Salk Bilimleri Anatomi Ders Notları PDF

ANATOMİ 2022-2023 NOTLARI İlk defa ‘‘anatomia’’ kelimesi Aristoteles‘in eserlerinde yer almıştır. Anatomi’nin babası olarak gösterilen Andreas Vesalius’un, ‘’ De Humani Corporis Fabrica libri septum (İnsa n vücudunun yapısı üzerine yedi kitap)’’ adlı eseri Avrupa’da uzun sure ders kita...

ANATOMİ 2022-2023 NOTLARI İlk defa ‘‘anatomia’’ kelimesi Aristoteles‘in eserlerinde yer almıştır. Anatomi’nin babası olarak gösterilen Andreas Vesalius’un, ‘’ De Humani Corporis Fabrica libri septum (İnsa n vücudunun yapısı üzerine yedi kitap)’’ adlı eseri Avrupa’da uzun sure ders kitabı olarak okutulmuş olup, bilgileri ile kendisinden sonraki anatomistlere ışık tutmuştur. ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ İnspeksiyon: Vücudun gözlemeyerek muayene edilmesidir. Palpasyon: Anlamı “dokunarak muayene” dir. Perküsyon: Vücudun bir yerine parmakla vurarak muayene etmektir. Oskültasyon: Vücud boşluklarını steteskop ad ı verilen araç yardımı ile dinleyerek muayene etmektir. Endoskopi: Bronkoskop, laringoskop, sistosko p, laparoskop gibi araçlarla vücudun derin kısımlarının ve iç organların içinin incelenmesidir. Normal Anatomik Duruş (NAD) SİTUS Bu duruşta kişi şu pozisyondadır; ayakta dik duran, yüzü öne ve karşıya bakan, kolları yanlara doğru hafif bir şekilde açık, avuç içleri öne bakan ve ayakları topuktan bitişik bir duruma biz NAD diyoruz. Vücudu birbirine eşit iki parçaya ayıran düzleme median düzlem denir. GENEL TERİMLER Anterior: Ön, önde yer alanı ifade eder. Posterior: Arka, arkada yer alanı ifade eder. Superior: Üstte, üstte yer alanı ifade eder. Inferior: Alt, altta bulunanı ifade eder. Medial: Orta düzleme yakın olanı ifade etmede kullanılır. Lateral: Orta düzleme uzak olanı ifade etmede kullanılır. Intermedial: İki yapı arasında olanı ifade etmek için kullanılır. Apex: Tepe Basis: Taban Dexter: Sağ Sinister: Sol Internus: İçerde, içe ait olanı ifade eder. Externus: Dışarda, dışa ait olanı ifade eder. Superfical: Yüzeyel Profund: Derinde Transversal: Enine Vertical: Dikey HAREKETLE İLGİLİ TERİMLER Flexio: Bükme, bükülme anlamında olup, eklemi oluşturan kemiklerin açılarını küçülerek birbirlerine yaklaşması hareketine ise fleksiyon denir. Extensio: Gerilme anlamında olup, eklemi oluşturan kemiklerin açılarını genişleyerek birbirlerinden uzaklaşması hareketine ise extensiyon denir. Abductio: Orta hattan uzaklaşma anlamında olup, bir bolumun gövden uzaklaşmasına abdüksiyon denir. Adductio: Orta hatta yaklaşma anlamında olup, bir bolumun gövdeye yakınlaşma hareketine addüksiyon denir. Rotatio: Dönme anlamında olup, uzun eksen etrafında içe veya dışa doğru yapılan döndürmeye ise rotasyon denir. Inversio: Ayak tabanının içe bakması anlamında olup, ayak tabanının iç tarafa doğru döndürülmesine ise inversiyon denir. Eversio: Ayak tabanının dışa bakması anlamında olup, ayak tabanının dış tarafa doğru döndürülmesine ise eversiyon denir. Supinatio: Dışa dönme anlamında olup, on kolun uzun eksende dışa doğru döndürülmesine ise supinasyon denir. Pronatio: İçe dönme anlamında olup, on kolun uzun eksende içe doğru döndürülmesine ise pronasyon denir. Circumductio: Dairesel olarak dönme anlamında olup, flexio, extentio, abductio ve adductio hareketlerinin tümünü içeren harekete ise sirkumdiksiyon denir. İnsan vücudunun anatomik bölümleri 1. Baş (Caput) a. Kafatası boşluğu (Cavitas cranii) b. Göz çukuru (Orbita) c. Burun boşluğu (Cavitas nasi) d. Ağız boşluğu (Cavitas oris) e. Orta kulak boşluğu (Cavitas tympani) 2. Boyun (Collum) 3. Gövde (Truncus) a. Göğüs (Thorax) b. Karın (Abdomen) c. Leğen (Pelvis) d. Sırt (Dorsum) 4. Taraflar/Ektremiteler (Membra/Extremitas) a. Üsttaraf (Membrum superior/Exremitas su perior) 1. Omuz (Omos) 2. Kol (Brachium) 3. Önkol (Antebrachium) 4. El (Manus) b. Alttaraf (Membrum inferior/Exremitas infer ior) 1. Kalça (Coxae) 2. Uyluk (Femur) 3. Bacak (Crus) 4. Pes/pedis (Ayak) Latince Os: Kemik, Ossa: Kemikler Osteologia: Kemik bilimi demektir. Ossifikasyon: Kemik gelişimi demek, gelişime ilk başlayan kemik ve son gelişimini tamamlayan kemik clavicula’dır. Doğumda insan vücudunda yaklaşık 270 kemik vardır. Bunların birçoğu gelişim sırasında bir araya gelir ve erişkinlerde toplam 206 kemik bulunur. Vücuttaki en büyük kemik uyluk kemiği (femur) ve en küçük kemik orta kulaktaki üzengi kemiği (stapes)’tir. Skeleton: İskelet demek ve iki bölümde incelenir. Kemikler bulundukları yere göre aşağıdaki şekilde 2 grupta sınıflandırılır: I- Skeleton axiale (Aksiyel iskelet): Aksiyel iskelet, iskeletin kafatası kemikleri ve omurgayı (columna vertebralis) iceren parcasıdır. İnsan iskeletinde toplam 80 kemikten oluşur. Kafatası kemikleri (Cranium; 22 kemik, orta kulak kemikcikleri (6), os hyoideum (1), goğus kafesi (toraks) (24), sternum (1) ve columna vertebralis (26) (vertebrae (24), os sacrum (1), os coccygis (1))’ten oluşur II- Skeleton appendiculare (Appendiküler iskelet): Appendiküler iskelet, uzuvlardaki (ekstremitelerdeki) kemiklerin yanı sıra destekleyici omuz kuşağı (pektoral kuşak) ve pelvik kuşağı içerir. Toplam 126 kemikten oluşur. A) Ossa membri superioris (Üst taraf kemikleri) (Bir taraf 32 adet kemikten oluşur) 1. Cingulum pectorale (Pektoral kuşak/kemer) (4 adet kemikten oluşur) Pektoral kemer (Ossa cinguli) (4 kemik): Sol ve sağ clavicula (köprücük kemiği) (2) ve scapula (kürek kemiği) (2). 