Een oefening • Beginsituatie: jij als student aan SAW • Doelstelling: verwerven van inzicht in de problematiek van leerstoornissen • Strategieën: les volgen, literatuur doornemen, reflectie • Praktijk: stage en practica • Evaluatie: vergadering, examen OEFENING: bedenk zelf een voorstel vanuit orthopedagogisch en didactisch oogpunt • • • • • Beginsituatie: Leerling met ADHD in de klas. Doelstelling: Leerling rustig de les laten volgen, zonder dat hij (en de anderen) al te veel last ervaren van zijn problematiek. Strategieën: Leerling extra structuur en ondersteuning bieden (bv. aan de hand van de beertjes van Meichenbaum) Praktijk: Uitvoeren van de strategieën in de klas. Evaluatie: De leerkracht kan eventueel samen met de zorgcoördinator in een multidisciplinair overleg de strategieën evalueren. Het handelingsplan wordt op die manier geëvalueerd. Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Functies • Hulpmiddel van het denken o Reductie van complex geheel tot enkele basisaspecten en variabelen die beter toegankelijk zijn voor onderzoek • Faciliteert samenhangend redeneren over een bepaalde praktijk, tekortkomingen en problemen o Probleem: De beginsituatie van een gevalstudie wijzigt… (concretiseer de verandering van het proces) Voorwaarden • Het model moet eenvoudig zijn; • Het verband tussen praktijk en model moet duidelijk zijn; • Het model moet aanwijzingen bevatten voor de praktijk; • Het model moet toepasbaar zijn op zeer uiteenlopende praktijken • Didactisch model: cyclisch proces (geen oorzaak-gevolg-proces) o ‘Never-ending story’ (leren) ▪ Steeds bij te sturen vanuit de verschillende stappen – niet-lineair • Waakzaam: dynamisch karakter van realiteit! Werkelijkheid voortdurend in beweging • Bijna verplicht de complexe werkelijkheid te vereenvoudigen naar de werkbaarheid ervan! Analyse van de verschillende componenten • Doelstellingen: geven richting aan het proces Bij opzetten van een vormingsproces is het resultaat afhankelijk van de planning die je vooraf in kaart bracht – planning van vormings-en/of leersituaties ‘Een degelijke planning start met het formuleren van de doelen die we wensen te bereiken.’ o Hoe bepaal ik een doelstelling? ▪ Soorten doelstellingen? o Hoe formuleer ik een doelstelling? ▪ ?+? o Hoe orden ik een doelstelling? (De Block) ▪ Gedragsniveau ▪ Inhoudsniveau ▪ Transferniveau • De Beginsituatie: Om het realiseren van de doelstellingen realistisch in te schatten is het nodig zicht te hebben op de beginsituatie/beïnvloedingsfactoren Als we iemand iets willen leren of proces willen faciliteren is het nodig om beginsituatie vast te stellen o Voorbeelden ▪ Leerlingen ▪ Leerkrachten ▪ Vormer ▪ Begeleider ▪ Socio-structuur leergroep ▪ Situationele mogelijkheden ▪ Externe factoren Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen De beginsituatie bepalen: o Volgende vragen: ▪ Wat is het beginniveau van de jongeren. Wat kunnen ze al, wat nog niet? ▪ Welke interesses hebben ze? Als we het vertrekpunt van het leerproces weten en er duidelijkheid is omtrent de te bereiken doelstellingen dan kunnen we verder o • 3 stappen in het onderzoek naar de beginsituatie: ▪ Nadenken • Opsporen en inventariseren van relevante beginvoorwaarden ▪ Kijken • Observeren van de beginvoorwaarden Welke zijn vervuld en welke niet ▪ Standpunt innemen • Adaptatie versus selectie o Wie laten we toe, wie niet? • Remediëren versus compenseren (cfr. REDICODI) o Aanleren of omzeilend hulpmiddel Strategieën ontwikkelen = ‘Een aantal activiteiten en hulpmiddelen selecteren die ons helpen bij het bewerkstelligen van het leerproces.’ o Verbinding tussen beginsituatie en de doelstellingen We ontwikkelen een leersituatie of strategie Didactische principes (helpen bij strategieën) ‘Consequenties, voorschriften, krachtlijnen in verband met het didactisch handelen. Zeer algemene stellingen waar we rekening mee moeten houden, niet alleen wanneer we kiezen voor een bepaalde manier van werken, maar ook bij het voorbereiden en uitvoeren van onze handelingen. Het zijn dus geen concrete, directe aanduidingen in verband met een methode, maar wel lichtbakens.’ (De Block) Wat doet de lerende? Wat is de leerinhoud? Wat is de functie van de begeleider? Verschillende soorten *Aanschouwelijkheidsprincipe (ASA-model) o Aanschouwelijkheid bevordert het leren *Activiteitsprincipe o Actieve methodes stimuleren het kind o Actief meewerken bevordert het leren o Zoveel mogelijk interactie werken *Belangstellingsprincipe/motivatieprincipe o Vertrekken vanuit belangstelling van de lerende o Situatie creëren die uitnodigt tot leren o Hulpverlener verantwoordelijk voor het scheppen van een dergelijke situatie o Via probleemstellingen leergierigheid prikkelen, aansluiten bij de behoeften en het rijpingsniveau o Stimulering van thuis uit Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen *Integratieprincipe o Kennis kunnen toepassen *Herhalingsprincipe o Inprenting bewerkstelligen door het herhalen van het geleerde *Individualisatieprincipe o Elke leerling recht op de voor hem of haar meest aangepaste hulp o Flexibel omgaan met verschillende methoden zodat aanpassing volgens de behoeften van het kind ook tijdens het leerproces kan plaatsvinden *Beperkings- en geleidelijkheidsprincipe o Leren is een stapsgewijs proces • De praktijk