Metodologia badań surveyowych PDF

# Metodologia badań surveyowych dr Maciej Brosz, mgr Piotr Zbieranek ## Cel dydaktyczny Zdobycie wiedzy i umiejętności z zakresu prowadzenia badań społecznych o charakterze ilościowym, zwanych badaniami surveyowymi. Kurs obejmujący wykład i ćwiczenia ma przygotować uczestników do profesjonalnej d...

# Metodologia badań surveyowych dr Maciej Brosz, mgr Piotr Zbieranek ## Cel dydaktyczny Zdobycie wiedzy i umiejętności z zakresu prowadzenia badań społecznych o charakterze ilościowym, zwanych badaniami surveyowymi. Kurs obejmujący wykład i ćwiczenia ma przygotować uczestników do profesjonalnej działalności badawczej zarówno naukowej, jak i komercyjnej. ## Forma i sposób zaliczenia oraz podstawowe kryteria oceny: ### Sposób zaliczenia - wykład - egzamin - ćwiczenia - realizacja własnego projektu oraz kolokwium ### Formy zaliczenia - Przygotowanie grupowego (3-4 osoby) projektu badawczego (zakres: problem badawczy, pytania badawcze, operacjonalizacja pojęć, populacja badania, sposób doboru próby) z fragmentem narzędzia kwestionariuszowego (zawierającego min. 5 zróżnicowanych pytań) oraz krótkim raportem z realizacji pilotażu (wśród min. 4 respondentów) - Kolokwium z tematyki ćwiczeń - Egzamin końcowy obejmujący zakres tematyczny ćwiczeń i wykładu ## Wymiar godzin - 30h wykład - 30h ćwiczenia ## Kontakt - dr Maciej Brosz, [email protected] - mgr Piotr Zbieranek, [email protected] ## Spis treści ### Wprowadzenie - wskazanie problematyki zajęć. - wskazanie osi tematycznej zajęć. - metodologii - historyczny i podstawowe założenia badań społecznych. ### Moduł 0 Wprowadzenie do - Wykład 0 Zajęcia organizacyjne - Ćwiczenia 1 Zajęcia organizacyjne ### Moduł 1 Wstęp do - Wykład 1 Rys - Wykład 2 - Wykład 3 Metody badań surveyowych – definicje, cele i funkcje oraz rodzaje badań. - Ćwiczenia Struktura procesu badawczego... - Wykład 4 - Wykład 5 - Ćwiczenia 4 Sformułowanie problematyki.. - Wykład 6 Analiza terminologiczna – definiowanie pojęć - Wykład 7 Formułowanie hipotez w badaniach wyjaśniających związki kowariancyjne - Ćwiczenia 2-3 Proces badawczy - Ćwiczenia Problem i pytania badawcze - Wykład 8 Operacjonalizacja – dobór wskaźników - Ćwiczenia - Wykład 9 Definiowanie populacji i określenie metody doboru próby - Ćwiczenia - Wykład 10 Wybór i określenie metody i technik badawczych - Wykład 11 Konstrukcja narzędzia badawczego (instrumentów pomiarowych) - Wykład 12 Organizacja i prowadzenie badań - Wykład 13 Wywiad socjologiczny w badaniach surveyowych - Wykład 14 Przygotowanie i analiza danych - Wykład 15 Prezentacja wyników – publikacja, raport, prezentacja - raportowanie ## Moduł 2 Proces badawczy. - 2-3 Proces badawczy. - Konceptualizacja....... - Ustalenie tematu badań - Sformułowanie problematyki.. - Problem i pytania badawcze. - Analiza terminologiczna – definiowanie pojęć - Formułowanie hipotez w badaniach wyjaśniających związki kowariancyjne - 5 Hipotezy badawcze - Operacjonalizacja - 8 Operacjonalizacja – dobór wskaźników. - Definiowanie populacji i określenie metody doboru próby - 6-7 Przedmiot badań - jednostka analizy, populacja, dobór próby - Tworzenie narzędzia badawczego - 10 Wybór i określenie metody i technik badawczych.. - 11 Konstrukcja narzędzia badawczego (instrumentów pomiarowych). - 8-9 Tworzenie narzędzia - budowa kwestionariusza, typy pytań - 10. Pomiar zjawisk społecznych w praktyce. - Realizacja............ - 12 Organizacja i prowadzenie badań.. - 13 Wywiad socjologiczny w badaniach surveyowych.. - 11 Realizacja wywiadu kwestionariuszowego.. - Interpretacja i prezentacja..... - 14 Przygotowanie i analiza danych - 15 Prezentacja wyników – publikacja, raport, prezentacja - raportowanie............ - 12-13 Przetwarzanie i analiza danych oraz raportowanie i prezentacja danych ..........71 - Bibliografia.. - Spis ilustracji. - Spis tabel........ - Wprowadzenie - Moduł 0 Wprowadzenie do skryptu - Zeeszyt!!! - Ćwiczenia 2-3 Proces badawczy - Grywalizacja, czyli drużynowa rywalizacja w podziale na III rundy (I i II runda na 2 zajęciach, III runda na 3 zajęciach): - I. [7 pkt.]Uzupełnianie kolejnych schematów wraz z opisem (odnoszącym się do polecenia wyświetlanego na slajdzie) na dużych kartkach przez zespoły, które mogą przy tym korzystać z literatury (każdy schemat 1 pkt.), - II. [6 pkt.]Stworzenie trzech pytań przez wszystkie zespoły, które następnie są losowane przez inne zespoły (losują one dwa pytania z ogólnej puli, wyłączając swoje pytania), które muszą na nie odpowiedzieć bez możliwości korzystania z literatury (do udzielenia uzgodnionej odpowiedzi zostaje oddelegowany jeden z przedstawicieli każdego zespołu) (każde pytanie 3 pkt.) - III. [13 pkt.] Dopracowanie i przedstawienie wybranego zagadnienia jako odrębnego projektu badawczego w oparciu o omówiony schemat badania naukowego (w zależności od głosowania wszystkich uczestników) - • łączny rezultat: ranking zespołów, który znajduje przełożenie na dodatkowe punkty do kolokwium zaliczeniowego: 1 pozycja – 1 ocena, 2 pozycja – 0,75 oceny, 3 pozycja – 0,5 oceny; 4 pozycja – 0,25 oceny - I runda - Schemat badań społecznych - Zadanie: Wskaż i opisz 2 wymiary celów: - Zadanie: Wskaż i opisz, 3 etapy procesu badawczego: - Zadanie: Wymień i wskaż przykłady 4 podstawowych jednostek analizy: - Zadanie: Wskaż do czego odnoszą się 2 podstawowe błędy: - Zadanie: Wskaż typy badań z uwzględnieniem wymiaru czasowego: - Zadanie: Wskaż do czego odnoszą się 2 podstawowe błędy: - 1. błąd ekologiczny - 2. błąd redukcjonizmu - II runda - Quiz - • Sformułujcie w grupach 3 pytania opierające się na lekturze na zajęcia - • Wylosujcie 2 pytania przygotowane przez pozostałe zespoły i sformułujcie na nie w grupie odpowiedzi - • Wyznaczcie jedną osobę do przedstawienia odpowiedzi (oceniać poprawność będzie grupę przygotowującą zadanie) - Literatura obowiązkowa: - Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, pp 27-52, 107-136. - Literatura uzupełniająca: - Gideon, L. (2012). Handbook of survey methodology for the social sciences(pp. 1 online resource). Johnson, T. P., Pennell, B. E., Stoop, I. A. L., & Dorer, B. (2018). Advances in Comparative Survey Methods: Multinational, Multiregional, and Multicultural Contexts (3MC): Wiley. Maison, D. (2007). Jakościowe metody badań marketingowych. In D. Maison & A. Noga-Bogomilski (Eds.), Badania marketingowe. Od teorii do praktyki. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. - Nardi, P., & Nardi, P. (2018). Doing Survey Research: A Guide to Quantitative Methods, 4th Edition. Doing Survey Research: a Guide To Quantitative Methods, 4th Edition, 1-260. Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Podgórecki, A. (1966). Pięć funkcji socjologii. Studia Socjologiczne, 22(3). - Moduł 2 Konceptualizacja - Wykład 4 Ustalenie tematu badań - Temat badania przyjmuje formę tytułu. Ukierunkowuje nasze zainteresowanie oraz informuje o zakresie badań. Odpowiada na generalne pytanie: co chcemy badać i jaki jest cel badań (Nardi & Nardi, 2018). Rozumowanie na tym etapie wiedzie od założeń natury ontologicznej oraz poznawczej (epistemologicznej), a następnie wiedzie do sformułowania założeń metodologicznych i dotyczących samej metody. Na tym etapie badacz ukierunkowuje swoje zainteresowania i precyzuje owe założenia (Barkin & Sjoberg, 2017). - Przykłady: - Religijność współczesnych Polaków i jej psychospołeczne uwarunkowania. - Religijność Polaków – ciągłość i zmiana. - Stereotyp Niemca na Kaszubach. - Stereotyp Niemca w świadomości współczesnych gdańszczan. - Tożsamość etniczna polskich emigrantów w USA. - Tożsamość współczesnych Kaszubów - ciągłość i zmiana. - Kultura polityczna Polaków. - Przestrzeń społeczna Gdańska w świadomości jego mieszkańców. - Kultura świąteczna Polaków w kontekście procesów globalizacyjnych. - Społeczno-ekonomiczne przyczyny migracji ludności na Pomorzu. - Religijność a tożsamość narodowa Polaków. - Poziom edukacji a realizowane style życia. - Wykład 5 Sformułowanie problematyki - Wstępnym warunkiem przystąpienia do badań jest przejście od tematu do problemu. Problem musi mieć postać zdania pytajnego, które chcemy rozstrzygnąć. Zaczynamy więc od przekształcenia tematu w problem badawczy. - Problem to pytanie, które badacz stawia sam sobie. - Pytania problemowe zaczynają się zwykle od takich partykuł jak: - „czy”, „ile”, „jakie”, „jak często”, „na skutek czego”, „jak silne", itp. - Problematykę formułuje się poprzez stworzenie listy pytań, na które chcemy odpowiedzieć. Pytania tworzą uporządkowaną strukturę: pytania uporządkowane są tematycznie, od pytań ogólnych do bardziej szczegółowych, od bardzo ważnych do mniej ważnych, itp. - Przykład problematyki badań: - Temat badań: - „Przestrzeń społeczna Gdańska w świadomości jego mieszkańców” - Problem podstawowy: - Jak postrzegana i waloryzowana jest przestrzeń miasta Gdańska przez jego mieszkańców? Problemy szczegółowe: - Jakie elementy przestrzeni określają tożsamość gdańszczan? - Jakie wyobrażenie Gdańska mają jego mieszkańcy? - Czym Gdańsk wyróżnia się na tle innych dużych miast w Polsce? - Jakie skojarzenia niesie z sobą sama nazwa „Gdańsk”? - Jakie funkcje miejskie powinny być rozwijane w Gdańsku w opinii mieszkańców? - Jak oceniana jest przestrzeń miasta w dwóch wymiarach: przestrzeń centralna miasta oraz przestrzeń poszczególnych dzielnic? - Jak kształtuje się hierarchia poszczególnych dzielnic – które uważane są za lepsze, a które za gorsze i dlaczego? - Czy i na ile mieszkańcy poszczególnych dzielnic mają poczucie satysfakcji z zajmowanego miejsca w przestrzeni miasta? - Jak kształtują się wzorce zachowań miejskich, będące rezultatem procesu percepcji i waloryzacji - gdzie i w jakich częściach miasta gdańszczanie zaspakajają swoje potrzeby: praca, zakupy, wypoczynek, rozrywka itp.? - Jak kształtuje się potencjalna ruchliwość osadnicza mieszkańców w jakich obszarach miasta chcieliby mieszkać gdyby mieli taką możliwość, gdzie zamierzają się przeprowadzić i dlaczego? - Jaki obszar miasta identyfikowany jest jako centralny oraz gdzie lokowane są przez mieszkańców najważniejsze funkcje miasta? - Jaką wizję rozwoju obszaru centralnego miasta mają mieszkańcy Gdańska? - Jak