2. Pars libera membri superioris (Serbest üst taraf kemikleri) (30) Libera: serbest 2.1) Os humerus/ Os brachium (kol kemiği (1) brachii/brachium: kol demek… 2.2) Ossa antebrachii (ön kol kemikleri) 2 kemikten oluşur. Birisi ulna (dirsek kemiği) ve diğeri radius (döner kemik)’dur. Anatomik duruşta insan supinasyonda olduğu için Unutulmaması gereken radius’un başparmak tarafında yani lateral’de olduğudur. 2.3) Ossa manus (el kemikleri) (27 adet) 2.3.1) Ossa carpi (el bileği kemikleri) (8 adet) 2.3.2) Ossa metacarpi (el tarak kemikleri) (5 adet) 2.3.3) Ossa digitorum manus ( el parmak kemikleri) (14 adet) Os humerus en çok collum chirurgicum’dan (cerrahi boyun) kırılır. Ulna’nın olecranon kırıkları (dirsek çıkıntımız) çok görülür. El bilek kemiklerinden en çok os scaphoideum kırılır.  B) Ossa membri inferioris (31 adet kemik var) 1) Os coxae (kalça kemiği) (cingulum pelvicum: İki os coxae pelvik kemeri oluşturur.) 2) Os femoris (uyluk kemiği) vücudun en uzun kemiği (en kısa olan da stapes (üzengi) kemiğidir.) 3) Os patellae (diz kapağı kemiği) 4) Ossa cruris (bacak kemikleri) iki kemikten oluşur, birisi içte ve kalın olan os tibiae (kaval kemiği) diğeri dışta ve ince olan os fibulae’dır. 5) Ossa pedis (ayak kemikleri) (26 adet) 5.1) Ossa tarsi (ayak bilek kemikleri) (7 adet) Calcaneus: Topuk kemiği, Talus: Aşık kemiği 5.2) Ossa metatarsi (ayak tarak kemikleri) (5 adet) 5.3) Ossa digitorum pedis (ayak parmak kemikleri) (14 adet) 1) Os coxae (kalça kemiği) 2) Os femoris (uyluk kemiği) 3) Os patellae (diz kapağı kemiği) 4) Os tibiae (kaval kemiği) 5) Os fibulae (kamış kemiği) 6) Ossa tarsi (ayak bilek kemikleri) 7) Ossa metatarsi (ayak tarak kemikleri) 8) Ossa digitorium pedis (ayak parmak kemikleri) 25.10.2021 Neurocranium’u oluşturan kemikler: Neurocranium kemikleri, beyni çevreleyen ve koruyan kemiklerdir ve iki tanesi çift, dört tanesi tek olmak üzere toplamda 8 kemikten oluşur. Bunlar: Os frontale (1) alın kemiği Os ethmoidale (1) kalbur kemiği Os parietale (2) çeper kemiği Os sphenoidale (1) temel kemik Os temporale (2) şakak kemiği Os occipitale (1) ard kafa kemiği Viscerocranium’u oluşturan kemikler: Viscerocranium kemikleri, burun, göz ve ağız boşluklarını sınırlar ve yüz kemiklerini oluşturur. Os mandibula ve vomer hariç hepsi çifttir. Toplam 14 kemikten oluşur. Bunlar: Os maxilla (2) çene kemiği Os palatinum (2) damak kemiği Os zygomaticum (2) elmacık kemiği Os nasale (2) burun kemiği Os mandibula (1) alt çene kemiği Os lacrimale (2) göz yaşı kemiği  Chonchae nasales inferior (2) alt boynuzcuk kemiği Os vomer (1)sapan kemiği Os hyoideum (dil kemiği): İnsan vücudunda hiçbir kemikle eklem yapmaz. Bıngıldak (fonatella/fonticulus) toplam 6 adettir. Costae ve sternum İnsanda 12 çift kaburga yani toplam 24 adet olup torakal bölgede bulunur. Önde sternum, arkada torakal vertebralara bağlanarak göğüs kafesini (thorax) oluşturur. Kostal kıkırdakları olan ve doğrudan sternuma bağlanan kaburgalara (1-7. kaburgalar) gerçek kaburgalar (vertebrokostal kaburgalar) (costa verae) denir. Kalan beş çif t kaburga da costa spuriae olarak adlandırılır, çünkü bu kostaların kıkırdakları ya sternuma indirekt olarak bağlanır ya da sternuma hiç bağlanmaz (costa fluctuantes). 8. 9.ve 10 kaburgalar (vertebrokondral kaburgalar) kıkırdak kısımlarıyla birleşerek arcus costalis denilen kavsi yaparak 7. kıkırdak kosta ile birleşir ve arkus’un en alt bolumu 10. kosta ile oluşturulur. 11. ve 12. kaburgaların (serbest kaburgalar) ön uçları serbesttir ve bu nedenle yüzen kosta costae fluctuantes adı verilir. Os sternum Sternum veya göğüs kemiği, ön torasik duvarın merkezinde, yaklaşık 15 cm uzunluğunda ve uç bölümden oluşan düz, dar bir kemiktir. Üst kısımına manubrium sterni, orta ve en büyük kısımına corpus sterni ve gövde ve en küçük kısmına ise processus xiphoideus denir. Manubrium ile corpus arasında açıklığı arkaya doğru olan bir açı (angulus sterni) ile birleşir. Angulus sterni 2. costae ile eklem yapar. Columna vertebralis (Omurga): Vücudun toplam yüksekliğinin yaklaşık beşte birini oluşturur ve omur adı verilen bir dizi kemikten oluşur. Omuriliği korur, başı destekler ve kaburgalar için bir bağlantı noktası oluşturur. Erken gelişim sırasında sakral ve koksigeal bölgelerde sakrum 5 tane sakral vertebranın, koksiks de 4-5 tane koksigeal vertebranın birleşmesinden meydana geldiği için columna vertebralis toplamda 33-34 vertebradan oluşur. Omurgayı oluşturan 33-34 omurdan ilk 24’u birbirlerine eklemler ile bağlanmıştır. Bu ilk 24 omura presakral vertebralar adı verilir. Boyun bölgesinde 7 servikal vertebra , torakal (göğüs) bölgesinde 12 thorakal vertebra, bel bölgesinde 5 lumbal vertebra, sakral bölgede 1 sakrum (5 sakral omur oluşturur) ve koksigeal bölgede 1 koksiks (coccygis) (4-5 vertebranın kaynaşmış koksigeal omurdan oluşur. Sonuç olarak, yetişkin omurga tipik olarak 26 kemikten oluşur (24 vertebra, 1 sakrum, 1 coccygis). Discus intervertebralis: toplam 23 tanedir. Birinci boyun omuruna ATLAS, ikinci boyun omuruna AXİS denir. Lumbal 4 ile lumbal 5 arasından anestezik uygulamalar yapılır. Hiatus sacralis’te anastezi için kullanılır. EKLEMLER (Systema articulare/Articulationes) Eklem; iskelette yer alan iki veya daha fazla kemiğin birbiri ile yaptığı fonksiyonel bağlantılardır. Articulatio: Eklem demek, art. Kısaltması, çoğulu ise articulatones (artt.) Eklemler fonksiyonlarına göre üçe ayrılır. 