Het uitvoeren – handelen o Onrechtstreeks of intermediair leren ▪ Contexten worden ontwikkeld, waarbij studenten geen echt contact hebben met de praktijk • Leren uit tweede hand, via tussenschakel (vb: E-learning) ▪ Reden? • Om ons te behoeden voor onverwachte situaties, risico’s, faalervaringen o Rechtstreeks leren ▪ Leren via een echte oefensituatie (bv. tijdens stage) • De evaluatie ‘Achterhalen welke leerdoelen niet of in onvoldoende mate bereikt zijn om de gepaste maatregelen te kunnen treffen voor bijsturing, om dus eventueel in te grijpen bij vastgestelde hiaten of tekorten. Bij evaluatie moet er dus steeds een terugkoppeling, een feedback gebeuren naar de doelstellingen. (De Block en Heene)’ Nagaan of we de vooropgestelde doelen bereikt hebben Geen doel op zich, maar door de activiteit krijgen we meer informatie over het didactisch proces en het rendement We willen geen zinloze inspanningen leveren (tijdsverlies) Afhankelijk van doelen van leerkracht, begeleider of vormen zal de evaluatiewijze verschillen van situatie tot situatie Verschillende vormen van evaluatie o Summatief en formatief ▪ Summatief: beoordelen via cijfer ▪ Formatief: prestaties niet vergelijken met anderen, maar met je eigen eerdere resultaten, gericht op feedback geven o Product en proces o Interpreteren van evaluaties: ▪ Relatieve beoordeling (normgerefereeerd): bv. prestaties van lln. onderling vergelijken ▪ Absolute beoordeling(criteriumgericht): afweging tegen vooraf bepaalde criteria/standaarden ▪ Leerlinggerichte beoordeling: individueel vergelijkingspunt Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen LEERMOEILIJKHEDEN EN LEERSTOORNISSEN Inleiding • Leren verloopt niet altijd zo gewoon…zoals wij altijd denken • Niet altijd zorgeloos bij vrij grote groep leerlingen Leerstoornissen en leermoeilijkheden • LEERPROBLEMEN: o Alle situaties, toestanden of voorvallen die het leren van jongeren lastig kunnen maken • LEERSTOORNISSEN o Stoornis op een bepaald gebied van leren ▪ Leren lezen, spellen, schrijven, en/of rekenen o Oorsprong in het cognitief functioneren van het kind m.a.w. o Problemen in het kennisvermogen van het kind die het leren van specifieke vaardigheden (lezen, spellen en/of rekenen) belemmeren o Leerproblemen op school tegen alle verwachtingen in o Geen neuromotorische, zintuigelijke, intellectuele, emotionele of sociale factoren aanwijsbaar waartoe die leerstoornis te herleiden is en van waaruit zij begrijpelijk te maken is o Specifieke groep van leerproblemen o Hardnekkig o Er loopt iets mis in de hersenen → leren van specifieke lees-, schrijf-, of rekenvaardigheid verloopt moeilijk ▪ Blijvend probleem… Deels behandelen, maar toch voor een deel leren leven • LEERMOEILIJKHEDEN o Aantoonbare oorzaken bij het kind zelf of in de omgeving ervan ▪ Afhankelijk van soort oorzaak en ernst is de leermoeilijkheid te verhelpen ▪ Mogelijke oorzaken die bij het kind zelf liggen: • Neuro-motorische stoornissen • Zintuigelijke problemen • Intelligentietekorten • Emotionele ontwikkelingsstoornissen • Ziekte • Gedragsmoeilijkheden ▪ Oorzaken in omgeving: • Scheiding • Uitputtende hobby • Pesten o Secundaire leerproblemen (maar niet ervaren als secundair) ▪ Problemen op grond van emotionele relatiestoornissen en belemmerende sociale omstandigheden in vele variaties talrijk aanwezig in onderwijs o Dikwijls tijdelijk karakter ▪ Soms mogelijk om gericht in te spelen op voorwaarden tot goed leren ▪ Vaak mogelijk om leermoeilijkheden laten verdwijnen Vaak samenspel van verschillende oorzaken Voorwaarden om tot een goed leerproces te komen zijn duidelijk niet allemaal vervuld → daarom leerproblemen Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Afbakening leerproblemen Primaire leerproblemen = Leerstoornissen gelegen in de cognitieve ontwikkeling van het kind LEERPROBLEMEN Secundaire Leerproblemen = Leermoeilijkheden gelegen in de omgeving van het kind: gezin, school, milieu, cultuur of Gelegen in een ander probleem van het kind: ▪ Zintuiglijke handicap, ▪ Neuromotorische stoornis, ▪ Emotionele ontwikkelingsstoornis ▪ Intelligentietekort • (Dumont) Casussen - Rekenen is moeilijk. Lezen en schrijven zoals leeftijdsgenoten, maar ondervindt veel problemen met het verwerven van de rekenvaardigheden - Niet goed kunnen volgen in de klas. Problemen met lezen, rekenen, schrijven. Alles trager en moeizamer leren. Minderbegaafd - Wisselende resultaten. Moeite met lang stilzitten in de klas, snel afgeleid, aandacht niet lang bij een taak houden. Aandachtsproblemen bemoeilijken het leren thuis (huiswerk) en op school - Resultaten dalen. Minder contact zoeken met klasgenoten, teruggetrokken gedrag. Ouders betrokken in zeer moeizame echtscheidingsprocedure Afsluitende noot… • Vanuit pedagogisch-didactische invalshoek: zo gericht mogelijk ondersteuning geven Zo maximaal mogelijke leerkansen Maatregelen komen vaak niet alleen de leerlingen met leerproblemen ten goede Ook andere jongeren baat bij gestructureerde ‘zorgvuldige’ aanpa Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen DYSLEXIE KLINISCH BEELD, DEFINITIES EN BEGRIPPEN • Leerstoornis • Lees- en spellingsstoornissen • 1896: voor het eerst dyslexie « A case of dyslexia: a peculiar form of word-blindness » • Benaderen vanuit verschillende invalshoeken Uitgangspunten