Filosofiaren Aroak PDF

Filosofia jakintza da, eta beste disziplina ezin dituzten gaiak aztertzen ditu, hala nola, existentziaren zentzua, gauza guztien jatorria edo zergatik duten edo ez duten itxuraz oso desberdinak diren objetuek esentzia bera. Beste batzuek filosofia jarrera jakin bat dela ere esaten dute. Platonek fil...

Filosofia jakintza da, eta beste disziplina ezin dituzten gaiak aztertzen ditu, hala nola, existentziaren zentzua, gauza guztien jatorria edo zergatik duten edo ez duten itxuraz oso desberdinak diren objetuek esentzia bera. Beste batzuek filosofia jarrera jakin bat dela ere esaten dute. Platonek filosofo hitza erabili zuen jakintsuaren kontzeptuari kontrajartzeko. Pentsamendu mitikotik logosera Arrazionala da: arrazoiketan eta esperientzian oinarritzen da. Filosofiak ez du soilik gauzak modu jakin batean gertatzen direla adierazten, baizik eta gauza horiek zergatik gertatzen diren jakin nahi du. Sistematikoa da: Filosofian ezagutza ordenatuta dago, eta haiek osatzen duten sistemaren barnean ez da inoherentziarik onartzen. Kritikoa da: Filosofiak ez du ezer onartzen azterketa arrazionalik gabe, eta defendatzen du ezagutza oro zalantzan jarri daitekeela argudioekin. Filosofiaren banaketa Filosofia bokazio unibertsalista du; esparu oso zabala denez, deborarekin, filosofia zenbait adarretan espezializatzen joan da. → Metafisika: Izateari buruzko filosofiaren adarra da. → Logika: Hizkuntzaren bidez adierazteko arrazoibideak aztertzen ditu, haien egitura, forma eta zuzentasuna. → Epistemologia: ezagutzen teoria ere estaen zaio. Ezagutza, ezagutza-motak eta -formak, zientzia, ezagutzaren mugak. → Etika: kode moralak aztertzen dute. → Estetika: arteaz eta estetikaz, arduratzen den filosofia da. 2. FILOSOFIA ETA BESTE DISZIPLINA BATZU Filosofiak oraindik ere badu erlazioa beste jakintza-esparru batzuekin, hala nola literaturarekin, artearekin eta erlijioarekin. Filosofla eta zientzia → Jakintza arrazionalak eta sistematikoak. → Aztergai bera. Zientzia modernoaren sorreratik, filosofia eta zientzia elkarretik urrundu egin ziren, baina hasierako erlazio estuak mantendu ziren. Filosofia eta erlijioa Filosoflaren eta erlijloaren arteko erlazioak gorabeherak izan ditu denboran zehar: → Antzeko Interesak: Antzeko kezkak eta auziak dituzte: existentziaren zentsua, gizakiaren transzendencia, Jainkoa… → Alderdi praktikoa: Bizitza ona izaten lagundu nahi digute, eta, horretarako, jokabidezko arauak edo aginduak eskaintzen dizkigute. → Jakintza mota: filosofia, jakintza-mota arrazional eta kritikoa da; eta askotan zalantzak eta ziurgabetasuna sortzen ditu. Bestalde, erlijioa fedean oinarritutako jakintza mota bat da, eta horren ondorioz, errebelatutako egietan sinesten du. Filosofia eta Artea Filosofiak eta arteak beti izan dute lotura handia. Arte mota guztiek historikoki landu dituzte filosofiako gaiak. Artearen helburua ez da beti erantzunak ematea edo arazoak konpontzea, baizik eta galderak egitea eta ikusleei hausnartzeko aukera ematea. Gainera, filosofo askok artea erabili dute beren ideiak adierazteko. Filosofia eta Ekonomia Filosofiaren helburua ez da bakarrik ideiak aztertzea; eguneroko bizitzan ere eragina izan nahi du, hala nola politikaren, moralaren edo artearen arloetan. Ekonomiak, ondasunak nola banatu eta kudeatzen diren aztertzen du, eta horrek beti planteatzen ditu ikuspegi moral eta etikoko galderak. Ekonomia eta filosofia elkarlotuta daude. Filosofiak ekonomian eragina izan du, esate baterako, ekonomia-sistemak (kapitalismoa edo sozialismoa), globalizazioaren ondorioak edo enpresetako harremanak ulertzeko. FILOSOFIAREN AROAK Aintzinaroa Presokratikoak (K.a. VI.mendean): Tales, Anaximandro, Enpedokies, Pitagoras, Hepaklito