1) Fibröz eklem (artt.fibrosae): Eklemlerin oluşumuna katılan kemikler arasında fibröz bir kıkırdak bulunur ve çoğu zaman hareketsiz eklemlerdir. a)Sutura: (kafatasındaki sütürler, sutura coronalis) b)Syndesmosis (radius ile ulna arasındaki eklem, tibia ile fibula arasındaki eklem) c)Gomphosis: (dişlerimizin maxilla ya da mandibula ile yapmış olduğu eklemler) d)Schindylesis: Bu eklem tipi, bir kemikte yer alan oluğun içerisine başka bir kemiğin ince çıkıntısının girmesi şeklindedir. Sphenoid kemiğin rostrum’u ile vomer kemiğinin ala vomeris’i arasındaki eklem bu eklem tipine örnektir. 2) Kartilaginöz eklemler (artt.cartilagineae): Yarı oynar eklem olarak tanımlanan bu eklemlerde, eklemi oluşturan kemikler arasında kıkırdak dokusu bulunmaktadır. Yarı oynar eklemlerin iki tipi vardır. a) Synchondrosis: Kaburgalar (costae) ile göğüs kemiği (sternum) arasında olan eklemler, Synchondrosis sphenooccipitalis diğer bir örnektir. b) Symphysis: Os coxae’lar arasında (symphysis pubis doğum esnasında çok az da olsa açılır ve doğum kanalını genişletir ya da vertebra’lar yani omurlar arasındaki diskler (discus/symphysis intervertebralis’ler toplam 23 tanedir). 3) Sinoviyal eklemler (artt.synoviales): Ekleşmenin devamlılığı olmayan yani eklem boşluğu sinoviyal sıvı ile dolu olan eklemlerdir. Sinoviyal eklemlerde olan bazı anatomik yapılar; Eklem kapsülü (Capsula articularis) Eklem boşluğu (Cavitas articularis) Eklem kıkırdağı (Cartilago articularis) Ligamentler Bursa’lar (küçük su keseleri) Meniscus (diz eklemi) Diskler (discus articularis, art.temporomandibularis) Labrum articulare (art.humeri, art.coxae) Luksasyon: Çıkık, kayma Üst taraf eklemleri 1) Art.acromioclavicularis (scapula ile clavicula arasında) 2) Art.sternoclavicularis (sternum ile clavicula arasında) 3) Art.humeri (omuz eklemi) (scapula ile humerus arasında) 4) Art.cubiti (dirsek eklemi) (humerus ile radius ve ulna arasında) Alt taraf eklemleri 1) Art.sacroiliaca (os sacrum ile os coxae arasında) 2) Art. coxae (kalça eklemi) (os coxae ile os femoris arasında) 3) Art.genus (diz eklemi) (Os femur ile tibia ve os patellae arasında olup fibula katılmaz) Meniscus’ları olan bir eklemdir. Meniscus lateralis ( daireye yakın şekli var) ve medialis (hilal şeklindedir), çapraz bağlarda burada çok önemli yapılardır. 4) Art.talocruralis (ayak bileği eklemi) (Os tibia, os fibula ile talus arasında) Bazı önemli eklemler; Art.temporomandibularis: çene eklemi olup, os temporalis ile mandibula arasında diski olan bir eklemdir. Faset eklemleri: Omurlarda, omur kemerleri ile omur çıkıntıları arasında olan eklemlerdir. Art.atlantooccipitalis: Atlas ile os occipitalis arasında (çok nadir olarak anestezi de kullanılan cisterna magna’ya bu aralıktan ulaşılır). Art.atlantoaxillaris: Atlas ile axis arasında Discus articularis‛i bulunan eklemler; Symphysis intervertebralis Symphysis pubica Art. sternoclavicularis Art. acromioclavicularis Art. radiocarpalis (Os scaphoideum, os lunatum, os triquetrum ile radius arasında olur. Os psiforme katılmaz) Art. radioulnaris distalis Art. temporomandibularis KASLAR Kas Latincesi musculus’dur ve m. harfi ile çoğulu musculi, kısaltması ise mm. şeklinde yazılır. Kas içi enjeksiyonda en çok tercih edilen kasları (intramusküler, İM) 1) M.deltoideus (omuz kası) 2) M.gluteus maximus 3) M.gluteus minimus 4) M.gluteus medius 5) M.rectus femoris (bebeklerde) 6) M.vastus lateralis (bebeklerde) M. supraspinatus, m. infraspinatus, m. subscapularis ve m. teres minor kasları omuz ekleminin stabilizasyonunu sağlayan en önemli yapı olan rotator cuff (rotator manşet) denilen omuz eklemi kapsülüyle birleşen bir tendon kitlesini oluştururlar. M. biceps brachii: Kolun ön yüzünde iki başlı bir kastır. M. triceps brachii: Kolun arkasında bulunan tek kastır. Caput longum, caput mediale ve caput laterale olmak üzere 3 tane başı vardır. Bi: iki, tri: üç, ceps: baş demek. M. palmaris longus: (%10-15 oranında yoktur). M. brachioradialis: Ön kolun arkasında olmasına rağmen önkola fleksiyon yaptırır. Yani önkolun önünde olanlar önkola fleksiyon, arkasında olanlar ise ekstensiyon yaptırır. Pollicis: El başparmağı ile ilgili  Hallucis: Ayak başparmağı ile ilgili Alt taraftaki önemli kaslar M. gracilis: Şehvet kası diye de geçer. M.sartorius: Vücudun en uzun kası (terzi kası) M.stapedius: Vücudun en kısa kası TRIGONUM FEMORALE Sınırları : İçte, m. adductor longus’un medial kenarı, dışta, m. sartorius’un medial kenarı, yukarıda (taban), lig. inguinale oluşturur. Döşemesini m. iliopsoas, m. pectineus, m. adductor longus oluşturur. İçinden a.v femoralis, damarların dış tarafında n. femoralis ve yüzeyel inguinal lenf nodları bulunur. M. gastrocnemius+M. soleus=M. triceps