جزوه فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسلامی ایران PDF

‫جزوه فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسالمی‬ ‫ایران‬ ‫استاد غفارزاده‬ ‫تعاریف مفهومی‪:‬‬ ‫‪-1‬تعریف تربیت‪ :‬فرآیندی تعاملی‪ ،‬که زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته و...

‫جزوه فلسفه تعلیم و تربیت در جمهوری اسالمی‬ ‫ایران‬ ‫استاد غفارزاده‬ ‫تعاریف مفهومی‪:‬‬ ‫‪-1‬تعریف تربیت‪ :‬فرآیندی تعاملی‪ ،‬که زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته و هدایت‬ ‫متربیان به صورت یکپارچه و مبتنی بر نظام معیار اسالمی بوده و به منظور هدایت ایشان‬ ‫در مسیر آماده شدن و در جهت تحقق آگاهانه و اختیاری و در مراتب هدایت طیبه‬ ‫صورت می گیرد‪.‬‬ ‫‪-2‬تعریف تربیت رسمی‪ :‬نوعی از تربیت که در جوامع امروزی به صورت قانونمندی‬ ‫سازماندهی شده و به صورت همگانی با محوریت مدرسه توسط دولت ها یا با نظارت‬ ‫آنها به نسل نوخاسته ارائه می شود‬ ‫‪-3‬تعریف فلسفه تربیت رسمی و عمومی‪ :‬فلسفه تربیت رسمی و عمومی دانشی است که‬ ‫محصول اندیشه ورزی و تفکر فلسفی آدمی درباره ی فرآیند تربیت رسمی و عمومی (‬ ‫مدرسه ای) و همه ی مولفه های مربوط به آن اعم از برنامه ها‪ /‬اقدامات‪ /‬سیاست ها‪/‬‬ ‫عوامل و نهاد ها‪ /‬نظریه ها و دیگر امور مرتبط با این فرآیند است‪.‬‬  ‫‪ -4‬تعریف فلسفه تربیت‪ :‬فلسفه تربیت دانشی است که محصول اندیشه ورزی و تفکر‬ ‫فلسفی آدمی درباره ی فرآیند تربیت و همه ی مولفه های مربوط به آن اعم از برنامه‬ ‫ها‪ /‬اقدامات‪ /‬سیاست ها‪ /‬عادات و سنن‪ /‬عوامل اجتماعی و نهاد ها و‪...‬می باشد‪.‬‬ ‫پرسش های فلسفه ی تربیت در سه گروه چیستی تربیت و مولفه های آن‪ ،‬چرایی‬ ‫تربیت که ناظر بر ضرورت ها و اهداف ان و پرسش های چگونگی تربیت که ناظر بر‬ ‫اصول و معیارهای آن صورت می گیرد‪.‬‬ ‫‪ -5‬حیات طیبه‪ :‬وضع مطلوب زندگی بشر در همه ی ابعاد و مراتب بر اساس نظام معیار‬ ‫اسالمی که تحقق آن باعث دستیابی به نهایت زندگی ( قرب الی اهلل‪ -‬قرب الهی) خواهد‬ ‫شد‪.‬این گونه زندگی آگاهانه و اختیاری و با حقیقت هستی و تشدید رابطه با او در همه‬ ‫ی شئونات فردی و اجتماعی زندگی است که باید بر اساس انتخاب و التزام آگاهانه و‬ ‫آزادانه‪ ،‬نظام معیار مناسب با دین اسالم باشد‪.‬‬ ‫‪ -6‬آموزش و پرورش‪ :‬از ریشه التین ‪ ducre‬به معنی پرورش دادن و رشد دادن بچه‬ ‫های حیوانات و تامین غذا و توجه به نیازهای فیزیکی آنان گرفته شده است و در واقع‬ ‫به برقراری رابطه ای که نشان دهنده وابستگی اساسی بین اشیاء و رویداد هاست‪.‬جان‬ ‫دیویی آموزش و پرورش را به معنای دوباره ساختن یا سازمان دادن تجربه به منظور‬ ‫تجربه و گسترش آن برای هدایت و کنترل ترجیحات بعدی که در نهایت به رشد منجر‬ ‫میشود می داند‪.‬‬ ‫پرورش به جریان یا فرایندی منظم و مستمر گفته میشود که هدف آن هدایت رشد‬ ‫جسمانی و روانی یا به طور کلی فرایند هدایت است‪.‬فرایند رشد همه جانبه شخصیت‪.‬‬  ‫‪ -7‬تجربه‪ :‬دانش و مهارتی است که انسان در گذشته به دست آورده‪ /.‬تجربه زیسته‪:‬‬ ‫تجربه ای است که هر انسانی برای خودش به دست اورده و مخصوص خودش است‪.‬‬ ‫‪ -8‬آموزش و پرورش در سند تحول بنیادین‪ :‬در سند تحول بنیادین تربیت فرآیندی‬ ‫تعاملی است که زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته و هدایت متربیان به صورتی یکپارچه‬ ‫و مبتنی بر نظام معیار اسالمی است که به منظور هدایت ایشان در مسیر اماده شدن‬ ‫جهت تحقق آگاهانه و اختیاری در مراتب حیات طیبه است‪.‬‬ ‫‪ -9‬تعریف آموزش‪ :‬آموزش از زیرگروه تعلیم و تربیت و بیشتر برای آموزش عمومی‬ ‫استفاده میشود‪.‬در حالی که واژه آموزش در ارتباط با امور تجاری و موسسه ای هم به‬ ‫کار میرود اما در اینجا به مواد آموزشی یا تدریس ها بستگی دارد‪.‬‬ ‫‪-10‬تدریس‪ :‬در واقع عمل و تمرین حرفه ای یک معلم را نشان میدهد و راهکردهایی‬ ‫همچون راهنمایی کردن‪ -‬آموزش دانش‪ -‬ابالغ کردن و رساندن را نشان میدهد‪.