محتوای PDF - مهارات زندگی

‫فهرست‬ ‫مقدمه ‪4.........................................................................................................‬‬ ‫‪7.....................................................................................................‬‬ ‫بخش اول ‪ -‬مبحث مهارت های زندگی ‪8..............

‫فهرست‬ ‫مقدمه ‪4.........................................................................................................‬‬ ‫‪7.....................................................................................................‬‬ ‫بخش اول ‪ -‬مبحث مهارت های زندگی ‪8...............................................‬‬ ‫بخش دوم – مثبت اندیشی ‪26....................................................................‬‬ ‫بخش سوم – مهارت خودآگاهی‪47.............................................................‬‬ ‫بخش چهارم – مهارت اعتماد به نفس ‪68................................................‬‬ ‫بخش پنجم – مسئولیت پذیری‪93.............................................................‬‬ ‫بخش ششم – مهارت تصمیم گیری‪107.....................................................‬‬ ‫بخش هفتم – مهارت های کنترل خشم و عصبانیت ‪128........................‬‬  ‫مقــدمـه‬ ‫امروزه علیرغم تغییرات عمیق در شیوه زندگی افراد وپیشرفت‬ ‫تکنولوژی ‪,‬شاهد هستیم که فرزندانمان در رویاروئی با مسائل و‬ ‫مشکالت زندگی فاقد توانائی ومهارت های الزم هستند وهمین مساله‬ ‫آن ها را در مواجهه با مشکالت روزمره آسیب پذیر می کند ‪.‬‬ ‫خوشبختانه در محیط آموزشی مشاهده می شود که دانش آموزان به‬ ‫بهترین وجه از مهارت خواندن ونوشتن وحساب کردن برخوردارند ولی‬ ‫در تعامالت اجتماعی بهره کمتری دارندو آمار ابتال به افسردگی‬ ‫واضطراب ومراجعه به روانپزشکان در بین این عزیزان رو به افزایش‬ ‫است‪.‬‬ ‫از آنجا که کتب درسی یکی از مهم ترین منابع ومراجع یادگیری‬ ‫محسوب می شوند واز طرفی نیازها ی فزاینده عصر جدید در زمینه‬ ‫های مختلف گریبانگیر خانواده ها و اولیاء مدارس است‪ ,‬برآن شدیم تا‬ ‫با تدوین محتوای آموزشی ویژه درس پرورشی پایه اول ‪ ،‬دوم وسوم‬ ‫دوره دوم متوسطه تا اندازه ای مربیان عزیز ودانش آموزان را در این‬ ‫مهم یاری کنیم تا با باال رفتن سطح دانش ‪ ،‬ایمان و سالمت روان دانش‬ ‫آموزان این مرز و بوم گامی در جهت بهبود شیوه تفکرو زندگی‬ ‫فرزندانمان برداشته باشیم‪.