AQŞ Pen Resey Qarym-qatynası PDF

УДК 327.90 АҚШ ПЕН РЕСЕЙ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫНЫҢ МҮДДЕЛЕРІ МЕН ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫ Бауыржанқызы Назерке [email protected] Халықаралық қатынастар мамандығының 2 курс студенті, Л.Н. Г...

УДК 327.90 АҚШ ПЕН РЕСЕЙ ҚАРЫМ-ҚАТЫНАСЫНЫҢ МҮДДЕЛЕРІ МЕН ҚЫЗЫҒУШЫЛЫҚТАРЫ Бауыржанқызы Назерке [email protected] Халықаралық қатынастар мамандығының 2 курс студенті, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекшісі – Джумадилова Г.М. Ресей-Америка қарым-қатынасы тарихи және ынтымақтастықтың бай тәжірибесіне негізделген, сонымен қатар перспективалық стратегияларды әзірлеу үшін пайдалы болып табылады. Екі ел арасындағы алғашқы дипломатиялық қарым –қатынастың бастауы ретінде Ресейдің бірінші президенті Борис Ельцин 1992 жылдың 31 қаңтары мен 1 ақпаны аралығында АҚШ-қа алғаш рет келуімен басталды десек болады. Кэмп-Дэвидте Ресей басшысы мен АҚШ президенті Джордж Буштың қатысуымен саммит өтті. Келіссөздердің қорытындысы бойынша тараптар «қырғи-қабақ соғысты» ресми түрде аяқтаған декларацияға қол қойды. Кейіннен Борис Ельцин 1992 жылғы маусымда және 1994 жылғы қыркүйекте АҚШ-қа мемлекеттік сапармен; 1995 жылғы қазанда және 1997 жылғы маусымда жұмыс сапарларымен барып қайтты. 2001 жылдың 7-16 қарашасында Ресей президенті Владимир Путин АҚШ-қа алғашқы мемлекеттік сапарын жасады. Ресей-американ консультацияларының басты тақырыбы терроризмге қарсы күресте бірлескен күш-жігерді үйлестіру болды. Олар жалпы халықаралық жағдайды және әлемнің жекелеген аймақтарындағы – Орталық Азиядағы, Ирактағы, араб-израиль қақтығысы аймағындағы және Балқандағы жағдайды талқылады. Келіссөздердің қорытындысы бойынша Владимир Путин мен Джордж Буш Ауғанстандағы жағдай мен Таяу Шығыстағы жағдай, биотерроризммен күрес, есірткінің заңсыз айналымына қарсы тұру, АҚШ пен Ресей арасындағы жаңа қарым-қатынастар, экономикалық мәселелер бойынша бірлескен мәлімдемелер қабылдады. Владимир Путин сондай-ақ 2003 жылдың қыркүйегінде, 2004 жылдың маусымында, 2005 жылдың қыркүйегінде, 2007 жылдың шілдесінде және 2015 жылдың қыркүйегінде Америка Құрама Штаттарында болды. Ресей президенті Дмитрий Медведев 2008 жылдың қарашасында, 2009 жылдың қыркүйегінде, 2010 жылдың сәуір және маусымында және 2011 жылдың қарашасында АҚШ-қа сапармен барды. Соңғы жылдары жаһандық қауіпсіздік пен тұрақтылықты қамтамасыз етудің жүйе құраушы факторы болып табылатын Ресей-Америка қарым-қатынастары күрделі кезеңді бастан өткерді. 2014 жылдың наурызында Украинаның ішкі дағдарысына байланысты, Вашингтон Ресейді «жүйелі түрде тежеу» бағытын ұстанып, өзара әрекеттесу негізін жою шараларын қабылдады. 2014 жылдан бастап санкциялар салына бастады. 