eta Parmenide: Naturaren printzipio nagusia edo ordena ezagutu nahi zuten. Sofistak (K.a IV-V.mendeak): Egiaren kontzeptua aztertu zuten eta hizkuntzaren bidez logika aztertu zuten, baita politika nola aplikatu ere. Sokrates: Egiaren eta bertutearen Platon: ideien gogoratzen datza ezagutza Aristoteles: fIlosofian, arrazoiaren eta esperientziaren bidez errealitatea ulertu nahi zuen, naturaren azterketa eta etikaren bidez zoriontasuna lortzea proposatuz. Estoizismoa: Arrazoiaren eta bertutearen bidez, emozioak kontrolatzea eta naturaren legeekin bat egitea helburu duen filosofia. Epikuerismoa: Plazer orekatua eta minaren sahiesta zoriontasunaren bide bezala aldarrikatzen duen filosofia beldur eta pasioak gaindituz. Eszeptizismoa: Ezagutza ziurtasunik ez onartzea, dogmak zalantzan jartzea eta iritziak aztertzea. Erdi Aroa Patristika: Arrazoiak fedearen bideak prestatzen du. San Agustin Hiponako: Kristautasuna Platonismoarekin uztartzen zuen, Jainkoaren fedea eta arrazoiaren batasuna azpimarratuz, egia Jainkoan aurkitzen dela aldarrikatuz.  Eskolastika: Kristau-pentsamenduak Aristotelesen pentsamendu bera San Tomas Akinokoa: Arrazoiaren eta fedea bateratzen zituen Aristotelesen pentsamenduaren bidez, Jainkoaren existentzia arrazonaz frogatzen eta teologia sistematizatuz. Nominalismoa: Kontzeptu generikoak giza sorkuntzak dira eta ez dute zentzurik benetako entitateak izatea. Guillen Ookman: Banako partikularrak bakarrik existitzen direla eta gizakien konbentzio hutsak direla azaldu zuen. Aro Modernoa Arrazionalismoa: Ezagutza arrazoimenean, zentsumen gainetik Desoartes: "Cogito ergo sum" (pentsatzen dut, beraz banaiz) esaldiarekin arrazoiaren eta subjektuaren ziurtasun alde egin zuen, metodo eszeptikoaren bidez ezagutza bermatzeko. Spinoza:Jainkoa eta natura berdintzen zituen, errealitatea eta Jainkoa sustantzia bakar baten adierazpen bezala ulertuz, eta askatasuna arrazoiaz gidatutako bizitzetan kokatuz. Enpirismoa: Arrazoimenetik abiatzen da baina, zentzumenen datuak beharrezkoak dira. Hobbes:Giza natura bortitza dela uste zuen, eta estatu absolutu baten beharra defendatzen zuen gizartean ordena eta segurtasuna bermatzeko. Hume: Epistemologia, metafisika, etika eta filosofia politikoa aztertu zituen. Eszeptizismo erradikala izan zuen. Aro Garakidea Filosofoak edo korrenteak Fenomenologia: Kontzientziaren esperientzia eta fenomenoen esentzia aztertzea du helburu, aurreiritziak baztertuz. Existentzialismoa: Gizakia askea da eta babesgabe sentitzen dela defendatzen du. Martin Heidegger: Existentzia eta izatearen galderak sakondu zituen, gizakia izatean murgilduta dagoen izakia dela adieraziz, eta denboraren garrantzia azpimarratuz. Pertsonalismoa: Gizakiaren duintasuna eta elkarrekiko harremanari garpantzia ematen dio, pertsona autonomo eta erabaki-hartzaile gisa aztertuz. Estrukturalismoa: Gizakien kultura eta pentsamendua egitura sakonetan oinarritzen direla proposatzen duen ikuspegi filosofikoa, hizkuntza eta kultura aztertuz Michel Foucault: Boterearen, ezagutzaren eta diskurtsoen arteko harremanak aztertu zituen, Instituzioak eta gizarte-egiturek norbanakoen identitatea nola moldatzen duten azpimarratuz. Hermeneutika: Testuen eta esperientzia historikoaren interpretazioa aztertzen duen filosofia, ulermena eta esanahiak nola sortzen diren aztertuz, Gadamer eta Schleiermacherrek garatua.  Franfurteko eskola: Kritika Sozialaren Teoria garatu zuen, kapitalismoaren, kulturaren eta botereare gaineko kritika, gizartea askatzeko. Kritikatzen du munduaren teknifikazioa Jürgen Habermas:Komunikazio arrazionalaren eta demokraziaren funtzionamendu egokiaren oinarritzat hartuta, gizarte justu baterako elkarrizketarako baldintza ideala bilatzen zuen.