‬بر مربیان عزیز است که با بهره برداری از‬ ‫منابع در اختیار و باتالش و جدیت کالس های پرورشی را به کارگاهی‬ ‫اثر بخش به منظور توانمند سـازی دانش آمـوزان در کلیه عرصه های‬ ‫زندگی مبدل نمایند‪.‬‬ ‫در پایان از تالش کلیه همکاران گرامی که در تدوین وتهیه این مطالب‬ ‫یاریگر ما بودند تشکر نموده ودوام توفیقات همه مربیان عزیز را در راه‬ ‫ارتقاء کیفیت تعلیم وتربیت نوجوانان میهن اسالمی از خداوند متعال‬ ‫مسالت داریم‪.‬‬ ‫بخش اول‬ ‫مبحث مهارت های زندگی‬  ‫مهارت چیست؟‬ ‫واژه ( مهارت ) را برای پدیده ای به کار می برند که یا (فن) باشد یا‬ ‫(هنر)‬ ‫مهارت داشتن در زندگی یعنی چه ؟ مهارتهای زندگی تواناییهایی‬ ‫هستند که با تمرین پیگیر پرورش مییابند و شخص را برای روبهرو‬ ‫شدن با مسایل روزانه زندگی‪ ،‬افزایش تواناییهای روانی‪ ،‬اجتماعی و‬ ‫میکنند‪1.‬‬ ‫بهداشتی آماده‬ ‫همه ما در زندگی با موقعیت هایی روبرو می شویم که اگر به درستی‬ ‫عمل نکنیم سالمت روانی خودمان و دیگران به خطر می افتد‪.‬این‬ ‫موقعیت ها مختلف هستند ‪.‬مثالً چگونه با دوستان و اطرافیان خود‬ ‫ارتباط برقرار کنیم؟ چگونه مسئولیت های جدید را بپذیریم ؟ چگونه‬ ‫تصمیم بگیریم؟ چگونه مشکالتمان را حل کنیم ؟ چگونه با ترس ‪،‬‬ ‫اضطراب ‪ ،‬ناکامی ‪ ،‬افسردگی و فشارهای روانی مقابله کنیم؟‬ ‫بحث در مورد مهارت های زندگی عالوه بر آمـوزش و پـرورش در‬ ‫حــوزه های دیگری مثل آموزش های قبل از ازدواج یا مهارت های‬ ‫تربیت فرزندان‪ ،‬بایدآموزش و ترویج داده شود ‪.‬‬ ‫‪ 1‬امیری ‪ ،‬محمد مهدی‪ ،‬مهارت های زندگی‪،‬ص‪3‬‬  ‫مهارت های زندگی‪:‬‬ ‫‪ ‬اگر بخواهیم راننده ی خوبی شویم باید مهارت رانندگی را فرا بگیریم‪.‬‬ ‫برای نقاش ماهر و نجار خبره شدن بدون تمرین و فراگیری فنون‬ ‫‪‬‬ ‫الزم به درجه استادکاری نمی رسیم‪.‬‬ ‫پس چطـور ممكن اسـت خوب و صحیــح زنــدگی کردن را‬ ‫ذاتاً بلــد باشـــیم؟‬ ‫مهارت های زندگی توانایی هایی هستند که به ما کمك می کنند با‬ ‫موقعیت های زندگی بخصوص موقعیت های پر خطر به طور صحیح‬ ‫برخورد کنیم ‪.‬وقتی این مهارت ها را کسب کردیم می توانیم در ایجاد‬ ‫ارتباط با دیگران سازگارانه عمل کنیم و بدون توسل به اعمالی که به‬ ‫خودمان یا دیگران صدمه می زند مشکالت را حل کنیم‪.‬مطمئن ًا همه‬ ‫ما برای بهتر زیستن احتیاج به کسب مهارت هایی داریــم پس بایستی‬ ‫مهارت های مقابله با چالش ها را بیاموزیم و آنها را در زندگی به کار‬ ‫گیریم تا بتوانیم نشاط ‪ ،‬شادابی ‪ ،‬سالمت روانی را در زندگی‬ ‫خویش متبلور سازیم‪.‬‬ ‫ما در طول زندگیمان تحت فشار های روانی قرار می گیریم ‪.