2016 жылы 8 қарашада өткен президенттік сайлауда жеңіске жеткен Дональд Трамп диалогты тұрақтырақ жағдайға қайтарғысы келетінін бірнеше рет мәлімдеген. Жоғары деңгейдегі саяси байланыстар аясында Владимир Путин мен Дональд Трамптың алты жеке кездесуі өтті. Мемлекет басшыларының бірінші кездесуі 2017 жылғы 7 шілдеде Гамбургте (Германия) G20 саммиті аясында, екінші рет - 2017 жылғы 11 қарашада Дананг қаласындағы АТЭС саммиті аясында өтті. Вьетнамда, содан кейін 2018 жылғы 16 шілдеде Хельсинкиде 1933 «бірден-бірге» 2018 жылғы 11 қарашада Парижде 1 желтоқсанда Бірінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуының 100 жылдығына арналған іс-шараларда президенттер қысқаша сөйлесті. 2018 жылы олар Буэнос-Айрестегі G-20 саммиті аясында бейресми әңгіме өткізді. 2019 жылдың 28 маусымында Осака қаласында G20 саммиті аясында президенттердің кездесуі өтті. Гамбургте өткен алғашқы кездесуде Путин мен Трамп Донбасстағы жағдайды реттеуге жан-жақты көмек көрсету және Сирияның оңтүстік-батысындағы бітімге келу үшін дипломатиялық байланыс арнасын құруға келісті. Ресей-Америка өзара іс-қимылы бойынша бірлескен екіжақты жұмыс тобын құру туралы келісімге қол жеткізілді. Данагта өткен екінші кездесуде екі ел басшылары Сирияға қатысты ортақ мәлімдемені мақұлдап, онда Сирия қақтығысының әскери шешімі жоқ екеніне келісіп, Женева процесі аясында түпкілікті реттеудің табылуы керектігін қуаттады. Ең жемістісі Хельсинкидегі толық форматтағы кездесу болды, онда президенттер екіжақты қарым-қатынастарды қалыпқа келтіру және дамыту жолдарын талқылады және келіссөздер соңында баспасөзге мәлімдеме жасады. Кездесу қорытындысы бойынша ел басшылары Ресей Федерациясы мен АҚШ арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға мүдделі екендіктерін білдірді. Владимир Путиннің айтуынша, тараптар іс жүзінде екіжақты қарым-қатынастардың барлық спектрін және халықаралық күн тәртібін бастан өткерді, тіпті практикалық келісімдерге қол жеткізді. Атап айтқанда, Ресей АҚШ-қа терроризмге қарсы жұмыс тобын қайта құруды ұсынды. Тараптар Сириядағы жағдай мен Иран төңірегіндегі жағдайды да талқылады. Путин Ресей Федерациясының АҚШ-қа екіжақты қарым-қатынастардағы мәселелерді шешу жолдарын іздеу үшін бірлескен сарапшылар кеңесін құруды ұсынғанын айтты. Ресей мен АҚШ басшылары телефонмен бірнеше рет сөйлесті. 2018 жылы Путин мен Трамп ақпан және наурыз айларында екі рет телефон арқылы сөйлесті. 2019 жылы Ресей мен АҚШ басшыларының телефон арқылы сөйлесуі мамыр, шілде және желтоқсан айларында өтті. 2020 жылы Владимир Путин мен Дональд Трамп алты рет телефон арқылы сөйлесті: наурызда, сәуірде екі рет, мамырда, маусымда және шілдеде. 2020 жылдың 15 желтоқсанында Ресей президенті Владимир Путин Джо Байденге АҚШ президенттік сайлауындағы жеңісіне байланысты құттықтау жеделхатын жолдады. 2021 жылдың 26 қаңтарында Владимир Путин мен Джозеф Байден алғаш рет телефон арқылы сөйлесті. Келіссөздердің негізгі нәтижесі – мемлекет басшылары Ядролық арсеналдарды қысқарту туралы шарттың (СТАРТ-3) мерзімін ұзартуға келісті. 