surae M.soleus: Bu kasımızın içinde kalpteki venöz kan kadar kirli kan bulunduğundan bazı hocalarımız bu kasa periferik kalp demektedir. Plantar: ayak tabanı Palmar: el ayası M.popliteus: Diz ekleminde eklem kilitlenmesini çözen kastır. Yüz ve boyun bölgesi kasları M.risorius: Gülme kası M.buccinator: Üfleme kası, yanak kası B. Çiğneme Kasları Bu grupta m. masseter, m. temporalis, m. pterygoideus lateralis ve m. pterygoideus medialis olmak üzere 4 kas bulunmaktadır. M.sternocleidomastoideus Platysma:  Karın kasları Karnın ön-yan tarafında bulunan kaslar m. obliquus externus abdominis, m.obliquus internus abdominis, m. transversus abdominis, m. rectus abdominis (baklava diye tanımladığımız kas) ve m.pyramidalis olmak üzere beş adettir. M.serratus anterior: boksör kası diye geçer. Serratus: testere dişi demek SOLUNUM SİSTEMİ Üst Solunum Yolları, baş ve boyun bölgesinde yar alan organlardır. Bunlar: 1. Nasus (Burun) A) Nasus externus: Nasus externus, kemik ve kıkırdak kısımlardan oluşmuştur. Os nasale burnun kemik iskeletini, cartilago alaris major, cartilagines alares minores, cartilagines alares accessoriae ve cartilago septi nasi de kıkırdak iskeletini oluşturur. B) Cavitas nasi: Burun fonksiyonel olarak üç bölüme ayrılır; havanın girdiği “vestibulum nasi”, havanın sirkule ettiği “regio respiratoria” ve koku sinirinin periferik uzantıları olan fila olfactoria’ların bulunduğu “regio olfactoria”. Sinus paranasales: Kafa ağırlığını kaldırmaya, sesin oluşmasına, aldığımız havanın ısınmasını sağlar. (sinus: boşluk)… 1. Sinus maxillaris (Highmore boşluğu olarak da adlandırılır.) En büyük sinus olup, boşaltma deliği tabanından çok yukarıdadır. Aslında 4.ayda bir çukur şeklinde olup yeni doğanda bezelye kadar küçüktür. 2. Sinus sphenoidalis (önemli yapılar ile komşuluğu vardır. Hipofiz, a.carotis interna… 3. Sinus frontalis (doğumda bulunmaz) 7-8.yaşlarda gelişir ergenlikte tam olarak şekillenir. 4. Sinus/Cellulae ethmoidales (cellua: odacık)  2. Pharynx (Yutak) C1-C6.cervical omurları arasındadır. Üç bölümü vardır. 1. Nasopharynx (geniz) 2. Oropharynx 3. Laryngopharynx Not: Pharynx (yutak) hem solunum hem de sindirimin ortak organıdır. Waldeyer’in lenfatik halkası: Tonsilla pharyngea, tonsilla tubaria (2), tonsilla palatina (2) ve dil kökünde tonsilla lingualis’ten meydana gelen bu 4 lenfoid doku grubuna (toplam 6 tane bademcik vardır) Waldeyer’in lenfatik halkası denir.  3. Larynx (Gırtlak) Sesin oluşturan en önemli organdır. Larynx kıkırdakları, cartilago thyroidea (kalkan benzeri), cartilago cricoidea (yüzük benzeri) ve epiglottis adı verilen kıkırdaklar ile çiftler halde bulunan cartilago arytenoidea (ibrik benzeri), cartilago corniculata (boznuz benzeri), cartilago cuneiformis’den (kama benzeri) oluşur. Bu kıkırdaklar, epiglottis ve arytenoid kıkırdağın processus vocalis parçası hariç, 20 yaşından itibaren kemikleşir. En büyük larynx kıkırdağı cartilago thyroidea’dır. Bu kıkırdağın ön ucu prominentia laryngea (Adem elması) olarak adlandırılır. Prominentia laryngea’nın arka yüzünde bulunan angulus thyroideus erkeklerde 90°, kadın ve çocuklarda ise 120°-140° arasındadır. Alt Solunum Yolları, toraks boşluğunda yer alır. 1. Trachea (Soluk Borusu): Trachea, açıklığı arkaya bakan “C” şekilli 14-16 adet kıkırdağın (cartilagines tracheales) üst üste bir araya gelmesi ve bu kıkırdakların arasında bulunan ligamenta annularia (ligg. trachealia)’dan oluşur. C harfindeki her bir kıkırdak arka taraftan m.trachealis tarafından kapatılmıştır. 2. Bronchus (Bronş): Trachea, bifurcatio trachea ile ayrılan, bronchus principalis dexter (sağ ana bronş) ve bronchus principalis sinister (sol ana bronş) aracılığı ile iki akciğere uzanır. Sağ ana bronş 3 tane dala, sol ana bronş ise iki 2 dala ayrılır. Bu dallara bronchus lobaris adı verilir. 3. Pulmo (Akciğer): Akciğerler, toraks boşluğunda (cavitas thoracis) yer alır. Sağ akciğer lobus superior, lobus medius ve lobus inferior olarak isimlendirilen üç lob’dan oluşurken, sol akciğer, lobus superior ve lobus inferior isimli iki lob’dan oluşur ve 550 gr’dır. Ağırlığı ortalama 600 gr olan sağ akciğerin, üst ve orta lobu arasında fissura (yarık) horizontalis, orta ve alt lobu arasında fissura obliqua bulunur. Sol akciğerde ise lobus superior ve lobus inferior arasında sadece fissura obliqua yer alır. Sol akciğerin üst lobundan aşağıya uzanan çıkıntısına lingula pulmonis sinistri adı verilir. Obliqua: çapraz  Her iki akciğerin biri birine bakan yüzlerinin arasındaki boşluk mediastinum olarak isimlendirilir. Kalp ise, alt mediastinum’un ortasında yer alır yani mediastinum medius’dadır. Sternum’un 2.costa ile kesiştiği yerden, T4-5 omurların discus intervertebralis’i arasından geçirilen bir dik ile önce mediastinum ikiye ayrılır. Daha sonra alt taraf 3 bölümde incelenir. Pleura Pleura, akciğerleri torba gibi sarar. Diaphragma Karın ve göğüs boşluğunu birbirlerinden ayıran ortası tendinöz olup, kassel bir organımızdır. 