پالایش نفت PDF

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﭘﺎﻻﯾﺶ‬ ‫‪41‬‬  ‫‪ -1-4‬ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﻫﺪف از ﭘﺎﻻﯾﺶ‪:‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآو...

‫ﻓﺼﻞ ﭼﻬﺎرم‬ ‫ﭘﺎﻻﯾﺶ‬ ‫‪41‬‬  ‫‪ -1-4‬ﭘﺎﻻﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﻫﺪف از ﭘﺎﻻﯾﺶ‪:‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﺮشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ از ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﻧﻔﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﯿﺎز ﺑﺎزار‬ ‫روشﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﭘﺎﻻﯾﺶ‪:‬‬ ‫روشﻫﺎي ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ )ﺟﺪاﺳﺎزي( و روشﻫﺎي ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ )ﺗﺒﺪﯾﻞ و ﺗﺼﻔﯿﻪ(‬ ‫اﻧﻮاع ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‪:‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻧﺮژي ﺳﺎز )ﺳﺎده(‬ ‫اﻧﻮاع ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ )ﮔﺎز ﻣﺎﯾﻊ‪ ،‬ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ و ‪ (......‬را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه روﻏﻦﺳﺎز )ﮐﺎﻣﻞ(‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬روانﮐﻨﻨﺪهﻫﺎ و ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎ و ﻗﯿﺮﻫﺎ را ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪي ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ )اﺗﯿﻠﻦ‪ ،‬ﭘﺮوﭘﯿﻠﻦ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻦﻫﺎ و آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ( را ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫اﻧﻮاع ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫ﻣﺜﻞ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ‪ ،‬اﻟﮑﯿﻼﺳﯿﻮن ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬ ‫ﻣﺜﻞ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ و ﭘﻠﯿﻤﺮي ﺷﺪن‬ ‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ در ‪ 3‬دﺳﺘﻪي ﺗﺠﺰﯾﻪ‪ ،‬ﺳﻨﺘﺰ و ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪42‬‬  ‫اﻧﻮاع ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﻻﯾﺶ‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﺟﺪاﺳﺎزي‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‬ ‫‪ ‬ﺗﻘﻄﯿﺮ‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻸ‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺟﺎﻧﺒﯽ‪ :‬ﺟﺪاﺳﺎزي ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺧﺮوﺟﯽ از ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهي ﺧﻸ‬ ‫‪ ‬اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل آﺳﻔﺎﻟﺖﮔﯿﺮي ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻮاد روﻏﻨﯽ از ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهي ﺧﻸ‬ ‫اﺳﺘﺨﺮاج آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ از روﻏﻦ روانﮐﻨﻨﺪه‬ ‫‪ ‬ﺟﺬب )‪(Absorption‬‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزي ‪ H2S‬از ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﮔﺎز‬ ‫‪ ‬ﺟﺬب ﺳﻄﺤﯽ )‪:(Adsorption‬‬ ‫ﺗﺨﻠﯿﺺ ﻫﯿﺪروژن )‪(Pressure Sweeping Adsorption‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺒﻠﻮر‪:‬‬ ‫ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻮمﻫﺎ از ﺑﺮشﻫﺎي روﻏﻨﯽ‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﺗﺒﺪﯾﻞ‪:‬‬ ‫ﻋﻤﺪﺗﺎً ﺑﻪ دو ﮔﺮوه ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫‪ Coking‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ و ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﺒﮑﺘﺮ‬ ‫‪43‬‬  ‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ :‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآرودهﻫﺎي ﺳﺒﮏ‬ ‫‪ ‬ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ ﺑﺨﺎر آب‪ :‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺎز و ﺳﻨﺘﺰ ﻫﯿﺪروژن‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‪ :‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآرودهﻫﺎي ﺳﺒﮏ‬ ‫اﻧﻮاع واﮐﻨﺶﻫﺎ‬ ‫‪ -‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺗﺠﺪﯾﺪ آراﯾﺶ ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ‪ :‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‪ ،‬اﯾﺰوﻣﺮﯾﺰاﺳﯿﻮن‬ ‫‪ -‬آﻟﮑﯿﻼﺳﯿﻮن‪ ،‬اﻟﯿﮕﻮﻣﺮي ) ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻨﺰن از ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ﺳﺒﮏ(‪ ،‬ﺳﻨﺘﺰ اﺗﺮ )اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن(‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﺗﺼﻔﯿﻪ در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﺪروژن ‪) HydroTreating‬اﻓﺰاﯾﺶ ﺛﺒﺎت ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﯽ(‬ ‫‪ ‬ﻫﯿﺪروژﻧﺎﺳﯿﻮن )ﺣﺬف آﻻﯾﻨﺪهﻫﺎي ﻣﻮاد ﻧﻔﺘﯽ(‬ ‫‪ ‬ﺷﯿﺮﯾﻦﺳﺎزي )ﺣﺬف ﮔﻮﮔﺮد(‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮآورش ﮔﺎزﻫﺎي اﺳﯿﺪي – ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﮔﻮﮔﺮد‬ ‫‪ ‬ﻓﺮآورش ﮔﺎز دودﮐﺶ‬ ‫‪ ‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮ روي ﻓﺎﺿﻼب ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه‬ ‫‪44‬‬  ‫ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎﻫﯽ‬ ‫‪ -1‬ﺳﺎل ‪ 1950‬ﺗﺎ ‪1970‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ دﯾﺰل‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﺧﺎﻧﮕﯽ اﻫﻤﯿﺖ داﺷﺖ‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ‪ ) Claus‬ﺣﺬف ‪ H2S‬و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﮔﻮﮔﺮد( ﺷﺮوع ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ واﺣﺪ‪ :‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﺑﺎ ﻫﺪف ﺑﻬﺒﻮد ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﺑﻨﺰﯾﻦ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‬ ‫‪ -2‬ﺳﺎل ‪ 1970‬ﺗﺎ ‪1980‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻸ‪ ،‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي‬ ‫‪ -3‬ﺳﺎل ‪ 1980‬ﺗﺎ ‪1990‬‬ ‫اﻓﺰاﯾﺶ واﺣﺪﻫﺎي اﯾﺰوﻣﺮﯾﺰاﺳﯿﻮن‪ ،‬ﺳﻨﺘﺰ اﺗﺮﻫﺎ‪ ،‬آﻟﮑﯿﻼﺳﯿﻮن و ﮔﻮﮔﺮدزداﯾﯽ‬ ‫ﻋﺎﻣﻞ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﮐﻨﻨﺪه‪ :‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروژن‬ ‫‪ -4‬ﺳﺎلﻫﺎي ‪ 2000‬و ﭘﺲ از آن‬ ‫ﻣﺸﺨﺼﻪي ﻋﻤﺪهي اﯾﻦ ﺳﺎلﻫﺎ‪ :‬ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﮐﺎﻫﺶ ﻣﻘﺪار آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ‬ ‫← ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺳﻮﺧﺖ دﯾﺰل ﻣﺮﻏﻮب و ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺒﮏ و ﻣﺮﻏﻮب )ﻫﯿﺪروﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ(‬ ‫‪ ‬در ﻫﺮ ﺻﻮرت ﻫﯿﭻ دو ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎﻫﯽ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ ﮐﻪ ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎﻧﯽ آﻧﻬﺎ ﮐﺎﻣﻼً ﯾﮑﺴﺎن ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪45‬‬  ‫‪ -2-4‬ﻧﻤﮏﮔﯿﺮي از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﻧﻤﮏﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﯿﺸﺘﺮ ﮐﻠﺮﯾﺪﻫﺎ ﺑﻮﯾﮋه ﮐﻠﺮﯾﺪ ﺳﺪﯾﻢ و ﮐﻠﺮﯾﺪ ﻣﻨﯿﺰﯾﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﮔﭻ و ﮐﺮﺑﻨﺎت ﮐﻠﺴﯿﻢ ﻧﯿﺰ‬ ‫در ﻧﻔﺖ ﺧﺎم وﺟﻮد دارﻧﺪ )ﺣﺘﯽ اﮔﺮ در زﻣﺎن اﺳﺘﺨﺮاج ﻧﺒﺎﺷﻨﺪ در ﻃﻮل ﺣﻤﻞ و ﻧﻘﻞ ﺑﻮﯾﮋه ﺑﺎ ﮐﺸﺘﯽ وارد ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار اﯾﻦ ﻣﻮاد ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ‪ :‬در ﻧﻔﺖ ﺧﺎمﻫﺎي ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ‬ ‫در ﻧﻔﺖ ﺧﺎمﻫﺎي ﻣﺼﺮ‬ ‫𝑏𝑙 ‪10‬‬ ‫> 𝑡𝑛𝑒𝑡𝑛𝑜𝐶 𝑡𝑙𝑎𝑆 𝑓𝑖‬ ‫ﻧﻤﮏﮔﯿﺮي ﻻزم اﺳﺖ →‬ ‫𝑙𝑏𝑏 ‪1000‬‬ ‫ﺳﺆال‪ :‬ﺑﺎ ﻣﻌﯿﺎرﻫﺎي ﻓﻮق آﯾﺎ ﻻزم اﺳﺖ ﻧﻔﺖﻫﺎي ﺧﺎور ﻣﯿﺎﻧﻪ ﻧﻤﮏزداﯾﯽ ﺷﻮﻧﺪ؟‬ ‫ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮ از ﻣﻌﯿﺎر ﻓﻮق ﻫﻢ ﺑﻌﻠﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺟﺮم ﮔﺮﻓﺘﮕﯽ و ﺧﻮردﮔﯽ ﻧﻤﮏزداﯾﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪46‬‬  ‫ﺷﺮح ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻧﻤﮏزداﯾﯽ‬ ‫ﻫﺪف‪ :‬ﺣﺬف ﻧﻤﮏﻫﺎ‪ -‬ذرات ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻌﻠﻖ )ذرات ﻣﺎﺳﻪ‪ ،‬ﺧﺎك‪(....