postrzegana i oceniana jest polityka władz miasta w zakresie kształtowania przestrzeni? - Czy gdańszczanie interesują się polityką w zakresie planowania i zagospodarowania przestrzeni? - Jak oceniane są zachodzące w mieście zmiany? - Jaki jest stosunek gdańszczan do planowanych inwestycji? - Jakie są najważniejsze problemy w mieście wymagające podjęcia pilnych działań ze strony władz miasta? - Czy i w jakim stopniu percepcja i waloryzacja przestrzeni miasta Gdańska uwarunkowana jest takimi cechami społeczno-demograficznymi jak płeć, wiek, wykształcenie, poziom zamożności, genealogia mieszkańców, itd.? - Ćwiczenia 4 Problem i pytania badawcze - Temat - Problem (główne pytanie badawcze) - Problemy / pytania szczegółowe - Wymiary zróżnicowania pytań badawczych - Ćwiczenie I - W odniesieniu do swojego projektu wskaż: temat badawczy oraz główny problem oraz przeprowadź burzę mózgów, aby wygenerować jak największą liczbę pytań badawczych. Umieść wyniki pracy swojej grupy w postaci graficznej na białych kartkach i omów przed całą grupą. - Ćwiczenie II - Zastanów się nad wynikami prac innych grup. Wskaż co najmniej dwa pytania innych grup, które zostały żle skonstruowane i uzasadnij jakie błędy w nich dostrzegasz. - Ćwiczenie III - Zastanów się w grupie nad sformułowaną przez Was listą pytań badawczych – postaraj się je zaklasyfikować do wyróżnionych kategorii zróżnicowanych pod względem trzech wymiarów zgodnie z poniższą tabelą. - Wymiary zróżnicowania - Kategorie - Pytania - Poziom ogólności - Bogactwo treściowe - Przedmiot - Uzasadnienie celowości - Ogólne - Szczegółowe - Proste - Złożone - Zjawisko społeczne - Cechy obiektów - Analizy porównawcze - Zależności - Poznawcza - Pragmatyczna - Indywidualna praca domowa: - Odnajdź jedno, zrealizowane już badanie społeczne, które jest zbieżne z określonym przez Was na zajęciach zagadnieniem badawczym i mogłoby stanowić inspirację / punkt odniesienia dla tworzonego na podstawie tej pracy projektu badawczego. Stwórz odniesienie bibliograficzne i wskaż, jaki element tego projektu jest szczególnie inspirujący. Wydruk takiej pracy przynieś na zajęcia. - Literatura obowiązkowa: - Lutyński, J. (1994). Metody badań społecznych. Wybrane zagadnienia. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, 80-89. - Literatura uzupełniająca: - Nardi, P., & Nardi, P. (2018). Doing Survey Research: A Guide to Quantitative Methods, 4th Edition. Doing Survey Research: a Guide To Quantitative Methods, 4th Edition, 1-260. - Wykład 6 Analiza terminologiczna – definiowanie pojęć - Pojęcie jest to opisana za pomocą określonego słowa lub zestawu słów treść wyobrażenia (Nowak, 2007). - Celem analizy terminologicznej pojęć jest uściślenie, jakie zjawiska czy fakty mamy na myśli używając określonych pojęć (tj. terminów). Innymi słowy, chodzi o ujednoznacznienie, tak aby autor badań miał na myśli to samo, o czym będzie myślał respondent, wypełniając ankietę lub odpowiadając na pytania umieszczone w kwestionariuszu. Poszczególni ludzie biorący udział w badaniu inaczej rozumieją terminy takie, jak eutanazja, reprywatyzacja czy kremacja. - Szczególnie w naukach empirycznych pojęcia muszą być precyzyjnie zdefiniowane, tzn. należy dokładnie uściślić ich zawartość znaczeniową. Jest to tym trudniejsze, im bardziej abstrakcyjne jest pojęcie. - Definicja pojęcia składa się z dwóch członów: - a) Definiendum – pojęcie (termin