3 adet ana açıklığı vardır. Hiatus aorticus, hiatus oesophagealis ve for.vena cava olmak üzere 3 açıklık/delik vardır. Hiatus: açıklık/delik 1. Soluk alma (inspirasyon) 2. Soluk verme (ekspirasyon) Dolaşım sistemi Kalp: Göğüs boşluğunda, iki akciğer arasında yani mediastinumda, alt mediastinum’un ortasında (mediastinum medius) pericardium adında bir zar ile çevrili olarak birazı sağ tarafta (1/3) büyük kısmı da sol tarafta olmak üzere hafif çapraz bir pozisyonda, diphragma üzerinde yer alır. Ağırlığı ortalama 230-280 gr civarındadır. Homestasis: iç denge Arteria: arteria diye okunur, a. ile kısaltıyoruz, yani atardamarları ifade ediyoruz. Vena: vena diye okunur, v. ile kısaltıyoruz, yani toplardamarları ifade ediyoruz. Kalpteki dolaşım ise şu şekildedir; Kalbimizi anlatım kolaylığı açısından iki bölüme ayırabiliriz. Birisi sağ kalp ve kirli kanın bulunduğu bölüm, diğeri ise akciğerlerde temizlenip gelen temiz kanın bulunduğu sol kalptir. Sağ kalp bir kulakçık (atrium dexter) ve sağ karıncık (ventriculus dexter) den oluşur. Aynı şekilde sol kalpte bir kulakçık ve bir karıncıktan oluşur. O zaman kalpteki dolaşım nasıldır? V.cava inferior ve v.cava superior’larla kalbin sağ atrium’una kirli kan gelir. Buradan triküspid kapağı geçerek sağ ventriküle kirli kan ulaşır. Sağ ventriküldeki kirli kan valva pulmonalis’i geçerek truncus pulmonalis sayesinde akciğerlere ulaşır (sağ akciğere a.pulmonalis dexter sol akciğere a.pulmonalis sinister kirli kanı taşır). Akciğerlerde temizlenen yani oksijenle dolan kan vv. pulmonales’le ( 2 sağdan, 2 soldan toplam 4 adet) sol atrium’a gelir. Buradan biküspid kapağı (mitral kapağı) geçerek sol ventriküle ulaşır. Sol ventrikülden de valva aorta’yı geçerek aorta sayesinde tüm vücuda iletilir. Fetal dolaşımda ise atriumlar arasında bir delik bulunur buna for.ovale’denir. Bu doğumdan sonraki 2-3 ay içerisinde kapanarak fossa ovale adında bir çukur şeklinde kalır. Bu delik fetal dolaşımda bebiğin anneden aldığı kanda yeteri kadar oksijen bulunur o zaman kanın akciğere gitmesine gerek olmadığı için bu delikten geçerek tüm vücuda yine aorta ile dağılır. Kalbin ileti sistemi içinde yer alan yapılar şunlardır: 1. Nodus sinuatrialis (SA nod/Keith-Flack nodulu) 2. Nodus atrioventricularis (AV nod/Aschoff-Tawara nodulu) 3. Fasciculus atrioventricularis (His huzmesi/demeti), crus dextrum ve crus sinistrum 4. Purkinje lifleri AORTA’nın dalları 1) Aorta ascendens: Koraner arterler dediğimiz a.coronaria dextra ve sinistra çıkar. Ascendens: Yükselen demek A.coronaria sinistra’nın dalı olan r.interventricularis anterior çok önemli olup, buna bazı hocalarımız dul makinası diye isimlendirmiştir. 2) Arcus aorta: 3 dal çıkar. 1) Truncus brachiocephalicus  a) A.carotis communis dextra (sağ şah damarı olup boyun ve baş tarafını besler) b) A.subclavia dextra (sağ üst tarafımızı besler) 2) A.carotis communis sinistra (sol şah damarı olup boyun ve baş tarafımızı besler) 3) A.suclavia sinistra (sol üst tarafımızı besler) 3) Aorta descendens (descendens: inen) 1) Aorta thoracica (Göğüs bölgesini besler) 2) Aorta abdominalis (karın bölgesini besler) L4 hizasında çatallanarak; 1) A.iliaca communis sinistra ve dextra (Alt taraf sağ ve sol kısımları besler) Nabız alınan bazı arterler Not: By-pass’da a.radialis ve a.thoracica interna arterleri kullanılır. Venlerden ise v.saphena parva ve v.saphena magna çok tercih edilir. Toplardamarlardan ise intravenöz girişlerin yapıldığı venler hangileridir? V.basilica V.cephalica V.mediana cubiti V.femoralis V.saphena magna V.saphena parva Rete venosum dorsale pedis Not: Üst taraf ve alt taraf venöz kanını toplayan toplardamarlar derin ve yüzeyel olmak üzere seyrederler. Bu derin ve yüzeyel venler arasındaki bağlantıyı sağlayan perforant venlerin kapakçığının bozulmasıyla varis oluşur. Not: Erkeklerde v.testicularis sinistra’nın direkt olarak v.renalis sinistra’ya dökülmesi ve aynı toplardamarın kalın bağırsak bölümleri altından geçmesinden dolayı (konstipasyon: kabızlık) plexus pampiniformis’in genişlemesi ile varikosel olma ihtimali fazladır. Kabızlık durumlarına erkeklerde dikkat edilmelidir. V.testicularis dextra ise v.cava inferior’a direkt olarak drene olur. SYSTEMA DIGESTORIUM SİNDİRİM SİSTEMİ Sindirim kanalı (canalis digestorius): Ağızdan başlayıp anüse kadar uzanan bu kısım yaklaşık 8-10 metrelik bir kanaldır. Bu kanalın sırasıyla ağız boşluğu (cavitas oris), yutak (pharynx)(hem sindirim sisteminin hem de solunum sisteminin organı), yemek borusu (oesophagus),(oe: ö okunur, s harfi iki sesli harf arasında kaldığından z şeklinde okunur. ph: f okunur) özofagus,mide(gaster),ince barsaklar (intestinum tenue),kalın barsaklar (inte stinum crassum), rectum ve anüs olarak adlandırılan kısımları vardır. Sindirime yardımcı organ ve bezler: Sindirime yardımcı olan organlar kendilerine ait özel kanallar yardımıyla salgılarını sindirim kanalına boşaltırlar. Bunlar pankreas (pancreas), karaciğer (hepar) ve tükrük bezleri (glandula salivariae)dir. 1. Ağız boşluğu (cavum oris): Vestibulum oris (vestibulum: giriş), cavum oris propria cavum: boşluk, rima oris: iki dudak arasındaki bölüm Palatum durum: sert damak, palatum molle: yumuşak damak, linguae: dil, labium: dudak, dentes: dişler dent: diş Dilin güvenlik kası: m.genioglossus 2. Yutak (pharynx): Nasopharynx (pars nasalis): Oropharynx (pars oralis): Laryng opharynx (pars laryngea): üç bölümden oluşur. C1-6. Boyun omurları arasındadır. 