‬برخی‬ ‫اوقات این فشار ها اندک اند‪ ،‬مانند هنگامی که خوابیده ایم و گاهی‬ ‫زیاد‪ ،‬مانند هنگامی که مورد تهاجــم دزدان قرار گرفته ایم‪.‬البته‪ ،‬در‬ ‫طول زندگیمان فشار های روانی را دائما تجربه می کنیم و قابل اجتناب‬ ‫نیستند‪.‬در کنار این حقیقت که فشار های روانی غیر قابل اجتناب اند‪،‬‬ ‫از جوانب متعددی برخوردارند که باید نسبت به آن ها آگاهی یافت‪.‬‬ ‫نخست آنکه سطوح فشار روانی بسیار باال و بسیار پایین خطرناک است‪.‬‬ ‫اگر برای مدت طوالنی فشار روانی زیادی را متحمل شویم‪ ،‬مشکالت‬ ‫فیزیولوژیکی همچون سردرد‪ ،‬زخم معده‪ ،‬دردهای عضالنی گسترش‬ ‫می یابند‪.‬اما بی حوصلگی نیز مانند گرفتاری های بزرگ‪ ،‬بیماری زا‬ ‫است‪.‬امروزه فشار روانی یکی از بزرگ ترین عوامل از دست دادن‬ ‫تندرستی است‪.‬برای مقابله با این فشارها‪ ،‬دانستن و بکار بردن مهارت‬ ‫هائی را نیاز داریم‪.‬کنار آمدن با فشار های زندگی و کسب مهارت های‬ ‫فردی و اجتماعی‪ ،‬همواره بخشی از واقعیات زندگی انسان بوده و در‬ ‫ادوار متفاوت زندگی او‪ ،‬به اشکال گوناگون تجلی یافته است‪.‬‬ ‫این مهارت ها چه هستند؟‬ ‫‪ ‬مهارت های زندگی مجموعه ای از توانایی های روانی – اجتماعی‬ ‫هستند که زمینه سازگاری و رفتار مثبت و مفید را برای افراد‬ ‫فراهم می آورد‪.‬‬ ‫‪ ‬بر اساس اعالم سازمان بهداشت جهانی ‪ ،‬مهارت های زندگی‬ ‫شامل ده توانایی است‪.‬‬ ‫‪ ‬مطالعات نشان داده اند که ارتـقای مهارت های مقابله ای و‬ ‫توانایی های روانی اجتماعی در بهبود زندگی بسیار موثر است‪.‬‬ ‫‪ ‬در سال های گذشته متخصصان بهداشت روانی برنامه های مختلفی‬ ‫برای پیشگیری از آسیب های روانی اجتماعی طراحی و اجرا کرده اند‪.‬‬ ‫مهارت های زندگی شامل ده توانایی کلی به شرح زیر است ‪.‬برای‬ ‫زندگی بهتر الزم است این مهارت ها را تمرین کنیم تا کمتر دچار‬ ‫آسیب های روانی و اجتماعی شویم‪:‬‬ ‫‪- ۱‬توانایی حل مسئله‬ ‫بعضی از افراد حتی قادر به برطرف کردن مسائل روزمره زندگی خود‬ ‫نیستند و در مقابل کوچکترین مسئله و مشکل دچار پریشانی ‪،‬‬ ‫دستپاچگی ‪ ،‬آشفتگی وناراحتی می شوند و حتی ممکن است خود‬ ‫کشی کنند ‪.‬این افراد در مقابل کوچکترین نامالیمات زندگی آسیب‬ ‫پذیرند و امکان اینکه دچار بیماری های روانی و حتی جسمانی شوند‬ ‫نیز بسیار زیاد است ‪.‬‬ ‫افراد دیگری نیز وجود دارند که سخت ترین ‪ ،‬ناراحت کننده ترین‬ ‫مشـکالت را پشت سر می گذرانند و نه تنــها دچار آسیب و مشکل‬ ‫نمی شوند بلکه به نظر می رسد پس از تحمل آن مشکل به سطح‬ ‫باالتری از توانمندی و قوت رسیده اند ‪.