definiowany) - b) Definiens – elementy opisujące treść pojęcia (terminu definiowanego) - „Łańcuch definicji” – gdy pojęcia użyte w definiens trzeba również zdefiniować. - A=B+C+ D? - D=E+F+ G? - G = H+J - Rodzaje definicji: - Definicje realne – opis właściwości i cech pojęcia uwarunkowanego historycznie (pojęcia nieabstrakcyjnego). - Definicja realna mówi o tym czym jest dane pojęcie (stwierdza fakt). - Np. UG jest to ...., NSDAP jest to partia ......., - Definicja realna może być prawdziwa lub fałszywa. - Definicja realna mówi czym jest definiendum. - Definicje nominalne – ustala znaczenie, które przypisujemy określonemu pojęciu. Definicje nominalne nie są prawdziwe lub fałszywe. Zdają relację z tego, jak pojmowane jest dane pojęcie. - Definicje nominalne dotyczą pojęć abstrakcyjnych. - Np. Religijność jest to......, Tolerancja jest to .. Przez tożsamość etniczną rozumiem ......., - Kultura polityczna jest to ... - Definicja nominalna mówi jak rozumiemy i jakie cechy przypisujemy definiens. Definicja nominalna nie jest podstawą do orzekania co jest rzeczywistością, a jedynie ustala, jakie zjawiska czy fakty mamy na myśli używając określonego słowa. - Definicje równościowe – zakres i sens definiendum jest tożsamy z zakresem i sensem definiens. Są to definicje pełne i wyczerpujące. - Definicje cząstkowe – sens i zakres definiendum jest węższy lub szerszy od zakresu i sensu definiens. Dotyczą zazwyczaj definicji nominalnych, gdzie sformułowanie pełnej definicji jest niemożliwe. - Definicje sprawozdawcze - zakres i sens definiendum ustalany jest poprzez odniesienie się do tradycji danej dziedziny nauki i analizę dotychczasowego rozumienia danego terminu. - Definicję tworzy się przez wyliczenie możliwie wszystkich elementów określających definiendum pojawiających się w różnych definicjach. - Definicje projektujące - służy do określenia nowych znaczeń definiowanego terminu (definiens). - Autor tworzy nową własną definicję (Babbie, 2003; Nowak, 2007). - Zasady obowiązujące przy definiowaniu pojęć: - • Definicja nie może być błędnym kołem. Błąd tautologii – „to samo przez to samo” – idem - per idem. - • Nie należy definiować „nieznane przez nieznane” – ignotum per ignotum. • Nie należy definiować poprzez przeczenie (definicja określa czym jest dane pojęcie, a nie czym nie jest). - Literatura obowiązkowa: - Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 140- 153. - Literatura dodatkowa: - Nardi, P., & Nardi, P. (2018). Doing Survey Research: A Guide to Quantitative Methods, 4th Edition. Doing Survey Research: a Guide To Quantitative Methods, 4th Edition, 47-48. Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. - Wykład 7 Formułowanie hipotez w badaniach wyjaśniających związki kowariancyjne - Zanim zaczniemy formułować hipotezy, najpierw należy skupić się na zmiennych – czym są, jak się nimi posługujemy. Przed postawieniem hipotez trzeba najpierw zdefiniować zmienne. - Zmienna jest to właściwość (cecha) empiryczna mająca dwie lub więcej wartości. Zmienna, która ma tylko dwie wartości nazywa się zmienną dychotomiczną np. płeć: kobieta, mężczyzna. - Zmienna, która ma więcej niż dwie wartości nazywa się zmienną niedychotomiczną lub wielowartościową np. wykształcenie: podstawowe, zasadnicze, średnie, wyższe. - Zmienne dzielimy na zależne i niezależne. - Zmienna niezależna (zwana też zmienną predykcyjną) – zmienna za pomocą której chcemy