bij het definiëren • Onderkennende en indicerende diagnostiek o Elementen uit verklarende diagnostiek kunnen hierbij een hulpmiddel zijn om een vollediger zicht te krijgen in de problematiek o Onderkennend: classificatie, identificeren en begrijpen van symptomen, diagnose o Indicerend: bepalen van behandeling • Definitie uitsluitend betrekking op de stoornis, zoals die zich manifesteert op vaardigheidsniveau (fenotype) o Objectief waarneembaar gedrag in lezen en spelling o Verschillende andere kaders en niveaus mogelijk ▪ Genetisch chromosaal/etiologisch niveau vb: Fragiel X ▪ Neuofysiologisch niveau vb: EEG ▪ Neuro-anatomisch niveau vb: intrapariëntale probleem ▪ Cognitief niveau ▪ Neuropsychologisch niveau • Stoornis in lezen of in spellen op woordniveau of in beide o Dysorthografie bij spelling alleen o 90% zowel lezen als spellen moeizaam • Hardnekkig fenomeen, verbonden aan individugebonden factoren (niet door omgevingsfactoren) o Als de lees-en spellingproblemen het gevolg zijn van depriverende omgevingsfactoren dan wordt het niet geclassificeerd als stoornis • Verschijnt in de periode van het aanleren van lezen en spellen of op latere leeftijd o Verschillende niveaus • Klinisch beeld o Bv. Dyslexie, dyscalculie Definitie van Dyslexie • DYSLEXIE = « Wanneer de automatisering van de woordbeeldidentificatie (lezen) en/of schriftbeeldvorming (spellen) zich niet, dan wel onvolledig of zeer moeizaam ontwikkelt. » Commissie Dyslexie Nederlandse gezondheidsraad Hardnekkig probleem met het aanleren en het vlot toepassen van het lezen en/of spellen op woordniveau Niveau van het aanvankelijk lezen • Moeizame letterklankkoppeling • Moeizaam direct herkennen van woorden • Moeilijk komen tot snel verklanken van zinnen en korte teksten • Problemen bij technisch decoderen vlot begrijpend lezen niet evident Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Spelling • Problemen met letterklankkoppeling • Problemen met correct toepassen van spellingregels • Problemen met het inprenten van de schrijfwijze van onthoudwoorden Niveau van voortgezet lezen + spellen • Minder vlot lezen en spellen, bemoeilijkt begrijpend lezen + correct interpreteren van informatie • Spellingsproblemen bemoeilijken het noteren van teksten o Invloed op constructie van een tekst – boodschap komt minder goed over • Problemen bij het verwerven van vreemde talen • Geen andere fouten dan ‘gewone kinderen’: wel meer en hardnekkiger fouten Vaak onderkend vanaf einde basisschool Uitgebreide teksten verwerken, andere talen leren Confrontatie met de complexiteit van de spellingsystemen in verschillende talen Ernst wordt vaak niet tijdig ingeschat of geremedieerd → probleem wordt gerelativeerd of alternatieve verklaringen aan gegeven Criteria voor leerstoornis • Achterstandscriterium o Klinische score (≤ pc 10) op gebied van lezen en/of spellen ▪ →Personen met dyslexie i.v.m. relevante referentiegroep: bij de zwakste 10% op valide en betrouwbare genormeerde toetsen (LVSen) • Exclusiecriterium o Onderpresteren dat niet helemaal te verklaren valt vanuit: ▪ Verminderde intelligentie ▪ Zintuiglijke problematiek ▪ Slecht onderwijs ▪ Andere ontwikkelings- en gedragsstoornissen ▪ … o Uiteraard wel comorbiditeit/dubbeldiagnose mogelijk ▪ Bijkomende problemen verklaren niet volledig het onderpresteren in het lezen en/of spellen • Didactische resistentiecriterium (gebrek aan ‘Responsiveness to Instruction RTI) o De moeilijkheden op vlak van lezen en/of spellen zijn hardnekkig ondanks gedegen onderwijs en extra remediëring gedurende minstens drie à zes maanden o Extra hulp (6 maanden) leidt niet tot de verwachte vooruitgang (gemeten op 2 verschillende testmomenten) Veel onenigheid • Pleidooi voor het gebruik van een beschrijvende benadering (met een combinatie van het achterstands-, het hardnekkigheids- en het exclusiviteitscriterium) o Dyslexie wordt onderkend, wanneer op het niveau van de vaardigheden (lezen en spellen) kenmerken vastgesteld worden die het begrip ‘hardnekkig probleem’ operationaliseren • Voorzichtigheid met verklarende definities (bv. fonologisch tekort als (enige) oorzaak van dyslexie): staat echter niet volledig vast! Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Hoofdkenmerken Technisch lezen en spellen • LEZEN o Eerste signaal: niet goed koppelen van klanken aan desbetreffende letter ▪ Letterkennis moet vaak herhaald worden o Meeste problemen bij foneem-grafeemassociaties: eu/ui/uu/u, ee/aa, m/n, u/n, ie/ei, … o Geen vlotte stap uiteindelijk naar visuele synthese ▪ Blijven hakken en plakken → lezen trager o Gebrekkige of monotone intonatie o Weinig rekening met leestekens o Oudere kinderen: anticiperend of radend lezen, moeilijke woordherkenning ▪ Vervangen functiewoorden of lettergrepen en letters binnen een woord ➔ Komen niet tot de juiste woordherkenning ➔ Automatiseringstekort ➔ Onvermogen, ondanks voldoende oefeningen, voldoende vlug of voldoende nauwkeurig de juiste letter-klankkoppeling tot stand brengen Moet telkens moeite doe om de juiste verklaring van letters en lettergrepen te vinden ➔ Staat vlotte en minder bewuste verwerking van het lees-en schrijfproces in de weg • SPELLEN = dysorthografie: moeite met de juiste spelling o Aanvankelijk: spellingsproces: koppeling tussen klank en letterteken verloopt erg moeilijk ▪ Duurt langer voordat ze de juiste letters of lettercombinatie kunnen koppelen aan de klanken waaruit het woord bestaat o Gevorderden: ▪ Problemen met inprentwoorden (bv. Ei/ij): ingevolge zwakke woordbeeldinprenting ▪ Problemen met regelwoorden, ingevolge het moeizaam automatiseren van geleerde regels o Impulsieve spellers: spellen vaak op het gehoor (geen bepaalde strategie) Specifieke kenmerken bij SPELLEN o De koppeling tussen de spraakklanken en de geschreven letters verloopt niet vlot: ▪ Visuele oriëntatiefouten t.a.v. de structuur van letters: • Links-rechts/boven-onder verwarring: bijvoorbeeld? b/d, p/q, u/n, m/w • Verwarring van de volgorde van de letters: bijvoorbeeld: eu/ue, ui/iu, ook bij cijfers: 51/15 • Verwarring door onvoldoende oriëntering op de verschillen tussen letters: bv. v/w ▪ o Auditieve oriëntatiefouten • Onvoldoende klankonderscheid tussen: o Klinkers en tweeklanken: eu/u/ui/uu o Korte en lange klinkers bij klankzuivere woorden o Verwisseling medeklinkers: z/s, v/f, d/t, b/p (stemhebbend/stemloos) Oriëntatiefouten t.a.v. de structuur van het woord ▪ Verandering van de lettervolgorde: bv. Post/pots ▪ Lettertoevoeging: bv. meluk, dolik, beroek ▪ Letterweglating: bv. Straat/staat ▪ Woordomkering: bv. Poes/soep Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen o Regelfouten ▪ Bv. Werkwoordvervoeging, verlengingsregel d/t bij substantieven en adjectieven ▪ Vooral het automatiseren van regels: moeizaam ▪ Hypercorrecties (kennis van regel, op verkeerde plaats) • Bv. Hij verbeterdt, voetten, enz… o Fonetische fouten ▪ Op het gehoor spellen door afwezigheid van woordbeeld bij het kind • Bv. Kompjoeter, eetwie, enz… o Inprentfouten ▪ Identieke klanken die verschillend geschreven worden, • g/ch, ei/ij, au/ou, i/ie/y, c/k, enz… o Morfo-syntactische fouten: ▪ Onvoldoende kennis en vaardigheid v.d. syntactische en semantische regels • Bv. tijden (V.T., H.T.) / woordsoorten (zelfstandig naamwoord, werkwoord, enz.) • Woordniveau: bv. fouten tegen het aaneenschrijven van samengestelde woorden • Zinsniveau: bv. weinig hoofdletters, komma’s, punten, enz… Graad spellingsstoornis moet niet evenredig zijn met de leerstoornis BIJKOMENDE PROBLEMEN • TAAL: moeite met klankverwerving o Taalspelletjes (foneembewustzijn) en snel benoemen ▪ Woordvindingsproblemen Niet vlot op benoemen van kleuren of namen niet goed onthouden Niet op een woord kunnen komen → Gebrek aan vlot omgaan met het verwerken van klanken • ‘Verbal fluency’ = snel benoemingstaken o Te kort in snelheid van benoemen, probleem met toegankelijkheid van kennis (cfr. Woordvindingsproblemen) o Niet goed onthouden van liedjes, rijmpjes door het niet goed aanvoelen van taal-en klankstructuren o Woordenschat wijkt niet af, niet meer moeite met vervoeging of verbuiging (morfologie) en mondelinge syntactische kennis ▪ Wel soms geringe woordenschat, omdat ze niet veel lezen ▪ Lexicon vanaf 10 jaar vergroot door lezen • Welke woorden je al kent o De fonologische en orthografische kennis bepaald de technische leesvaardigheid • BEGRIJPEND LEZEN o Geen problemen met begrijpen van taal, wel met begrijpen van een tekst o Langzaam leestempo ▪ Gesubvocaliseerd lezen = woorden laten klinken zonder de klank uit te spreken door vb: lippen mee te bewegen o Leesinhoud (flexibiliteit ontbreekt) ▪ Flexibiliteit nodig, want woorden of zinnen kunnen op verschillende manieren geïnterpreteerd worden Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • MOEITE MET KTG o Onthouden van instructies (losse opdrachten, voeren eerste opdracht uit en vergeten de andere) o Uit het hoofd leren van feiten en namen o Leerstof zonder samenhang moet veel herhaald worden o Voorgezegde zinnen herhalen • ORIENTATIE IN DE TIJD o Weinig tijdsgevoel o Moeilijkheden met begrippen die tijd aanduiden ▪ Eerst, daarna, dagen van de week, maanden,… o Kloklezen gaat moeilijk ▪ Verwarren voor en na, verwarring rond grote en kleine wijzer ▪ Omzeten van wijzerplaat naar digitale uur is moeilijk o Verwarring tussen werkwoordstijden (verleden, tegenwoordig) • STRUCTUREREN o Moeite met structuren van aangeboden informatie o Moeite met analyseren van informatie o Nieuwe info verwerken kost meer tijd o Luisteren en aantekeningen maken tegelijk gaat niet goed • AANDACHT EN CONCENTRATIE o Kunnen zich niet goed afsluiten van zaken die niet belangrijk zijn (achtergrondgeluiden) ▪ Gevolg van de verwerking van spraakklanken die meer moeite kost o Naarmate de taak ingewikkelder wordt, worden meer fouten gemaakt o Controlevaardigheid tijdens en na het werken niet of onvoldoende aanwezig o Overschrijven van tekst moeizaam en met veel fouten • MOTORIEK en problemen met het handschrift o Soms schrijfmotorisch probleem: dysgrafie (bij 10% van de kinderen met dyslexie) o Rudimentaire (weinig tot ontwikkeling), slordige en onregelmatige vorming van letters o Grootte van grafemen (wat je schrijft) wisselt vaak, regelverloop is schommelend o Structuur op het blad weinig of niet aanwezig → meer slordigheid • Moeite met REKENonderdelen o Dyscalculie o Automatisatieprocessen verlopen moeilijk (tafels, brugoefeningen) o Vooral moeite met visueel-ruimtelijke taken (<, >, meetkunde, cijferen, metend rekenen) o Visuele verwarringen (b/d) o Moeite met ruimtelijke begrippen: links, rechts, boven, onder,… o Moeite