‬‬ ‫یکی از دالیل موفقیت این افراد آن است که به هنگام رویارویی با‬ ‫مشکالت از روش های عقالنی منظم و صحیحی استفاده می کنند در‬ ‫حالی که افرادی که به هنگام روبرو شدن با مشکالت دچار پریشــانی‬ ‫می شوند فاقد این توانمندی می باشند ‪.‬‬ ‫ما در زندگی به طور مداوم در حال حل مسئله هستیم ‪.‬برخی از این‬ ‫مسائل ساده هستند ولی برخی دیگر به فعالیت های فکری پیچیده ای‬ ‫نیاز دارند‪.‬توانایی حل مسئله به ما کمك می کند مسائل زندگیمان را‬ ‫به نحو مطلوب حل کنیم ‪.‬اگر مسائل مهم زندگی ما حل نشده باقی‬ ‫بماند با فشار روانی روبرو می شویم و سالمت روانی و جسمانی ما تهدید‬ ‫می شود‪.‬‬ ‫‪ -۲‬توانایی تصمیم گیری‬ ‫به طور کلی تصمیم گیری یك فرآیند ذهنی است که تمام افراد بشر‬ ‫در سراسر زندگی خود با آن سرو کار دارند‪.‬‬ ‫فرآیند تصمیم گیری در پرتو فرهنگ‪ ،‬ادراکات‪ ،‬اعتقاد و ارزش ها نگرش‬ ‫ها‪ ،‬شخصیت‪ ،‬دانش و بینش فرد صورت می گیرد و این عوامل بر‬ ‫‪2‬‬ ‫یکدیگر تأثیر متقابل دارند‪.‬‬ ‫اگر چه همه ما تصمیم می گیریم ولی همیشه تصمیـم های‬ ‫هوشـمندانه نمی گیریم مهارت تصمیم گیری به ما کمك می کند که‬ ‫‪2‬‬ ‫احترامی‪ ،‬مهرداد‪ ،‬مهارت های اساسی زندگی‪.‬با همکاری جمعی از‬ ‫مولفان‪.‬موسسه همراهان توسعه کیانا‬ ‫به طور صحیح در مورد اعمالمان تصمیم بگیریم و جوانب مختلف‬ ‫انتخاب ها و پیامدهای مثبت و منفی هر یك از آنها را در نظر بگیریم ‪.‬‬ ‫تصمیم گیری مناسب و واقع بینانه موجب باال رفتن سطح سالمت‬ ‫روانی ما می شود‪.‬‬ ‫‪- ۳‬توانایی تفكر خالق‬ ‫این نوع تفکر به ما کمك می کند مسائل را از زوایای مختلف دریابیم‬ ‫و راه حل های مختلف مسئله و پیامدهای آن را ارزیابی کنیم و باالخره‬ ‫راه حل های تازه ای برای مشــکالتمان پیدا کنیم ‪.‬با اســتفاده از این‬ ‫مهارت ؛ تصمیم گیری های ما مناسب تر انجام می شوند و مسائل به‬ ‫طور عملی تر حل می شوند‪.‬‬ ‫‪- ۴‬توانایی تفكر انتقادی‬ ‫با استفاده از این مهارت به بررسی و تجزیه و تحلیل افکار خود و‬ ‫دیـگران می پردازیم و به فهم و درک روشن تر دست می یابیـم این‬ ‫توانایی کمك می کند تا اطالعات و تجاربی را که به ما می رسد تجزیه‬ ‫و تحلیل کرده و در مقابل ارزش ها و فشــارهایی که به ما تحمیــل‬ ‫می شود مقاومت کنیم و بدانیم که رفتار دیگران همیشه درست نیست‪.‬‬  ‫‪- ۵‬توانایی ارتباطی‬ ‫ما بخش اعظم هر روز را به ارتباط برقرار کردن با دیگران می گذرانیم‬ ‫تا هر چه بیشتر بتوانیم نیازهای خود را بیان نماییم و نیازهای دیگران‬ ‫را درک کنیم ‪.‬توانایی ارتباطی به ما کمك می کند تا با دیگران ارتباط‬ ‫کالمی و غیر کالمی مؤثرتری داشته باشیم و با غلبه بر خجالت ‪ ،‬نظرات‬ ‫خود را برای دیگران ابراز کنیــم ‪.