wyjaśnić zmianę wartości zmiennej zależnej . - (Jest to hipotetyczna przyczyna, zwana jest też zmienna wyjaśniającą) - Zmienna zależna (zwana też zmienną kryterialną) – zmienna którą chcemy wyjaśnić. (Jest to hipotetyczny skutek). - Uwaga! - Rozróżnienie na zmienne zależne i niezależne ma charakter wyłącznie analityczny i odnosi się jedynie do celu badania. W świecie rzeczywistym zmienne nie są ani zależne, ani niezależne (zazwyczaj trudno rozstrzygnąć co jest przyczyna a co skutkiem). To badacz decyduje, jak je interpretować, a decyzja ta wynika z celu badania. - Określona (ta sama) zmienna w jednym badaniu może pełnić funkcję zmiennej zależnej, a w innym badaniu zmiennej niezależnej. - Przykład: - 1) Więź w rodzinie a alkoholizm - 2) Alkoholizm a więź w rodzinie - 3) Satysfakcja ze studiów a udział w kołach naukowych - 4) Udział w kołach naukowych a satysfakcja ze studiów - Związki między zmiennymi - Związek w badaniach naukowych to zawsze związek pomiędzy co najmniej dwoma zjawiskami. - Jeżeli dwie zmienne są ze sobą powiązane, to znaczy, że zmiana jednej zmiennej pociąga za sobą zmianę drugiej zmiennej. Wówczas zachodzi współzmienność czyli kowariancja. - Rodzaje związków: - Związek dodatni (pozytywny) – wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej rosną także wartości drugiej zmiennej. - Np. im wyższe wykształcenie tym wyższe dochody - Związek ujemny (negatywny) – wraz ze wzrostem wartości jednej zmiennej maleją wartości drugiej zmiennej. - Np. im wyższe wykształcenie tym niższe dochody - Siła związku - Związki między zmiennymi można scharakteryzować nie tylko za pomocą kierunku (dodatki lub ujemny), ale również za pomocą siły. - Siła związku to zakres, w jakim zmienne współzmieniają się dodatnio lub ujemnie. Siła związku zawiera się w kontinuum, gdzie z jednej strony jest związek idealny (całkowita współzmienność), a z drugiej związek zerowy (całkowity brak współzmienności). - Siłę związku określamy za pomocą miar zwanych współczynnikami korelacji, np.: współczynniki b Kendala, a-Kendala, współczynnik Gamma, Pearsona, Cramera, Lambda itd. - HIPOTEZA - Hipoteza jest to (hipotetyczna) odpowiedź na pytanie badawcze wyrażone w postaci jasno określonego związku pomiędzy zmienną niezależną i zmienną zależną (Nardi & Nardi, 2018, p. 48). - Odpowiedź jest hipotetyczna ponieważ zostanie ona zweryfikowana dopiero po przeprowadzeniu badań empirycznych. Hipoteza może być na skutek badań zweryfikowana pozytywnie (potwierdzona) lub zweryfikowana negatywnie (odrzucona). - Hipotezy stawiamy wówczas, gdy chcemy określić związek między co najmniej dwiema zmiennymi: np. wiek a poziom tolerancji, wież w rodzinie a alkoholizm, wykształcenie a zadowolenie z życia, praca zawodowa a satysfakcja ze studiów itd. - Hipotezy stawiamy w badaniach, które mają cel wyjaśniający (dotyczą związków przyczynowo skutkowych). W badaniach o celach opisowych hipotez nie stawiamy i poprzestajemy jedynie na sformułowaniu problemów badawczych. - Problemy a hipotezy - Problem to pytanie dotyczące związków pomiędzy zmiennymi - Np.: Czy wyższy poziom wykształcenia niweluje i osłabia uprzedzenia wobec mniejszości narodowych? - Hipoteza to proponowana odpowiedź na problem (pytanie) - Np.: Im wyższy poziom wykształcenia maja respondenci, tym charakteryzują się niższym poziomem uprzedzeń wobec mniejszości narodowych. - Hipoteza zerowa (H0) i hipoteza robocza (H1) - Hipoteza zerowa (H0) - Jest to hipoteza, w której zakładamy brak jakichkolwiek współzależności między zmiennymi. - H0: między wykształceniem a dochodami nie ma żadnej zależności - Hipoteza robocza (H1) - hipoteza przeciwstawna do zerowej. Możemy ją zapisać na dwa sposoby w zależności od sformułowania badanego problemu: - H 1 : im wyższy poziom wykształcenia tym wyższe dochody - lub im wyższy poziom wykształcenia tym niższe dochody - Zatem H1 to to co chcemy udowodnić, a H0, to przeciwieństwo - Źródła hipotez: - 1. teoria naukowa (literatura fachowa), - 2. badania pilotażowe, badania eksploracyjne, - 3. intuicja badacza (gdy 1 i 2 źródło nie dostarcza przesłanek do postawienia hipotezy). - Hipotezy muszą spełniać 4 wymogi: - 1. Muszą być jasno sformułowane, tzn. zmienne musza być zdefiniowane i zoperacjonalizowane. - 2. Muszą być konkretne, tzn. należy określić kierunek współzależności. - 3. Muszą być sprawdzalne za pomocą dostępnych metod (nie należy stawić hipotez, których nie można zweryfikować za pomocą dostępnych metod). - 4. Hipotezy nie mogą być wartościujące (Frankfort-Nachmias & Nachmias, 2001). - Literatura obowiązkowa: - Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. - Literatura uzupełniająca: - Frankfort-Nachmias, C., & Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka. - Nardi, P., & Nardi, P. (2018). Doing Survey Research: A Guide to Quantitative Methods, 4th Edition. Doing Survey Research: a Guide To Quantitative Methods, 4th Edition, 47-48. \Ćwiczenia - 5 Hipotezy badawcze - Pojęcie - Definicja (definiendum / definiens / łańcuch definicji) - Definicja realna - Definicja nominalna - D. Równościowe - D. Cząstkowe - D. Sprawozdawcze - D. Projektujące - Błędy definicji (idem per idem, ignotum per ignotum, przeczenie / wykluczenie) - Zmienna (zależna / niezależna) - Z. Nominalna - Z. Porządkowa - Z. Interwałowa - Z. Ilorazowa - Hipotezy badawcze - Ćwiczenie I Na podstawie wylosowanych przez Twoją grupę haseł z wikipedii wskaż po dyskusji przykład definicji realnej i nominalnej. - Następnie zastanów się nad tym, jaki charakter (równościowa, cząstkowa, sprawozdawcza, projektująca) ma wybrana definicja nominalna i uzasadnij swoje wskazanie. Zastanów się czy wskazane przez inne grupy definicje posiadają błędy. - Ćwiczenie II Zapoznaj się z fragmentem projektu badawczego dotyczącego poglądów politycznych Polaków. Wskaż zmienne niezależne i zależne oraz określ na jakim poziomie pomiaru występują. - Ćwiczenie III Postaraj się w grupie ułożyć trzy hipotezy do wybranych pytań szczegółowych określonych na poprzednich zajęciach i określić w nich zmienne zależne i niezależne oraz zaproponować ich poziom pomiaru. Wyniki swojej pracy przedstaw przed grupą. - Literatura obowiązkowa: - Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 139- 172. - Frankfort-Nachmias, C., & Nachmias, D. (2001). Metody badawcze w naukach społecznych. Poznań: Zysk i S-ka, 70-81. - Moduł 3 Operacjonalizacja - Wykład 8 Operacjonalizacja – dobór wskaźników - W badaniach empirycznych nie wystarczy zdefiniować podstawowych pojęć. Trzeba dokonać operacjonalizacji pojęć tzn. trzeba zbudować definicję operacyjną. - Operacjonalizacja → polega na przełożeniu języka teoretycznego na język empiryczny. - Operacjonalizacja → polega na określeniu operacji badawczych, dzięki którym można orzec, czy i w jakim stopniu ma miejsce taki stan