،‬‬ ‫اﺳﺎس ﮐﺎر‪ :‬اﻧﺤﻼل ﻧﻤﮏﻫﺎ در آب‪ ،‬ﺣﺬف ‪ 60‬ﺗﺎ ‪ 80‬درﺻﺪ ذرات ﺟﺎﻣﺪ‬ ‫ﻣﺸﮑﻞ‪ :‬ﺗﻬﯿﻪي ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺆﺛﺮ آب و ﻧﻔﺖ‪ ،‬ﻣﺮﻃﻮب ﺳﺎزي ذرات ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﺟﺪاﺳﺎزي آب از ﻧﻔﺖ‬ ‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ‪ ،pH :‬ﭼﮕﺎﻟﯽ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﮔﺮاﻧﺮوي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ ﺣﺠﻤﯽ آب ﺷﺴﺘﺸﻮ ﺑﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫‪ ‬اﺑﺘﺪا ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺎ آب ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽﺷﻮد‪:‬‬ ‫دﻣﺎ )℃(‬ ‫درﺻﺪ ﺣﺠﻤﯽ آب ﺷﺴﺘﺸﻮ‬ ‫𝐼𝑃𝐴‪°‬‬ ‫‪125-115‬‬ ‫‪4-3‬‬ ‫‪°𝐴𝑃𝐼 > 40‬‬ ‫‪140-125‬‬ ‫‪7-4‬‬ ‫‪30 < °𝐴𝑃𝐼 < 40‬‬ ‫‪150-140‬‬ ‫‪10-7‬‬ ‫‪°𝐴𝑃𝐼 < 30‬‬ ‫ﻧﻤﮏﻫﺎ در آب ﺣﻞ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﺳﭙﺲ در ﻣﺨﺰن ﺟﺪا ﮐﻨﻨﺪه از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺟﺪاﺳﺎزي آب و ﻧﻔﺖ‪:‬‬ ‫‪ ‬اﻓﺰودن ﻣﻮاد ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺷﮑﻨﻨﺪه اﻣﻮﻟﺴﯿﻮن )‪ (Demulsifier‬ﺣﺪاﮐﺜﺮ ‪ 5 ppm‬ﻣﻘﺪار ﮐﻞ‬ ‫‪ ‬اﯾﺠﺎد ﻣﯿﺪان اﻟﮑﺘﺮﯾﮑﯽ ﺑﺎ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺎﻻ )ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺘﻨﺎوب ﯾﺎ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﺗﻮأﻣﺎً ‪(16000-3500‬‬ ‫ﺑﺎزده‪ :‬ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﮏ ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺗﺎ ‪%95‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي ﺗﺎ ‪%99‬‬ ‫ﺑﺮاي ﻧﻔﺖﻫﺎي ﺧﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﯾﺠﺎد اﻣﻮﻟﺴﯿﻮن ﭘﺎﯾﺪار‪ ،‬دﻣﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎﻻي ℃‪ 135‬و ‪ pH= 6-8‬ﺑﺎﺷﺪ‬ ‫)ﺑﺎ اﻓﺰودن اﺳﯿﺪ ﺑﻪ آب ورودي ﯾﺎ ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ(‬ ‫‪47‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن ﺳﺎده ﺷﺪهي ﯾﮏ دﺳﺘﮕﺎه ﻧﻤﮏزداي اﻟﮑﺘﺮواﺳﺘﺎﺗﯿﮏ )‪(Ptak et al., 2000‬‬ ‫ﻧﻤﮏ زداﯾﯽ دو ﻣﺮﺣﻠﻪاي‬ ‫‪48‬‬  ‫‪ -3-4‬ﺗﻘﻄﯿﺮ ‪Distillation‬‬ ‫ﻫﺪف‪ :‬واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم )‪ (Crude Distillation Unit :CDU‬اوﻟﯿﻦ ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺑﺮ روي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را در‬ ‫ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﻋﻤﻞ ﺗﻘﻄﯿﺮ‪ ،‬ﺑﺮشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم را ﺑﺮ اﺳﺎس اﺧﺘﻼف ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‬ ‫و در دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮي و ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻸ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد‪.‬اﯾﻦ واﺣﺪ دﺑﯽ ﺟﺮﯾﺎن زﯾﺎدي را درﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬از‬ ‫اﯾﻦ رو ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﻧﺪازه و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ را در ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه دارد‪.‬ﻃﺮاﺣﯽ واﺣﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﯾﮏ ﺳﻨﺎرﯾﻮي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‬ ‫ﺳﺒﮏ و ﯾﮏ ﺳﻨﺎرﯾﻮي ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺳﻨﮕﯿﻦ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ واﺣﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﺣﺪود ‪ ٪60‬از ﻧﺮخ ﺧﻮراك ﻃﺮاﺣﯽ‬ ‫را ﺑﺮاﺣﺘﯽ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﮐﻨﺪ‪.‬ﺗﻐﯿﯿﺮات درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻓﺼﻠﯽ ﺑﺎﯾﺪ در ﻃﺮح ﮔﻨﺠﺎﻧﯿﺪه ﺷﻮد‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﺗﻐﯿﯿﺮات در ﻧﻘﻄﻪي ﺑﺮش‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن و زﻣﺴﺘﺎن ﺗﺎ ‪ 20‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد )‪ 36‬درﺟﻪ ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ( ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻦ واﺣﺪ از ‪ 10000‬ﺑﺸﮑﻪ در روز ﺟﺮﯾﺎن )‪ (BPSD‬ﯾﺎ ‪ 1400‬ﺗﻦ در روز )‪ (TPD‬ﺗﺎ ‪(BPSD) 400،000‬‬ ‫)‪ 56000‬ﺗﻦ در روز( ﺗﻐﯿﯿﺮ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪.‬ﻣﻌﻤﻮﻻ واﺣﺪﻫﺎي ﺑﺰرﮔﺘﺮ اﻗﺘﺼﺎدي ﺗﺮﻧﺪ‪.‬واﺣﺪﻫﺎي ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ ﺣﺪود ‪200،000‬‬ ‫ﺑﺸﮑﻪ در روز را ﻓﺮاوري ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺎﻣﯽ را ﮐﻪ ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ در ﺑﺨﺶ ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺘﯽ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﺑﺎ ﻣﺸﺨﺼﺎت ﺧﺎص ﻓﺮاوري ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺣﺬف اﺟﺰاي ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﻮﮔﺮد‪،‬‬ ‫ﻧﯿﺘﺮوژن و ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﻓﻠﺰي‪ ،‬و ﻣﺤﺪود ﮐﺮدن ﻣﺤﺘﻮﯾﺎت آروﻣﺎﺗﯿﮏ ﻣﯽﮔﺮدد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺗﻘﻄﯿﺮ‬ ‫ﭘﺲ از اﻧﺠﺎم ﺗﻘﻄﯿﺮ‪ ،‬وﺿﻌﯿﺖ ﻓﺮآوردهﻫﺎ از ﻧﻈﺮ ﮐﯿﻔﯽ و ﮐﻤﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻮرد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد ﺗﺎ ﺑﺘﻮان ﺑﻘﯿﻪ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﭘﺎﻻﯾﺶ‬ ‫را ﻃﺮاﺣﯽ ﮐﺮد‪.‬در اﯾﻦ راﺑﻄﻪ ﭼﻨﺪ ﻧﮑﺘﻪ اﻫﻤﯿﺖ ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -1‬ﻫﯿﭻ ﮐﺪام از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻧﻬﺎﯾﯽ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻣﻘﺪار ﺑﺮشﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﺎ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺎزار ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻧﯿﺴﺖ‪.‬ﺑﻨﺰﯾﻦ ﮐﻢ اﺳﺖ وﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ زﯾﺎد؛ ﭘﺲ ﺑﺎﯾﺪ‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺗﺼﻔﯿﻪ و ﺗﺒﺪﯾﻞ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺗﻘﻄﯿﺮ‪:‬‬ ‫ﮔﺎز ﺳﻮﺧﺘﯽ‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﺘﺎن و اﺗﺎن )ﮔﺎز ﺧﺸﮏ(‬ ‫ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف‪ :‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه ﯾﺎ ﺧﻮراك واﺣﺪ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﻣﯽرﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﮔﺎز ﻣﺮﻃﻮب‪ :‬ﺷﺎﻣﻞ ﭘﺮوﭘﺎن و ﺑﻮﺗﺎنﻫﺎ و ﮐﻤﯽ ﻣﺘﺎن و اﺗﺎن‬ ‫‪49‬‬  ‫ﺑﻌﺪ از ﺟﺪاﺳﺎزي اﯾﻦ ﮔﺎزﻫﺎ از ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ‪:‬‬ ‫ﮔﺎز ﻣﺎﯾﻊ ← ﺑﻪ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﻧﺮﻣﺎل ﺑﻮﺗﺎن ← ﺟﻬﺖ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻓﺸﺎر ﺑﺨﺎر ﺑﻨﺰﯾﻦ‬ ‫اﯾﺰوﺑﻮﺗﺎن ← ﺧﻮراك واﺣﺪ آﻟﮑﯿﻼﺳﯿﻮن‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ )‪:(LSRG‬‬ ‫ﮔﻮﮔﺮدﮔﯿﺮي ← ﯾﮑﯽ از ﺳﺎزﻧﺪهﻫﺎي ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ‬ ‫ﯾﺎ واﺣﺪ اﯾﺰوﻣﺮﯾﺰاﺳﯿﻮن ﺟﻬﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﻋﺪد اﮐﺘﺎن‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ )‪:(HSRG‬‬ ‫ﮔﻮﮔﺮدﮔﯿﺮي ← واﺣﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ )ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن(‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ ‪: Kerosene‬‬ ‫ﮔﺎزوﺋﯿﻞ )ﻧﻔﺖ ﮔﺎز(‪:‬‬ ‫‪50‬‬  ‫ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻼء ‪:‬‬ ‫ﺧﻮراك واﺣﺪ روﻏﻦﺳﺎزي ← اﺳﺘﺨﺮاج ﺑﺎ ﺣﻼل ← ﻣﻮمﮔﯿﺮي ← ﺗﺼﻔﯿﻪ‬ ‫ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهي ﺧﻼء )‪:(Vaccum Residue‬‬ ‫واﺣﺪ آﺳﻔﺎﻟﺖﮔﯿﺮي ‪Deasphalting‬‬ ‫ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ‬ ‫ﯾﺎ ﺑﻪ واﺣﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي‬ ‫ﯾﺎ ﺑﻪ واﺣﺪ ﮐﮏ ﺳﺎزي ‪Coking‬‬ ‫درﺻﺪ وزﻧﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺑﺮاي ﻫﺮﯾﮏ از اﯾﻦ ﻓﺮاورده ﻫﺎ در ﺟﺪول زﯾﺮ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫درﺻﺪ وزﻧﯽ ﻣﺤﺼﻮل‬ ‫دﻣﺎي ﺟﻮش) ‪(C‬‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎي ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه )‪(C1-C2‬‬ ‫‪0.10‬‬ ‫–‬ ‫ﮔﺎز ﻧﻔﺘﯽ ﻣﺎﯾﻊ )‪(LPG‬‬ ‫‪0.69‬‬ ‫‪3.47‬‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﺒﮏ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺷﺪه )‪(LSR‬‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻘﻄﯿﺮ )‪(HSR‬‬ ‫‪10.17‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ)‪(Kero‬‬ ‫‪15.32‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺳﺒﮏ )‪(LGO‬‬ ‫‪12.21‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺳﻨﮕﯿﻦ )‪(HGO‬‬ ‫‪21.10‬‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء‬ ‫ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺧﻼء )‪(VGO‬‬ ‫‪16.80‬‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء)‪(VR‬‬ ‫‪20.30‬‬ ‫اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﺧﻮاص ﺧﻮراك ﻣﺘﻐﯿﺮ ﻣﯿﺒﺎﺷﻨﺪ و در اﯾﻦ ﺟﺪول‪ ،‬ﺧﻮراك داراي ‪API=26.3‬‬ ‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪51‬‬  ‫‪ ‬ﺷﺮح ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮاﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﻌﻤﻮﻟﯽ در ﺷﮑﻞ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ﻣﺨﺎزن ذﺧﯿﺮه‬ ‫ﺳﺎزي ﭘﻤﭗ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﻧﻔﺖ ﺧﺎم از ﺗﻌﺪادي ﻣﺒﺪل ﻫﺎي ﺣﺮارﺗﯽ ﻋﺒﻮر ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ در آن ﺑﺎ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺮم ﺧﺮوﺟﯽ از‬ ‫ﺑﺮج ﺗﻘﻄﯿﺮ‪ ،‬ﮔﺮم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬دﻣﺎي ﺧﻮراك ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ‪ 120‬ﺗﺎ ‪ 150‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد )‪ 302-248‬درﺟﻪ‬ ‫ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ( ﺑﺮﺳﺪ‪.