13 сәуірде Владимир Путин Джозеф Байденмен тағы да телефон арқылы сөйлесті. Сурет 1. Ресей мен Американың сауда-саттық айналымы (млрд АҚШ доллар). [Ростат дереккөзінің негізінде, автормен құрастырылған] 30 20 10 0 1995 2000 2005 2010 2015 2020 АҚШ 4,315 4,644 6,323 12,419 20,942 23,884 АҚШ 1934  Ең жоғары нүкте – 2020 жыл. Ең төменгі нүкте – 1995 жыл. 1981–2021 жылдардағы Ресей мен Американың сауда-саттық айналымы біз үш кезеңге бөлуімізге болады: 1) 1995–2005 жылдардағы сауда айналымының тоқырауы; 2) 2005–2015жылдардағы сауда-саттық қарым-қатынастың өсуі; 3) 2015–2020 жылдардағы сауда айналымының қарқындап өсуі. 1995 жылы екі елдің сауда –саттық айналымы 4,315 млрд АҚШ долларын көрсетті. 2000 жылы 1995 жылға қарағанда айналым 0,329 млрд долларға ұлғайды. 2000 жылдың соңында Джордж Буш Америка Құрама Штаттарының президенті болып сайланды. Кейбір сарапшылар оның бірінші президенттік мерзімін, әсіресе Иракта соғыс басталғанға дейін, «террорға қарсы соғыс» аясындағы ынтымақтастықтың бұрын-соңды болмаған жоғары деңгейіне және Джордж арасындағы тығыз жеке байланыстарға сілтеме жасай отырып, ресей-американ қатынастарының «тарихи шарықтау шегі» деп атады. Ресей мен Батыстың күрт жақындасуын алдын ала анықтаған оқиғалар 2001 жылғы 11 қыркүйектегі лаңкестік әрекеттер болды, ол кезде Ресей еш ойланбастан АҚШ-тың жағына шықты. Бұл жақындасудың шарықтау шегі Ресейдің Ауғанстандағы Талибан режиміне қарсы соғысты дайындау және жүргізу үшін АҚШ құрған антитеррорлық коалицияға қатысуы және «НАТО-Ресей қатынастары: жаңа сапа» деп аталатын Рим декларациясына қол қою болды. 2004 жылдың наурызында НАТО-ның альянсқа кеңеюі барысында, Ресейдің дипломатиялық күш-жігеріне қарамастан, Шығыс Еуропаның жеті елі, оның ішінде Ресеймен шектесетін Эстония, Латвия және Литва қабылданды. «Ведомости» газетінің жазуынша, 2004 жылы НАТО-ның шығысқа қарай кеңеюін Путин АҚШ президенті Джордж Буш пен Ұлыбритания премьер-министрі Тони Блэрдің «жеке сатқындығы» ретінде қабылдады. Бірақ, оған қарамастан 2005 жылы бұл көрсеткіш 6,323 млрд долларын құрап, 2000 жылдармен салыстырғанда 1,679 млрд өсті. Яғни, жылдан жылға екі елдің сауда айналымы арту үстінде. 2010 жылы көрсеткіш 14,419 млрд долларды құрап, 8,096 млрд долларға артқан. Яғни екі елдің сауда қарым қатынасы жылдар жылған қарқынды өсуде. Елдер арасындағы шиеленістің жаңа кезеңіне Украинадағы оқиғалар мен 2014 жылы Қырымның Ресей Федерациясына қосылуы себеп болды. 2014 жылдың наурыз айында Обама әкімшілігі Ресейді «жүйелі түрде ұстау» бағытын белгіледі, байланыстарды қысқартып, бірқатар ресейлік шенеуніктерге, Федералдық жиналыс депутаттарына және кәсіпкерлерге, сондай- ақ компаниялар мен банктерге қарсы визалық, қаржылық және мүліктік санкциялар енгізді, содан бері бірнеше рет ұзартылды және күшейді. Ресей тарапы достыққа жат әрекеттерге байланысты Ресейдің ұлттық мүдделерін қорғау үшін айнадай да, асимметриялы да қарсы шаралар қабылдаған болатын. Бірақ бұл шектеулер, санкциялар елдер арасындағы сауда- саттық айналымына әсер етпегенін байқаймыз. Себебі, 2015 жылы бұл көрсеткіш 20,942 млрд АҚШ долларын құрап алдынгы 8,523 млрд долларды көрсеткен. 2020 жылы айналым 23,884 млрд долларды құрады. 