3. Özofagus (oesophagus): (yemek borusu) 6. Boyun omuru hizasından başlar.11. -12 torakal omur yüksekliğinde mide ile birleşir. (Hiatus oesophageus’u geçerek ) Oesophagus geçtiği bölgeye göre pars cervicalis (boyun bolumu), pars thoracica (göğüs bolumu) ve pars abdominalis (karın bolumu) olmak üzere 3 kısımdan oluşur. Kesici dişlerden mideye kadar olan uzunluğu 38-40 cm’dir. 4. Mide (gaster): Sindirim kanalının en geniş kısmıdır. Depo ve sindirim görevi vardır. Gıda maddeleri midede kimus denilen sulu bir lapa haline gelir. Mide karın boşluğunda yer alır. Midenin 1) pars cardiaca, 2) fundus gastricus, 3) corpus gastricus, 4) pars pylorica (antrum pyloricum, canalis pyloricus ve pylorus) bölümleri vardır. 5. İnce barsaklar (intestinum tenue): Sindirim sistemimizin en uzun bolumu olup  uzunluğu yaklaşık 6-7 m. çapı ise 3-4 cm’dir. İnce bağırsak duodenum (oniki parmak), jejunum ve ileum olmak üzere üç bölüme ayrıl ır. Plicae circulares’ler bulunur. 6. Kalın Bağırsaklar (intestinum crassum): Appendices epiploicae (kalın bağırsak üzerindeki yağlar), taenia coli (şeritler), plica semilunaris coli’ler, haustra coli adı verilen boğumlar kalın bağırsaklara özgü yapılardır. Kalın bağırsak; caecum (sekum okunur çoğu yerde çekum derler fakat bu ifade yanlıştır) (en geniş bölüm), colon (4 bölümü vardır, colon ascendens, colon transversum, colon descendens, colon sigmoideu m) rectum, canalis analis bölümlerine ayrılır. PERİTON: Karın ve pelvis boşluklarının duvarlarının iç yüzleriyle, bu boşluklardaki bazı organların dış yüzlerini saran seröz yapıdaki zardır. Duvarı saran kısmı peritoneum parietale, organları örten kısım peritoneum viscerale ismini alır. Systema urinarium (İdrar sistemi) İç denge (homeostasis)’yi sağlamak için kanı süzen, filitre eden bir sistem… Sistemde yer alan organlar; Böbrek (Ren) Ürterler (Ureter) İdrar kesesi (Vesica urinaria/mesane) vesica fellae: safra kesesi olup sindirim içerisinde işlenir. Urethra (Üretra) 1. Böbrekler (ren): Karın bölgesinde, periton arkasında, iskelete göre SAĞ böbrek T12-L3 arasında, SOL böbrek T11-L2 düzeyindedir. 2. Üreterler (Ureter): 25- 30 cm uzunluğunda, 0,5 cm çapında fibromuskuler bir boru şeklinde organdır. 3. İdrar kesesi (mesane/vesica urinaria): 500-600 ml kapasitesi olan muskuler bir organdır. 4. Üretra (Urethra): Kadınlarda 2-2.5 cm, erkeklerde 20 cm uzunluğunda bir organdır. Erkeklerde ejekulat (spermlerin) de atılmasında kullanılan bir organdır. Mezi dediğimiz bir salgı salgılar yumurta akı gibi bir sıvıdır. Asitliğini ortadan kaldırır ve spermlerin ölmeden anne adayı ile sağlam bir şeklinde buluşmasını sağlar. Kadın Üreme Sistemi (Systema genitale femininum) Koitus: Penis ile vagina birleşmesi Kadın iç üreme organları: Ovarium, tuba uterina, uterus, vagina Kadın dış üreme organları: Vulva (mons pubis, labia majora, labia minora, clitoris, bulbus vestibuli ve gll.vestibul ares) Pelvis; ön ve yanlarda her iki os coxae, arkada os sacrum ve os coccyx’in oluşturduğu kemik çatıdır. Kadın iç üreme organları A. Ovarium: Ovum (yumurta) üretimi, östrojen ve progesteron da üreten 3- 5 gr’lık bir organdır. Doğumda bir ovarium’da en fazla 400 bin kadar yumurta olmaya aday primordial folikül ile doğarlar. Ergenliğe kadar bu sayı 20 bine kadar düşer. Kadının ovulasyon döneminde 400-500 tanesi ovum oluşturacak düzeye erişir. B. Tuba uterina: ampulla bölümünde döllenme olur. C. Uterus (metra, hystera, ana rahmi): Normalde 50 gr dolayında olan bu organımız 15 kat kadar artar (1kg). Endometrium, 28 artı 4 : 32 gün ya da 28 eksi 4, 24 gün olan özel dönemler gerçekleşir. D. Vagina (hazne, colpos, kılıf): ph:4-4,5 arasındadır, salgı bezi bulunmaz, uterus’dan salgılanan salgılarla cinsel birleşmede ıslanır. Hymen/kızlık zarı, E. Kadın dış üreme organları: Vulva (mons pubis, labia majora, labia minora, clitoris, bulbus vestibuli ve gll.vestibul ares) Clitoris ve bulbus vestibuli, erkeklerdeki penis’in karşılığıdır. Labia majora, erkeklerdeki scrotum’un karşılığısır. Gl.vestibularis major, erkeklerdeki karşılığı ise gl.bulbourethralis’dir. Gl.vestibularis minor, erkeklerdeki karşılığı prostat’dır. Episyotomi: vulva’nın doğumu rahat gerçekleştirmesi için kesilmesi işlemidir. Systema genitale masculinum (Erkek üreme sistemi) Masculinum: erkeğe ait anlamın kullanılabilir. İç üreme organları 1. Testis: orchis/erbezi: Spermlerin üretildiği yerdir. 10-15 gr ağırlığında, scrotum dediğimiz torba içerisinde yer alır. Fetal dönemde 4.-5. Aylarda karın boşluğunda böbreklerin yakınında yer alır. Descensus’u (inme, aşağı inme) 4. Veya 5. Ayda gerçekleşir. 2. Epididymis/epididm: Spermin depolandığı ve olgunlaştığı yerdir. 3. Duktus deferens/vas deferens: Spermin iletildiği kanal, 40-50 cm uzunluğundadır. 4. Duktus ejaculatorius: 2 cm uzunluğunda spermin atıldığı iletildiği yer. Genital eklenti bezleri: Prostat: Spermin %20-30’unu oluşturan, 20 gr ağırlığında en büyük genital bezdir. Yaş ile beraber büyür çünkü testosteron azalır. Gençlerde küçük olduğu için hareketli ve pürüzlü yüzeye sahip iken yaşlılarda pürüzsüz ve hareket kabiliyeti azdır. Sperme alkali özellik veriyor. Mezi: Yumurta akı gibi olan bir sıvıdır. Vesicula seminalis: Spermin %60-70’ini oluşturan, sperme hareket için gerekli enerjiyi veren bezdir. (Früktoz sayesinde) Bulboüretral bez/cowper bezi: Testosteron azlığı ile atrofiye ( yok olma, küçülme) olur.  