Oyun Terapisi ve Virginia Axline Ders Notları

# Oyun Terapisi ve Virginia Axline ## Yönlendirmesiz Oyun Terapisinin Temel İlkeleri * Çocuk olduğu gibi kabul edilmelidir. * Yansıtma yapılmalıdır. * Seçim yapma çocuğa aittir. * Terapiyi çocuk yönlendirir. ## Oyun Terapisinde Smarter * Oyun Terapisi tamamen izin verici bir ilişki değildir. * Z...

# Oyun Terapisi ve Virginia Axline ## Yönlendirmesiz Oyun Terapisinin Temel İlkeleri * Çocuk olduğu gibi kabul edilmelidir. * Yansıtma yapılmalıdır. * Seçim yapma çocuğa aittir. * Terapiyi çocuk yönlendirir. ## Oyun Terapisinde Smarter * Oyun Terapisi tamamen izin verici bir ilişki değildir. * Zaman sınırlaması çok önemlidir. * Çocuk oyuncaklarını ve odayı toplaması için yönlendirilmez. * Çocuk oyun odasından oyuncak götüremez. * Oyun terapisi Otizm, Zihinsel yetersizlik ve dikkat eksikliğini tedavi etmez. ## Terapide Çocuk Örüntüleri | Örnek | Tanım | |---|---| | Aşırı Uyumlu Çocuk | Resim yapar, etrafı düzenler, yoğun takdir edilme ihtiyacı duyarlar. | | Bağımlı Çocuk | Dokunmak ister, ilgi ister, ayak ucuna oturur. | | Sınırsız Çocuk | Sürekli sınırları dener, sizin tutarlı olup olmadığınızı kontrol eder. | | Kaygılı Çocuk | Kaygısı gidene kadar tek oyuncakla oynar. Mümkün olduğunca aynı yerde, aynı şekilde oturmaz, telaşlanır. | | OKB'li Çocuk | Takıntılı şekilde oyuncaklar neredeyse orada oynar, rafta oynar. Düzeni bozmaz. | | Duygusal Kopukluk Yaşayan Çocuk | Güvenli bağlanma yok, arkasını döner, tek başına oynar. | | Davranış Problemi Olan Çocuk | İkili ilişkiye girer ama emir verir, kendisine zarar gelme korkusu vardır. | | Dürtüsel Çocuk | Her yeri eller, didikler. Oyun oynama amacı yoktur. | | Selektif Mutizm | Ayakta durur, oturmaz. Odayı inceler, güven oluştuktan sonra konuşma kendiliğinden gelir. | ## EMDR Sekiz Aşama Protokoli 1. **Geçmişin Değerlendirilmesi ve Tedavi Planlanması:** Hastenin öyküsü dinlenir, gidişat belirlenir. 2. **Hazırlık:** Terapiste EMDR açıklanır, güven ilişkisi kurulur, küçük denemeler yapılır. 3. **Değerlendirme:** Hedef anı belirlenir, duygu yoğunluğu belirlenir. 4. **Duyarsızlaştırma:** Örneğin: Danışan, travmatik anıyı hatırlayınca göz hareketlerini takip eder. Seans ilerledikçe, anıya olan duygusal tepkisinin azaldığı gözlemlenir. 5. **Yeniden İşleme ve Pozitif İnanan Yerleştirilmesi:** Örneğin: Zorbalık yaşamış birinin "ben savunmasızım" düşüncesinin "kendimi koruyabilirim" şeklinde tekrar yapılanmasıdır. 6. **Beden Taraması:** Anıya dair yaşanan fiziksel rahatsızlıkların ortadan kaldırılmasıdır. 7. **Kapanış:** Seans güvenli şekilde tamamlanarak, evde yapabileceği egzersizler gösterilir. 8. **Yeniden Değerlendirme:** Sonraki seansta, önceki seansın değerlendirmesi yapılır. ## Çocuklarda EMDR * Gocuğun kendini rahat ifade edebilmesi için oyun, resim ve hikayelerden yardım alınır. * Yetişkinlerde sözel anlatım olur. * Terapist Gocuğun hedef anısını davranışlarıyla ve oyunlarla belirler. * Yetişkinler spesifik olarak tanın yapabilirler. * Olumlu inanç ve düşünceler daha basit ve anlaşılır şekilde anlatılır. * Yetişkinde daha detaylı bir olumlama yapılır. ⇒ Gocuk, ben güvendeyim. Yetişkin, Kendimi koruyabilecek güçteyim. * Duyarsızlaştırma yapılırken Gocukta dokunsal ve/veya isitsel uyaranlar daha sık kullanılabilir. * Yetişkin uzun süreli göz hareketini takip eder. * Ebeveyn veya bakım veren terapi sürecine aktif olarak dahil edilir. * Yetişkinde dış destek