‬‬ ‫ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺮم‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت را ﺗﺎ رﺳﯿﺪن ﺑﻪ درﺟﻪ ﺣﺮارت ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﺮاي ﭘﻤﭙﺎژ‬ ‫ﺑﻪ ﻣﺨﺎزن ذﺧﯿﺮه ﺳﺎزي‪ ،‬ﺧﻨﮏ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺮاي اﻗﺘﺼﺎد واﺣﺪ از ﻧﻈﺮ اﻧﺮژي و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداري ﺿﺮوري اﺳﺖ‪.‬اﻟﺒﺘﻪ‬ ‫اﯾﻦ ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ‪ ،‬ﭼﺮاﮐﻪ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﺎ وﻗﺘﯽ وارد ﺑﺮج ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻤﺎم ﻣﺤﺼﻮﻻت‪ ،‬ﺑﻪ ﺟﺰ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ در ﻓﺎز ﺑﺨﺎر ﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﺧﺎم‪ ،‬ﺑﺮاي اﻓﺰاﯾﺶ‬ ‫دﻣﺎي ﺑﯿﻦ ‪ 330‬و ‪ 385‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد )‪ 626‬و ‪ 725‬درﺟﻪ ﻓﺎرﻧﻬﺎﯾﺖ( ﯾﮏ ﮐﻮره ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﯾﮏ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺰﺋﯽ ﺗﺒﺨﯿﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻓﻠﺶ ﺑﺮج واﻗﻊ در ﻧﻘﻄﻪاي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮج و ﺑﺎﻻي ﻗﺴﻤﺘﯽ‬ ‫ﮐﻪ ﺑﺨﺶ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬ﺑﺮج اﺻﻠﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل داراي ارﺗﻔﺎع ‪ 50‬ﻣﺘﺮ )‪ 164‬ﻓﻮت( و‬ ‫ﻣﺠﻬﺰ ﺑﻪ ‪ 50-30‬ﺳﯿﻨﯽ از ﻧﻮع درﯾﭽﻪدار ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﺑﺨﺎر ﺑﺎ ﻧﺮخ ﺟﺮﯾﺎن زﯾﺎد‪ ،‬ﺑﺎﻻ ﻣﯽرود‪ ،‬ﮐﻪ وﺟﻮد ﺑﺮﺟﯽ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ‬ ‫ﺑﺰرگ در ﺑﺎﻻي ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻓﻠﺶ را ﺿﺮوري ﻣﯽﺳﺎزد‪.‬در ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺨﺶ ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﺟﺪا ﮐﺮدن ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ از‬ ‫‪52‬‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻨﻬﺎي ﺳﺒﮏ و ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر ﺟﺰﺋﯽ ﺑﺨﺎرات ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ در ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻓﻠﺶ‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮج ﺑﺨﺎرآب ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺎﻋﺚ ﭘﺎﯾﯿﻦ آﻣﺪن ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ و ﺟﻮﺷﺶ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﻫﺎي ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺷﺪه و ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج‬ ‫ﺻﻌﻮد ﻣﯽﮐﻨﺪ ﺗﺎ در ﻧﻬﺎﯾﺖ ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﮐﻨﺎري از ﺑﺮج ﺧﺎرج ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ ﺑﺨﺎرات از‬ ‫ﻣﻨﻄﻘﻪي ﻓﻠﺶ از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﻨﯽ ﺑﻪ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﻣﯽروﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎنﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺳﺮدﺗﺮ ﺗﻤﺎس ﭘﯿﺪا ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬در ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر‬ ‫ﺳﺮﺳﺘﻮن‪ ،‬ﺑﺨﺎرات ﭼﮕﺎﻟﯿﺪه ﺷﺪه و ﺑﺨﺸﯽ از ﻧﻔﺘﺎي ﺳﺒﮏ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺑﻪ ﺑﺮج ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﻫﺎي ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي ﺗﻮﺳﻂ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن در اﻣﺘﺪاد ﺑﺮج ﺑﻮﺟﻮد ﻣﯽآﯾﺪ‪.‬‬ ‫در ﺑﺮج ﺗﻘﻄﯿﺮ‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آﻧﺘﺎﻟﭙﯽ ﺧﻮراك ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯿﺸﻮد‪.‬ﺑﺮاي ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﻮﺛﺮ‬ ‫ﮔﺮﻣﺎي ﺑﺮج‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺳﺮ ﺳﺘﻮن و ﭼﻨﺪﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن در اﻣﺘﺪاد ﺑﺮج‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮود‪.‬‬ ‫ﺟﺮﯾﺎن ﭘﻤﭙﺎژ ﺷﺪه و ﺑﺎز ﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻣﺎﯾﻊ ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ در زﯾﺮ ﺳﯿﻨﯽ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺟﺮﯾﺎن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮراك‬ ‫ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺳﺮد ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺨﺸﯽ از ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ‪ ،‬ﺳﺮد ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺎﻧﺒﯽ دوﺑﺎره ﺑﻪ ﭼﻨﺪ‬ ‫ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺑﺎز ﻣﯽ ﮔﺮدد‪.‬اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺧﻨﮏ ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﭼﻨﺪ وﻇﯿﻔﻪ را اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ‪ :‬اول‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺎﯾﻌﺎت‬ ‫ﺳﺮد‪ ،‬ﺑﺨﺸﯽ از ﺑﺨﺎرات داﺧﻞ ﺑﺮج را ﻣﺎﯾﻊ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﺑﯿﺸﺘﺮي را ﺑﺮاي ﺟﺒﺮان ﻣﺤﺼﻮﻻت‬ ‫ﺧﺎرج ﺷﺪه از ﺑﺮج ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﯽآورد‪.‬دوم‪ ،‬ﮔﺮﻣﺎ در ﺑﺨﺸﻬﺎي ﺑﺎﻻي ﺑﺮج ﺣﺬف ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﺑﺎزده ﺣﺮارﺗﯽ ﺑﺮج‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺑﺎر ﮐﻮرهي اوﻟﯿﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬ﺳﻮم‪ ،‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن‪ ،‬ﻧﺮخ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺨﺎر در ﺑﺮج‬ ‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ‪.‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ‪ ،‬ﺑﺮج ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ﮐﻤﺘﺮي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪.‬‬ ‫اﻣﺎ ﻣﺸﮑﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن )‪ (pumparound‬ﺑﯿﺸﺘﺮ‪ ،‬اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺗﻘﻄﯿﺮ‬ ‫را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺪﻫﻨﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﺷﺪه ﭘﺲ از ﺳﺮد ﺷﺪن ﺑﺎ ﯾﮏ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﺎ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت ﭼﻨﺪ ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎﻻﺗﺮ‬ ‫ﻣﺨﻠﻮط ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺧﺮوﺟﯽ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺧﻮد ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬اﺳﺘﺮﯾﭙﺮﻫﺎ ﺣﺎوي ﺳﯿﻨﯽ ﻫﺎي‬ ‫ﻣﺘﻌﺪدي ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺟﺪاﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺨﺎر در ﭘﺎﯾﯿﻦ اﺳﺘﺮﯾﭙﺮ ﯾﺎ اﺳﺘﺮﯾﭙﺮﻫﺎي ﺑﺎ ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺎﻧﺒﯽ از ﻧﻮع ﮐﻤﮏ‬ ‫ﮔﺮﻣﮑﻦ ﺻﻮرت ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد‪.