RzL Les 4 Burn-out Maatschappij PDF

Les 4 : Eenzaamheid en psychisch welzijn (de burn-out maatschapij) 1. Eenzaamheid en isolatie ======================= 1. Verschil tussen sociale en emotionele eenzaamheid ------------------------------------------------- - **Sociale** eenzaamheid (isolatie): geen netwerk hebbe...

Les 4 : Eenzaamheid en psychisch welzijn (de burn-out maatschapij) 1. Eenzaamheid en isolatie ======================= 1. Verschil tussen sociale en emotionele eenzaamheid ------------------------------------------------- - **Sociale** eenzaamheid (isolatie): geen netwerk hebben, niemand rond je hebben, uitgesloten worden,... - **Emotionele** eenzaamheid: niemand hebben om de dingen mee te delen die er echt toe doen (passies, interesses, idealen, liefde en leed, je diepe roerselen...) 2. Eenzaamheid in België ---------------------   **Wat maakt ons het meeste eenzaam?** - Lage kwaliteit vaste relatie 3,7 x - Geen relatie 3,6 x - Slechte fysieke gezondheid 2 x 3. Eenzaamheid en stabiele relaties --------------------------------  **Eenzaamheid en geluk :**  Evoluties eenzaamheid en connectie? ----------------------------------- - "New research compared studies from 1985 and 2004. On average, each person in 2004 reported 2.08 close friends---those they can discuss important matters with. That\'s down from 2.94 people in 1985." - "Nearly 1 in 5 American men admit to not having a single close friend, according to the results of the American Perspectives Survey, conducted by the Survey Center on American Life." - "People who said they had no one with whom to discuss such matters more than doubled, to nearly 25 percent." 5. Individualisme en eenzaamheid ----------------------------- - Individu als de norm van ons denken en handelen - Loskoppeling individuen van zijn omgeving: Invloed van omgeving op het individu is verwaarloosbaar, het enige wat er echt toe doet is individuele keuze en verantwoordelijkheid - Thatcher: "there is no society, only individual men and women" Er is geen maatschappij of omgeving buiten mij die invloed op mij uitoefent - Hyper individualisme doordring alle dimensies van ons leven (hoe we wonen, werken, eten, slapen, onderwijzen,... atomisering - We zijn allemaal samen eenzaam 2. Psychisch welzijn ================= 6. Psychisch welzijn in België --------------------------- - Volgens de gezondheidsenquêtes van 2018 vertonen één op de drie Belgen (33%) van (15 jaar en ouder) indicaties voor psychisch onwelbevinden, in 2008 was dat 25% - 700.000 Vlamingen kampen met ernstige psychische problemen - Een kwart van de Belgen voelt zich slecht in zijn vel - Eén derde van de Belgen komt vroeg of laat in aanraking met psychische stoornissen.  Psychisch welzijn bij jongeren ------------------------------ - - 38% kampt met psychische problemen. - 60% ervaart druk om te voldoen aan de verwachtingen als oorzaak van zich slecht voelen. - 41% van de jongeren kaart problemen op school aan als de oorzaak van zich niet goed voelen - Een grote groep jongeren, bijna veertig procent, weet zelf niet waarom ze zich slecht voelen - ontbreekt hen aan het kader en de taal om hun ervaring te duiden? - The long-studied midlife crisis has now been replaced with a mental health crisis of the young... globally. 8. Psychisch welzijn en arbeid --------------------------- - Van de werkende bevolking heeft ruim 7% burn-outklachten en nog eens 9% zit in de gevarenzone. - Tussen 2016 en 2021 kende ons land een stijging van meer dan 46% van het aantal mensen in invaliditeit als gevolg van een van burn-out of depressie - Tussen 2016 en 2021 steeg het aantal mensen in langdurige arbeidsongeschiktheid door een psychische stoornis met 30,97%, voor burn-out en depressie is de stijging 46,35%. - Bijna een kwart van alle mensen in langdurige arbeidsongeschiktheid is door burn-out of depressie. 9. Psychisch welzijn en medicatie ------------------------------ - Een op vier Belgen gebruikte in het jaar 2022 psychofarmaca - In 2022 lag het gebruik van antidepressiva bij 12- tot 18-jarigen ruim 60 procent hoger dan in 2018 - Bij 19- tot 24-jarigen nam het gebruik van antidepressiva met bijna 40 procent toe. Voor antipsychotica gaat het om een stijging met respectievelijk ruim 30 en 25 procent.  