‬‬ ‫تدریس به طور عمده به فعالیت های کالس معلم و یا استاد در حضور دانش آموزان و‬ ‫دانشجویان که در بیشتر موارد به صورت کالمی انجام میشود‪.‬در واقع تدریس بخشی از‬ ‫آموزش است که به معلم مربوط است و وابسته به معلم است‪.‬‬ ‫یادگیری‪ :‬ایجاد تغییرات نسبتا پایدار‬  ‫‪ -11‬عوامل پیدایش مدارس جدید در غرب‪:‬‬ ‫‪ -1‬نهضت اصالح دینی‪ :‬یکی از مهم ترین رویدادهای قرن ‪ 16‬میالدی که باعث‬ ‫توجه بیشتر به موضوع کودکان ونوجوانان شد نهضت پروتستان یا اصالح دینی‬ ‫بود که به رهبری کشیشی آلمانی به نام مارتین لوتر انجام شد‪.‬آرای مارتین لوتر‬ ‫که رهبر این نهضت بود بی تردید آثاری بر تربیت و سازمان تربیتی آن عصر‬ ‫اروپا به جای گذاشت به عقیده ی او تحقق نیک بختی و امنیت و توانایی هر شهر‬ ‫وابسته به شهروندانی است که اعضای شایسته و خردمند و درستکار و تحصیل‬ ‫کرده باشند لذا هر جامعه ای برای نگه داری نظم و انتظام در خانواده و داشتن‬ ‫مردان مردان و زنان فرهیخته نیازمند تاسیس بهترین آموزشگاه های دخترانه و‬ ‫پسرانه است‪.‬لوتر اعتقاد داشت که تربیت کوئکان و نوجوانان باید به هزینه‬ ‫دولت و برای همه ی مردم باشد و شهروندان همه اصناف و طبقات از آن‬ ‫برخوردار باشند‪.‬وی رساله ای در باب آزادی انسان و خطبه ای راجع به وظایف‬ ‫فرستادن فرزندان به مدرسه دارد‪.‬به زودی افکار لوتر مورد قبول کثیری از‬ ‫مردم قرار گرفت‪.‬به نظر او عالوه بر کتاب مقدس و شرعیات و زبان مادری باید‬ ‫زبان های التینی و یونانی و علوم طبیعی و تاریخ را به جوانان آموخت شیوه‬ ‫آموزش نیست در همه جا باید با رعایت استعداد و ذوق و عالقه ی کودکان و‬ ‫نوجوانان انتخاب گردد‪.‬او عالقه عمیقی برای شغل معلمی قائل بود اما معتقد بود‬ ‫باید افراد مستعد برای این شغل خطیر انتخاب شود‪.‬معلم باید آموزش کودکان‬ ‫از محسوسات آغاز کند و شاگردان را به فعالیت برانگیزند در آینده برای احراز‬ ‫مشاغلی که لیاقت آن را دارند آماده شوند‪.‬آراء لوتر ابتدا توسط دوستان و‬ ‫پیروان وی در آلمان و سپس در کشورهای دیگر رایج و پذیرفته شد و در قرن‬ ‫شانزدهم و قرون بعد منشا و محرک افکار و اقداماتی گردید‪.‬لوتر و پیروان او‬  ‫به طور اشکار با دنیاگرایی و انسان مداری غیردینی اومانیست ها به مبارزه‬ ‫پرداخت‪.‬‬ ‫‪ -2‬اراء تربیتی ژان آموس کمنیوس( ‪ ) 1592-1671‬تولد – مرگ‪.‬یکی از چهره‬ ‫های برجسته اموزش و پرورش مغرب زمین در قرن هفدهم که بسیاری از‬ ‫صاحب نظران دوره های بعد از او الهام گرفته اند کمنیوس بود‪.‬وی پدر آموزش‬ ‫و پرورش جدید غرب است از اهالی چک بود اما بیشتر عمر خود را در‬ ‫کشورهای دیگر گذراند‪.‬ولی مولف نخستین کتاب درسی ابتدایی مصور در اروپا‬ ‫است‪.‬مهم ترین اثر او آموزش بزرگ یا هنر بزرگ آموزش است‪.‬کمنیوس‬ ‫عقیده داشت برای شناخت طبیعت مشاهده از راه حواس و تجربه باید صورت‬ ‫گیرد‪.‬به عقیده ی او مطالعه طبیعت کلید خداشناسی است‪.‬وی از صلح جهانی‪-‬‬ ‫زبان جهانی‪ -‬آموزشگاه های جهانی و دانشگاه های جهانی طرفداری کرد‪.‬وی‬ ‫نخستین کسی است که به تعیین مراحل آموزشی و دوره هایی که یمی پس از‬ ‫دیگری باید طی شوند پرداخت به نظر او ضابطه ی رفتن از یک مرحله به مرحله‬ ‫ی بعد یا باالتر استعدادی است که شاگرد از خود نشان می دهد مراحل آموزشی‬ ‫از نظر کمینوس شامل مراحل زیر بود‪ -1 :‬از تولد تا ‪ 6‬سالگی ( تربیت در‬ ‫خانواده و کودکستان)‪ -2.‬تا ‪ 12‬سالگی‪ :‬این دوره در مدارس ابتدایی و یا به‬ ‫قول کمنیوس مدرسه زبان مادری انجام می گیرد‪ -3.‬از ‪ 12‬تا ‪ 18‬سالگی‪ :‬این‬ ‫دوره در مدارس متوسطه و یا مدارس التین صورت می گیرد‪ 18 -4.‬تا ‪25‬‬ ‫سالگی‪ :‬به عهده ی مدارس عالی و یا دانشگاه ها است‪.‬و کسانی که به پژوهش‬ ‫عالقه ی فوق العاده داشته باشند به دنبال آن می روند‪.