‬اگر این مهارت را کسب کرده باشــیم‬ ‫در موقع لزوم می توانیم با تقاضاهای نامناسب دیگران مخالفت کنیم‪.‬‬ ‫‪ - ۶‬توانایی روابط بین فردی ‪:‬‬ ‫توانایی روابط بین فردی به ما کمك می کند با دیگران همکاری و‬ ‫مشارکت بهتری داشته باشیم ‪.‬به آنها اعتماد کنیم‪.‬مرزهای روابط با‬ ‫دیگران را تشخیص دهیم ‪.‬دوستی های مطلوب را حفظ کنیم و در‬ ‫شروع و خاتمه ارتباطات به طور مؤثرتری رفتار کنیم‪.‬‬ ‫‪ - ۷‬توانایی خودآگاهی ‪:‬‬ ‫یعنی توانایی شناخت خــود و آگاهی از نقاط ضعف و قوت خواســته‬ ‫ها‪ ،‬ترس ها ‪ ،‬رغبت ها و تمایالت خود؛ این توانایی به ما کمك می کند‬ ‫تصویر واقع بینانه ای از خود داشته باشیم و حقوق و مسئولیت هایمان‬ ‫را بهتر بشناسیم‪.‬‬  ‫‪ - ۸‬توانایی همدلی ‪:‬‬ ‫توانایی همدلی یعنی این که فرد بتواند زندگی دیگران را حتی زمانی‬ ‫که در آن شرایط قرار ندارد ‪ ،‬درک کند ‪.‬همدلی به ما کمك می کند‬ ‫تا انسان های دیگر را وقتی با ما متفاوت هستند بپذیریم و به آنها‬ ‫احترام بگذاریم ‪.‬کسانی که همدلی بیشتری دارند‪ ،‬به دیگران عالقـه‬ ‫مندند؛ افراد مختلف را تحمل می کنند؛ پرخاشگری کمتری دارند و‬ ‫دوست داشتنی ترند‪.‬این مهارت روابط اجتماعی را بهبود می بخشد‪.‬‬ ‫‪ - ۹‬توانایی مقابله با هیجان ‪:‬‬ ‫این مهارت شامل توانایی شناسایی هیجانات خود و دیگران ‪ ،‬و نیز‬ ‫شناخت تأثیر هیجانات بر رفتار است ‪.‬این مهارت به ما کمك می کند‬ ‫که در مواقع ناکامی ‪ ،‬خشم ‪ ،‬افسردگی و اضطراب ‪ ،‬واکنش های‬ ‫مناسبی نشان دهیم‪.‬‬ ‫‪ - ۱۰‬توانایی مقابله با فشارهای روانی ( استرس) ‪:‬‬ ‫استرس احساس ناخوشایند و نوعی دل واپسی مبهم که با چند احساس‬ ‫جسمی‪ ،‬مانند احساس خالی شدن سردل‪ ،‬تنگی قفسه سینه‪ ،‬تپش‬ ‫توانایی مقابله با استرس شامل‬ ‫است‪3.‬‬ ‫قلب‪ ،‬تعریق‪ ،‬سردرد و‪...‬همراه‬ ‫شناخت استرس های مختلف زندگی و تأثیر آن بر رفتار است و ما را‬ ‫قادر می سازد که منابع فشــار روانی را در زنــدگی خود بشناسیم و‬ ‫‪ 3‬کاپالن سادووک‪ ،‬خالصه روان پزشکی‪ ،‬ج ‪2‬‬ ‫راه های کاهش آنرا دنبال کنیم‪.‬در مجموع‪ ،‬می توان گفت ناآرامی‬ ‫ریشه هایی دارد که باید خشکانیده شود؛ آنگاه زمینه مناسب برای‬ ‫رسیدن به آرامش از راه های عقالنی و شرعی فراهم می آید و انسان با‬ ‫توکل و اعتـماد به منبـــع اصلی آرامش (خداوند) به مقصــود دست‬ ‫می یابد؛‬ ‫القلوب»‪4‬‬ ‫ن‬ ‫«الذین آمنوا و تطمئنّ قلوبهم بذکراهلل‪ ،‬اال بذکرِاهلل تطمئ ّ‬ ‫امام صادق (ع) می فرماید‪ :‬تعجب می کنم از کسی که غمگین و‬ ‫نگران است و به فرمایش االهی پناه نمی برد؛ «ال اله اال اهلل انت‪.»...