10. Eenzaamheid en internalisering van lijden ----------------------------------------- - Niet willen belasten van de ander - Angst om niet goed genoeg te zijn - "Punching inward": Jezelf de schuld geven van je (psychisch) lijden (agressie tegen jezelf) - Nood aan "looking outward": In vraag stellen van de omgeving, niet alleen van jezelf holistisch denken - Pijn ook begrijpen als onderdeel van het leven 11. Psychisch welzijn zit niet (alleen) in je hoofd ----------------------------------------------- - "*The sickness of the individual is ultimately caused and sustained by the sickness of his civilization*" (Herbert Marcuse) - Een zieke omgeving creëert zieke individuen - Het individualistische mensbeeld maakt ons extreem kwetsbaar voor zelfuitbuiting en persoonlijke culpabiliseren ("het probleem ligt bij mij") De burn-out samenleving ======================= *"Achievement society is the society of self-exploitation. The achievement-subject exploits itself until it burns out."* Het prestatiesubject : de prestatiemaatschappij ----------------------------------------------- - Waar vroeger de disciplinering van buitenaf centraal stond, komt de dwang nu van binnenuit niet "ik moet" maar "ik kan!" - We zijn "ondernemers van onszelf" geworden - We definiëren onszelf aan de hand van onze (economische) prestaties Ons bestaan valt grotendeels samen met carrièreplanning - Dit creëert de voortdurende nood om onszelf te verbeteren en te optimaliseren: 'ik kan alles worden wat ik wil!' 13. Het prestatiesubject: zelfoptimalisatie --------------------------------------- - Zelfoptimalisatie: Werk voortdurend aan jezelf en wees "je beste zelf" - Zelf je gedachten moet je optimaliseren - Imperatief van productiviteit: elk aspect van ons leven moet bijdragen aan onze economische waarde - Het "moeten" is niet verdwenen: ik kan (presteren) dus ik moet! (anders ben je een "loser") - Storyselling: we moeten onszelf voortdurend verkopen/vermarkten/"branden" 14. Het prestatiesubject : zelfuitbuiting ------------------------------------- - Fundamenteel hierbij is dat deze zelfuitbuiting voorgesteld wordt als een uiting van persoonlijke vrijheid: ik presteer dus ik ben vrij! - We maximaliseren onze eigen prestaties omdat we het gevoel hebben dat we door dit te doen onze individuele vrijheid uitoefenen en de beste versie van onszelf worden **Zelfuitbuiting als vrijheid** - "Neoliberale politiek vertrouwt over het algemeen op \'zachte\' macht in plaats van \'harde\' macht. In plaats van te vertrouwen op dwangmaatregelen die van bovenaf opgelegd worden, investeren neoliberale politieke systemen in de vrijwillige opname van imperatieven door de burgers om hun gedrag te controleren. **Burgers worden vertelt dat presenteren in hun eigen voordeel is en integraal is voor hun ideale zelfontplooiing**" (Deborah Lupton) - Als een 'ondernemer van het zelf' buit we onszelf vrijwillig en zelf passioneel uit. **Voortdurende zelfoptimalisatie brengt geen vrijheid, maar een bijzonder efficiënte vorm van uitbuiting en (zelf)onderdrukking**. De psyché zelf wordt uitgebuit" (Byung-chul Han) - Ik kan... dus ik moet! - Het prestatiesubject is slaaf aan hyperactiviteit: We moeten altijd iets "doen" - Dit leidt tot overproductie, overconsumptie, overprestatie, overcommunicatie,... - "Het prestatiesubject concurreert met zichzelf; Het bezwijkt voor de destructieve dwang om zichzelf keer op keer te overtreffen, om over zijn eigen schaduw te springen. Deze zelfbeperking, die zich voordoet als vrijheid, heeft dodelijke gevolgen" (Byung-chul Han) 15. Het prestatiesubject: burn-out ------------------------------ - Wanneer we geconfronteerd worden met de brutale kant van werk (gebrek aan erkenning of autonomie, ontslag, zinloosheid van werk, uitgeknepen worden,...) vervreemd dit ons van onze arbeid - "Er knapt iets wanneer mensen vaststellen dat ze niet meer zijn dan een pion op het schaakbord van de ceo" (Eric Boydens) - Maar omdat we prestatie en werk zien als zelfontplooiing, richten we onze frustratie op onszelf: we zien onszelf als inadequaat en pushen onszelf nog harder om te "presteren" - Uiteindelijk leidt dit tot totale mentale uitputting burn-out - Burn-out is in wezen een existentiële crisis: onze zelfuitbuiting vervult de drang naar zin en betekenis niet 16. Het prestatiesubject : despressie --------------------------------- - \"Neoliberalisme maakt mensen tot **geïsoleerde ondernemers van zichzelf**. Dit isolement, dat hand in hand gaat met de uitschakeling van solidariteit en totale concurrentie, veroorzaakt onzekerheid en angst. De duivelse logica van het neoliberalisme is deze: angst verhoogt de productiviteit" (Han) - De logica van de prestatiemaatschappij maakt ons tot geïsoleerde individuen die de connectie met andere verliezen een "Samen eenzaam zijn" - De focus op prestatie en zelfoptimalisatie laat weinig ruimte voor zingeving alles wordt gereduceerd tot productiviteit omwille van "de economie" ("alle productie is goede productie") - **Prestatie en werk als een doel op zichzelf** - Omdat onze zelfwaarde en identiteit verbonden is aan ons individueel presteren, vallen we in een zwart gat wanneer deze prestatie niet langer volgehouden kan worden - Bovendien kunnen we als prestatiesubject dit falen enkel toeschrijven aan onszelf ('ik ben verantwoordelijk voor mijn eigen leven!') - "The depressed individual is unable to measure up; he is tired of having to become himself" (Alain Ehrenberg) - Het samenkomen van isolatie en prestatie creëert een oorlog in onszelf: zelfuitbuiting gaat hand in hand met zelfdestructie - Depressie als een teveel "jezelf moeten maken/presteren" - en een te weinig "de wereld maken" - Presteren is ook "optreden": als het doek valt en de show ten einde komt, wat blijft er dan nog over? \"Als ondernemer van zichzelf heeft het neoliberale subject geen vermogen tot relaties met anderen die vrij zijn van nutsdenken. Ondernemers weten ook niet hoe een vriendschap eruit zou zien. Oorspronkelijk betekende vrij zijn onder vrienden zijn. \'Vrijheid\' en \'vriendschap\' hebben dezelfde oorsprong in de Indo-Europese talen. **In wezen betekent vrijheid een relatie. Een echt gevoel van vrijheid ontstaat alleen in een vruchtbare relatie -- wanneer samenzijn met anderen geluk brengt**. **Maar het huidige neoliberale regime leidt tot een totaal isolement; Als zodanig bevrijdt het ons helemaal niet.**" (Buyng Chul Han) - "Een kapitalistische economie verabsoluteert 'overleven'. Zo'n economie is niet begaan met een goed of zinvol leven. Ze wordt in stand gehouden door de illusie dat meer kapitaal meer (capaciteit tot) leven betekent." (Buyng Chul Han) - de mens wordt gereduceerd tot zijn biologisch functies - "Bare life": een leven waarin het pure biologische feit van het leven voorrang krijgt op de manier waarop een leven wordt geleefd (Agamben) 17. Disciplinair vs. Prestatie -------------------------- +-----------------------------------+-----------------------------------+ | **Disciplinaire samenleving** | **Prestatie maatschappij** | +===================================+===================================+ | - Controleren van lichamen | - Controleren van geest/psyche | | | | | - Dwang tot productie komt van | - Dwang tot productie komt van | | buitenaf | binnenuit | | | | | - Werk en prestatie worden | - Werk en prestatie wordt | | voorgesteld als noodzakelijk | voorgesteld als uiting van | | voor productie | persoonlijke vrijheid | | | | | - Duidelijke scheiding tussen | - Prestatie en werk lopen door | | werk en eigen tijd | alle aspecten van het leven | | | | | - Machtsrelaties zijn direct en | - Machtsrelaties zijn indirect | | duidelijk | en obscuur | | | | | - Ik moet! | - Ik kan! | +-----------------------------------+-----------------------------------+ 4. Vertragen ========= 18. Vertragen en reflecteren als zijnskwaliteit ------------------------------------------- - Vertragen: Oefenen van 'niet-doen' - Nood aan onderbreking en temperen van hyperactiviteit: - Tijd nemen om te denken, niet alleen om te doen - De tijd nemen voor zinvolle connectie met de wereld en anderen en minder obsessief te focussen op onszelf - Tijd nemen om onze wereld en maatschappij kritisch tegen het licht te houden - Tijd nemen om onze productiviteit op zinvol dingen te richten