‬‬ ‫آثار انقالب فرانسه در اندیشه های تربیتی‪ :‬یکی از متفکرانی که آثار آن تاثیر‬ ‫فراوانی بر انقالب فرانسه بر جای گذاشت روسو بود‪.‬افکار گروهی از اندیشمندان‬ ‫تربیتی که موثر در انقالب فرانسه بودند نهضت های تازه ای در زمینه آموزش و‬  ‫پژوهش پدید اوردند از جمله نظرات وی می توان به موارد زیر اشاره کرد‪ -1 :‬به‬ ‫تعداد کافی مدرسه برای اموزش و پرورش همه ی کودکان دایر شود‪ -2.‬اموزش و‬ ‫پرورش به ویژه اموزش ابتدایی باید رایگان باشد و برای کسانی که استعداد ادامه‬ ‫تحصیل دارند اما بی بضاعت هستند مراتب تحصیل فراهم شود‪ -3.‬در مدارس‬ ‫معلمان شایسته به کار گرفته شود و حقوق آنها تامین گردد و در عوض خدمتشان‬ ‫به نحو موصر و مستمر مورد نظارت و ارزیابی قرار بگیرد‪.‬در انتخاب معلمان از‬ ‫صالحیت داوطلبان امتحان جدی به عمل اید‪ -4.‬به کودکان که شهروندان اینده اند‬ ‫به همراه معلومات و مسائل دینی وظایف و مسئولیت های شهروندی شغل یا حرفه‬ ‫ی آینده هم اموخته شود‪.‬‬ ‫روسو بر خالف بسیاری از فالسفه هم عصر خود که به جنبه های مادی هستی آدمی‬ ‫تاکید می کردند بر این عقیده است که انسان از جسم و روح ترکیب شده و آنچه او‬ ‫او را از موجودات زنده ی دیگر متمایز می گرداند روح اوست که منشا الهی دارد‪.‬‬ ‫بنابراین پیش از آن که بر اثر تمدن و زندگی اجتماعی ماهیت خود را از دست بدهد‬ ‫متوجه خیر و کمال می باشد‪.‬به عقیده ی روسو شناخت عالم کودکی مهم است زیرا‬ ‫این عالم با عالم بزرگسالی تفاوت دارد باید زمینه های رشد بدنی و پرورش حواس‬ ‫از طریق مشاهده و تجربه برای کودکان فراهم باشد‪.‬‬ ‫‪ 4‬گروه مواجهه با چالش های استقرار مدارس جدید در ایران معاصر‪:‬‬ ‫‪.1‬جریان سکوالر‪ :‬جریان سکوالر خواهان جدایی دین از زندگی اجتماعی و‬ ‫تربیت رسمی است‪.‬جریان سکوالر با نفی تربیت دینی با آغوش باز پذیرای‬ ‫همه ی عناصر اندیشه و تمدن غربی از جمله مدارس جدید و تربیت غربی‬ ‫در ایران بود‪.‬‬  ‫‪.2‬جریان سنت گرایی محافظه کار‪ :‬این جریان خواهان نفی هرگونه پذیرش‬ ‫نسبت به دستاوردهای غرب بود‪.‬جریان سنت گرایی محافظه کار که شامل‬ ‫متدین ها یا غیرمتدین ها بودند‪.‬تمام تربیت جدید و مظاهر آن را رد‬ ‫میکردند‪.‬و به مخالفت کامل با ساختار نظام جدید آموزشی میپرداختند‪.‬این‬ ‫گروه در واقع نقطه مقابل جریان سکوالر بودند‪.‬‬ ‫‪.3‬جریان اصالح طلب ها( اصالح گرها)‪ :‬این گروه ضمن پذیرش تربیت مدرن‬ ‫و مظاهر جدید آن به دنبال اصالح در دین و اتفاقات جدید همچون تربیت‬ ‫مدرن بودند‪.‬جریان اصالح گری خواهان تلفیق دین با مقتضیات زندگی از‬ ‫جمله تربیت جدید بود‪.‬‬ ‫‪.4‬جریان احیاءگری‪ :‬این جریان خواستار احیاء دین در متن زندگی اجتماعی و‬ ‫بر پایه تربیت دینی بود‪.‬جریان احیاء گری با تاکید بر تربیت دینی و نگاه‬ ‫احیاءگرانه و مطالبه و به عرصه آوردن تمام ظرفیت های اسالم اصیل برای‬ ‫مدیریت جامعه بوده است‪.‬جریان احیاءگری ضمن نقد مدارس مدرن و‬ ‫جلوه های دین ستیزانه آن با یک روشن بینی به دنبال دخل و تصرف در‬ ‫تربیت جدید دینی و رد کردن آن است‪.‬‬ ‫‪ -12‬چیستی تربیت مدرسه ای‪ :‬تربیت مدرسه ای نوعی از شکل های تربیت‬ ‫است که در نظام رسمی مدرسه ای صورت میگیرد و در ماهیت و ویژگی هایش‬ ‫با معنی عام تربیت شباهت دارد‪.‬‬ ‫فسلفه ی تربیت جمهوری اسالمی تربیت مدرس ای را این گونه تعریف می‬ ‫کند‪ :‬فرآیندی تعاملی که زمینه ساز تکوین و تعالی پیوسته ی هویت متربیان به‬ ‫صورت یکپارچه و مبتنی بر نالمظام معیار اسالمی به منظور هدایت ایشان در‬  ‫مسیر آماده شدن جهت تحقق آگاهانه و اختیاری متربیان در جهت تحقق‬ ‫مراتب حیات طیبه در همه ی ابعاد آن‪.‬‬ ‫مولفه های اصلی تعریف تربیت مدرسه ای در فلسفه جمهوری اسالمی را نام‬ ‫ببرید؟‬ ‫‪.1‬تعامل‪ :‬مفهوم تعامل در تربیت مدرسه ای در واقع آنچه که بین مربی و‬ ‫متربی یا معلم و دانش آموز برقرار می شود تعامل بین معلم و دانش‬ ‫آموز یکی از ارکان اصلی و خصوصیات نظام تربیت موثر مدرسه ای‬ ‫است‪.