‬‬ ‫چون خداوند به دنبال آن می فرماید‪:‬‬ ‫«فنجّیناه من الغ ّم و کذلك ننجی المؤمنین» ‪.5‬‬ ‫خداوند به واسطه ذکر خودش حضرت یونس را از گرفتاری ها نجات‬ ‫داد و هر مؤمنی را که به این ریسمان االهی چنگ زند‪،‬نجات خواهد‬ ‫داد‪.‬‬ ‫ضرورت آموزش مهارت های زندگی در مدارس‬ ‫مهارت های زندگی‪ ،‬مهارت های شخصی و اجتماعی است که کودکان‬ ‫و نوجوانان باید آنان را یاد بگیرند تا بتوانند در مورد خود و انسان های‬ ‫دیگر و کل اجتماع به طور موثر و شایسته و مطمئن عمل نمایند‪.‬انتقاد‬ ‫‪ 4‬رعد‪8 ،‬‬ ‫‪ 5‬سوه انبیاء آیه ‪87‬‬ ‫مهم این است که به برخی مهارت های حرفه ای و ابزاری و تنها بر بعد‬ ‫شناختی (سواد) تمرکز شده است و به دیگر ابعاد فکری و روانی و‬ ‫اجتماعی توجهی نشده‪.‬از دیگر سو محققان نشان داده اند که مهارت‬ ‫های زندگی می تواند به طور نظامدار و از طریق موقعیت های یادگیری‬ ‫غیررسمی یاد گرفته و تقویت شود‪.‬مدرسه عالوه بر کارکردهای رسمی‬ ‫آموزش خواندن و نوشتن‪ ،‬باید در زمینه های آموزش مهارت های‬ ‫زندگی به دانش آموزان نیز ایفای نقش کند طی سه دهه گذشته‪،‬‬ ‫رویکردها به تعلیم و تربیت در جهت کاربرد بالقوه و عملی دانش در‬ ‫زمینه های واقعی زندگی بوده است‪.‬ضرورت یاری افراد‪ ،‬جهت رشد‬ ‫بهتر مهارت های زندگی و معیشت خود‪ ،‬رفته رفته از اهداف مهم‬ ‫آموزش و پرورش تلقی می شود‪.‬نکته قابل بحث این است که دانش‬ ‫اکتسابی از تجارب عملی‪ ،‬پایاتر از معلومات به دست آمده از اجرای‬ ‫برنامه های آموزشی است‪.‬امروزه همگام با توسعه زندگی مدنی و‬ ‫صنعتی شدن روز افزون کشورهای در حال توسعه‪ ،‬تعلیم و تربیت ‪ ،‬از‬ ‫وظایف اساسی نهادهای تعلیم و تربیت رسمی به حساب می آید‪.‬اما‬ ‫تاکید بیش از حد بر ارائه اطالعات و دانش نظری‪ ،‬دانش آموزان را از‬ ‫یادگیری مهارت های ضروری که در زندگی روزمره به آن نیاز دارند‬ ‫محروم می سازند‪. 6‬‬ ‫‪ 6‬سایت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان‪،‬ضرورت آموزش مهارت های زندگی در‬ ‫مدارس‬  ‫اهداف آموزش مهارت های زندگی ‪:‬‬ ‫مجموعه مهارت های زندگی نه تنها به توانمند ساختن افراد در زندگی‬ ‫حال نمی اندیشد بلکه به توانمندی آنان جهت زندگی آینـده نیز تاکید‬ ‫می ورزد‪.‬در ضمن متمرکز بر شکوفایی توانایی های بالقوه افراد است‬ ‫به طور کلی هدف از مجموعه مهارت های زندگی‪،‬کمك به فرد جهت‬ ‫حرکت از توانایی ها و ضعف های مهارتی به سوی مهارت های توانمند‬ ‫و قوی و سازنده می باشد‪.‬‬ ‫چنین مهارت های زندگی تصمیمات متعهدانه فرد را در بر می گیرد ‪.