‬ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺎﻧﺒﯽ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﺮخ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﺟﺮﯾﺎن ﺟﺎﻧﺒﯽ ﮐﻨﺘﺮل ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎر ﺑﺎﻻﺳﺮي در ﺑﺎﻻي ﺑﺮج از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت ﺑﺎ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﺳﺮد ورودي ﺑﻪ واﺣﺪ و ﻫﻮا و آب ﺧﻨﮏ ﮐﻨﻨﺪه ﻣﺎﯾﻊ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﻣﺤﺼﻮل ﻣﺎﯾﻊ‪ ،‬ﻧﻔﺘﺎي ﺳﺒﮏ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻘﻄﯿﺮ )‪ (light straight run naphtha‬ﻧﺎﻣﯿﺪه ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺑﺨﺸﯽ‬ ‫از اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮل ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ رﻓﻼﮐﺲ ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺑﺮج ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺘﻮن‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت دﯾﮕﺮ‪،‬‬ ‫‪53‬‬ ‫از ﻗﺒﯿﻞ ﻧﻔﺘﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺷﺪه )‪ ،(heavy straight run naphtha‬ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ ﯾﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﺟﺖ‪LGO ،‬‬ ‫و ‪ HGO‬ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻫﻤﻪي اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت از ﺑﺎﻻي ﺳﯿﻨﯽ ﺧﻮراك ﺧﺎرج ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ و ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ از‬ ‫ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﺮج ﺧﺎرج ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه اﺗﻤﺴﻔﺮي ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﺣﺮارت ﺑﯿﺸﺘﺮ دارد ﮐﻪ در اﯾﻨﺼﻮرت ﻣﻮﻟﮑﻮلﻫﺎ دﭼﺎر ﺷﮑﺴﺖ ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﯾﻦ ﮐﺎر‪ ،‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪهي اﺗﻤﺴﻔﺮي‪ ،‬در ﺑﺮج ﺧﻸ ﺗﻔﮑﯿﮏ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء‪:‬‬ ‫ﺑﺮاي اﺳﺘﺨﺮاج ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮل ﺧﺮوﺟﯽ از ﭘﺎﺋﯿﻦ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﯿﺮ‬ ‫اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ ﺑﻪ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻘﻄﯿﺮ واﺣﺪ ﺧﻼء ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺧﻼء ﺳﺒﮏ‬ ‫)‪ ،(LVGO‬ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺧﻼء ﻣﺘﻮﺳﻂ )‪ ،(MVGO‬و ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺧﻼء ﺳﻨﮕﯿﻦ )‪ (HVGO‬ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪي ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ‪ ،‬ﯾﮏ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ي ﺧﻼء ﻧﯿﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬اﮔﺮ ﻗﺮار ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻼ ﺑﻪ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ واﺣﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺗﻐﺬﯾﻪ ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﻮﮔﺮد‪ ،‬ﻓﻠﺰ و آﺳﻔﺎﻟﺘﻨﻬﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﯿﺪروژن دﻫﯽ )ﻫﯿﺪرو ﺗﺮﯾﺘﯿﻨﮓ(‬ ‫ﯾﺎ ﻫﯿﺪروﭘﺮوﺳﺴﯿﻨﮓ ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬در ﺑﺮﺧﯽ از ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎهﻫﺎ ﮐﻞ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ي اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ ﻗﺒﻞ از ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء‪ ،‬ﺗﺤﺖ‬ ‫ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻫﯿﺪروژن دﻫﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ ﺧﻼء ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺧﻮراك اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﯾﺪ روﻏﻦ روﻏﻨﮑﺎري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ‬ ‫ﮐﯿﻔﯿﺖ ﺧﻮراك ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﭘﺎﻻﯾﺸﮕﺎه دارد‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻮع ﺧﺎﺻﯽ از ﻧﻔﺖ ﺧﺎم ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺧﻮراك اوﻟﯿﻪ ﺑﺎ ﮔﺮﯾﺪ روﻏﻦ‬ ‫روﻏﻨﮑﺎري ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺷﺮح ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ در ﺧﻼ‬ ‫ﺷﮑﻞ ﺑﻌﺪ ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء را ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﻄﯿﺮ اﺗﻤﺴﻔﺮﯾﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ‬ ‫ﺑﻌﺪ از ﺗﺒﺎدل ﮔﺮﻣﺎ در ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﭘﯿﺶ ﮔﺮﻣﺎﯾﺶ ﻧﻔﺖ ﺧﺎم‪ ،‬ﺑﻪ واﺣﺪ ﺧﻼء ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد‪.‬اﻣﺎ اﮔﺮ ﺑﻪ ﺗﺎﻧﮏ ذﺧﯿﺮه‬ ‫ﺳﺎزي ﻓﺮﺳﺘﺎده ﺷﻮد‪ ،‬ﺟﻬﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﮔﺮاﻧﺮوي ﺑﺎﯾﺪ دﻣﺎي آن ﺣﺪود ‪ 150‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﯾﻦ ﺧﻮراك در ﻣﺒﺪل‬ ‫ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮔﺮم و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻫﺎي ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺎزﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن واﺣﺪ ﺧﻼء ﮔﺮم ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺣﺮارت دﻫﯽ‬ ‫ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺎ ‪ 415-380‬درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﯿﮕﺮاد در ﯾﮏ ﮐﻮره اﻧﺠﺎم ﻣﯽ ﭘﺬﯾﺮد‪.‬ﺑﺮاي ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﮐﮏ ﺳﺎزي و ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬ ‫‪54‬‬ ‫ﺣﺮارﺗﯽ‪ ،‬ﺑﺨﺎر در ﺑﺨﺸﻬﺎﯾﯽ از ﻟﻮﻟﻪ ﮐﻮره ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺧﻮراك در ﻗﺴﻤﺖ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﺘﻮن‪ ،‬وارد ﺑﺮج ﺧﻼء ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ‪ Light Vaccume Gas Oil :LVGO‬و دو ﺑﺮش ‪ MVGO‬و ‪ HVGO‬ﺧﺎرج‬ ‫ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺷﺪ‪.‬‬ ‫ﻧﻤﻮدار ﺟﺮﯾﺎن ﻓﺮآﯾﻨﺪ واﺣﺪ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء‬ ‫واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼء ﺳﯿﺴﺘﻤﯽ ﺑﺮاي اﯾﺠﺎد ﺧﻼء دارﻧﺪ ﮐﻪ از دو اﺟﮑﺘﻮر و ﯾﺎ ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ از اﺟﮑﺘﻮرﻫﺎ و ﭘﻤﭗ ﻫﺎي‬ ‫ﺣﻠﻘﻪاي ﻣﺎﯾﻊ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬اﺟﮑﺘﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﮔﺎزﻫﺎ را از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﻧﺎزل ﮐﻪ در آن ﺑﺨﺎرات ﺳﺘﻮن ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﺟﺮﯾﺎن‬ ‫ﺑﺨﺎر ﻓﺸﺎر ﻣﺘﻮﺳﻂ ﯾﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ وﻧﭽﻮري ﻧﺎزل ﻣﮑﯿﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﻣﺠﺪدا ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬ﻓﺎز ﺑﺨﺎر در ﺧﺮوﺟﯽ‬ ‫اﺟﮑﺘﻮر در ﯾﮏ ﻣﺒﺪل ﺑﺎ آب ﺳﺮد ﺗﺎ ﺣﺪي ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺳﭙﺲ ﻓﺎز ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ درام ﺳﺮ ﺳﺘﻮن ﻓﺮﺳﺘﺎده ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﻓﺎز‬ ‫ﺑﺨﺎر از ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺑﻪ ﯾﮑﯽ دﯾﮕﺮ از ﻣﺮاﺣﻞ اﺟﮑﺘﻮر ‪ -‬ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﻣﯽ رود‪.‬‬ ‫ﭘﻤﭗ ﻫﺎي ﺣﻠﻘﻪاي ﻣﺎﯾﻊ ﺷﺒﯿﻪ ﺑﻪ ﮐﻤﭙﺮﺳﻮرﻫﺎي ﮔﺎز روﺗﻮري ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬ﯾﮏ ﭘﻤﭗ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺟﺎﯾﮕﺰﯾﻦ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ‬ ‫از اﺟﮑﺘﻮرﻫﺎ در ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺧﻼ ﺧﺸﮏ ﯾﺎ ﻣﺮﻃﻮب ﺷﻮد‪.‬آﻧﻬﺎ از ﺑﺨﺎر آب اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ و ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﯿﺰان ﻗﺎﺑﻞ‬ ‫ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻘﻄﯿﺮ ﻣﺨﻠﻮط ﺑﺎ آب ﻏﻨﯽ از ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ در ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪه از اﺟﮑﺘﻮر را ﮐﺎﻫﺶ‬ ‫‪55‬‬ ‫دﻫﻨﺪ‪.‬ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎي داراي اﺟﮑﺘﻮر ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺑﺴﯿﺎر اﻧﻌﻄﺎف ﭘﺬﯾﺮﺗﺮ و ﺳﺮﯾﻊﺗﺮي دارﻧﺪ‪.‬ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮔﺬاري ﺑﺎﻻﺗﺮاﺳﺘﻔﺎده از‬ ‫ﭘﻤﭗ ﻣﺎﯾﻊ ﺣﻠﻘﻪاي‪ ،‬ﺑﺎ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف ﺑﺨﺎر و ﮐﺎﻫﺶ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي ﻧﺼﺐ و راه اﻧﺪازي ﺟﺒﺮان ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪56‬‬  ‫‪ -4-4‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ‪Reforming‬‬ ‫‪ ‬ﻫﺪف‪ :‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﺑﻨﺰﯾﻦ‬ ‫‪ ‬ﺗﺎرﯾﺨﭽﻪ‪ :‬از ﺳﺎل ‪ 1930‬ﮐﻮﺷﺶﻫﺎﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ اﻣﺎ ‪ 1949‬ﺷﺮﮐﺖ ‪ UOP‬واﺣﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﭘﻼﺗﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ‪ Platforming‬آﻏﺎز ﮐﺮد‪.‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖ اﺗﻮﻣﺒﯿﻞﻫﺎ‪ ،‬اﯾﻦ واﺣﺪ اﻫﻤﯿﺖ‬ ‫ﺑﯿﺸﺘﺮي ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬اﯾﻦ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺎز ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ‪.‬ﺧﻮراك رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮔﺎز ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻً ﮔﺎز ﻃﺒﯿﻌﯽ و ﻋﻤﺪﺗﺎ ﻣﺘﺎن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﺑﻪ آن ‪ (Steam Methane Reforming) SRM‬ﻣﯽﮔﻮﯾﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮل آن ‪ H2‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﺧﻮراك واﺣﺪ‪ :‬ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﻧﻔﺘﺎ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ﭘﺎراﻓﯿﻨﯽ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨﯽ‪ ،‬آروﻣﺎﺗﯿﮏ و ﺑﻨﺪرت‬ ‫اﻟﻔﯿﻨﯽ )‪ (C5-C10‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﺼﻮل واﺣﺪ‪ :‬ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﺑﺎﻻ و ﻧﻘﻄﻪي ﺟﻮش ℃‪ 10 − 30‬ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺧﻮراك‬ ‫‪ ‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺟﺎﻧﺒﯽ‪:‬‬ ‫‪57‬‬ ‫واﮐﻨﺶﻫﺎ‪ :‬از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻫﺪف واﺣﺪ‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن اﺳﺖ و ﻋﺪد اﮐﺘﺎن آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎي ﭘﺮﺷﺎﺧﻪ‬ ‫و ﺑﯿﺸﺘﺮ از ﭘﺎراﻓﯿﻨﻬﺎي ﺧﻄﯽ اﺳﺖ‪ ،‬ﭘﺲ‪:‬‬ ‫اﻟﻒ(ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن ﺗﻮأم ﺑﺎ ﻫﯿﺪروژن زداﯾﯽ )‪:(Dehydrocyclization‬‬ ‫ب( ﻫﯿﺪروژن زداﯾﯽ )‪ (Dehydrogenation‬ﻧﻔﺘﻦﻫﺎي ‪C6‬‬ ‫ج( اﯾﺰوﻣﺮي ﺷﺪن ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎ در ﺣﻀﻮر ﻫﯿﺪروژن )‪:(Hydroisomerization‬‬ ‫‪58‬‬  ‫د( ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﻪ ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎي ﺳﺒﮑﺘﺮ و ﺷﺎﺧﻪدار )ﻫﯿﺪروﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ(‪:‬‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﻣﯽﺷﻮد وﻟﯽ ﺑﻌﻠﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﺒﮏ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﺑﺎزده ﺑﻨﺰﯾﻦ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ه( واﮐﻨﺶﻫﺎي دﯾﮕﺮ‪ :‬ﻣﺜﻞ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ ﮐﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ واﺣﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﻧﻮع ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪ :‬ﭘﻼﺗﯿﻦ )‪ 0.3‬ﺗﺎ ‪ 0.7‬درﺻﺪ وزﻧﯽ( ﺑﺮ روي ﭘﺎﯾﻪي اﺳﯿﺪي )ﺳﯿﻠﯿﺲ‪ ،‬آﻟﻮﻣﯿﻦ(‬ ‫ﻗﻄﺮ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪ 2mm :‬و ﺳﻄﺢ ﻣﺨﺼﻮص‪200m2/g :‬‬ ‫اﺛﺮ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﭘﻼﺗﯿﻦ‪ :‬واﮐﻨﺶﻫﺎي ﻫﯿﺪروژنزداﯾﯽ و ﻫﯿﺪروژﻧﺎﺳﯿﻮن را ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﭘﺎﯾﻪي اﺳﯿﺪي‪ :‬واﮐﻨﺶﻫﺎي اﯾﺰوﻣﺮي ﮐﺮدن و ﻫﯿﺪروﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ را ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬دو ﻋﺎﻣﻞ ﻓﻮق واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن را ﻓﻌﺎل ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﺴﻤﻮم ﮐﻨﻨﺪه ﻫﺎي ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﻓﻠﺰات‪:‬‬ ‫‪59‬‬  ‫ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ داﺋﻤﯽ اﯾﺠﺎد ﻣﯽﮐﻨﺪ و ﺣﺪ ﻣﺠﺎز آن در ﺣﺪود ‪ 20 ppb‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﻏﯿﺮﻓﻠﺰﻫﺎ‪:‬‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد‪ :‬ﺑﻌﻠﺖ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ H2S‬ﻣﻮﺟﺐ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺣﺪ ﻣﺠﺎز در ﺣﺪود ‪ 1ppm‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫راه ﺣﻞ‪ :‬ﺧﻮراك واﺣﺪ ﺑﺎﯾﺪ ﮔﻮﮔﺮدزداﯾﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻧﯿﺘﺮوژن‪ :‬ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ‪ NH3‬ﺑﺎﻋﺚ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻋﺎﻣﻞ اﺳﯿﺪي ﻣﯿﺸﻮد‪.‬ﺣﺪ ﻣﺠﺎز در ﺣﺪود ‪ 1ppm‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫آب‪ :‬ﺳﺒﺐ ﺣﺬف ﻫﺎﻟﻮژنﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫راه ﺣﻞ‪ :‬ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ‪ Stripping‬ﯾﺎ ﺗﺰرﯾﻖ ﮐﻠﺮﯾﺪ آب را ﺣﺬف ﻣﯿﮑﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻫﺎﻟﻮژنﻫﺎ‪ :‬زﯾﺎد ﺑﻮدن آﻧﻬﺎ ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﯾﺶ اﺳﯿﺪ ﺗﯿﻮﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪ -3‬اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ و ﮐﮏ‪:‬‬ ‫اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﺣﺪ ﻣﺠﺎز آﻧﻬﺎ ‪ %2‬ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬ ‫در ﺻﻮرت ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ و ﻣﺴﻤﻮﻣﯿﺖ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ اﺣﯿﺎ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﻌﻮﯾﺾ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫ﭘﺲ از ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﯾﺎ ﭘﺲ از ‪ Sintering‬ﺑﻪ ﻋﻠﺖ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‪ ،‬ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ را ﻋﻮض ﮐﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ‪Catalyst Regeneration‬‬ ‫ﻫﺪف‪ :‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ و ﮔﺰﯾﻨﺶﭘﺬﯾﺮي ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﺮاﺣﻞ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺳﻮزاﻧﺪن ﮐﮏ ℃‪ 𝑇 = 500‬ﺑﺎ اﮐﺴﯿﮋن رﻗﯿﻖ ﺷﺪه ﺑﺎ ﮔﺎز ﺧﻨﺜﯽ‬ ‫‪ -2‬ﺑﺎزﮔﺮداﻧﺪن ﺧﺎﺻﯿﺖ اﺳﯿﺪي ﺑﻪ ﮐﻤﮏ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﮐﻠﺮدار‬ ‫‪ -3‬ﭘﺨﺶ ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ ﻓﻠﺰ ﺑﺮروي ﭘﺎﯾﻪ ﺑﻮﺳﯿﻠﻪي ﺗﮑﻠﯿﺲ‬ ‫‪60‬‬  ‫روشﻫﺎي ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫‪ ‬ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎز ‪:Semi-Regeneration‬‬ ‫ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﭘﺲ از ﺗﻮﻗﻒ واﺣﺪ و در ﻫﻤﺎن واﺣﺪ‬ ‫‪ ‬ادواري ‪:Cyclic‬‬ ‫ﻫﺮ راﮐﺘﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺎ ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﯾﺪﮐﯽ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺪاوم ‪:Continuous‬‬ ‫راﮐﺘﻮر ﺑﺴﺘﺮ ﻣﺘﺤﺮك‪ ،‬ﻣﺮﺗﺒﺎً ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﺑﯿﻦ راﮐﺘﻮر و ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖﮐﻨﻨﺪه ﺣﺮﮐﺖ ﻣﯽﮐﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻣﺸﺨﺼﺎت ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫دﻣﺎ در ﻣﺤﺪوده ℃ ‪480 − 540‬‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ دﻣﺎ‪:‬‬ ‫‪ ،‬ﮐﮏ ‪ ،‬ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن‬ ‫ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ‪ ،‬ﺑﺎزده ﮐﻞ ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺳﺒﮏ ‪C1-C4‬‬ ‫ﺳﺮﻋﺖ ﻓﻀﺎﯾﯽ و زﻣﺎن ﺗﻤﺎس ) ‪( 1-4/ hr‬‬ ‫ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ زﻣﺎن ﺗﻤﺎس‪:‬‬ ‫‪ ،‬ﮐﮏ ‪ ،‬ﺣﻠﻘﻮي ﺷﺪن‬ ‫ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ‪ ،‬ﺑﺎزده ﮐﻞ ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺳﺒﮏ ‪C1-C4‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻً از اﯾﻦ ﭘﺎراﻣﺘﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﯽﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻓﺸﺎر )‪:(7-40 bar‬‬ ‫ﮐﺎﻫﺶ ﻓﺸﺎر‪:‬‬ ‫‪ ،‬ﮐﮏ‬ ‫ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ‪ ،‬ﺑﺎزده ﮐﻞ ‪ ،‬ﻣﻮاد ﺳﺒﮏ ‪C1-C4‬‬ ‫ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺳﻨﮕﯿﻦﺗﺮ و ﻫﯿﺪروژن ﺧﺎﻟﺺﺗﺮ اﻣﺎ ﮐﮏ ﺑﯿﺸﺘﺮ ← راه ﺣﻞ‪ :‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﻬﺎي ﮔﺰﯾﻨﺶﭘﺬﯾﺮﺗﺮ‬ ‫‪61‬‬  ‫ﻧﺴﺒﺖ ﻫﯿﺪروژن ﺑﻪ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ‪: H2/HC‬‬ ‫‪H2/HC: 510‬‬ ‫ﺗﺎ ﺣﺪي ﮐﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ زﯾﺎد ﻧﺸﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬اﯾﺠﺎد ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻي ﻫﯿﺪروژن )ﺑﺎ ‪ Recycle‬ﮐﺮدن ﻫﯿﺪروژن ﺧﺮوﺟﯽ( ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺸﮑﯿﻞ‬ ‫ﮐﮏ ﻻزم اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬اﻧﻮاع ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫از ﻧﻈﺮ ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎي ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ )اﺣﯿﺎي( ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪:‬‬ ‫روش اﺣﯿﺎي ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‬ ‫ﺷﺮﮐﺖ‬ ‫ﻧﺎم ﻋﻤﻠﯿﺎت‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ﻣﺪاوم‬ ‫‪UOP‬‬ ‫ﭘﻼﺗﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Exxon‬‬ ‫ﭘﺎورﻓﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Standard Oil‬‬ ‫اوﻟﺘﺮا ﻓﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Houdry‬‬ ‫ﻫﻮدري ﻓﺮﻣﯿﻨﮓ )‪(Houdriforming‬‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Engel Hard‬‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺘﯽ‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Engel Hard‬‬ ‫ﻣﺎﮔﻨﺎ ﻓﺮﻣﯿﻨﮓ )‪(Magnaforming‬‬ ‫ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي‪ -‬ادواري‬ ‫‪Chevron‬‬ ‫رﻧﯽ ﻓﺮﻣﯿﻨﮓ )‪(Rheniforming‬‬ ‫‪62‬‬  ‫‪ ‬ﺷﺮح ﻓﺮاﯾﻨﺪ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫ﯾﮏ واﺣﺪ ﺻﻨﻌﺘﯽ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ داراي اﯾﻦ دو ﺑﺨﺶ اﺻﻠﯽ اﺳﺖ‪:‬‬ ‫‪ -1‬ﺑﺨﺶ ﺗﺼﻔﯿﻪي ﻫﯿﺪروژن ﺧﻮراك )‪(Unifining‬‬ ‫ﺑﻌﻠﺖ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺷﺪﯾﺪ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ‪ ،‬ﺧﻮراك ﺑﺎﯾﺪ ﺗﺼﻔﯿﻪ ﺷﻮد‪.‬ﺗﺼﻔﯿﻪ در ﺣﻀﻮر ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ اﮐﺴﯿﺪ ﮐﺒﺎﻟﺖ‪-‬‬ ‫ﻣﻮﻟﯿﺒﺪن و ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر ﻫﯿﺪروژن‪.‬در دﻣﺎي ‪ 360‬درﺟﻪي ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد و ﻓﺸﺎر ‪ 30‬اﺗﻤﺴﻔﺮ اﻧﺠﺎم ﻣﯿﺸﻮد‪.‬‬ ‫‪ -2‬ﺑﺨﺶ رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫‪63‬‬ ‫ﻃﺮح ﮐﻮره و راﮐﺘﻮر ﺑﺮاي رﯾﻔﺮﻣﺮ ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ )‪ (B‬ﺗﻐﯿﯿﺮ درﺟﻪ ﺣﺮارت در راﮐﺘﻮر )‪ (C‬ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﺗﺮﮐﯿﺐﻫﺎي ﺳﯿﺎل‬ ‫ﺧﺮوﺟﯽ؛ ‪ ،P0‬ﭘﺎراﻓﯿﻦ ﻫﺎي اوﻟﯿﻪ‪ N0 ،‬ﻧﻔﺘﻦ ﻫﺎي اوﻟﯿﻪ‪ ،‬و ‪ ،A0‬آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎي اوﻟﯿﻪ )‪.(Martino, 2001‬‬ ‫‪64‬‬  ‫ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﻧﯿﻤﻪ ﺑﺎزﺳﺎزي )‪ (SR‬ﺑﺴﺘﺮ ﺛﺎﺑﺖ‬ ‫رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺑﺎ روش ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ )‪(CCR‬‬ ‫}ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﭘﻠﺘﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ‪{UOP‬‬ ‫‪65‬‬  ‫‪ ‬ﺑﺎزده ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ‬ ‫‪66‬‬  ‫‪ -5-4‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ‪Cracking‬‬ ‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ )ﺷﮑﺴﺖ( ﺣﺮارﺗﯽ‪ ،‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﺷﺪﯾﺪ ﺣﺮارﺗﯽ اﺳﺖ‪.‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﺎﯾﻊ‬ ‫ﺣﺎﺻﻞ از اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ اوﻟﻔﯿﻨﯽ‪ ،‬آروﻣﺎﺗﯿﮑﯽ ﺑﻮده و داراي ﻣﯿﺰان ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺎﻻﯾﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﻬﺒﻮد‬ ‫ﺧﻮاص ﺧﻮد‪ ،‬ﺑﺎﯾﺴﺘﯽ ﻫﯿﺪروژندﻫﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﮐﮏ ﺳﺎزي‪ ،‬ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ از ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻫﺎي ﺳﻨﮕﯿﻦ و ﺗﻮﻟﯿﺪ اﺟﺰاي‬ ‫ﺳﺒﮑﺘﺮ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﻮﮔﺮد ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﺮا ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎري از ﮔﻮﮔﺮد در ﮐﮏ ﺑﺎﻗﯽ ﻣﯽ ﻣﺎﻧﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺗﻮﻟﯿﺪي دﯾﮕﺮ‬ ‫ﺣﺎوي ﮐﮏ ﮐﻤﺘﺮي ﺧﻮاﻫﻨﺪﺑﻮد‪.‬‬ ‫ﻋﻤﻠﯿﺎت ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﻫﺎ از ﯾﮏ ﻣﮑﺎﻧﯿﺴﻢ رادﯾﮑﺎل آزاد ﭘﯿﺮوي ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬ﮐﻪ در آن واﮐﻨﺶﻫﺎي ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ در‬ ‫ﻣﺮﺣﻠﻪي اﺑﺘﺪاﯾﯽ رخ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و واﮐﻨﺶﻫﺎي ﻣﺮﺣﻠﻪي آﺧﺮ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﺒﮑﺘﺮ و ﻣﺤﺼﻮﻻﺗﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫ﮐﮏ ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ‪.‬ﭘﯿﭽﯿﺪﮔﯽ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻼء ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻣﺴﯿﺮﻫﺎي واﮐﻨﺶ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻨﯽ‬ ‫ﺑﺨﺼﻮص‪ ،‬اﻣﺮي ﺑﺴﯿﺎر دﺷﻮار ﺷﻮد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﻋﺎﻣﻞ ﻓﻌﺎل ﮐﺮدن واﮐﻨﺶ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬ ‫‪ ‬ﻫﺪف از ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺮآورده ﺑﺎ ارزش )ﺗﺒﺪﯾﻞ ﮔﺎزوﺋﯿﻞ ﺑﻪ ﺑﻨﺰﯾﻦ(‬ ‫ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻓﺮآورده ﭘﺮ ﻣﺼﺮف ) ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﮔﺎز و ﺑﻨﺰﯾﻦ و ﮐﮏ(‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻓﺮآوردهي ﮐﻤﯿﺎب ) ﺗﻮﻟﯿﺪ اﻟﻔﯿﻦﻫﺎي ﺳﺒﮏ ﺑﻌﻨﻮان ﺧﻮراك ﺻﻨﺎﯾﻊ ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ(‬ ‫ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ ﯾﮏ ﻓﺮآورده )اﻓﺰاﯾﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ﺳﻮﺧﺖ ﺳﻨﮕﯿﻦ(‬ ‫‪ ‬ﻧﮑﺎت ﻣﻬﻢ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪67‬‬  ‫‪ ‬اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺗﺮﮐﯿﺐ ﯾﺎ ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﻮﻧﺪ ) ﺑﺴﺘﮕﯽ ﺑﻪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ دﻣﺎ و زﻣﺎن دارد(‬ ‫‪ ‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎ و اﻟﻔﯿﻦﻫﺎي ﺳﺎدهﺗﺮ‪ ،‬ﻧﻔﺘﻨﯽﻫﺎ در ﻣﺮﺣﻠﻪي ﺑﻌﺪ و آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ از ﻫﻤﻪ ﺳﺨﺖﺗﺮ اﺳﺖ؛‬ ‫ﭘﺲ‪:‬‬ ‫آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ > ﻧﻔﺘﻨﯽﻫﺎ > ﭘﺎراﻓﯿﻦﻫﺎ > اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ‬ ‫ﺳﻬﻮﻟﺖ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ∶‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬ﺗﻌﯿﯿﻦ درﺟﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫ﺣﺠﻢ ﻓﺮآوردهﻫﺎي ﺳﺒﮑﺘﺮ از ﺧﻮراك‬ ‫ﺣﺠﻢ ﺧﻮراك‬ ‫‪ ‬ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ درﺟﻪ ﺗﺒﺪﯾﻞ‬ ‫از ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻬﻢ در ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ‪ :‬ﻧﻮع ﺧﻮراك‪ ،‬دﻣﺎ‪ ،‬ﻣﺪت زﻣﺎن ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬درﺻﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﻓﺸﺎر‪،‬‬ ‫ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﮐﺎﺗﺎﻟﯿﺴﺖ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺷﺮح آﻧﻬﺎ در زﯾﺮ آﻣﺪه اﺳﺖ‪:‬‬ ‫ﻧﻮع ﺧﻮراك‬ ‫ﺟﺮم ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺧﻮراك ﺑﺮ ﺷﺪت ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬ﻫﺮ ﭼﻪ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﺧﻮراك ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﯾﺪاري‬ ‫ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ ﮐﻤﺘﺮ اﺳﺖ ﭘﺲ ﺷﺪت ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫دﻣﺎ‬ ‫دﻣﺎ ﺑﺮ ﺳﺮﻋﺖ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺗﺮﮐﯿﺐ و ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻣﺆﺛﺮ ﺑﻮده و ﺑﺮ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﻣﺤﺼﻮل ﻧﯿﺰ اﺛﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ دارد‪.‬‬ ‫‪ 𝑖 = 2‬ﺷﺪت ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬ ‫ﮐﻪ در آن‪:‬‬ ‫‪ :t‬زﻣﺎن ﺑﺮ ﺣﺴﺐ دﻗﯿﻘﻪ‬ ‫‪ :ѳ‬دﻣﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺳﺎﻧﺘﯽﮔﺮاد‬ ‫‪68‬‬  ‫ﻣﺪت زﻣﺎن واﮐﻨﺶ‬ ‫ﺑﺮ روﻧﺪ اﻧﺠﺎم واﮐﻨﺶﻫﺎ ﻣﺆﺛﺮ اﺳﺖ‪.