2019 жылы IMEMO RAN директоры Федор Войтоловскийдің айтуынша (2019 ж. тамыз), Трамп әкімшілігінің Ресейге қатысты саясаты үш негізгі бағыттан тұрды:  қаржылық-экономикалық саладағы қысымды сақтау және арттыру;  АҚШ қаруды бақылаудан бас тартқан кезде Ресейді қымбат әскери- технологиялық бәсекеге тарту; 1935   Жетекші еуропалық державалармен қауіпсіздік мәселелері бойынша Ресей басшылығының диалогына кедергі жасау, сондай-ақ Ресей мен Еуропалық Одақ арасындағы экономикалық ынтымақтастықты дамыту. Сонымен қатар, 2020 жылы болған әлемдегі пандемия болуымен қоса сауда-саттық айналымының 2015 жылға қарағанда да 2,942 млрд долларға артқан. Корыта келе айтқанда, АҚШ пен Ресейдің сауда-саттық айналымы 1995 жылдан 2020 жылға дейін қарқынды түрде дамыған. Екі ел арасындағы санкциялар мен қарама- қайшылықтарға қарамастан жылдан жылға өсіп отырғанын көреміз. Яғни, ешқандай саяси мәселелер екі елдің сауда қатынасына әсер етпеген. АҚШ пен Ресей қарым-қатынасының қызығушылықтары мен мүдделеріне SWOT- талдау Күшті тұстары Әлсіз тұстары 1. Екі елдің ЖҚҚ қарсы саясатындағы 1. Екі ел арасында өзара сенімнің ұқсастық. болмауы. Екі ел де жаппай қырып-жою қару-жарақтың Екі үлкен держава ешқашан бір-біріне (ЖҚҚ) таралуын болдырмауға бағытталған сенген емес. Американдықтар мен диалогты ешқашан тоқтатқан емес. 2015 жылдың арасындағы проблемаларға қосымша Ресей шілдесіндегі Иран ядролық келісімі бұл фактіні басшылары, саяси элиталар және елдің тек растады және екі ынтымақтастықтың қауіпсіздік элиталары да бір-бірінің ниетін әлеуетін көрсетті. АҚШ пен Ресей қару-жарақты дұрыс түсінбеуі. Немесе ғасырлар бойға екі бақылаудың екі жақты режимдерін, соның елдің қарама-қайшы көзқарасы немесе ішінде стратегиялық шабуыл қаруын азайту әсаясатта гегемонияға ие екі алпауыт жөніндегі міндеттемелерін сақтай алды. Мұндай державаның халықаралық қатынаста тек өз ынтымақтастық екі ірі ядролық державаларға үстемдігіне ұмтылуы. Яғни, АҚШ пен Ресей жаһандық стратегиялық жүйенің тұрақтылығын бір-бірінің тікелей бәсекелестігі. сақтауға көмектеседі. 2. Екі елдің күрделі қарым-қатынасы. 2. Халықаралық терроризмге қарсы ортақ Жаһандық қауіпсіздік пен тұрақтылықты ұстаным. қамтамасыз етудің жүйе құраушы факторы Қазіргі таңда Мәскеу мен Вашингтон болып табылатын Ресей-Америка қарым- халықаралық терроризм тақырыбында қазіргі қатынастары соңғы жылдары күрделі кезеңді таңда ортақ көзқарасты ұстануда. Пентагон мен бастан кешіруде. 2014 жылғы украиндық Ресейдің Қорғаныс министрлігі осы тақырып дағдарысты екі елдің қарым-қатынасын барысында тікелей байланыс орнатқан еді. күрделетті. 2014 жылдың наурызында Сириядағы әскери қызметін үйлестіруі және Вашингтон Ресейді «жүйелі түрде оқшаулау» бірін-бірін алмастыру арқылы барлау. 2015 бағытын ұстанды және өзара әрекеттестіктің жылдың желтоқсан айының ортасында БҰҰ негізін жою шараларын қабылдады. Қауіпсіздік Кеңесі бірауыздан бизнес 3. Алпауыт ядролық державалар. жүргізушілерге қарсы құқықтық шараларды Ресейдің ядролық қаруы АҚШ -қа орасан күшейтетін қарар қабылдады. Бірінші кезекте зор зиян келтіруге қабілетті немесе керісінше. ИШИМ-ге бағытталған террористік топтар. Ядролық қару екі елдің қауіпсіздігі үшін АҚШ Мемлекеттік хатшысы