met technologie, ruimtelijke figuren, tekenen, schaalberekeningen o Moeite met onthoude van tussenoplossingen door kortetermijngeheugen • VREEMDE TALEN o Luisterwoorden (left, desk) ▪ Vertrouwen op gehoor o Regelwoorden (sitting) ▪ Spellingsregels, meervouwden Vb: lopen - liep o Inprentwoorden (neighbour, daughter) ▪ Waarbij de spelling moet worden geleerd en ingeprent in het geheugen o FRANS: merci, très, français, c’est, s’il vous plaît,… Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Bij Nederlands: kennen betekenis al, weten hoe ze het moeten uitspreken, in zin gebruiken,… → Ondersteunen het kind bij het leren van de geschreven vorm Kennen vaak de regel wel, maar weten niet op welk woord ze die al dan niet moeten toepassingen Te globale inprentingstrategie PREVALENTIE • Niet eenvoudig, verschillende cijfers • Verschillende definities, met eigen klemtoon • Verschillende cijfers van taal tot taal o Dyslexie minder groot probleem bij talen met een duidelijke overeenkomst tussen de letters en de uitspraak ▪ Spanje, Italië: 1 tot 3% ▪ Engelstalige gebieden: tot 20% • Orthografisch inconsistente taal= veel verschillen tussen uitspraak van letters ▪ Nederlands (tussenin): 2 tot 10% • Meer jongens dan meisjes (1,2 tot 1,6 op 1). Achterhaald? Objectief: 2 op 3 o 60% mannen o Geslachtsverschil of het feit dat jongens vlugger gediagnosticeerd worden dan meisjes • Erfelijk (40-50%) : afwijkingen op aantal chromosomen • Manier waarop een schrijfsysteem de gesproken taal weergeeft is een belangrijke variabele bij het gemak waarmee men leert lezen o Minder groot probleem als er een overeenkomst is tussen de letters en de uitspraak o Jongens minder in contact met hulpverleningsinstanties ETIOLOGIE • Heel veel discussie onder wetenschappers over de precieze oorzaak van dyslexie o Wij: onderzoek van psychologen en pedagogen: ▪ Oorzaak zoeken in de wijze waarop deze kinderen kennis verwerven en verwerken = COGNITIEVE BENADERING Veroorzaakt door: Problemen bij de vaardigheid om met taalklanken om te gaan • Nog veel onduidelijkheid! • Hypothese met de meeste aanhang: o De fonologische deficit hypothese (phonological deficit hypothesis): = fonologisch tekort aan de basis van dyslexie ▪ Verminderd fonologisch bewustzijn • Moeite met stukken in woorden te onderscheiden • Moeite met vinden van rijmenwoorden en spoonerismtaken – er worden woordparen aangeboden waarbij het eerst foneem van elk woord van plaats moet veranderd worden (Bv. tode rafel) • Andere hypotheses: o De dubbel deficit hypothese ▪ Fonologisch deficit + woordvloeiendheidprobleem ▪ Probleem met vloeiendheid dat afhankelijk is van de fonologische stoornis ▪ Oftewel 1 van de twee of allebei samen o De algemene magnocellulaire theorie: ▪ Probleem met snelle sensorische informatieverwerking (visueel en auditief), daardoor ontstaat fonologisch deficit • Niet snel en vlot genoeg de relatie leggen tussen de geschreven tekst en de verklanking Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen o Automatisatie/cerebellaire deficit hypothese ▪ Defect in automatisatieproces van verworven vaardigheden (vooral gereguleerd door cerebellum) : VEEL DISCUSSIE o Executieve functies mee aan de basis van dyslexie ▪ EF = verzameling van verschillende vaardigheden om flexibel om te gaan met nieuwe/veranderende situaties/informatie ▪ Noodzakelijk om doelgericht en toekomstgericht gedrag op een effectieve manier uit te voeren ▪ Werkgeheugenproblemen aan basis van problematiek (problemen met aanpassen aan veranderlijke situaties) • Moeite met planning en zich eraan houden ➔ Verklaring zoeken in samenspel van erfelijkheid en omgevingsfactoren (SES, kans op onderwijs, geletterdheid thuis) Comorbiditeit en differentiaaldiagnose • Ernstige spraak-/taalmoeilijkheden o Auditieve verwerkingsproblemen: ▪ Moeite met onderscheiden, herkennen, analyseren en synthetiseren van spraakklanken ▪ Problemen met verweren van korte, snel opeenvolgende auditieve signalen ▪ Problemen met aanvankelijk lezen, luisteren en spelling o Articulatiestoornis: ▪ Moeite met omzetten van communicatieve boodschap in spraaksignaal ▪ Door incorrecte uitspraak → woorden verkeerd uitspreken, verkeerd noteren o Grammaticale problemen: ▪ Specifieke regelsysteem, nodig om taalverwerking te sturen, verstoord ▪ Problemen bij lezen, rekenen en vooral spelling o Problemen met betekenisverlening: ▪ Moeite met vinden van juiste woorden ▪ Moeite met leggen van relaties tussen woorden ▪ Moeite met pragmatisch taalgebruik: functionele gebruik van taal in communicatie ▪ Problemen bij begrijpend lezen en luisteren, spreekbeurten en stellen • ADHD o Aandachtstekort, impulsief, hyperactief o Chaotisch en ongeconcentreerd in wereld staan → onvoldoende of inadequate prikkels opnemen uit zijn omgeving ➔ leemten in leerstofverwerking ➔ leerproblemen o Erfelijke factoren die risico verhogen op ADHD en dyslexie o Dyslexie en ADHD komen vaak samen voor ▪ Minder vatbaar voor remediëren • Autismespectrumstoornis o Moeite om (verbale) instructies te volgen, o Uitgesproken voorkeur voor activiteiten die ze alleen kunnen uitvoeren o Rigide leergedrag, wel veel kennis op bepaalde gebieden o Tekstbegrip problemen (emoties niet kunnen begrijpen, meer gericht op details ipv geheel) o Achterstand op taalontwikkeling (bijna iedereen met ASS) o