‬ارتباط بین معلم و دانش آموز اگر در محیط عاطفی و سالم انجام‬ ‫بگیرد به تربیت واقعی منجر می شود و مربیان با طراحی سازمان دهی‬ ‫و تدارک فرصت های مناسب و هماهنگ با نظام معیار نقش خود را به‬ ‫خوبی ایفا خواهند کرد‪.‬از سوی دیگر متربیان یا دانش اموزان باید‬ ‫مشارکت فعال و سازنده داشته باشند و از فرصت های فراهم شده‬ ‫استفاده کنند‪.‬‬ ‫‪.2‬آگاهانه بودن‪ :‬یعنی فرایند تربیت مدرسه ای مبتنی بر فهم و درک‬ ‫دانش آموز بوده و با خصوصیات رشدی و روان شناسی او متناسب باشد‪.‬‬ ‫‪.3‬ارادی بودن‪ :‬ارادی بودن تربیت مدرسه ای مبتی بر اختیار و آزادی‬ ‫اختیار متربی است‪.‬یعنی کسب شایستگی ها و تالش اگاهانه و ارادی‬ ‫متربی را طلب می کند که برای تحقق و توسعه ی ظرفیت های وجودی‬ ‫دانش آموز از طرف خود او انجام می شود‪.‬این جریان حرکت تعالی‬ ‫جویانه در زنجیره ای از موفقیت ها صورت میگیرد‪.‬‬ ‫‪.4‬فرآیند‪ :‬فرایند یعنی زمینه سازی که به عنوان ماهیت عمل مربی بوده و‬ ‫به دو شکل ایجابی و سلبی صورت می پذیرد‪.‬مراد از زمینه سازی‬  ‫ایجابی فراهم کردن شرایط و محرکات سودمند و مفید در موقعیت‬ ‫هاست منظور از سلبی حذف یا کاهش تاثیرات برخی از عوامل منعی و‬ ‫رفع موانع از زنجیره ی موقعیت هاست‪.‬‬ ‫‪.5‬پیامد‪ :‬نتایج و پیامدهای کوشش های آگاهانه و ارادی متربیان در‬ ‫پیوستاری از موقعیت های مختلف منجر به تکوین و تعالی هویت ان ها‬ ‫می شود و در نتیجه پیامد و نتیجه ی عمل تربیت رشد و تعالی متربیان و‬ ‫تکوین هویت آنهاست‪.‬هویت متربیان در موقعیت های زندگی رخ داده‬ ‫و تعالی پیدا می کند‪.‬بنابراین برای تحقق مراتبی از حیات طیبه تربیت‬ ‫الزم و ضروری است‪.‬نوع نگاه به تربیت از این نظر شباهت به عمل‬ ‫باغبانی دارد زیرا عمل باغبان و ماهیت کار وی فراهم آوردن زمینه ها و‬ ‫شرایط مساعدی برای رشد دانه ی گیاه است که غایتش در ساختار‬ ‫ژنتیکی و به صورت بالقوه موجود است و باغبان شرایطی سلبی و ایجابی‬ ‫را فراهم می کند که دانه بتواند برحسب طبیعت خود رشد کند و‬ ‫براساس این نظر و این نگاه با عمل کوزه گری که صرفا نوعی شکل‬ ‫دادن است متفاوت است‪.‬‬ ‫‪.6‬یکپارچگی‪ :‬تربیت جریانی یکپارچه است و دربردارنده ی اجزاء و‬ ‫عناصری است در واقع جریان تربیت تمام اجزاء و عناصر مرتبط با‬ ‫فرآیند زمینه سازی برای تحول آزادانه و آگاهانه را فراهم می آورد‪.‬‬ ‫بنابراین تفکیک و جدایی مفهوم تعلیم و تربیت یا آموزش و پرورش از‬ ‫یکدیگر نادرست است و نامگذاری تربیت تمام مراحل تعلیم و تدریس‬ ‫و تزکیه و تهذیب و تادیب و‪...‬را در بر می گیرد‪.‬‬ ‫ تربیت مدرسه ای از جمله اشکال مختلف تربیت است که کتربرد گسترده ی‬ ‫اجتماعی دارد و امروزه تحقق آن مطلوب تمامی جوامع حاضر است‪.‬‬ ‫ این تربیت به دو صورت فردی و اجتماعی می باشد که این دو به صورت مستقل‬ ‫و جدای از هم توسعه نمی یابد بلکه به موازات هم پیش می روند‪.‬فرآیند تربیت‬ ‫در طول سالیان متمادی گسترش یافته و از اشکال ساده و غیر عمدی آن در‬ ‫محیط خانواده به اشکال متنوع عمدی در بافت ها و شرایط اجتماعی تبدیل شده‬ ‫است‪.‬که تربیت مدرسه ای یکی از شکل های تربیت عمدی است‪.‬‬ ‫ویژگی های تربیت مدرسه ای‪ :‬الف) عام ب) خاص ج) اختصاصی‬ ‫الف) ویژگی های عام‪ :‬آن دسته از خصوصیاتی که به صورت کم و بیش یکسان در‬ ‫الگوهای رایج تربیت مدرسه ای در کشورهای جهان دیده می شود و همچنین با‬ ‫فلسفه ی تربیت رسمی جامعه ی اسالمی ما توافق دارند و ویژگی های عام نامیده می‬ ‫شوند‪.‬‬ ‫ب) ویژگی های خاص‪ :‬آن دسته از ویژگی هایی که در دیگر الگوهای تربیت‬ ‫مدرسه ای به صورت موردی یافت می شوند اما تاکید آن ها در الگوی مطلوب‬ ‫کشور ما در تربیت مدرسه ای بیشتر است‪.‬‬ ‫ج) ویزگی های اختصاصی‪ :‬آن دسته از ویژگی هایی که به صورت اختصاصی در‬ ‫تربیت مدرسه ای جامعه اسالمی ما قرار دارند و می توانند به عنوان وجه تمایز‬ ‫اساسی بین الگوهای مورد نظر در کشور ما با الگوی سایر کشور ها باشند‪.