Джон Керридің гарант болып табылады. Қырғи қабақ Мәскеуге сапарынан бірнеше күн өткен соң, соғыстан ядролық қауіп ықтималдылығы күрт резолюцияны АҚШ пен Ресей бірлесіп қолдап, төмендегенімен ядролық қару елдерге қабылдады. Келіссөздер қорытындысы бойынша артықшылық күш беретіні мәлім. Және ол Керри мен Ресей Сыртқы істер министрі Сергей 1936 Лавров Ресей мен АҚШ бірқатар "сыни" қаруды тек үлкен державалар ұстай алады, мәселелер бойынша, әсіресе Сирияға қатысты себебі ядролық қаруды сынақтан өткізу келісті. немесе одан әрі дамыту үлкен қаражатты 3. Халықаралық қауіпсіздік талап етеді. Ресей мен Америка Құрама Штаттарының 4. АҚШ-та жок Ресейдегі қару жарақтар. серіктестігінің негізі халықаралық Ресейлік резервтер, технологиялар мен қатынастардың тұрақтылықты және қауіпсіз білім биологиялық және химиялық қарудың жүйесін қалыптастыру немесе сақтауға, басқа дамуы Мәскеумен ынтымақтастықты мемлекеттің әлем процестеріне араласуына жол Америка Құрама Штаттары үшін өте маңызды бермеу немесе оның алдын алу және етеді, ол қарудың бұл түрлерінің таралуына болдырмауға ортақ мүдде болып табылады. жол бермеуге тырысады. Бұған қоса, Аймақтық қақтығыстарды реттеу. Яғни екі елдің Ресеймен ынтымақтастық АҚШ -қа дұшпан де үлкен геосаяси аймақта орналасқаны белгілі. мемлекеттердің зымырандар мен сүңгуір Осыған байланысты әлемдік тәртіп үшін қайықтар сияқты қарапайым қарапайым қару - жауапкершіліктің негізгі бөлігін өз мойнына жарақ жүйесін алуына кедергі келтіруі алады. Ресей-американдық «байланысы» бүкіл мүмкін. солтүстік жарты шарды қамтитын қауіпсіздік 5. Ресейге шикізат бойынша тәуелділік. қоғамдастығының, ал болашақта жаһандық Екі ел арасындағы сауда-саттықтың көп қауіпсіздіктің тірегі бола алады. бөлігі шикізат көздеріне негізделген. 4. Ғылыми зерттеудегі ұқсас көзғарастары. Әлемдегі көмірсутектерді (мұнай мен газды) АҚШ пен Ресей арасындағы күрделі қарым- өндіруші және экспорттаушы ретінде Ресей қатынас екі ел арасындағы ғылыми және білім Америкаға Таяу Шығыстан тыс энергия беру ынтымақтастықтың дамуына елеулі әсер ресурстарының әр тараптандырылуына және етпеді. Мысалы, Мәскеу Вашингтон ғарыш ұлғаюына мүмкіндік береді. ОПЕК-ке мүше кеңістігін зерттеуде, соның ішінде халықаралық емес елдер шығаратын энергия ғарыш кеңістігін пайдалану бойынша тасымалдаушылар.2020 жылы Ресей ынтымақтастықты жалғастыруда. Ресейлік экспортының негізгі тауарлары-мұнай, мұнай "Союз" зымырандары жайлы келіссөздер, ортақ өнімдері мен мазут (52,5%), бағалы металдар ойлар немесе кейбір салаларда, мысалы (13,7%), теңіз өнімдері (5,3%), химиялық Арктиканы зерттеу, климаттың өзгеруі тыңайтқыштар (4,8%), болаттан жасалған мәселелеріндегі ортақ мүдделер АҚШ пен Ресей жартылай фабрикаттар (4, 5) %), ядролық арасындағы академиялық ынтымақтастық тіпті отын (3,6%) және т.б.. артып келеді. 6. Санкциялар. 