Στάσεις (PDF)

Στάσεις Εισηγητής: Ερρίκος Βασιλικός Στάση  Μια σχετικά ανθεκτική οργάνωση πεποιθήσεων, συναισθημάτων και συμπεριφορικών τάσεων σε σχέση με κοινωνικά σημαντικά αντικείμενα, ομάδες, γεγονότα ή σύμβολα.  Μια γενική αξιολόγηση –θετική ή αρνητική- για κάποιο άτομο, αν...

Στάσεις Εισηγητής: Ερρίκος Βασιλικός Στάση  Μια σχετικά ανθεκτική οργάνωση πεποιθήσεων, συναισθημάτων και συμπεριφορικών τάσεων σε σχέση με κοινωνικά σημαντικά αντικείμενα, ομάδες, γεγονότα ή σύμβολα.  Μια γενική αξιολόγηση –θετική ή αρνητική- για κάποιο άτομο, αντικείμενο ή ζήτημα.  Μοντέλα στάσεων βάσει συστατικών στοιχείων  1 συστατικό στοιχείο (Thurstone, 1931) ◼ Συναίσθημα υπέρ/κατά κάποιου ψυχολογικού αντικειμένου  2 συστατικά στοιχεία (π.χ. Allport, 1936) ◼ Ανθεκτική, γενική αξιολόγηση ατόμων, αντικειμένων, κλπ ◼ Συστατικά στοιχεία: α) Νοητική ετοιμότητα δράσης β) Αξιολογική απόκριση  3 συστατικά στοιχεία (π.χ. Rosenberg & Hovland, 1960) ◼ Αμάλγαμα γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών στοιχείων  Λειτουργίες των στάσεων (Katz, 1960)  Γνώση ◼ Οι στάσεις ως «αποθήκες» πληροφοριών  Συντελεστικότητα/Προσαρμοστικότητα (Instrumentality ) ◼ Οι στάσεις ως μέσα επίτευξης σκοπών  Προστασία του εγώ ◼ Οι στάσεις ως προστασία της αυτο-εκτίμησης  Έκφραση αξιών ◼ Οι στάσεις ως έκφραση ταυτότητας Η παραδοχή της γνωστικής συνέπειας  Οι άνθρωποι προσπαθούν να μειώσουν την ασυμφωνία μεταξύ των αντιλήψεών τους, γιατί τη βρίσκουν εγγενώς δυσάρεστη Θεωρία ισορροπίας (Heider, 1946)  Οι άνθρωποι προτιμούν στάσεις σύμφωνες μεταξύ τους, από στάσεις μη σύμφωνες μεταξύ τους. P O X ◼ Αναζητούμε δομές P-O-X στις οποίες μπορούμε να προκαταβάλουμε ότι υπάρχει συμφωνία και αποφεύγουμε δομές όπoυ δεν υπάρχει συμφωνία. Κοινωνιογνωστικό μοντέλο (Pratkanis & Greenwald, 1989)  Οι στάσεις αποτελούν αξιολογήσεις αντικειμένων σκέψης  Τα αντικείμενα στάσεων αναπαριστούνται στη μνήμη ως: ◼ Ετικέτες αντικειμένων (περιγραφικά στοιχεία, δηλ. τι είναι το αντικείμενο) ◼ Κανόνες εφαρμογής της ετικέτας (επεξηγήσεις, δηλ. τι κάνει το αντικείμενο) ◼ Αξιολογικές περιλήψεις (δηλ. πώς μας αφορά το αντικείμενο) ◼ Δομές γνώσης που υποστηρίζουν τις αξιολογήσεις (δηλ. λίστες από βιωμένα περιστατικά έκθεσης στο αντικείμενο)  Μπορούν οι στάσεις να προβλέψουν τη συμπεριφορά;  Η συνέπεια στάσεων-συμπεριφοράς εξαρτάται από: ◼ Την προσβασιμότητα ◼ Τη δημόσια/κατ’ιδίαν έκφραση στάσεων ◼ Την κοινωνική ταυτότητα  Ειδικές / γενικές στάσεις  Davidson & Jacard (1979) Γενική ◼ Στάση για την αντισύλληψη (0.08) ◼ Στάση για τα αντισυλληπτικά χάπια (0.32) ◼ Στάση για τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών (0.53) ◼ Στάση για τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών τα επόμενα 2 χρόνια (0.57) Ειδική Μπορούν οι γενικές στάσεις να προβλέψουν τη συμπεριφορά;  Ναι, αν υιοθετήσουμε ένα κριτήριο πολλαπλών πράξεων (multiple-act criterion) (Fishbein & Ajzen, 1975) ◼ Δηλ. ένα γενικό συμπεριφορικό δείκτη βασισμένο σε έναν μέσο όρο ή συνδυασμό διαφόρων ειδικών συμπεριφορών Θεωρία της λελογισμένης δράσης/ λογικής πράξης (Theory of reasoned action) Υποκειμενική νόρμα Στάση Συμπεριφορική απέναντι στη πρόθεση Δράση συμπεριφορά Fishbein & Ajzen (1974)  Θεωρία της προσχεδιασμένης συμπεριφοράς (Theory of planned behaviour) Υποκειμενική νόρμα Στάση Συμπεριφορική απέναντι στη πρόθεση Δράση συμπεριφορά Προσλαμβανό- μενος/αντιληπτός έλεγχος πάνω στη συμπεριφορά Ajzen (1974) Ισχύς/σθένος στάσεων  Προσβασιμότητα ◼ Αυξάνει με την άμεση εμπειρία με το αντικείμενο στάσεων  Αυτόματη ενεργοποίηση ◼ Οι ισχυρές στάσεις έχουν έντονο αξιολογικό δεσμό με ερεθίσματα του περιβάλλοντος –εξ ου και η γνωστική διαθεσιμότητά τους  Άλλοι παράγοντες ◼ Πόσο ευκρινής είναι η στάση ◼ Πόσο ακραία είναι η στάση ◼ Πόσο υποκειμενικά σημαντική είναι η στάση, κ.α.  Μέτρηση στάσεων  Κλίμακα Likert ◼ Ποσοτικοποίηση συμφωνίας/διαφωνίας με συγκεκριμένες δηλώσεις (π.χ. από 1 έως 5 όπου 1 σημαίνει διαφωνώ απόλυτα και 5 συμφωνώ απόλυτα) ◼ Τάση συναινετικής απόκρισης  Κλίμακα Guttman (σκαλογραμμική μέθοδος) ◼ Μονοδιαστασιακότητα (Unidimensionality)  π.χ. Θα δεχόμουν έναν μετανάστη… ◼ 1. στη χώρα μου ◼ 2. στη γειτονιά μου ◼ 3. στο σπίτι μου  Το σημασιακό διαφορικό του Osgood (ή αλλιώς σημασιολογική διαφοροποίηση) ◼ Σημασιακή αξιολόγηση εννοιών Άλλες μετρήσεις  Μετρήσεις φυσιολογίας ◼ Ρυθμός καρδιάς, μυδρίαση (διαστολή κόρης ματιού), εκφράσεις προσώπου, κλπ.  Μη παρεμβατικές μέθοδοι ◼ Δημόσια αρχεία, παρατήρηση μη λεκτικής συμπεριφοράς  Παρεμβατικές μέθοδοι ◼ Τεχνική πλασματικής γραμμής επικοινωνίας (η ψευδαίσθηση ύπαρξης ανιχνευτή ψεύδους)  Δοκιμασία άρρητων συνειρμών (IAT) Πώς σχηματίζουμε στάσεις;  Κοινωνικοποίηση και εμπειρία ◼ Απλή έκθεση ◼ Κλασσική εξαρτημένη μάθηση ◼ Συντελεστική μάθηση (Operant conditioning) ◼ Κοινωνική μάθηση Συναφείς έννοιες  Κοινωνικές αναπαραστάσεις ◼ Συλλογικά ανεπτυγμένες ερμηνείες μη οικείων και περίπλοκων φαινομένων που τα μετατρέπουν σε οικεία και απλά  ιδεολογία ◼ Ένα σύστημα πεποιθήσεων προσανατολισμένο στη δράση, με  Ιδιαίτερη προτεραιότητα αξιών  