Meni (semen,ejekulat): 1 ml menide yaklaşık 100 milyon sperm bulunur. Sperm kadın genital sisteminde yaklaşık 2-3 gün canlı kalabilir. Koitus: cinsel birleşme demektir. İnfertilite veya sterilite: Dölleme yeteneği olmayani fertilite: dölleme yeteneği olan Dış üreme organları: Penis (phallus/kamış): ereksiyon durumunda penisdeki kavernoslara kan dolar ve penis büyür. ve Scrotum (testis yuvası): Varikosel: plexus pampiniformis’in genişlemesi ile oluşur ve kısırlık (infertilite) neden olur. Sünnet derisi: preputium penis Glans penis (balanus) GLANDULAE ENDOCRINAE (ENDOKRİN SİSTEM) Vücudumuzda iki bağlantı ya da haberleşme ağı bulunur. Telli ve telsiz (kan yolu ile) sistem de diyebiliriz. 1. Hipofiz bezi (gl.pituitaria): Türk eyeri içinde (sallae turcia) içinde yer alan 1 gr lık bir organ bu küçük organ önemli fonksiyonlara sahiptir. Sinus sphenoidalis’in hemen üstünde olduğu için sinüsit ağırlaşması ya da kronikleşmesi gibi durumlarda etkilenebilir. Portal bir sisteme sahiptir aynı karaciğer gibi… adenohipofiz kısmından Büyüme hormonu, , prolaktin (iki cinsde vardır), nörohipofiz kısmından oktitosin ve antidiüretik hormon (suyun geri emilimini sağlar) 2. Pineal bez (epifiz,corpus pineale): Melatonin ve seratonin gibi hormonları salgılar. KARANLIKTA ÇOK, AYDINLIKTA AZ ÇALIŞIR. 3. Tiroid bezi: Kalsitonin, T3-T4 (TİROKSİN) 4. Paratiroid bezleri: parathormon salgılar… 5. Böbreküstü bezler: Glukokortikoid, (kortizol),aldesterol, az miktarda seks hormonu (androjen) de salgılar. 6. Pancreas: İnsulin (beta), glukagon (alfa), somatostatin (Delta), Pankre atik polipeptid (F hücresi) … 7. Testis: testosteron…(Leydig hücreleri) 8. Ovarium: östrojen ve progesteron… 9. Plasenta: relaksin… 10. Timus: T ve B-Lenfositlerin gelişiminde rol oynar. 11. BÖBREKLER:eritropoietin, prostoglandin…. 12. Kalp: atriopeptin… Sinir sistemi Systema nervosum Topografik olarak; Merkezi ve periferik sinir sistemi olmak üzere iki bölümde inceleriz. Merkezi sinir sisteminde; beyin (encephalon) ve omurilik (medulla spinalis), Periferik sinir sisteminde; ise MSS ile bağlanan, spinal sinirler, kranial sinirler, ganglionlar yer alır. Sinir sisteminin yapısı Sinir dokusu, sinir hücreleri (neuron’lar) ile bunları destekleyen neuroglia hücrelerinden oluşur. Nöronların akson ve dentritleri vardır. MSS (Merkezi sinir sistemi) 1. Encephalon (beyin): Cavum cranii içerinde yer alan beynimiz yaklaşık 1400-1500 gr ağırlığında ortalama 100 milyar nöron içeren bir organımızdır. Cerebrum, diencephalon, truncus cerebri ve cerebellum (b eyincik) olarak dört bölümde incelenir ya da embriyolojik olarak; 1) Prosencephalon (Diencephalon ve telencephalon), 2) Mesencephalon ve 3) Rhombencephalon (mylencephalon ve metencephalon) olmak üzere 3 bölümde incelenir. Fonksiyonel (loblara ayırdığımız zaman) olarak beyinin bölümleri; Lobus frontalis: TEMEL MOTOR ALANI Lobus parietalis: TEMEL DUYU ALANI Lobus temporalis: TEMEL İŞİTME ALANI Lobus occipitalis: TEMEL GÖRME ALANI Lobus insularis (insula: ada): LİMBİK SİSTEM BÖLÜMÜ, Kalbin atış düzeni, koku ve tad duyularımızda, hafıza gibi işlevlerde önemli görevleri vardır. Diğer ilgili loblarla birlikte konuşma üzerinde de görevleri olduğu biliniyor. Beyincik (cerebellum): Kasların koordinasyonunu ayarlar. Dengeyi kasların işlevini düzgün bir şekilde ayarlaması ile sağlıyor. Mesela sarhoş kimselerde bu uyum yoktur. Bundan dolayı kaslarını ayarlayamadığından denge problemleri yaşarlar. Hypothalamus: Diencephalon’un (ara beyin) bir bölümü olup, homeostasis’i ayarlayan önemli bir yapıdır. Açlık-tokluk, otonom sistem, susuzluk v.b. Beyin zarları (meninges): Dıştan içe doğru Dura mater, Arachnoidea mater, Pia mater olmak üzere hem omurilik  hem de beyin sarılmıştır. Beyin omurilik sıvısı: (BOS) genellikle L3-L4 (çocuklar) veya L4-L5 (genelde) arasından alınır. Beyindeki 4 adet ventriculus’lardaki ependimi hücrelerinden ve plexus choroideus (%60) BOS üretilir. Yoğunluğu 1’dir. Toplam hacmi 130 ml, ventriküler sistemde 30 ml, subaraknoid boşlukta 100 ml bulunur. Venöz dolaşıma granulationes arachnoideae aracılığıyla katılır. BOS sıvısı subaraknoid boşlukta bulunur. BOS SIVIS ALIM YERLERİ; Cisterna magna (beyine yakın olduğu için çok tercih edilmez çünkü beyin basıncını düşürmek tehlikeli olabilir) ve cisterna lumbalis en sık kullanılan yerlerdir. 2. OMURİLİK (MEDULLA SPİNALİS): Canalis vertebralis içerisinde yer alan, L1-L2 ya da L2-L3 arasındaki disk düzeyine kadar ulaşan bir MSS organımızdır. Kemik gelişimine ayak uyduramadığından sinir yapısı columna vertebralis’i tamamen dolduramaz. İki yerde genişleme yapar bunlardan birisi cervikal birisi ise lumbal bölgededir. 31 spinal sinir çıkar. 