5. Ортақ мүдделері. Екі елдің қарым-қатынасын күрт Екі елдің бейбітшілікті сақтау және төмендеткен ол АҚШ-тың Ресей саясатына планетада ядролық, биологиялық және қарсы салынған санкциялары болып химиялық қарудың таралуына жол бермеу табылады.2014 жылдың наурызында Америка ерекше міндетке ие. Сонымен қатар, терроризм, әкімшілігі Қырымды Ресейге қосуға климаттың өзгеруі, Арктикадағы Ықпал және байланысты Ресейді халықаралық деңгейде COVID-19 пандемиясымен күресу сияқты оқшаулау үшін санкциялар енгізуді бастады. жаһандық проблемалар бар ортақ мүддені және АҚШ -тың қысымымен ЕО елдері және кейбір олардың бірлесіп жұмыс істеуді қажет етеді. басқа мемлекеттер санкцияларға қосылды. Міндет-ынтымақтастық пен бәсекелестіктің Бірінші санкциялар пакеті активтерді қолайлы үйлесімін табу және осы қатынастарды мұздатуды және арнайы тізімге енгізілген қазіргі кездегіден гөрі тиімді етіп қою арқылы адамдарға виза шектеулерін енгізуді, сондай - реттеу. ақ американдық компанияларға тізімге 6. АҚШ-тың Ресейдегі инвестициялары. енгізілген адамдармен және ұйымдармен іс 1937  АҚШ-тың Сауда палатасының мәліметі жүргізуге тыйым салуды қарастырды. Бұл бойынша, Ресейдегі жинақталған американдық шектеулерден басқа, Ресеймен және әр түрлі инвестициялар 85,1 миллиард доллардан асты. салалардағы ресейлік ұйымдармен Айтпақшы, американдық инвесторлар байланыстар мен ынтымақтастықты қысқарту шетелдіктердің арасында мемлекет ретінде туралы да айтылды. Ресейдің негізгі шетелдік кредиторлары болып табылады, дегенмен федералды несиелік облигациялар құрылымының көп бөлігі ресейліктерге тиесілі. 7. Саяси «теке-тірестерге» қарамастан экономиялық байланыстар жоғарғы деңгейде. АҚШ пен Ресейдің сауда-саттық айналымы 1995 жылдан 2020 жылға дейін қарқынды түрде дамыған. Екі ел арасындағы санкциялар мен қарама-қайшылықтарға қарамастан жылдан жылға өсіп отырған. Яғни, ешқандай саяси мәселелер екі елдің сауда қатынасына әсер етпеген. Мүмкіндіктер Қауіптер 1. Ғылым мен білім байланыстыруы. 1.Ядролық қауіп. Екі ел арасындағы ғылыми және білім беру Екі елдін ядролық қару-жарағы бір-біріне ынтымақтастықтығы болашақта екі елдің қарым- орасан зор зиян келтіруге қабілетті. қатынасының дамуынаалып келуі мүмкін. Бақытымызға орай, мұндай сценарийлердің Мысалы, Мәскеу Вашингтон ғарыш кеңістігін ықтималдығы қырғи қабақ соғыстан кейін зерттеуде, соның ішінде халықаралық ғарыш күрт төмендеді. Соған қарамастан, біздің кеңістігін яғни, Ғарыш станциясын (ХҒС) күнімізде де, ең алыс болашақта бұл қару пайдалану бойынша ынтымақтастықты үлкен қауіп болып табылады. жалғастыруда. Ресейлік "Союз" зымырандары 2.Ресей мен Қытайдың АҚШ-қа алянсы. жайлы келіссөздер, ортақ ойлар немесе кейбір Ресей мен Қытай ортақ жау үшін ғылыми салаларда, мысалы Арктиканы зерттеу, достасуы мүмкін. Себебі, екі елде климаттың өзгеруі мәселелеріндегі ортақ халықаралық қатынаста бәсекелесі АҚШ. мүдделер АҚШ пен Ресей арасындағы Қытай әлемдік экономикада өз үстемдігін академиялық ынтымақтастық болашақта орнатуда және ол ортақ жауға қарсы тұру үшін артыруы мүмкін. қандай да бір алянстың құрылуына мүмкіндік береді. Барлық әлем елдерін азық-түлікпен киім-кешекпен қамтамасыз етіп отырған ел, ол – Қытай. Сондықтан АҚШ қазіргі таңда өз экономикасы арттыруды қолға алып