‬‬ ‫مسئولیت پذیری یا تعهد فردی یك مفهوم مثبتی است که طبق آن‬ ‫افراد نسبت به سالمتشان و اتخاذ تصمیمشان در مسائل زندگی خویش‬ ‫متعهد هستند‪.‬در واقع هدف نهایی مهارت های زندگی این است که‬ ‫افراد مسئولیت برتری و شایستگی فردی خویش را بپذیرند‪.‬این‬ ‫شایستگی فردی شامل احساس کفایت و شایستگی سطح باال‪ ،‬سالمت‬ ‫روانی‪ ،‬خود شکوفایی و پذیرش مسئولیت فردی می باشد‪.‬در نتیجه‬ ‫می توان گفت مجموعه مهارت های زندگی هم اهداف پیشگیرانه دارد‬ ‫و هم کنترل و مدیریت مشکالت و همانند سبك رویکرد آموزشی هم‬ ‫‪7.‬‬ ‫برای مداخالت گروهی و هم فردی مناسب است‬ ‫به گزارش سازمان بهداشت جهانی‪ ،‬هدف از آموزش مهارت های زندگی‪،‬‬ ‫افزایش توانایی های روانی اجتماعی و در نهایت پیشگیری از ایجاد‬ ‫‪ 7‬شیخ صدوق ‪،‬امالی ‪ ،‬مجلس دوم‬ ‫رفتارهای آسیب زننده با بهداشت سالمت وارتقای سطح روانی افراد‬ ‫است ‪.‬‬ ‫آثار مثبت آموزش مهارت های زندگی ‪:‬‬ ‫یکی از اهداف اصلی برنامه مهارتهای زندگی‪ ،‬ارتقای بهداشت روانی‬ ‫کودکان و نوجوانان است‪.‬مطالعات بسیاری در مورد تاثیر برنامه آموزش‬ ‫مهارت های زندگی در ابعاد مختلف سالمت روان انجام گرفته و نتایج‬ ‫نشان داده است که آموزش این مهارت ها سبب افزایش عزت نفس‪،‬‬ ‫بهبود رفتارهای اجتماعی و سازگاری اجتماعی‪ ،‬افزایش رضایت سیستم‬ ‫خانوادگی و سازگاری با خانواده‪ ،‬افزایش مهارت حل مسائل شــخصی‬ ‫و بین فردی و افزایش مهارت های مقابله ای شده است ‪.‬‬ ‫برنامه های پیشگیری مبتنی بر مهارت های زندگی‪ ،‬براساس مطالعات‬ ‫انجام شده بسیار مؤثرتر از گرایش های سنتی است ‪.‬‬ ‫یافته ها ‪ ،‬به اثرات مثبت این آموزش ها بر مهارت دانش آموزان در حل‬ ‫مشکالت بین فردی و مقابله با اضطراب داللت دارند ‪.‬‬ ‫به دنبال چنین آموزش هایی‪ ،‬شرکت کنندگان قادر می شوند تا تعارض‬ ‫های خود را با همساالن به نحو سازنده ای حل نمایند و محبوبیت بین‬ ‫فردی بیشتری یابند ‪.‬یافته ها تاثیر آموزش مهارت های زندگی را در‬ ‫پیشگیری از خودکشی نشان داده اند‪.‬به نقل از دفتر بهداشت و تغذیه‬ ‫وزارت آموزش و پرورش‪ ،‬آموزش مهارت های زندگی در پیشگیری از‬ ‫خشونت و بزهکاری نیز کارایی داشته است ‪.‬‬ ‫مهارت هایی که باید آموزش داده شود ‪:‬‬ ‫‪ -1‬توانایی تصمیم گیری‪ :‬این توانایی به فرد کمك می کند تا به‬ ‫نحوی موثر در مورد مسائل زندگی خود تصمیم گیری کند چنانچه‬ ‫کودکان یا نوجوانان بتوانند فعاالنه در مورد اعمال خود تصمیم بگیرند‪،‬‬ ‫جوانب مختلف راه حل هایی که می توانند انتخاب کنند را بررسی و‬ ‫پیامد هر انتخاب را ارزیابی نمایند‪ ،‬آنگاه خواهند توانست از سطح‬ ‫بیشتری از سالمت روانی برخوردار شوند ‪.