‬‬ ‫الف) ویژگی های عام تربیت مدرسه ای‪:‬‬ ‫‪ -1‬شمول و فراگیری‪ :‬انسان ها بر حسب انسان بودن باید بتوانند به خودشناسی‬ ‫برسند و بر این اساس می بایستی ظرفیت های وجودی خود را شناسایی کنند‬ ‫انسان ها برای تجربه کردن نیاز به محیط های غنی دارند که بتوانند از عوامل و‬ ‫محرک های محیطی برای توسعه و تعالی خود بهره گرفته و به هویت حقیقی‬  ‫خودش دست یابند انسان ها از حیث وجودی شبیه هم هستند یعنی یکسری‬ ‫ویژگی مشترک مانند فطرت و طبیعت دارند بنابراین فرآیند تربیت مدرسه ای‬ ‫تا حدی از ارزش های مشترک را در ساحت وجودی همه ی افراد جامعه این به‬ ‫معنای شمول اجتماعی تربیت مدرسه ای است‪.‬که باید توسط نهادهای ذی ربط‬ ‫اجتماعی پشتیبانی شود وجه اصلی و مهم این امر پوشش همگانی و برخورداری‬ ‫همه ی افراد جامعه از فرصت های آموزش و پرورش همگانی است‪.‬‬ ‫‪ -2‬ایجاد وحدت ملی و انسجام اجتماعی‪ :‬در این زمینه دولت ها موظفند که افراد‬ ‫گروه ها و صاحبان خرده فرهنگ ها و اقوام مختلف را در چهارچوب واحدی به‬ ‫نام پرچم و ملت واحد دور هم گرد آورند که بتوانند کنار یکدیگر زندگی‬ ‫مسالمت آمیزی را تجربه کنند‪.‬لذا دولت ها باید آموزش و پرورش عمومی و‬ ‫رسمی افراد متنوع از اقوام و فرهنگ ها و خرده فرهنگ ها را با آرمان ها و‬ ‫ارزش مشترکی تحت عنوان ملتی واحد سازمان دهند‪.‬‬ ‫‪ -3‬مبارزه با جهل و بی سوادی‪ :‬که این امر یک فریضه ی دینی هم به شمار می آید‬ ‫و آیات و روایات بسیاری در ارتباط با آن بیان شده است‪.‬‬ ‫‪ -4‬ارتباط تربیت رسمی با نظام حقوقی جامعه‪ :‬امروزه تربیت مدرسه ای به مثابه یک‬ ‫حق برای فرزندان آحاد جامعه محسوب می شود و در بسیاری از اسناد بین‬ ‫المللی و ملی کشور های جهان تربیت مدرسه ای بخشی از حقوق انسان ها تلقی‬ ‫می شوند‪ (.‬منظور حقوق فطری است‪ ).‬بر این اساس سازوکار مدرسه باید در‬ ‫راستای این حقوق و هدف و تکلیف باشد زیرا زندگی مدرسه ای کودکان بخش‬ ‫مهمی از زندگی آنان است که باید در بهترین شرایط زندگی و بهترین اوقات‬ ‫عمر باشد‪.‬هر کودکی حق دارد تا به امورات آموزشی‪ ،‬پرورشی و تربیتی او‬ ‫رسیدگی شود‪.‬و از تربیت شایسته برخوردار گردد و به سالمتی روحی‪ -‬روانی و‬  ‫شکوفایی قابلیت ها و استعدادهایش توجه شود و از عوامل آسیب رسان به دور‬ ‫باشد‪.‬‬ ‫‪ -5‬رسمیت‪ :‬به منظور حضور فعال افراد در جامعه و برخورداری از حیات اجتماعی‬ ‫ابتدا باید برخی صفات و توانمندی های الزم در ساحت وجودی افراد جامعه‬ ‫محقق شود به همین منظور و برای کسب این دسته از شایستگی ها باید زمینه ها‬ ‫و فرصت های تربیتی برای کسب این توانایی ها مشخص شود که اعتبار قانونی‬ ‫داشته باشد و منجر به صدور گواهی یا مدرک گردد مدرسه مصداقی جهت‬ ‫فراهم کردن چنین موقعیت های تربیتی است‪.‬‬ ‫ب) ویژگی های خاص‪ :‬این ویژگی ها افزون بر مواردی که در بخش های ویژگی‬ ‫های عام گفته شد و تا حدودی در الگوهای رایج تربیت مدرسه ای دیده می شود و‬ ‫با ویژگی های فلسفه تربیت در جمهوری اسالمی سازگار است و این ویژگی ها‬ ‫شامل‪ -1 :‬عدالت محوری ‪-2‬مشارکتی بودن ‪-3‬جامعیت است‪.‬‬ ‫‪-1‬عدالت محوری‪ :‬در فرهنگ اسالمی و آموزه های دینی عدالت از جمله ویژگی‬ ‫های اجتماعی محسوب می شود و بر اساس بیان قرآن هدف اساسی پیامبران به برپا‬ ‫داشتن جامعه ی عادالنه است در الگوی مطلوب تالش برای تحقق عدالت توزیعی‬ ‫است‪.‬تربیت مدرسه ای مبنای خود را مبنای خود را بر تحقق و توسعه ویژگی های‬ ‫مشترک انسان ها قرار می دهد برای این منظور فرصت های تربیتی باید کیفیت‬ ‫استاندارد و به نحو برابر برای آحاد جامعه فراهم شود‪.‬‬ ‫‪-2‬مشارکتی بودن‪ :‬نهاد های اجتماعی دارای غایت مشترک هستند و کارکرد‬ ‫همدیگر را در راستای غایت تکمیل می کنند‪ ،‬نهاد های اجتماعی باید بتوانند مکمل و‬ ‫موید یکدیگر باشند و با تربیت مدرسه ای مشارکت داشته باشند‪.