отыр. 8=8. Ресейдің Арктикадағы мүдделері мен қызығушылықтарында күшті тұстары және мүмкіндіктері басым. Күшті тұстарда қоршаған ортаны қорғау бірінші орында. Дәл қазіргі уақытта Арктиканың басты мәселесі - қоршаған ортаны қорғау. Екінші тармақ бұл Арктика елдерінің жұмысының нәтижесін, яғни экономикалық дамуы. Сонымен қатар, Арктикалық 1938 аймақтардың инфрақұрылымын дамытуға қомақты қаржы жұмсалады. Үшінші орында - Арктикалық кеңес. Бұл Арктикалық елдерге халықаралық аренада өз жобаларын қолдауға көмектесетін Арктикалық кеңес. Әлсіз тұстарында бірінші кезекте климаттың өзгеруі. Бұл жағдайда мұздықтардың еруі мұхит деңгейінің өзгеруіне әкелуі мүмкін. Сонда көптеген адамдар, сондай-ақ орташа елдер су астында қалуы мүмкін. Арктикадағы қызығушылықтарды SWOT талдауында АҚШ пен Ресей Федерациясының Арктикадағы ынтымақтастығы мүмкіндіктерге кіреді. Қазіргі уақытта АҚШ пен Ресей Федерациясының Арктикалық аймақтарда, соның ішінде Солтүстік теңіз жолында ортақ мақсаттары бар, сондықтан олардың ынтымақтастығы мүмкін. Екінші мүмкіндік - мұздықтардың еруі. Бұл әлемдегі көмірсутегі қорының кемінде 22 пайызын құрайтын Арктикалық аймақты және бұрын қол жетімді емес мұнай-газ кен орындарын игеруге бірегей мүмкіндік береді. Ресейдің мүдделеріне қауіп Ресей Федерациясына және де басқа Арктикалық мемлекеттерге тән. Бірінші қауіп - бұл АҚШ пен Ресей Федерациясының арасындағы қарулы қақтығыстар және де Қытайдың Арктикалық аймақтарға болашақ әсері. Қорыта келе айтқанда, АҚШ пен Ресейдің қарым -қатынасының қызығушылықтары мен мүдделері, әлсіз тұстары мен күшті тұстары тепе-тең. Бұл статистика алдағы жылдары өзгеруі мүмкін. Себебі, екі елдің қарым-қатынасы жылдан жылға қарқынды түрде өзгеріп отырады. Бірақ, қазіргі кезде ара-қатынастың күшті тұстары мен әлсіз тұстары тең. Қолданылған әдебиеттер тізімі 1 Безруков А.О., Сушенцов А.А. Феномен Д. Трампа и сценарии развития российско- американских отношений // Сравнительная политика. 2018. № 1. С.109-123. 2 Богатуров А.Д. Дипломатический ответ Москвы // Международные процессы. 2016. Т. 14. № 1 (44). С. 52-62. 3 Бубнова Н.И. Российско-американские отношения в контексте украинского кризиса: новые ипостаси холодной войны // Россия и современный мир. 2015. № 2. С. 81-97. 4 Внешняя политика администрации Б. Обамы (2009-2012 гг.). М., 2012. 5 Войтоловский Ф. Г. Российско-американские отношения в контексте украинского кризиса: тенденции и перспективы //Пути к миру и безопасности. 2015. № 1. С. 48 6 Грачев С. И., Харламов А. А. Сирия как детерминант агеополитической ориентации и экономических интересов //Общество: политика, экономика, право. 2017. № 3. С. 27-30. 7 Демидова Д.С. Военные отношения Российской Федерации И США в 2001-2017 гг. // COLLOQUIUM-JOURNAL 2019. № 19-6 (43). С.5-8. 8 Дуткевич П., Почта Ю.М., Кочетков А.П., и др. Новая администрация США: перспективы для России. Материалы международного «круглого стола» // Вестник Российского университета дружбы народов. Серия: Политология. 2017. Т. 19. №3. C. 325- 341. 