gerekmez. * Terapist, Gocukların bedensel duyumlarına odaklanarak travmayı işleyebilir. * Yetişkinlerde travmayı daha bilişsel düzeyde işler. * Gocuklarda, kendilerini güvenle hissettikleri bir yer veya hayali bir kahraman oluşturmaları istenir. * Yetişkinde bu süreç daha soyuttur. * Terapist seans sonunda çocuğun eğlenceli bir etkinlik yapmasını veya gevşeme teknikleriyle seansı pozitif bitirir. ## Yetişkinlerde EMDR * Sözel ve bilişsel odaklı teknikler kullanılır. * Daha uzun ve derin işleme süreçleri tercih edilir. * Genellikle ebeveyn katılımı gerekmez. * Duygular daha doğrudan ifade edilir. ## Paul Macline'ın Üçlü Beyin Modeli ### Üçlü Beyin Konsepti | Bölge | Özellikler | |---|---| | **Sürüngen Beyin** | Yaklaşma/kaçınma, hormonsal kontrol, ısı kontrolü, açlık/susuzluk, üreme güdüsü, solunum kontrolü, kalp atım hızı kontrolü. | | **Limbik Sistem** | Bölgesellik, korku, öfke, saldırma, anne sevgisi, endişe, nefret, kıskançlık duyguları. | | **İnsan Beyni** | Düşünce ve duyguların algılanması ve farkındalığı, uygun davranışların ayırt edilmesi, kendini ifade edebilme, problem çözümü, amaçlara ulaşma memnuniyeti | ### Bölge Fonksiyonları * **Sürüngen Beyin**: İnsan beyninin en ilkel kısmıdır. Temel amacı hayatta kalmayı sağlamaktır. Kalp atışı, refleksler gibi temel işlevleri kontrol eder. * **Limbik Sistem**: Memeli beyni olarak bilinir. Duyusal ve sosyal davranışlarla ilişkilidir. Duyguları içeren kısımdır. * **İnsan Beyni**: Düşünme, problem çözme, mantık yürütme, ileri görüşlü davranış, bilinç ve farkındalık gibi üst düzey işlevlerden sorumludur. ## Son: Daha beyin bir olaydan anlan çıkartmadan önce otonom sinir sisteminin çevreyi tarayıp değerlendirmesine ne denir? ### Cevap: **Nöroception** ### Nöroception Sistemleri * **Dorsal Vagal Yol**: En ilkel savunma tepkisidir. Son çıkış kapısı, başa çıkamayacağımızı düşündüğümüz anı olur. Gökme, kapanma yoluyla enerji korunur. Dış dünyayla bağlantı kopar, kalp atışı yavaş, vücut ısısı düşük ve kaşlar gevşektir. Seçeneklerin olmadığında, kapana kısılmış hissettiğinde, önemsiz ve eleştirildiğini hissettiğinde, ait değilmiş gibi hissettiğinde... * **Sempartik Sinir Sistemi**: Savaş - kaç tepkisidir. Hayatta kalma modu aktifleşir. Adrenalin ve kortizon salınımı artar. Enerji yükselir, kaslar gerilir, kalp atışı hızlıdır, nefes sıktır. Zaman baskısı altında olmak, görmezden gelinmek, bir seçim yapma taraf tutmak zorunda kalındığında, çok fazla sorumluluk olduğunda.. * **Ventral Vagal Yol**: Kendimizi güvende hissederiz. Oksitosin salgılanır. Doğada bulunduğunda, müzik dinlediğinde, hayvanlarla zaman geçirdiğinde, arkadaşınla birlikteyken... ## Duygu Düzenleme ve Motivasyon Sistemleri | Sistem | Amaç | Dă̆ıtım | Duygular | Motivasyon Odaklı | |---|---|---|---|---| | Tehdit Sistemi | Tehlikeleri fark etmek ve savunmak | Amigdala | Korku, kaygı, öfke, iğrenme | Korunma ve güvenlik (Sopalar) | | Yatıştırma Sistemi | Bağlanma aracılığıyla stresle baş etme ve memnuniyet, iyi oluş hali, pozitif duygular, sakinlik | Prefrontal Korteks | Hoşnut, korunmuş, güvende, bakım verilmiş | Sosyal bağlar, ben-diğerleri | | Dürtü Sistemi | Kaynaklara yönelmek için motive etmek | Nükleus Accumbens | HAZ (Pleasure), istemek, peşinde koşmak, başarmak, ilerlemek, odaklanmak | Ödül (Havuçlar) | ## Haz vs Mutluluk | Haz | Mutluluk | |---|---| | Alarak Sahip Olarak Tüketerek | Vererek Paylaşarak Üreterek Yardımlaşarak | | Yarışarak