‬‬ ‫ویژگی های اختصاصی تربیت مدرسه ای از روی جزوه تا آخر مبحث ( صفحه‪ 98‬تا ‪:)103‬‬ ‫ب)ویژگی اختصاصی تربیت مدرسه ای‪ :‬این ویژگی ها باید متمایز کننده الگوهای دیگر‬ ‫جوامع و نشان دهنده ارتباط آن ها با مبانی اندیشه اسالمی باشد و خصوصیات ویژه ی‬ ‫تربیت نظام جمهوری اسالمی نمایان سازد‪ ،‬ویژگی های اختصاصی شامل‪:‬‬ ‫دین مداری‪ -‬تکیه بر فرهنگ‪ -‬مقتضیات جامعه ایرانی است‪.‬‬ ‫‪-1‬دین مداری‪ :‬تربیت اختصاصی مدرسه اسالمی دین مداری است و در نقطه مقابل‬ ‫سکوالریسم قرار دارد‪.‬سکوالریسم به معنای محدود کردن حیطه نفوذ دین به زندگی‬ ‫فردی و شخصی بشر می باشد و به نوعی ایدئولوژی مسلط در بسیاری از کشورهای‬ ‫مدرن است‪.‬در واقع بسیاری از افراد زادگاه فکری آن را مدرسه جدید می دانند‪.‬الگوی‬ ‫مطلوب تربیت مدرسه ای در ایران موضعی سلبی نسبت به سکوالریسم دارد( آن را نفی‬ ‫می کند)‪.‬دین محوری ویژگی ممتاز تربیت مدرسه ای در نظام اسالمی ایران است‪.‬دین‬ ‫به عنوان بنیاد فکری معتبر و کنار عقل و تجربه بشر موقعیت مطلوب انسان در جهان و‬ ‫در ارتباط با جهان را برای انسان معلوم می دارد‪.‬ادامه از روی کتاب☹‬ ‫شایستگی های پایه‪ :‬به مثابه بخشی مهم از اهداف تربیت مدرسه ای است و خصوصیاتی‬ ‫اساسی و مورد نیاز برای درک و اصالح موقعیت خود و دیگران می باشد که عموم‬ ‫متربیان در همه مدارس کشور باید آنها را کسب کنند‪.‬‬ ‫منظور از شایستگی های پایه مجموعه ای خصوصیات الزم برای تکوین الیه های انسانی‪،‬‬ ‫دینی‪ ،‬ایرانی و هویت مشترک متربیان و همه ی مولفه های جامعه صالح است و آحاد‬ ‫جامعه جهت وصول به حدنصابی از امادگی جهت تحقق مراتب حیات طیبه باید آنهارا‬ ‫دارا باشند و در اولویت و فعالیت های خود قرار دهند‪.‬‬ ‫شایستگی های ویژه‪ :‬نظام تربیت مدرسه ای بر مبنای شایستگی های مشترک به مثابه‬ ‫اهداف اصلی و تحمیلی شایستگی های ویژه ای را در نظر دارد‪.‬که ناظر بر خصوصیات‬ ‫فردی‪ ،‬جنسیتی ‪ ،‬خانوادگی‪ ،‬قومی ‪ ،‬دینی و مذهبی‪ ،‬بومی و ملی متربیان است‪.‬تعیین‬  ‫اهداف ویژه تربیت مدرسه ای با توجه به معیار های مذکور در این مجموعه در سطوح‬ ‫ملی ‪ ،‬استانی ‪ ،‬منطقه ای‪ ،‬محلی و حتی مدرسه ای به شکل های گوناگون اجرا خواهد‬ ‫شد‪.‬‬ ‫تعریف اصل‪ :‬اصول تربیت مدرسه ای در واقع راهنمای عمل تربیت هستند‪ ،‬مربیان و‬ ‫دیگر کارگزاران تربیت مدرسه ای با الهام از این اصول در موقعیت های مختلف و‬ ‫متناسب با اقتضائات آن دست به عمل می زنند‪.‬پس اصول تربیت مدرسه ای راهنمای‬ ‫عمل معلمان است و در واقع قواعد و ضوابطی و معیاری برای راهنمایی‪.‬‬ ‫*اصول تربیت مدرسه ای دو گروه اند‪ :‬اصول درونی و اصول بیرونی‬ ‫اصول درونی‪ :‬آنهایی هستند که ناظر و انسجام درونی و کیفیت بخشی درونی هستند‬ ‫یعنی خودشان منظور‪ ،‬هدف و ویژگی های اصل تربیت را داشته باشند‪.‬‬ ‫فرق بین اصول تعلیم و تربیت مدرسه ای با دیگر اصول چیست؟ اصول تعلیم و تربیت‬ ‫مدرسه ای تفاوتی با دیگر اصول دارند و معنای متفاوت دارند و چگونگی فهم اینها‬ ‫موکول به درک معنای متفاوت از اصل است‪.‬پس معنای اصل در تعلیم و تربیت متفاوت‬ ‫از دیگر اصول است‪.‬در هندسه و یا در ریاضی اصل به معنای مفروضات پایه است و به‬ ‫اصل موضوعه و متعارفه اشاره می کند مانند اصول هندسه اقلیدسی و از دانش آن‬ ‫مبحث گرفته شده در دانش فلسفه اصل به معنای بنیاد و اساس هرچیزی است و در‬ ‫واقع مانند اصول ارسطویی یا جوهر اصل یا در فلسفه صدرایی که در مورد اصل و ماهیت‬ ‫فرد بحث می کند اما اصول تربیت در تعلیم که ماهیتش در ارتباط بین نظریه و عمل‬ ‫است و در واقع گزاره های هدف‪ ،‬اصول و روش ‪ ،‬محتوا گزاره های تجویزی و توصیه‬ ‫ای هستند و در عرصه عمل کار می کنند بنابراین روشن است که مفهوم اصل در تعلیم‬ ‫و تربیت با مفهوم اصل در دیگر دانش ها باهم متفاوت است‪.‬‬ ‫*اصول در تعلیم و تربیت مبنایی برای طراحی برنامه ها‪ ،‬هدایت عمل مربیان تربیتی در‬ ‫نظام مدرسه ای است‪.‬اصول تربیت مدرسه ای دو دسته اند‪:‬اصول بیرونی و درونی‪.