9 Иванов С. М. Вооружённые конфликты в Сирии и Ираке. Перспективы их разрешения //Научно-аналитический журнал Обозреватель-Observer. 2017. №3. С. 14-24. 10 Косов А.П. Сирийский фактор в российско-американских отношениях (2011-2018 гг.) // Вестник РУДН. 2018. Вып. 18, № 4. С. 775-789. 11 Саймс Д. Путин и Запад. Не учите Россию жить! М., 2015. 1939 12 Сафранчук И.А. Устойчивые системы стратегических взглядов на Россию в американском экспертном сообществе // Вестник МГИМО Университета. 2015. № 6 (45). С. 93-105. 13 Соловьев Э. Г. Ограничения партнёрства и пределы взаимопонимания в российско-американских отношениях XXI века//Мировая экономика и международные отношения. 2016. Т. 60. № 1. С. 121-127. 14 Сучков М.А. Неудавшиеся «перезагрузки»: почему Россия и США не слышат друг друга // Международные процессы. 2015. Т 13. № 40. С. 107-110. 15 Шаклеина Т.А. Общность и различия в стратегиях России и США // Международные процессы. 2013. Т 11. № 33. С. 6-19. УДК 327.79 ҚЫТАЙДЫҢ ЭНЕРГЕТИКАЛЫҚ САЯСАТЫ Борибекова Назерке Женисовна [email protected] Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті Халықаралық қатынастар факультетінің 3-курс студенті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекшісі – Джумадилова Г.М. Таңданылған тақырыптың өзектілігі Қытайдағы энергетиканың қарқынды дамуымен және мемлекеттің сыртқы саясатындағы энергетикалық дипломатияның рөлінің артуымен байланысты. Осылайша, 2010 жылы Қытай дүние жүзіндегі бірінші кезектегі тұтынушыға айналды, ал 2013 жылы – мұнайды ең ірі импорттаушы атанды. Мемлекеттің бұл халықаралық мәртебесі зерттеуге және тереңірек талдауға лайық. Қытайдың энергетикалық дипломатиясының мақсаты – елдің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету ғана емес, сонымен қатар энергетикалық технологияларды жаңғырту бағдарламасын жүзеге асыру. Қытайдың аймақтық энергетикалық саясатының басымдылығы көршілес аймақтардың елдері – Оңтүстік – Шығыс Азия, Орталық Азия, сондай-ақ Ресей мен Австралия. Энергетикалық дипломатияның екінші бағыты Пекин – Африка мен Латын Америкасындағы энергетикалық ресурстарға қолжетімділікті кеңейту және Таяу Шығыс елдерімен ынтымақтастықты сақтау. Сонымен қатар, Қытайдың соңғы жиырма жылда көшкенін атап өткен жөн шетелге энергия ресурстарын сатып алу және игеруді қолға алып, соңғы онжылдықта қытай үкіметі энергетикалық қауіпсіздік саясатын күшейтті. Үкіметтік топтар өздерінің мұнай – газ компанияларын Қытайдың Қазақстан, Өзбекстан, Түркіменстан, Ангола, Судан және Иран сияқты негізгі энергетикалы серіктестіктерінің мұнай – газ кен орындарына инвестиция салуын қолдау көрсетіп, ынталандыруда. Бүгінгі таңда Қытайдың бүкіл әлемде тұрақты жеткізушілері бар: ТМД елдері, Таяу Шығыс, Африка елдері, Латын Америкасы және Канада. Осылайша, ҚХР – да «бәрін бір себетке» салмай, импорттық энергия ресурстарының ағынын әр тараптандыратын кеңейтілген жеткізу желісін құрды. Бірақ қазір Қытайдың энергетикалық дипломатиясы одан да асып түседі. Қытайдың ұлттық мұнай – газ компаниялары әртүрлі пайдалы қазбалардың шетелдік кен орындарын 1940