rzeczy, który dowodzi istnienia zjawisk nazwanych danym pojęciem. - Definicję operacyjną tworzymy za pomocą wskaźników. - Wskaźnik w metodologicznym znaczeniu służy do określenia pewnej cechy przedmiotu lub zjawiska, która pozostaje w takich związkach z inną jego cechą, że wystąpienie jej sygnalizuje obecność tej drugiej. - Inna definicja wskaźnika → W jest wskaźnikiem jakiejś innej cechy Z jeżeli istnieją pomiędzy nimi jakiekolwiek trwałe związki o charakterze rzeczowym, logicznym lub statystycznym. Jeżeli zaobserwujemy W wówczas stwierdzamy, że zaszło zjawisko Z; np.: kałuże na ulicy (W) wskazują na to, że padał deszcz (Z), zaczerwienienie na twarzy (W) wskazuje na stan zawstydzenia, zmieszania (Z) - Indykator → wskaźnik - Indykatum → to co jest wskazywane (na co wskaźnik wskazuje) - Rodzaje wskaźników: - ← - wskaźniki definicyjne - mówią o związkach logicznych między WiZ (między indykatum i indykatorem), np. ilość posiadanych pieniędzy oraz wartość posiadanego majątku jest definicyjnym wskaźnikiem bogactwa (zamożności); liczba popełnionych przestępstw jest wskaźnikiem przestępczości - wskaźniki empiryczne → indykator (W) i indykatum (Z) są empirycznie obserwowalne, ale indykator (wskaźnik) jest łatwiej obserwowalny (bardziej dostępny obserwacji); np. posiadanie określonej marki samochodu, miejsce i sposób spędzania urlopu, marka ubrania są wskaźnikiem dochodów. - wskaźniki inferencyjne → indykatum (Z) jest nieobserwowalny, możemy jedynie zaobserwować indykator (W), np. klęczy, ma skupiona twarz i złożone ręce przed świętym obrazem (W) to znaczy, że się modli (Z) – sam fakt modlitwy jest nieobserwowalny, gdyż dotyczy stanu ducha - Jaś daje bez okazji Małgosi kwiaty i wypowiada komplementy (W) znaczy że ja lubi / kocha (Z) – sam fakt pozytywnych emocji jest nieobserwowalny - W badaniach empirycznych wskaźnikiem mogą być: - zachowania ludzkie, - przedmioty materialne, - wypowiedzi respondenta (Nowak, 2007). - Miary trafności wskaźników - Ryc. 2. Problem trafności wskaźników. - W procesie operacjonalizacji istnieje możliwość (prawdopodobieństwo) popełnienia błędów. - Błąd występuje wówczas, gdy dany wskaźnik (W) nie jest w rzeczywistości wskaźnikiem danego zjawiska (Z). - Dlatego w celu zniwelowania błędu tworzymy baterię wskaźników, tzn. dobieramy nie jeden, lecz kilka lub kilkanaście wskaźników. W ten sposób minimalizujemy błąd. - Tworząc cała baterię wskaźników (zespół wskaźników) podnosimy trafność badań. - Ryc. 3. Bateria wskaźników – zestawienie wielu indykatorów jednego indykatum. - Procedura operacjonalizacji (budowa baterii wskaźników): - • pojęcie, - • definicja teoretyczna pojęcia (na ogół sprawozdawcza lub projektująca), • - definicja operacyjna (wskaźniki pojęcia), - • budowa narzędzia badawczego, - • projektowanie sytuacji pomiarowej zjawiska, - • pomiar zjawiska. - Operacjonalizacja pojęcia religijność: - • autodeklaracja wiary → (wierzący – niewierzący) - • praktyki religijne → (udział w Mszy Św. w nabożeństwach, modlitwa, pielgrzymki) • - moralność → (akceptacja norm moralnych wynikających w doktryny religijnej) • wiedza religijna → (wiedza na temat prawd wiary, życia Kościoła, edukacja religijna) • ideologia religijna - (akceptacja i wiara w prawdy wypływających z doktryny religijnej) • wspólnota religijna (udział w życiu grup, wspólnot lub stowarzyszeń religijnych) - Operacjonalizacja pojęcia tożsamość etniczna: - •