‬‬ ‫اصول بیرونی مانند‪ :‬اصل عدالت تربیتی‪ ،‬اصل وحدت در کثرت‪،‬اصل حفظ و ارتقای‬ ‫آزادی‪ ،‬اصل سندیت و مقبولیت معلم‪ ،‬اصل مسئولیت پذیری‪.‬‬ ‫اصول درونی مانند‪ :‬اصل مشارکت با دیگر نهادها‪ ،‬اصل تعامل انتقادی با سایر ملل ها و‬ ‫نهادهای بین المللی‪.‬‬ ‫اولین اصل بیرونی عدالت تربیتی است‪.‬اصل عدالت دارای چه بخش هایی است؟‬ ‫انواع عدالت‪ :‬توزیعی‪،‬کمی‪،‬کیفی‪،‬رویه ای‪.‬‬ ‫عدالت توزیعی‪ :‬به معنای توزیع برابر آموزش و پرورش مدرسه ای با کیفیت مطلوب‬ ‫بین همه ی آحاد و افراد جامعه است‪.‬که این عدالت توزیعی دارای دو سطح کمی و‬ ‫کیفی است‪.‬‬ ‫عدالت کمی‪ :‬یعنی دسترسی برابر همه آحاد جامعه به آموزش و پرورش یعنی همه‬ ‫افراد وتجد الزم العلیم بتوانند در مدرسه حضور یابند‪.‬همه مناطق عشایری‪،‬‬ ‫روستایی‪،‬شهری و‪...‬مدرسه داشته باشند‪.‬‬ ‫عدالت کیفی‪ :‬شناسایی عواملی که موجب نابرابری در دسترسی به تعلیم و تربیت می‬ ‫شوند و حذف و از بین بردن آنها مانند ایجاد مراکز پیش دبستان که از موارد کیفیت‬ ‫بخشی است و باعث می شود افراد دو زبانه برای ورود به مدرسه آماده شوند و فرصت‬ ‫آموزشی برابر ایجاد می کند‪.‬و این مسئله باعث می شود که چند زبانگی که عاملی است‬ ‫و مانع در کسب شایستگی های مشترک برای زندگی طیبه را از بین می برد‪.‬‬ ‫عدالت توزیعی‪ :‬یعنی اینکه عوامل اجتماعی به صورت یکسان در تمام نقاط کشور‬ ‫گسترش پیدا کرده باشند‪.‬عدالت توزیعی ایجاب می کند که عوامل اجتماعی که مانع از‬  ‫پیشرفت یادگیری و کسب شایستگی های ضروری است در جامعه مورد دقت قرار‬ ‫گیرند‪.‬مثال دیگر برای عدالت توزیعی توجه به شایستگی ها و استعداد های گوناگون‬ ‫در کودکان است بنابراین سازوکار جاری و ساری در نظام تربیت مدرسه ای در سطوح‬ ‫مختلف کالس درس و روابط بین معلم و دانش اموز ایجاب می کند تا سایر تشکیالت‬ ‫سازمانی روابطی عادالنه داشته باشند‪.‬‬ ‫عدالت مراوده ای ( رویه ای)‪ :‬جهت تحقق عدالت در فرایند تربیت مدرسه ای باید رشد‬ ‫همه جانبه و همه ی جنبه های وجودی آدمی به طور متوازن و هماهنگ صورت گیرد تا‬ ‫رشد نامتوازن نشود و افراط و تفریط صورت نگیرد‪.‬رعایت مالحظات جنسی‪ ،‬سنی‪،‬‬ ‫بومی و محلی‪ ،‬مذهبی و خانوادگی‪ ،‬همه و همه باید باشند تا شرایط مناسب برای فرایند‬ ‫تربیت حاصل شود و نظام تربیتی با آن ها متناسب و همسو باشد‪.‬‬ ‫اصل وحدت در کثرت‪ :‬یعنی اینکه در عین اینکه به مسائل مختلف فرهنگی‪ ،‬قومی و‬ ‫قبیله ای‪ ،‬زبان و نژاد توجه داشته باشیم به مسائلی که مربوط به وحدت ملی هست هم‬ ‫توجه کنیم‪.‬وحدت در کثرت به معنای انسجام و تنوع اجتماعی است مهم ترین مولفه ی‬ ‫قوام بخش هر جامعه ای انسجام است بدون وجود این فرایند گروه هایی که در یک‬ ‫تجمع انسانی گرد هم می آیند تداوم و استمرار نخواهند داشت لذا پیشفرض و پیشنیاز‬ ‫تحقق حیات طیبه و جامعه صالح ایجاد انسجام است‪.‬انسجام اجتماعی اصل حاکم بر‬ ‫کلیه ی فرایند های تربیت مدرسه است و یکی از عوامل شکل گیری هویت ملی است‪.‬‬ ‫الیه های هویت ملی شامل دین‪ ،‬زبان‪ ،‬حکومت‪ ،‬دولت‪ ،‬نژاد‪ ،‬قومیت‪ ،‬سنت‪ ،‬آیین و‬ ‫میراث فرهنگی می شود و حدودی است که به هویت جمعی که از البه الی این ویژگیها‬ ‫می گذرد توجه نماییم‪.‬که این اصل در قرآن آمده است‪ :‬ما شما را از یک مرد و یک زن‬ ‫آفریدیم ‪ (....‬آیه ‪ 13‬سوره حجرات)‬  ‫اصل تعامل‪ :‬یکی از مهم ترین اصول تعلیم و تربیت اصل تعامل است‪.‬تعامل ارتباط‬ ‫متقابل بین معلم و دانش آموز است که جهت فرایند تکوین هویت الزم و ضروری است‬ ‫و رشد دهنده است؛ گاهی نقش معلم یا دانش آموز در برخی از فرایندها پررنگ تر‬ ‫میشود مانند دوره ی کودکی‪ ،‬دوره ی کودکی که به آن مرحله خودسازی می گوییم‪.‬در‬ ‫دوره کودکی به آن مراقبت جسمانی می گویند که در این دوره نقش معلم پررنگ تر‬ ‫است‪.