Αντιδιαστολή στον πλουραλισμό  Μια κοινή, ενιαία αντίληψη της πραγματικότητας και αξιολόγηση σχετικών αντικειμένων στάσεων  Ιδεολογία Οι ιδεολογίες αποτελούν το κοινό πλαίσιο νοητικών μοντέλων που διακατέχουν ομάδες ή άτομα, και παρέχουν τόσο μια ερμηνεία του περιβάλλοντος όσο και μια υπαγόρευση της κατάλληλης δόμησης του περιβάλλοντος. (Parsons, 1951)  Γνωστική ασυμφωνία (Cognitive dissonance)  Παραδοχή ◼ Προσπαθούμε να μειώσουμε την ασυνέπεια ανάμεσα στα στοιχεία της νόησής μας, γιατί τη βρίσκουμε δυσάρεστη, και να διατηρήσουμε αρμονία ανάμεσα στις πεποιθήσεις μας  Μειώνουμε την ασυμφωνία αλλάζοντας ένα ή περισσότερα στοιχεία της νόησής μας: ◼ Αναζητώντας επιπλέον σύμφωνα στοιχεία για την ενίσχυση των υπαρχόντων νοητικών στοιχείων ◼ Αγνοώντας το μήνυμα που περιέχει τα ασύμφωνα στοιχεία ◼ Αναζητώντας επιπλέον στοιχεία που διαψεύδουν τα ασύμφωνα στοιχεία ◼ Υποβιβάζοντας την πηγή της ασυμφωνίας  Επιλεκτική έκθεση (Selective exposure)  Συνήθεις τύποι γνωστικής ασυμφωνίας  Δικαιολόγηση της προσπάθειας (Effort justification) ◼ Νοητικά στοιχεία που κάνουν παρελθοντικές επιλογές μας να φαίνονται λανθασμένες προκαλούν ασυμφωνία. Αυτό γιατί κάνουν την προσπάθεια ή το κόστος που αυτές προϋποθέτουν να μοιάζουν χαμένα  Προκαλούμενη ενδοτικότητα (Induced compliance) ◼ Ασυμφωνία που προκαλείται πείθοντας κάποιον να συμπεριφερθεί αντίθετα με τις στάσεις του (χωρίς χρήση ισχύος/πίεσης)  Αποφυγή ασυμφωνίας μετά τη λήψη αποφάσεων ◼ Αντίφαση ανάμεσα σε στάσεις πριν από μια συμπεριφορά και την ίδια τη συμπεριφορά  Αλλαγή στάσεων  Μοντέλο πιθανότητας λεπτομερούς επεξεργασίας (Elaboration-likelihood model) (Petty & Cacioppo) ◼ Κεντρική vs. Περιφερική οδός  Κεντρική οδός ◼ Ενσωμάτωση νέων σκέψεων σε μια καθολική γνωστική δομή ◼ Δε συνεπάγεται απαραίτητα το σχηματισμό στάσεων που χαρακτηρίζονται από ορθολογισμό ή ακρίβεια ◼ Οδηγεί σε στάσεις εύκολα προσβάσιμες, ανθεκτικές & προβλεπτικές της συμπεριφοράς  Αλλαγή στάσεων  Περιφερική οδός (ή περιφερειακή)  Φερόμαστε σαν «γνωστικοί φιλάργυροι» (Taylor, 1981) και χρησιμοποιούμε πιο απλά κριτήρια αξιολόγησης (π.χ. γινόμαστε επιρρεπείς στην επίκληση στο συναίσθημα, στην υποβολή επεξεργασίας βάσει απλών ευρετικών, όπως η αποδοχή μιας αυθεντίας/ειδικών, κλπ.)  Οι αποκρίσεις άλλων που εκτίθενται στο ίδιο μήνυμα μπορούν να δράσουν ως επιβεβαίωση της εγκυρότητας της δικής μας απόκρισης (π.χ. το φαινόμενο του συρμού – η προβολή από την πλευρά της πηγής ενός πειστικού μηνύματος ότι η πλειονότητα των άλλων ήδη συμφωνεί με αυτό – βλ. Lee & Lee, 1939).  