‬ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺷﺪت ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺗﻮﻟﯿﺪي ﺑﻪ ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﻣﯽرﺳﺪ و‬ ‫ﺳﭙﺲ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫درﺻﺪ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‬ ‫ﻫﺮ ﭼﻪ ﺷﺪت ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺗﺒﺪﯾﻞ در ﻫﺮ ﮔﺬر ﺑﯿﺸﺘﺮ ﺷﺪه و ﻣﻘﺪار ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﮐﻤﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد‬ ‫اﻣﺎ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮔﺎز ﮐﺎﻫﺶ ﯾﺎﻓﺘﻪ و ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﯽﺷﻮد؛ ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﻬﯿﻨﻪي‬ ‫رﻓﻼﮐﺲ اﻫﻤﯿﺖ دارد‪.‬‬ ‫ﻓﺸﺎر‬ ‫اﮔﺮ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ در ﻓﺸﺎر ﮐﻤﺘﺮ از ‪ 10atm‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻋﺖ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﭘﻠﯿﻤﺮي‬ ‫و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮐﺎﻫﺶ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﻣﯿﺸﻮد اﻣﺎ اﮔﺮ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ در ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻻﺗﺮ از ‪ 10atm‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر‬ ‫ﻧﻘﺸﯽ در ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻧﺪارد‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮔﺮﻣﺎي واﮐﻨﺶ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ‬ ‫‪∆H = 28000‬‬ ‫‪.‬‬ ‫𝑙𝑎𝑐𝑘‬ ‫𝑚𝑡𝑎 ‪𝑘𝑔 @25°𝐶, 1‬‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ورودي ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ واﮐﻨﺶ‬ ‫ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺟﺮم ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﯽ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ﺧﺮوﺟﯽ از ﻣﻨﻄﻘﻪ واﮐﻨﺶ‬ ‫‪69‬‬  ‫‪ ‬واﮐﻨﺶ‬ ‫‪‬‬ ‫‪70‬‬  ‫‪ -6-4‬اﻧﻮاع دﯾﮕﺮ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ‬ ‫‪ ‬رﯾﻔﺮﻣﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ ‪Thermal Reforming‬‬ ‫ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺮارﯾﺖ و ﺑﻬﺒﻮد ﻋﺪد اﮐﺘﺎن )ﺑﯿﻦ ‪ 70‬ﺗﺎ ‪(75‬‬ ‫ﺧﻮراك واﺣﺪ‪ :‬ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮل اﺻﻠﯽ واﺣﺪ‪ :‬ﺑﻨﺰﯾﻦ ﺑﺎ ﻋﺪد اﮐﺘﺎن ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪:‬‬ ‫𝑟𝑎𝑏 ‪𝑃 = 20 − 70‬‬ ‫℃‪𝑇 = 510 − 580‬‬ ‫‪ ‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ در ﺣﻀﻮر ﺑﺨﺎر آب ‪Steam Cracking‬‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ﺳﺒﮏ اﺷﺒﺎع ﻧﺸﺪه )اﺗﯿﻠﻦ – ﭘﺮوﭘﯿﻠﻦ – ﺑﻮﺗﻦﻫﺎ )ﺧﻮراك ﭘﺘﺮوﺷﯿﻤﯽ( و ‪ (..‬از ﮔﺎزﻫﺎ‬ ‫و ﺑﺮشﻫﺎي ﺳﺒﮏ )اﺗﺎن – ﭘﺮوﭘﺎن – ﺑﻨﺰﯾﻦ و ﻧﻔﺖ ﺳﻔﯿﺪ(‬ ‫℃ ‪𝑇 = 700 − 850‬‬ ‫دﻫﻢ ﺛﺎﻧﯿﻪ = 𝜏 واﮐﻨﺶ زﻣﺎن‬ ‫از آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﻓﺸﺎر ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺴﺮﯾﻊ واﮐﻨﺶﻫﺎي ﺟﺎﻧﺒﯽ )ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﮏ( ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺑﺨﺎر آب ‪ ،‬ﻓﺸﺎرﺟﺰﺋﯽ‬ ‫ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎ را ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯽدﻫﻨﺪ‪.‬‬ ‫‪71‬‬  ‫‪ ‬ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي ‪Visbreaking‬‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﯾﮏ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ ﻣﻼﯾﻢ اﺳﺖ ﮐﻪ وﯾﺴﮑﻮزﯾﺘﻪ و ﻧﻘﻄﻪ رﯾﺰش ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻼء را ﺗﺎ‬ ‫ﺟﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ در ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎي ﭘﺎﯾﯿﻦ دﺳﺖ ﺑﻌﺪي ﺑﮑﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﮐﺎﻫﺶ ﻣﯿﺪﻫﺪ‪.‬در اﯾﻦ واﺣﺪ‪ ،‬ﻣﻮﻟﮑﻮﻟﻬﺎي‬ ‫ﺳﻨﮕﯿﻦ ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﺧﻼ‪ ،‬در ﯾﮏ ﮐﻮره ﺷﮑﺴﺘﻪ ﺷﺪه و ﯾﺎ در ﯾﮏ راﮐﺘﻮر ﺑﻪ ﻣﺪت ﭼﻨﺪ دﻗﯿﻘﻪ ﻏﻮﻃﻪ ور ﻣﯽﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﺒﮏ‪ ،‬ﺑﻨﺰﯾﻦ‪ ،‬ﻧﻔﺖ ﺳﻮﺧﺘﯽ ﻣﻄﻠﻮب و ﺑﺎﻗﯿﻤﺎﻧﺪه ﻫﺎي ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﺸﺪه‬ ‫واﺣﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﮔﺮاﻧﺮوي‬ ‫‪72‬‬  ‫‪ ‬ﮐﮑﺴﺎزي ‪Coking‬‬ ‫ﮐﮏ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در زﯾﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ از ﭼﮕﺎﻟﺶ آروﻣﺎﺗﯿﮏ ﻫﺎي ﭼﻨﺪ ﻫﺴﺘﻪاي )ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ -n‬ﺑﻮﺗﯿﻞ‬ ‫ﻧﻔﺘﺎﻟﻦ( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﺶ اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ و ﺑﻮﺗﺎدﯾﻦ ﺑﺎ آروﻣﺎﺗﯿﮏ رخ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﮏ ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي ﮐﻢ‬ ‫ﻫﯿﺪروژن ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦﻫﺎي ‪ C6‬ﻧﯿﺰ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻣﻘﺪار ﻣﻌﯿﻨﯽ ﮐﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﺪ‪.‬از اﯾﻦ‬ ‫واﮐﻨﺶﻫﺎ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻫﯿﺪروﮐﺮﺑﻦ ﻫﺎي اﺷﺒﺎع ﻧﺸﺪهاي ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺑﺎ آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ واﮐﻨﺶ داده و‬ ‫ﮐﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬اﻧﻮاع ﻓﺮاﯾﻨﺪ ‪ Coking‬ﺷﺎﻣﻞ ﮐﮑﯿﻨﮓ ﺗﺎﺧﯿﺮي ‪ Coking Delayed‬و ﮐﮑﯿﻨﮓ ﺳﯿﺎل ‪Fluid‬‬ ‫‪ Coking‬اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ‬ﮐﮏ ﺳﺎزي ﺗﺎﺧﯿﺮي‪:‬‬ ‫اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ ي ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺧﻼء اﺳﺖ ﮐﻪ ﮐﮏ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺳﺒﮑﺘﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮔﺎزﻫﺎ‪ ،‬ﺑﻨﺰﯾﻦ و ﻧﻔﺖ‬ ‫ﮔﺎز ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬ﭘﺴﻤﺎﻧﺪه ﺗﻘﻄﯿﺮﺧﻼء در ﮐﻮره ﮔﺮم ﺷﺪه و ﺑﻪ درام ﻫﺎي ﺑﺰرﮔﯽ ﮐﻪ ﮐﮏ ﺑﺮ دﯾﻮاره ﻫﺎي آﻧﻬﺎ‬ ‫رﺳﻮب ﮐﺮده‪ ،‬ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ و ﺑﻘﯿﻪي ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﺎ ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺟﺪاﺳﺎزي ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﮐﮏ ﺳﺎزي ﺗﺎﺧﯿﺮي ﻧﻮﻋﯽ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ ﺷﺪﯾﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ در آن ﮔﺮﻣﺎي ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز ﺑﺮاي ﺗﮑﻤﯿﻞ واﮐﻨﺶ ﻫﺎي ﮐﮏ‬ ‫ﺳﺎزي‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻮره ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬در ﺣﺎﻟﯿﮑﻪ ﮐﮏ ﺳﺎزي‪ ،‬ﺧﻮد در درام ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺪاوم در ﭼﺮﺧﻪي ﭘﺮﺳﺎزي‬ ‫و ﺗﺨﻠﯿﻪي ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ ﮐﺎر ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ‪ ،‬رخ ﻣﯽ دﻫﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻓﺮآﯾﻨﺪ زﻣﺎن اﻗﺎﻣﺖ در ﮐﻮره را ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ ﻣﯽ رﺳﺎﻧﺪ‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ‬ ‫ﮐﻪ زﻣﺎن ﮐﺎﻓﯽ در درام ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﮐﮏ ﺳﺎزي در آﻧﻬﺎ رخ ﻣﯽدﻫﺪ‪ ،‬وﺟﻮد دارد )از اﯾﻦ رو اﯾﻦ اﺻﻄﻼح " ﮐﮏ ﺳﺎزي‬ ‫ﺗﺎﺧﯿﺮي'' اﺳﺖ(‪.‬ﮐﮏ در درام ﻫﺎ ﭘﺲ زده ﻣﯽﺷﻮد و در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻧﺴﺒﺖ ‪ H / C‬در ﺑﻘﯿﻪي ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل‪ ،‬اﯾﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻫﻨﻮز ﻧﺎﭘﺎﯾﺪار و ﻏﯿﺮ اﺷﺒﺎع ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬و ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻫﯿﺪروژندار ﮐﺮدن ﺑﯿﺸﺘﺮي دارﻧﺪ‪.‬‬ ‫‪73‬‬ ‫ﺧﻮراك ﮐﮑﺴﺎز ﻣﻌﻤﻮﻻ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺧﻼء اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﺑﺎﻻﯾﯽ از آﺳﻔﺎﻟﺘﻦﻫﺎ‪ ،‬رزﯾﻦﻫﺎ‪ ،‬آروﻣﺎﺗﯿﮏﻫﺎ‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮدﻫﺎ و ﻓﻠﺰات‬ ‫دارد‪.‬ﮐﮏ رﺳﻮب ﮐﺮده ﺣﺎوي ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﻣﻘﺎدﯾﺮ آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ‪ ،‬ﮔﻮﮔﺮد‪ ،‬و ﻓﻠﺰات ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﻮراك اﺳﺖ‪ ،‬و ﻣﺤﺼﻮﻻت‪،‬‬ ‫ﮔﺎزﻫﺎي ﻏﯿﺮ اﺷﺒﺎع )اﻟﻔﯿﻦﻫﺎ( و ﻣﺎﯾﻌﺎت آروﻣﺎﺗﯿﮏ ﺑﺴﯿﺎر ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬ ‫واﺣﺪ ﮐﮑﺴﺎزي ﺗﺎﺧﯿﺮي‬ ‫ﺑﺨﺎر آب ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﮐﮑﺴﺎزي ﻗﺒﻞ از ﻣﻮﻗﻊ ﺑﻪ ﮐﻮره ﺗﺰرﯾﻖ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﺧﻮراك وارد ﺷﺪه ﺑﻪ درام ﻫﺎي ﮐﮑﺴﺎز‬ ‫ﺗﺎ ‪ 482 C‬ﮔﺮم ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﻣﺨﻠﻮط ﻣﺎﯾﻊ ‪ -‬ﺑﺨﺎر ﺧﺮوﺟﯽ از ﮐﻮره ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﯾﮑﯽ از درامﻫﺎي ﮐﮑﺴﺎز ﻣﯽروﻧﺪ‪.