‬و در دوره ی نوجوانی که به آن مرحله خودسازی گفته می شود نقش متربی‬ ‫پررنگ تر است در واقع متربی یا دانش آموز به مرحله خودمراقبتی و خودشناسی‬ ‫رسیده و باید به آن کمک کنیم در نقش هدایتگر و تسهیلگر تا بتواند خودش به اهداف‬ ‫تربیتی برسد‪.‬فراهم کردن زمینه ی مناسب برای تکوین و تعالی هویت متربیان در‬ ‫فرایند تربیت مدرسه ای نیازمند تعامل و همکاری متقابل بین مربی و متربی است‪.‬‬ ‫چند نوع تعامل داریم؟ دو نوع‪ :‬ایجابی و سلبی‪.‬‬ ‫ایجابی‪ :‬فراهم کردن شرایط رشد‪.‬‬ ‫سلبی‪ :‬نهی کردن و دور نمودن عوامل مخرب و مضر‪.‬‬ ‫اصل آزادی‪ :‬انسان ها موجوداتی مختار آفریده شده اند از این رو انسان ذاتا میل به‬ ‫آزادی دارد یعنی این میل در طبیعت و فطرت آنان به صورت فطری و خدادادی قرار‬ ‫داده شده است؛ آزادی در واقع شرط تعالی آحاد جامعه و به تبع آن دین ورزی جامعه‬ ‫است‪.‬در همین حال چگونگی بهره گیری از نعمت آزادی امری فطری و ذاتی بوده و به‬ ‫سادگی در رهایی از هر قید و بند و ترجمه و تبدیل شده است‪.‬بنابراین انسان باید‬ ‫چگونگی بهره گیری از آن را تجربه کند و در موقعیت های زندگی یاد بگیرد که آزاد‬ ‫باشد بنابراین جامعه و نهاد های مرتبط به ویژه تربیت باید زمینه هایی را فراهم آورند‪.‬‬ ‫و یادگیری و شیوه های بهره مندی از این نعمت خدادادی را به صورت اختیاری و‬ ‫آگاهانه آموزش دهند‪.‬‬  ‫بر اساس اصل آزادی تحوالت وجودی آدمی چگونه است؟‬ ‫برخی تحوالت در اثر تغییرات زیستی صورت می گیرند یعنی به صورت آشکار هستند‬ ‫و برخی به صورت ضمنی و پنهان صورت می گیرند مانند تحوالت رشد شناختی که در‬ ‫بستر زندگی اجتماعی برخی در اثر سازوکار های شرطی سازی و تلقین صورت میگیرند‬ ‫این گونه تحوالت اگر چه ماهیتی واقعی دارند ولی تربیتی نیستند زیرا دارای عنصر‬ ‫اراده و اختیار نمی باشند بنابراین تحوالت هویتی آدمی مشروط به وجود اگاهی و اختیار‬ ‫است‪.‬پس تحوالت هویت آدمی مشروط به وجود آگاهی و اختیار است و این تحوالت‬ ‫وجودی انسان علی االصول به سوی تحقق خردمندی‪ ،‬اختیار و آزادی عمل متربیان به‬ ‫تمرین‪ ،‬تجربه‪ ،‬انتخاب و گزینش دست بزنند پس تربیت مدرسه ای سازوکار اثرگذار‬ ‫زندگی عصر حاضر است و باید با حفظ و ارتقای آزادی و اصل راهنما در عمل مربی در‬ ‫نظر گرفته شود‪.‬اصل تحقق آزادی در موقعیت های تربیت مدرسه ای امری تشکیکی‬ ‫است یعنی از جنبش و فعالیت های جسمانی تا فعالیت های پژوهشی‪ ،‬فکری و‬ ‫خردورزانه در بر می گیرد‪.‬‬ ‫اصل سندیت در عین مقبولیت‪ :‬یعنی اینکه معلم در عین اینکه باید اقتدار داشته باشد‬ ‫باید مقبولیت هم داشته باشد اما این اصل نباید با اصل آزادی منافات داشته باشد زیرا‬ ‫شناخت حدود و رعایت آزادی باید متناسب با شرایط رشدی متربیان و فراهم کردن‬ ‫فرصت هایی برای عمل آزادانه باشد و مربی باید با درک درست از شرایط رشدی‬ ‫متربی شرایط انجام عمل اختیاری و آگاهانه را فراهم کند این مرجعیت باید اساسا از‬ ‫تعالی و اشداد وجودی مربیان برخاسته باشد‪.‬‬ ‫ویژگی های اصل سندیت در عین مقبولیت‪ :‬انعطلف پذیری و رشد یابندگی‬ ‫اصل سندیت تابع اصل مقبولیت و محبوبیت است و متوط به برقراری رابطه احسان و‬ ‫عدالت با مربیان است برقراری رابطه احسان مانع از این خواهرد شد که اقتدار و‬  ‫سندیت مربی به سخت گیری و خشونت بینجامد و سندیت معلم و مربی با توجه به‬ ‫برقراری رابطه عدالت و احسان که حاکم بر روابط درون مدرسه است تعدیل می شود‪.‬‬ ‫محیط اخالقی و مهرورزان در تربیت مدرسه ای ناشی از محبوبیت مربیان است در قرآن‬ ‫به این رابطه حسنه در ارتباط با پیامبر اشاره شده است که عامل جذب مردم کنار پیامبر‬ ‫است‪.‬‬ ‫اصل مسئولیت پذیری‪ :‬مسئولیت پذیری به معنای داشتن تعهد نسبت به نقش ها و‬ ‫وظایفی است که بر عهده فرد یا نهاد با سازمانی است‪.‬بر اساس این اصل هر نهادی می‬ ‫بایست در نقد و ارزیابی مستمر خود باشد تربیت مدرسه ای حیز باید برای تحقق و‬ ‫یافتن نقش های خود متکی بر اصولی باشد و برنامه های خود را از این طریق طراحی‬ ‫نماید‪.‬‬