Οδηγεί σε στάσεις λιγότερο προσβάσιμες και μακρόβιες, και λιγότερο ανθεκτικές σε μεταγενέστερες επιθέσεις ΠΕΙΣΤΙΚΗ ΕΠΙΚ/ΝΙΑ ΑΛΛΑΓΗ (έκθεση σε ένα μήνυμα) ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΩΝ ΣΤΑΣΕΩΝ ΚΙΝΗΤΡΑ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ; (προσωπική εμπλοκή, ανάγκη για νόηση, κλπ.) ΛΕΙΤΟΥΡΓΕΙ ΚΑΠΟΙΑ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ; ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ (περισπασμός, επανάληψη ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ; με παραλλαγές, γνώση, κλπ.) (π.χ. χαρ/κά πηγής, όπως ΠΟΙΑ Η ΦΥΣΗ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ; ελκυστικότητα, (ποιότητα επιχειρημάτων, αξιοπιστία, αρχική στάση, κλπ.) αυθεντία, κλπ.) ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΤΑΒΟΛΗ ΑΡΧΙΚΗΣ ΣΤΗ ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΔΟΜΗ; ΣΤΑΣΗΣ (νοερή πρόβα, ευκολία παραγωγής, κλπ.) ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΑΣΗΣ ΥΠΕΡ/ΚΑΤΑ ΜΙΑΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗΣ ΜΕΣΩ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΟΔΟΥ Κίνητρα για επεξεργασία  Συνάφεια με το άτομο ◼ Το μήνυμα αφορά αξίες ή την αυτο-αντίληψη, ή απλά απευθύνεται ευθέως στο δέκτη (π.χ. χρήση του «εσείς»)  Αξιοπιστία πηγής ◼ Λιγότερο αξιόπιστες πηγές συνδέονται με περισσότερο κεντρική επεξεργασία (Priester & Petty, 1995) ειδικά για άτομα με χαμηλή ανάγκη για νόηση (Kaufman et al., 1999)  Κίνητρα για επεξεργασία  Στίγμα/στοχοποίηση του στόχου του μηνύματος ◼ Στόχοι που ανήκουν σε στιγματισμένες ομάδες συνδέονται με περισσότερο κεντρική επεξεργασία ειδικά για άτομα με χαμηλή προκατάληψη (Petty et al., 1999)  Επίσης, υψηλό κίνητρο για επεξεργασία όταν: ◼ Τα βασικά επιχειρήματα παρουσιάζονται με μορφή ερώτησης έναντι απλής παράθεσης ◼ Τα βασικά επιχειρήματα παρουσιάζονται από πολλαπλές πηγές ◼ Το μήνυμα είναι αναπάντεχο/μη αναμενόμενο  Αλλαγή στάσεων  Μοντέλο συστηματικής-ευρετικής επεξεργασίας (Systematic-heuristic model) (Chaiken) ◼ Ευρετικές: Γνωστικές παρακάμψεις που παρέχουν σχετικά ακριβείς συναγωγές ◼ Όριο επάρκειας (sufficiency threshold)  Θα συνεχίσουμε να χρησιμοποιούμε ευρετικές όσο «μας παίρνει» ◼ Διαφορές με μοντέλο πιθανότητας λεπτομερούς επεξεργασίας  Ό,τι δεν είναι συστηματικό δεν είναι απαραίτητα και ευρετικό  Συστηματικές και ευρετικές επεξεργασίες μπορούν να συμβαίνουν ταυτόχρονα  Η μία μπορεί να παρεμβαίνει στην άλλη (π.χ. μια ευρετική μπορεί να στρεβλώσει τη συστηματική επεξεργασία)