Kazanarak | Elimizden Gelenin En İyisini Yaparak | | Yalnız Yapılabilir | Diğer İnsanlarla Bağlantıda Olmayı Gerektirir | | Kısa Sürelidir | Uzun Sürelidir | | Fazlası Bağımlılık Yapar | Fazlasına Bağımli Olmak Söz Konusu Değildir | | **Özellikleri Önemli** | | ## ACT ile Farklı Boyutlarda Esneklik | Boyut | Psikolojik Katılık | Psikolojik Esneklik | |---|---|---| | Duygu | Duygulardan kaçınmaya, onlardan kaçmaya veya kontrol etmeye çalışmak. | Duyguları gelip geçici olarak tanımlamak, gelip geçmelerine izin vermek; verdiği mesaja bakmak. | | Biliş | Düşünceleri gerçekler ve uyulması gereken kurallar olarak görmek.| Düşünceleri düşünce olarak görmek ve işlevine göre yanıt vermek. | | Dikkat | Geçmiş ve gelecekteki içeriğin baskın olması. | Şimdiki anla temasda olmak. | | Benlik Öyküsü | Kişisel hikayeye bağlı kalma. | Hikayeye takılmadan; zaman/mekan/kişi arasında esnek bir şekilde değişen perspektif. | | Motivasyon | Amaçsızlık; sosyal onaya aşırı derecede odaklanmış olma. | Değerleri seçme ve bilinçli olarak bağlantı kurma | | Davranış | Dürtüsel, kompulsif, eylemsiz veya otomatik pilotta olmak. | Değerlere adanmış eylemler. | ## Katılıktan Esnekliğe Terapi Süreci Esnek bir model, belirli bir sıra yok, danışanın durumuna göre uygun olan yerden başlanabilir. ## DÖRDE TAMAMLA (DOTS) (Baş edilmekte zorlanılan duygu ve düşüncelerden kurtulmak, kaçınmak, uzaklaşmak için yapılan her şey) 1. **Dikkat Dağıtma**: Televizyon, telefon, bilgisayar oyunları başında zaman geçirmek, hayal dünyası, alışveriş yapmak, temizlik yapmak vb. 2. **Vazgeçmek, kaçınmak**: Bizde ortaya çıkarttıkları düşünceler ve duygular nedeniyle bazı insanlardan, mekanlardan, aktivitelerden ve durumlardan uzak durmak. 3. **Zamanda Yolculuk**: Düşünce düzeyinde önlemler almak (Geçmişi tekrar tekrar ele almak, olumlu düşünmek, başkalarını suçlamak, öz eleştiri vb.) 4. **Kendinezarar Vermek**: Alkol, sigara, aşırı yemek, kendine zarar verici davranışlar. Tümü kısa vadede işe yarar ama uzun vadede sorunu çözmeye yardım etmediği gibi sorunun kendisi haline gelmeye başlarlar. ## Bir Zone Örnek Verecek, Bir Gece Şu Olaylar Sonrası Akşam Şunlar Şunları Yapmış Sizece DOTS'tan Hangisini Yapmıştım? ### ACT Matriksi | **Deneyim** | **Eylemler** | |---|---| | **Algısal Deneyim, Dış Dünya** | **4- Değerlere Yaklaştıran Eylemler:** Senin için önemli olan şeyler ile ilgili neler yapıyorsun? Hayatını büyütmek için neler yapabilirsin? **Yakınlaşma** | | **Zihinsel Deneyim, İç Dünya** | **2- Uzaklaştırıcı İçsel Deneyimler:** İçimizde ortaya çıkan ve bizim için önemli olan şeyleri yapmamıza engel olanlar. Sevdiğin şeyleri yapmana engel olan, senin için önemli olan kişilerle birlikte olmana engel olan hangi düşünce, duygular var? | **1- Değerler:** Senin için kim/ne önemli? Sevdiğin, sana iyi gelen şeyler? Ne yapmayı seviyorsun? Bunları kiminle yapmayı seviyorsun? | | | **3- Uzaklaştırıcı Eylemler (DOTS):** Aşağıdaki düşüncelere takılıp kaldığında neler yaparsın? Aşağıdaki duygu, duyum, dürtüler ortaya çıktığında ne yaparsın? Bunlar kısa/uzun vadede nasıl sonuçlanıyor? | **Uzaklaşma** | ## Kural Güdümlü Davranışın Aşamaları 1. **Pliance (söz dinlemek):** «Kabanımı giyersem annem memnun olur.» 2. **Tracking (doğal sonuçları yaşayarak öğrenmek):** «Kabanımı giyince üşümüyorum.» 3. **Augmentals (Henüz yaşanmamış soyut sonuçları öngörmek):** «Kendimi sıcak tutarak sınav dönemini hastalanmadan atlatabilirim.»