‬ﮐﮏ‬ ‫ﺑﺮاي ﯾﮏ دورهي ‪ 24‬ﺳﺎﻋﺘﻪ در اﯾﻦ درام رﺳﻮب ﻣﯽﮐﻨﺪ در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ درام دﯾﮕﺮ در ﺣﺎل ﮐﮏ زداﯾﯽ و ﺗﻤﯿﺰ ﺷﺪن‬ ‫اﺳﺖ‪.‬ﺑﺨﺎرات ﮔﺮم ﺣﺎﺻﻞ از درام ﮐﮏ ﺗﻮﺳﻂ ﺧﻮراك ﻣﺎﯾﻊ ﺳﺮد ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬در ﻧﺘﯿﺠﻪ از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﻘﺪار ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ‬ ‫ﮐﮏ در واﺣﺪ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮐﻨﻨﺪه ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻫﻤﺰﻣﺎن ﺑﺨﺸﯽ از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﻨﮕﯿﻦ را ﮐﻪ‬ ‫ﺑﻌﺪا ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﻣﺘﺮاﮐﻢ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎرات از ﺑﺎﻻي درام ﮐﮏ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﭘﺎﯾﯿﻦ واﺣﺪ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮐﻨﻨﺪه ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪.‬اﯾﻦ ﺑﺨﺎرات از ﺑﺨﺎر و‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت واﮐﻨﺶ ﮐﺮاﮐﯿﻨﮓ ﺣﺮارﺗﯽ )ﮔﺎز‪ ،‬ﻧﻔﺘﺎ و ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ( ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬ﺑﺨﺎر از ﻃﺮﯾﻖ ﺳﯿﻨﯽ ﺳﺮد ﺳﺎزي‬ ‫‪74‬‬ ‫واﺣﺪ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺎﻻ ﺟﺮﯾﺎن ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ‪.‬در ﺑﺎﻻي ورودي ﺧﻮراك ﺗﺎزه در واﺣﺪ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮐﻨﻨﺪه‪،‬‬ ‫ﻣﻌﻤﻮﻻ دو ﯾﺎ ﺳﻪ ﺳﯿﻨﯽ اﺿﺎﻓﯽ زﯾﺮ ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز وﺟﻮد دارد‪.‬اﯾﻦ ﺳﯿﻨﯽ ﻫﺎ ﺑﺎ ﻧﻔﺖ ﮔﺎزي ﮐﻪ ﺑﻄﻮر ﺟﺰﺋﯽ‬ ‫ﺳﺮد ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺮاي داﺷﺘﻦ ﮐﻨﺘﺮل ﺧﻮب ﻧﻘﻄﻪ ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺣﻤﻞ ﻣﺎﯾﻊ ﺧﻮراك ﺗﺎزه و ﯾﺎ‬ ‫ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ ﻣﺎﯾﻊ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﻔﺖ ﮔﺎز‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺟﺮﯾﺎن ﺑﺮﮔﺸﺘﯽ ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻧﺒﯽ ﯾﮏ‬ ‫ﭘﯿﮑﺮﺑﻨﺪي ﻣﻌﻤﻮل اﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺶ ﺗﺎ ﻫﺸﺖ ﺳﯿﻨﯽ اﺳﺘﺮﯾﭙﺮ را ﺑﺎ ﺑﺨﺎر وارد ﺷﺪه ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺳﯿﻨﯽ ﮐﻒ ﺑﺮاي ﺗﺒﺨﯿﺮ‬ ‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﺒﮏ ﺟﻬﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش اوﻟﯿﻪ )‪ (IBP‬ﻧﻔﺖ ﮔﺎز‪ ،‬ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﮔﯿﺮد‪.‬‬ ‫ﺑﺨﺎر و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﭘﺎﯾﺎﻧﯽ ﺳﺒﮏ از ﺑﺎﻻي اﺳﺘﺮﯾﭙﺮ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﺑﻪ واﺣﺪ ﺟﺰء ﺑﻪ ﺟﺰء ﮐﻨﻨﺪه‪ ،‬ﯾﮏ ﯾﺎ دو ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺎﻻي ﺳﯿﻨﯽ‬ ‫ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎز ﮔﺮداﻧﺪه ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﭘﻤﭙﺎژ و ﺑﺮﮔﺸﺖ ﺟﺮﯾﺎن رﻓﻠﮑﺲ ﺑﺮاي ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﮔﺮﻣﺎ در ﯾﮏ ﺳﻄﺢ دﻣﺎ ﺑﺎﻻ‬ ‫و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﺣﺮارت ﺳﻄﺢ دﻣﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ از ﺑﯿﻦ رﻓﺘﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﮐﻨﺪاﻧﺴﻮر ﺑﺎﻻﯾﯽ در ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﻌﺒﯿﻪ ﺷﺪه‬ ‫اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ ﺳﻄﺢ ﮔﺮﻣﺎي دﻣﺎ ﭘﺎﯾﯿﻦ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﻧﻤﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ ﺗﺒﺎدل ﺣﺮارت ﺑﺎزﯾﺎﺑﯽ ﺷﻮد و از ﻃﺮﯾﻖ ﯾﮏ ﺑﺮج آﺑﯽ ﺧﻨﮏ‬ ‫ﮐﻦ و ﮐﻮﻟﺮ ﻫﻮاﯾﯽ ﺑﻪ ﻫﻮاي ﺑﯿﺮون دﻓﻊ ﻣﯽﺷﻮد‪.‬ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻫﺸﺖ ﺗﺎ ده ﺳﯿﻨﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز و‬ ‫ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺘﺎ و ﯾﺎ ﺑﺎﻻي ﺑﺮج اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬اﮔﺮ ﺑﺮداﺷﺖ ﺟﺎﻧﺒﯽ ﻧﻔﺘﺎ ﺑﻪ ﮐﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺳﯿﻨﯽ ﻫﺎي اﺿﺎﻓﯽ‬ ‫در ﺑﺎﻻي ﺳﯿﻨﯽ ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻔﺘﺎ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎز اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺷﯿﺮ ﮐﻨﺘﺮﻟﯽ ﺧﻮراك را ﺑﺮاي ورود ﺑﻪ ﯾﮑﯽ از درامﻫﺎ‪ ،‬ﮐﻪ در آن واﮐﻨﺶ رخ ﻣﯽدﻫﺪ و ﮐﮏ ﺑﺮ روي دﯾﻮار‬ ‫آن رﺳﻮب ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬ﻫﺪاﯾﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺑﻪ ﺳﻤﺖ ﺑﺮج ﺗﻘﻄﯿﺮ ﺟﺮﯾﺎن ﭘﯿﺪا ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ‪.‬در اﯾﻦ ﻣﻮرد‪ ،‬درام در‬ ‫ﺣﺎﻟﺖ "ﭘﺮ ﺷﺪن'' ﻗﺮار دارد‪.‬در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن‪ ،‬درام دﯾﮕﺮ از ﺑﻘﯿﻪي ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺟﺪا ﻣﯽﺷﻮد‪ ،‬در ﺣﺎﻟﯽ ﮐﻪ ﮐﮏ زداﯾﯽ‬ ‫ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬درام در اﯾﻦ ﻣﻮرد در ﺣﺎﻟﺖ "ﺟﺪا ﺷﻮﻧﺪﮔﯽ" اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪75‬‬  ‫‪ ‬اﻧﻮاع ﮐﮏ و ﺧﻮاص آﻧﻬﺎ‬ ‫در ﮐﮑﺴﺎزي ﺗﺎﺧﯿﺮي ﻣﻘﺪار ﮐﮏ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺎ ‪ 30‬درﺻﺪ وزﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬اﯾﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﮐﮏ ﺳﺒﺰ ﮐﻪ ﺑﺮاي ﺣﺬف‬ ‫ﻣﻮاد ﻓﺮار ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮل ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﻧﯿﺎز ﺑﻪ آﻫﮑﯽ ﮐﺮدن دارد‪ ،‬ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬ﮐﮏ ﺳﺒﺰ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ‬ ‫ﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﮔﯿﺮد‪.‬راﯾﺞ ﺗﺮﯾﻦ اﻧﻮاع ﮐﮏ ﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬ ‫ﮐﮏ اﺳﻔﻨﺠﯽ‬ ‫ﮐﮏ اﺳﻔﻨﺠﯽ ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﻇﺎﻫﺮ اﺳﻔﻨﺞ ﻣﺎﻧﻨﺪش‪ ،‬ﺑﻪ اﯾﻦ ﻧﺎم ﻧﺎﻣﮕﺬاري ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬اﯾﻦ ﻧﻮع ﮐﮏ از ﺧﻮراكﻫﺎي ﺑﺎ ﻣﺤﺘﻮاي‬ ‫آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ ﮐﻢ ﺗﺎ ﻣﺘﻮﺳﻂ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﮏ ﺳﻮزﻧﯽ‬ ‫اﯾﻦ ﮐﮏ ﯾﮏ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﺳﻮزن ﻣﺎﻧﻨﺪ دارد و از ﺧﻮراكﻫﺎي ﻋﺎري از آﺳﻔﺎﻟﺘﻨﻬﺎ ﻣﺎﻧﻨﺪ روﻏﻦ ﺳﺮرﯾﺰ ﺷﺪه از ‪ FCC‬ﺳﺎﺧﺘﻪ‬ ‫ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬از اﯾﻦ ﮐﮏ ﺑﺮاي ﺳﺎﺧﺖ اﻟﮑﺘﺮودﻫﺎي ﮔﺮاﻓﯿﺘﯽ ﮔﺮان ﺑﺮاي ﺻﻨﻌﺖ ﻓﻮﻻد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﯽ ﺷﻮد‪.‬‬ ‫ﮐﮏ داﻧﻪاي‬ ‫اﯾﻦ ﮐﮏ ﯾﮏ ﻣﺤﺼﻮل ﻧﺎﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ و زﻣﺎﻧﯽ ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاي آﺳﻔﺎﻟﺘﻦ ﻣﻮاد ﺧﺎم ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ و ﯾﺎ وﻗﺘﯽ ﮐﻪ‬ ‫درﺟﻪ ﺣﺮارت درام ﺑﯿﺶ از ﺣﺪ ﺑﺎﻻ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎي ﮐﻮﭼﮏ ﺟﺪا از ﻫﻢ ﺑﺎ ﻗﻄﺮ ‪ 0.2-0.1‬اﯾﻨﭻ )‪ 5-2‬ﺳﺎﻧﺘﯽ ﻣﺘﺮ(‬ ‫ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ‪.‬ﭼﻨﺪ روش ﺑﺮاي ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از ﺗﺸﮑﯿﻞ ﮐﮏ داﻧﻪاي از ﺟﻤﻠﻪ اﺿﺎﻓﻪ ﮐﺮدن ﺧﻮراك آروﻣﺎﺗﯿﮏ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ‬ ‫روﻏﻦ ﺳﺮرﯾﺰ ﺷﺪهي ‪ ،FCC‬ﮐﺎﻫﺶ درﺟﻪ ﺣﺮارت‪ ،‬اﻓﺰاﯾﺶ ﻓﺸﺎر و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﺎزﯾﺎﻓﺖ وﺟﻮد دارد‪.‬‬ ‫‪76‬‬  ‫اﻧﻮاع ﮐﮏ وﻣﺸﺨﺼﺎت آﻧﻬﺎ‬ ‫ﻧﻮع ﮐﮏ‬ ‫ﺷﺮاﯾﻂ ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‬ ‫ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﺧﻮراك‬ ‫ﺧﻮاص ﮐﮏ‬ ‫ﮐﺎرﺑﺮد‬ ‫اﺳﻔﻨﺠﯽ‬ ‫ﻧﺴﺒﺖ رﯾﻔﻼﮐﺲ‪>35%‬‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻓﻠﺰ ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫‪S < 2.5% ،M < 200‬‬ ‫آﻧﺪﻫﺎ ﺑﺮاي ﺻﻨﻌﺖ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﻋﻤﻠﯿﺎﺗﯽ‪2–4 bar‬‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﻮﮔﺮد ﭘﺎﯾﯿﻦ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﯽ ﺑﺎﻻ‪>780‬‬ ‫آﻟﻮﻣﯿﻨﯿﻮم‬ ‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﻗﯿﺮ‬ ‫داﻧﻪاي‬ ‫ﻓﺸﺎر ﮐﻢ‪ ،‬ﻧﺴﺒﺖ رﯾﻔﻼﮐﺲ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﻓﻠﺰ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﻮﮔﺮد و ﻓﻠﺰ ﺑﺎﻻ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ )ﺳﺒﺰ(‬ ‫ﮐﻢ‬ ‫ﻣﺤﺘﻮاي ﮔﻮﮔﺮد ﺑﺎﻻ‬ ‫‪Low HGI