33 segmentten oluşur. PERİFERİK SİNİR SİSTEMİ Kranial sinirleri (nervi:sinirler,nervus:sinir, nervi cranialis) 12ÇİFT BEYİN SİNİRİ 1. Nn.olfactorii: Koku siniri 2. N.opticus: Görme siniri 3. N.oculomotorius: Göz hareketleri siniri (m.ciliaris, m.sphincter pupillae ve ekstraokuler kaslar (mos ve mrl hariç)) 4. N.trochlearis: Göz kası olan m.obliquus superior’u innerve eder. 5. N.trigeminus: KRANİAL SİNİRLERİN EN BÜYÜĞÜDÜR. 1) n.maxillaris, 2) n.mandibularis, 3) n.ophthalmicus 6. N.abducens: Göz kası olan m.rectus lateralis’i innerve eder. 7. N.facialis: Yüz siniri, yüz felcinde etkilenen sinirdir. N.facialis’in (n.lingualis) bir dalı olan chorda tympani siniri dilin 2/3 ön bölümünün tad duyusunu alır. 8. N.vestibulocochlearis: Kafatasını terk etmeyen tek kranial sinirdir. Denge ve işitme siniridir. 9. N.glossopharyngeus: Dil-yutak siniri, dilin arka 1/3’lük bölümünün tad ve genel duyusunu taşır. KRANİAL SİNİRLERİN EN KÜÇÜĞÜDÜR. 10.N.vagus: Serseri sinir, KRANİAL SİNİRLERİN EN UZUNU VE EN GENİŞ DAĞILIMINA SAHİPDİR. Parasimpatik sistemin en önemli siniri olup, simpatiğin antogonistidir. 11.N.accessorius: Eklenti siniri, m.sternocleidomastoideus ve m.trapezius kaslarını innerve ed er. Hem medulla spinalis’ten hem de beyinden lifler alan tek sinirdir. 12.N.hypoglossus: Dilaltı siniri (m.palatoglosssus hariç tüm dil kaslarını innerve eder) Spinal sinirler SPİNAL SİNİRLER Plexus brachialis: Kol ağı, omuz ve serbest üst tarafın siniridir. Plexus sacralis: n.ischiadicus (siyatik sinir) vücudumuzun en uzun en kalın siniridir. n.ischiadicus:L4-5 ve S1-2-3 liflerinin katılımı ile oluşan bir sinirdir. Fossa poplitea’ya gelmeden önce n.tibialis ve n.fibularis communis’e ayrılır. SOMATİK SİNİR SİSTEMİ Dış ortamdan gelen uyarıları ile istemli çalışan yapıları (örneğin isteğimize bağlı olarak çalışan iskelet kasları-çizgili kaslar) idare eden sistemdir. OTONOM SİNİR SİSTEMİ (VİSSERAL SİNİR SİSTEMİ) İç organları ve bunların örtülerini (zarlarını) innerve eden, beslenme, solunum, boşaltım, üreme, vb. fonksiyonel özelliği olan, iç organların bünyesinde olan düz kaslar, kalp kası ve bezler üzerinde zıt etki ile çalışan bir sistemdir. İki bölüm ile bu sistem çalışır bunlardan birisi simpatik diğeri ise parasimpatiktir. Birbirlerine zıt çalışsalar da amaç homeostasis olduğu için vücut için yararlı bir zıtlık vardır.  ZIT ETKİ-HOMEOSTASİS ENTERİK SİNİR SİSTEMİ DUYU ORGANLARI (Organa sensuum) Duyu organları, canlının kendi iç dünyasında ortaya çıkan değişiklikler ile yaşadığı ortamdaki çeşitli uyarıları (fiziksel, kimyasal, mekanik) alarak MSS’ne iletilmesini sağlayan organlardır. Reseptör: Bir duyunun alınmasını sağlayan özel algılama üniteleridir. EN ÇOK NEREDEDİR??? 1)Dokunma 2)Koku 3)Tad 4)İşitme 5)Görme Bunlar dışında basınç, ağrı, sıcaklık, soğukluk, açlık, tokluk…v.b. DUYU  1) GENEL DUYULAR 2) ÖZEL DUYULAR 1) Deri (cutis): İnsan vücudunun en büyük organıdır. Dermatoloji (derma: deri) Derinin normalde var olan gerginliğine TURGOR denir. D vit oluşumunda çok önemlidir. Ter ve yağ bezleri Kıllar (pili) Cilia:kirpikler Supercili: kaşlar Tırnak (ungues): HAFTADA 0,5-1 mm uzar Feromen: Karakteristik kokular 2)Koku organı (organum olfactorium): 2.5 cm2 bu alanda toplam 25 milyon olfaktor reseptör (220 milyon reseptör köpeklerde), talamus’a uğramayan tek duyudur. 3)Tad organı (organum gustatorium): Konuşma ve beslenme organı olan dil aynı zamanda tad organıdır. N.facialis’in (n.lingualis) bir dalı olan chorda tympani siniri dilin 2/3 ön bölümünün tad duyusunu alır. Dil-yutak siniri, dilin arka 1/3’lük bölümünün tad ve genel duyusunu taşır 4)Görme organı (Organum visuale): Göz çukuruna yerleşmiş (orbita) iki adet göz (oculus/bulbus oculi) ile görme işlemi gerçekleşir. Tüm vücuttaki reseptörlerin %70’i içerir. Afferent liflerin 1/3’ü de n.opticus’dadır. Göz küresi (Bulbus oculi) Gözümüz 2.5 cm çapında 10 gr ağırlığında, üç odacıklı üç katmanlı bir organımızdır. Göz küresinin duvar yapısı 1)Fibröz tabaka: Sclera, Cornea 2)Vasküler tabaka: Choroidea, Corpus ciliare, iris 3)Sensorial tabaka: RETİNA (macula lutea/sarı leke) kör nokta Akomodasyon: uyum Camera anterior et posterior (humour aqueous) Camera vitrea (corpus vitreum, %80) Glukom: göz tansiyonu 5)İşitme ve denge organı (auris) auris: otos: kulak otorinolaringoloji: KBB 1)Dış kulak (auris externa): Kulak kepçesi (auricula), meatus acusticus externus (dış kulak yolu), membrana tympani (kulak zarı) 2)Orta kulak (auris media): Kulak kemikçikleri (malleus, incus, stapes), Tuba auditiva (Eustachi) (östaki borusu) 3)İç kulak (auris interna): Kemik ve zar labrintler yer alır. İNSAN VÜCUDUNUN OLUŞUMU Fertilizasyon: bir ovum’un spermatozoon tarafından döllenmesi Her ovulasyonla bir ovum atılır. Coitus esnasında kadın vaginasına yaklaşık 500 milyon spermatozoa girer fakat sadece 100 kadarı tuba uterina’ya ulaşır. Bunlardan bir tanesi dölleme yapar. İmplantasyon: Yuvalama, fertilizasyondan sonra 5-11 gün içinde gerçekleşir. Fetus’ta dikkat çeken değişikler; İlk oluşan ve son gelişimini tamamlayan kemik clavicula’dır. 12. haftada dış genital organlar tanımlanır. 4.ayda tüm vücut deri ile kaplanır. 5.ay içinde steteskop ile kalp atışı dinlenebilir. 20.haftada testisler inmeye başlar. 9.ayda testisler scrotum’a iner. 26.haftada göz kapakları açılmaya başlar. 7.ayda solunum sistemi olgunlaşır. 10.ayda plasental dolaşım bozulur.