Moeite met analyse en synthese o Stereotiep en herhaald taalgebruik of eigenaardig woordgebruik Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • Dyscalculie o Automatisering van lees-en rekenprestaties kunnen samenhangen o Samenhang tussen vlot woordlezen en snel kunnen oplossen van eenvoudige sommen o Automatisering belangrijk om tot vlot rekenen te komen o Sommige met dyslexie meer problemen met vlot cijfermatige toepassen van rekenbewerkingen dan met het verwerven van het rekenbegrip o Gecombineerde reken-en leesstoornissen 17 tot iets minder dan 50% o Gecombineerde reken-en spellingstoornissen ongeveer 50% • Verstandelijke beperking o Kan aan de basis liggen van een vertraagde lees- of spellingontwikkeling o Cognitieve capaciteiten spelen een rol bij de pedagogische aanpak, omdat bij een verstandelijke beperling de cognitieve problemen breder zijn ➔ Leesvaardigheid wijkt significant af van wat verwacht mag worden op basis van een relevante referentiegroep Resultaten bekijken in het licht van leeftijd, intelligentie, scholing ➔ Bij lagere intelligentie meer sprake van comorbiditeit met rekenproblemen en aandachtsproblemen PROGNOSE • Ernstig dyslectische lezers: “functioneel leesniveau” o Leesvaardigheid van derde of vierde leerjaar op volwassen leeftijd o Lezen gaat moeizaam en langzaam • Gestage vooruitgang in technische leesvaardigheid: plateau op gemiddeld 15-jarige leeftijd o Wel grote variatie in leeftijd waarop dit plateau bereikt wordt • Duurzame en intensieve oefening: vooruitgang te boeken o Vooruitgang na basisschool tot secundair onderwijs • Leren gebruiken van voorleessoftware van belang: gericht remediëren en ondersteunen o Compenserende middelen gebruiken REDICODI Beschermende factoren • Bij de leerling o Een goede taalvaardigheid o Bovengemiddelde intelligentie kan de gevolgen van dyslexie beperken. o Compensatiestrategieën. Doordat de leerling zijn tekstbegrip aanwendt om de tekst te kunnen lezen. o Goed concentratievermogen o Toepassen van individueel aangepaste woordleerstrategieën. o Creativiteit. Bijvoorbeeld het bedenken van „ezelsbruggetjes‟ en andere onthoudtechnieken bij spelling. o Doorzettingsvermogen o Actieve acceptatie Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • Bij het gezin o Acceptatie van het bestaan van de lees- en/of spellingproblemen en het besef van de gevolgen ervan zonder erin te berusten o Een ondersteunende aanpak bij huiswerk en leren o Bereidheid tot samenwerken met de school o Voorlezen van verhalen en boeken o Een positieve sfeer rond lezen: boeken, strips, tijdschriften, kranten… o Samen naar de bibliotheek gaan o Een rustig en veilig opvoedingsklimaat o Eisen stellen die passen bij de eventuele beperkingen o Mogelijkheid thuis tot computerondersteund leren o Beschermende factoren • Bij de school o De leerkrachten erkennen niveauverschillen in lezen en spellen en gaan er actief mee om tot er uit elke leerling het beste naar boven is gehaald. o De positieve prestaties en competenties van de leerling worden benoemd. o De school werkt aan een positief en rijk klimaat rond lezen, boeken, bibliotheekbezoek… o Er is aandacht voor het welbevinden van de leerling. o Er is een duidelijk beleid met goede afspraken in de hele school voor lezen en spellen. o Er is een stimulerende en motiverende begeleiding door de leerkracht. o Er is transparante communicatie en een constructieve samenwerking met ouders, leerlingen en externen rond de (aanpak van) lees- en/of spellingproblemen. o Snelle signalering en tijdige ondersteuning voorkomen dat problemen zich opstapelen. Handelingsgerichte diagnostiek en handelingsgericht werken m.b.t. lees- en spellingsproblemen - Zorgzame school geeft elk kind kans om vorderingen te maken - Leerlingen met lees-en spellingproblemen recht op hulp (ookal geen diagnose gesteld) - Goed uitgebouwd lees-en spellingonderwijs Voor leerlingen die: Moeizaam aanleren van lezen en/of spellen Hardnekkige problemen ondanks de extra inspanningen *Preventieve basiszorg – fase 0 • Goed uitgebouwd beleid rond lezen en spellen → alle lees-en/of spellingproblemen maximaal ondersteun o Preventief karakter o Vroegtijdige signalering o Adequate aanpak van problemen • Stimulerende omgeving • Nadruk op sterke eigenschappen van leerlingen → optimaal ontwikkelen → Alleen als hieraan voldaan is, kan de geboden hulp het gewenste effect bieden Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen *Verhoogde zorg – fase 1 • Basisschool o Zorgoverleg ▪ Leerkracht meldt dat preventieve maatregelen rond lezen/spellen niet volstaan o Onderwijsbehoeften en aanpak bepalen ▪ Vertrokken van de aangeleverde informatie van de klasleerkracht ▪ Sociaal-emotionele aspect bevragen: motivatie, faalangst, mate van succesbeleving – belangrijk factoren bij gerichte ondersteuning of remediëren o Opvolging en remedering gedurende de eerste 2 jaren: om verschil leermoeilijkheden – leerstoornissen maken ▪ Aandacht naar verwerven van basiskennis voor lezen en spellen voor alle leerlingen ▪ Ondersteuning gericht om kloof met klasgenoten beperkt te houden o Doel technisch lezen: stillezen met begrip op minimaal Avi 9-niveau ▪ Succesvolle lezer worden, doel AVI niveau halen → instructie op aantal gebieden • Lagere school o Kinderen met problemen bij leren lezen ▪ Effectieve instructietijd uitbreiden ▪ Frequente extra hulp ▪ Schrijven als onderdeel van de werkvorm ▪ “Minder is meer” ▪ “De kracht van herhaling” • Door herhaling komen tot vooruitgang ▪ Vroegtijdig signaleren en interventie: het meest succesvol • Decoderen: klank-tekenkoppeling o Snel duidelijk dat leerlingen het tempo van het aanbieden van klank-tekenkoppeling niet kunnen bijhouden ▪ Kennen veel van de aangeboden letters niet o ‘Hakken en plakken’ – spellend lezen o Lln met dyslexie vallen op door (3 vormen mogelijk) ▪ Spellend lezen ▪ Radend lezen ▪ Mengvorm o Eind 1ste leerjaar nog spellend lezen van weinig voorkomende woorden o Oefenen per klank-tekenkoppeling ▪ Zien, horen, voelen, zeggen en schrijven combineren → Verbinding tussen letter en klank verstevigen ▪ Alle aanbod van oefeningen aangevuld met oefeningen uit materiaal dat in de meeste basisscholen gekend is ▪ Letter schrijven en woordjes met de letter lezen en schrijven • Vloeiend leren lezen o Alle woorden in één keer herkennen + lezen met intonatie en begrip ▪ Meestal midden/eind 2de leerjaar o 3 effectieve elementen tot vloeiend lezen ▪ Ondersteund lezen ▪ Herhaald lezen ▪ Veel lezen Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen RALFI o o o o o o Voor leerlingen die ▪ De spellende leeshandeling (grotendeels) beheersen, ▪ Langdurig te traag blijven lezen ▪ Na intensieve periode van extra lezen van woordrijen en korte teksten geen vooruitgang boekt, na eerste leerjaar Repeated: Dezelfde tekst doorlezen, duo-lezen, 5x per week Assisted: Voorlezen, voorzeggen, bijwijzen, leerkracht-(mede)leerling Level: Teksten op hoger leesniveau (+2AVI), aansluiten bij interesse Feedback: Voorzeggen bij aarzeling/fout en positieve opmerkingen Interaction - Instruction: Moeilijke woorden visueel markeren, samen lezen en betekenis toelichten →Motivatie en leeshonger hooghouden, motiverende tekst op hoog leesniveau ▪ Voorlezen ▪ Samenleven ▪ Leesmateriaal met bijhorende audio-materiaal ▪ Direct feedback door leerkracht als leerling fout maakt • Zo geen verkeerde woorden in geheugen opslaan • Positieve feedback • Niet gekende woorden samen verklaard en voorgelezen Leerlingen remediëren - Bewaken van het feit dat de leerling kan volgen in de les - Preteachen om hogere leesvaardigheid vereisen voor te bereiden o Audio-materiaal, compenserende voorleessoftware Remediëren van spelling • Leren lezen en leren schrijven verlopen samen • 2de leerjaar soms hardnekkige spellingproblemen • Mogelijke oorzaken: o Onvolledige kennis van de letter-klankkoppeling o Gebrekkige kennis van de spellingregels o Gebrekkige inprenting van onregelmatig gespelde woorden of leenwoorden o Zwak ontwikkelde decodeervaardigheden o Spellingsproblemen zijn vaak hardnekkiger en moeilijker te compenseren dan leesproblemen Spellingsonderwijs vaak onsystematisch, abstracte instructie en van globaal niveau, veel beroep doen op het taalgevoel van de leerling Maar leerlingen met leerproblemen meestal geen of nauwelijks inzicht in hoe hun moedertaal is opgebouwd en onvoldoende spellingsbewustzijn Regelmatigheden in spellingsysteem niet of nauwelijks (her)kennen, beperkte kennis over spellingregels Begeleiden van leerlingen • Het vergroten van het spellingbewustzijn • Automatiseren van spellingregels en –patronen met behulp van spellingstrategieën • Toepassen van strategieën voor zelfcontrole → Doordacht en duidelijk gestructureerd aanbod van de uitbouw van spelling van belang Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Automatiseren van spellingregels en -patronen Van zoveel mogelijk woorden de koppeling tussen de semantische en orthografische code gemaakt Spellingfouten: gevolg van ontbrekende of zwakke koppeling tussen deze twee codes Je moet beschikken over heel wat spelstrategieën en flexibel toepassen: • Spellingstrategieën: o Fonologische strategie (auditieve- of hoorstrategie): bij klankzuivere woorden staat voor elke klank (foneem) een schriftteken (grafeem) o Regelstrategie: de schrijfwijze van geheel of gedeeltelijk niet-klankzuiver gespelde woorden wordt bepaald door een regel (regel kennen en weten waar toe te passen) o Woordbeeldstrategie (inprentstrategie): een aantal woorden kan je niet volgens voorgaande strategieën schrijven omdat er meerdere grafemen mogelijk zijn voor eenzelfde foneem o Analogiestrategie: strategie die gebruik maakt van de al aanwezige kennis van de spelling van onderdelen van bepaalde woorden, het niet gekende woord wordt geschreven door het te associëren met een bekend woord (genoemd: „kapstokwoord, grondwoord, voorbeeldwoord‟) o Hulpstrategie: maakt gebruik van hulpmiddeltjes om spellingmoeilijkheid op te lossen Bijvoorbeeld: „deurtje gaat open en lettertje gaat lopen, ‟t kofschip… Meest gebruikte is de inprentstrategie: zoveel mogelijk woordbeelden onthouden We leren hen met behulp van expliciete instructie, geleide oefeningen, herhaling gebruik te laten maken van alle spellingstrategieën Spellingstrategieën en werkwoordspelling Bij het leren van spellingstrategieën en werkwoordspelling: • Nieuwe regel toepassen in functionele schrijfopdracht o Pas dan kan generalisatie van verworven kennis in functionele schrijftaken plaatsvinden o Transfer van strategie-en regelgebruik naar spontane situaties ▪ Moeilijk, veel inspanning van leerkracht en leerling • Remediërende software inzetten voor herhalend oefenen van spelling Plannen, handelen, evalueren • Convergente differentiatie o Zorgleerkrachten of anderen kunnen taken opnemen bij ondersteunen van deze maatregelen, buiten als in de klas o In klas: rol opnemen van model van convergente differentiatie vb: verlengde instructie ▪ Leerlingen groeperen – ondersteunend o Geen aparte trajecten of lessen • Geïntegreerd werken o Leerling blijft zoveel mogelijk betrokken bij de klassikale lessen o Aanpak bijgesteld via differentiatie, ondersteunende maatregelen, aangepast materiaal • Remediëren o Aantal keer per week gedurende bepaalde tijd gerichte instructie en inoefenen ▪ Drie keer 20 minuten per week o Aanvullen met leesmomenten o Remediëring van de basiskennis voor lezen/spellen tot de achterstand is ingehaald of de vorderingen stagneren en aanleren van compenserende vaardigheden blijkt een noodzaak o Nauwkeurig beginsituatie vast te stellen → op basis daarvan gericht inoefenen o Verantwoordelijkheid zorgteam om samen met leerkracht interventies te bepalen en te plannen (mogelijke samenwerking met CLB) Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen Vanaf 3de leerjaar ▪ Vergroten van technische lees- en spellingvaardigheden • Zolang er nog groeimogelijkheden op het gebied zijn ▪ Maximaliseren van niveau van functionele geletterdheid – compenserende maatregelen en hulpmiddelen • Onderzoeken of leerlingen baat heeft bij compensatiemiddelen Bij moeilijkheden bij het verwerven van schoolse vaardigheden: lezen, spelling → Goede afspraken tussen alle betrokkenen Transparantie en doelgerichte aanpak met oog voor ondersteuningsbehoeften en mogelijkheden van leerkrachten en ouders Bij remediëren en extra inoefenen rekening houden met specifieke sociaal-emotionele behoeften van leerlingen Vb: (tijdelijk) verlagen van prestatiedruk Vb: door succesbeleving het gevoel van falen proberen wegnemen Motivatie verhogen door: Remediëren, voortdurend positieve feedback over eigen vorderingen en vergelijking maken met eigen prestaties ➔ Zoveel mogelijk leerlingen binnen reguliere schoolomkadering begeleiden Vanuit visie van gelijke onderwijskansen krijgen ze nodige ondersteuning Indien noodzakelijk: externe leerondersteuning als ouders externe hulp inroepen → In afstemming met de school! Evalueren: - Zorgcoördinator volgt afgesproken adviezen en plannen op en evalueert ze - Duidelijke timing en op afgesproken wijze worden de partners betrokken - Resultaat? o Maatregelen hebben het gewenste effect en het probleem verdwijnt gaandeweg o Maatregelen hebben het gewenste effect maar dienen behouden te worden om de leerling zo optimaal mogelijk te laten participeren in het onderwijs o Genomen maatregelen hebben onvoldoende effect en dienen bijgestuurd te worden Resultaten belangrijk om ernst in te schatten indien evt. verder diagnostisch traject Min 3 en liefst 6 maanden interventies Aanhoudende problemen? → CLB, handelingsgerichte diagnostiek → *Uitbreiding van de zorg Gedownload door: studentdiehelpt | [email protected] Dit document is auteursrechtelijk beschermd, het verspreiden van dit document is strafbaar. € 912 per jaar extra verdienen? Stuvia - Koop en Verkoop de Beste Samenvattingen • SECUNDAIRE SCHOOL o Lees- en spellingsproblemen → zelfstandigheidsontwikkeling bij leren en studeren komt in gedrang ▪ Hoeveelheid te lezen teksten en schriftelijke taken neemt toe ▪ Vereiste werktempo verhoogt ▪ Specifieke vakwoordenschat • Ondersteund via aangepaste technieken - remediëren o Wetenschappelijke vakken en wiskunde ▪ Tempo stijgt ▪ Verwerken van symbolen en formules ▪ Nieuwe vakspecifieke termen o (Zwakke punten in) vreemde talen en Nederlands ▪ Rechtsreeks gevolg van leerproblemen ▪ Zwakkere resultaten → Vaak B-attest met heroriëntatie in een richting met minder theoretisch aanbod ➔Vermijden van heroriëntering door ▪ Adequate ondersteuning ▪ Remediëring ▪ Aanleren en intensief gebruik van compenserende hulpmiddelen o Niet altijd diagnose bij start S.O. ▪ Reden? • Nu pas ernstige problemen bv. Late aanmelding o Oorzaken ▪ Geen aandacht voor dyslexie als leerstoornis tot nu toe ▪ Een verbrokkelde schoolloopbaan ▪ Eigen compensatie tot bepaald niveau • Intelligentie • Verbaliteit ▪ Maskering door extra opvallend of onopvallend gedrag o Indien algemene preventieve en structurele maatregelen niet voldoen, dan redelijke aanpassingen Voorbeelden van ondersteuning bij onderwijsbehoeften: o Er is een duidelijk en gestructureerd systeem van inhaallessen. o Er worden goede afspraken gemaakt in de school rond leren studeren. o Voor bepaalde (groepen) leerlingen wordt eventueel intern op school remediëren voorzien rond lezen en/of spellen. o Indien er te weinig planmatig remediëren voorafging kan ondersteuning via RALFI-lezen en het leren gebruiken van strategieën voor begrijpend lezen een aangewezen remediëring zijn. o Gelijktijdig wordt het preteachen ingezet, bijvoorbeeld door middel van vooraf meegeven van teksten, zodat de leerling de teksten voorbereidend kan lezen. Dit gebeurt al dan niet ondersteund door audio-materiaal en voorleessoftware o o o o Klassenraad: maatregelen en afspraken worden bevestigd Zoveel mogelijk leerlingen binnen de reguliere schoolomkadering begeleiden Ook externe leerondersteuning in deze fase is