‬‬ ‫توانایی حل مسئله‪ :‬این توانمندی فرد را قادر می سازد تا به‬ ‫‪-2‬‬ ‫طور موثرتری مسائل زندگی را حل نماید‪.‬مسائل مهم زندگی اگر حل‬ ‫نشده بمانند تنش روانی و به دنبال آن مشکالتی برای جسم در پی‬ ‫خواهند داشت ‪.‬‬ ‫توانایی تفكر خالق ‪ :‬این نوع تفکر‪ ،‬هم به حل مسئله و هم به‬ ‫‪-3‬‬ ‫تصمیم گیری های مناسب کمك می کند‪.‬با استفاده از این نوع تفکر‪،‬‬ ‫راه حل های مختلف مسائل و پیامدهای هریك از آنها بررسی می شود‬ ‫تا در اختیار روند تصمیم گیری قرار بگیرد‪.‬این امر فرد را قادر می سازد‬ ‫تا مسائل را از ورای تجارب مستقیم خود دریابد و حتی زمانی که‬ ‫مشکلی وجود ندارد و تصمیم گیری خاصی الزم نیست‪ ،‬به سازگاری و‬ ‫انعطاف بیشتری به زندگی روزمره خود بپردازد ‪.‬‬ ‫توانایی تفكر نقادانه‪ :‬تفکر نقادانه‪ ،‬توانایی تحلیل اطالعات و‬ ‫‪-4‬‬ ‫تجارب است‪.‬آمـوزش این مهارت نوجوان را قــادر می ســازد تا در‬ ‫برخورد با ارزش ها‪ ،‬فشار گروه همساالن و رسانه های جمعی مقاومت‬ ‫نماید و از آسیب های ناشی از این موارد در امان بماند ‪.‬‬ ‫توانایی برقراری رابطه موثر‪ :‬این مهارت به فرد کمك می کند‬ ‫‪-5‬‬ ‫تا از طریق کالم یا رفتار خود و به شیوه ای که متناسب با فرهنگ‪،‬‬ ‫جامعه و موقعیت‪ ،‬خود و ارزش ها و باورهای خویش را مطرح سازد‪.‬‬ ‫بدین ترتیب فرد خواهد توانست نظرات‪ ،‬عقاید‪ ،‬خواسته ها‪ ،‬نیازها و‬ ‫عواطف خود را ابراز کند و در صورت نیاز بتواند از دیگران درخواست‬ ‫کمك و راهنمایی نماید‪.‬مهارت تقاضای کمك و راهنمایی از دیگران‬ ‫در هنگام ضرورت از مشخصات مهم یك رابطه سالم است ‪.‬همه ما برای‬ ‫برقرار کردن ارتباط با دیگران ‪ ،‬صرف نظر از اینکه چقدر با آنها صمیمی‬ ‫یا نا آشنا هستیم ‪ ،‬با صحبت و گوش کردن ( گفتگو ) ارتباط برقرار‬ ‫میکنیم ‪.‬همکالسی ها ‪ ،‬دوستان ‪ ،‬آشنایان و خانواده همه جزء شبکه‬ ‫گسترده ارتباطی ما هستند که امکان پذیرش ‪ ،‬آرامش ‪ ،‬دانستن و‬ ‫‪8‬‬ ‫احساس بهتر را برای ما مهیا میکنند ‪.‬‬ ‫‪ -6‬توانایی برقراری روابط بین فردی سازگارانه‪ :‬این توانایی به‬ ‫ایجاد روابط بین فردی مثبت و موثر انسان با دیگران کمك می کند‪.‬‬ ‫یکی از این موارد توانایی ایجاد و ابقای روابط دوستانه است که در‬ ‫‪ 8‬ریاحی‪ ،‬غالمحسین‪ ،‬توانایی ارتباط موثر‪ ،‬مقاله سایت خدمات مشاوره ای‬ ‫سالمت روانی و اجتماعی‪ ،‬روابط گرم خانوادگی و قطع روابط اجتماعی‬ ‫ناسالم نقش بسیار مهمی ایفا می کند ‪.‬‬ ‫‪ -7‬توانایی آگاهی از خود‪ :‬خودآگاهی توانایی شناخت خود و آگاهی‬ ‫از خصوصیات‪ ،‬نقاط ضعف و قدرت‪ ،‬خواسته ها و ترس ها و انزجارها‬ ‫است‪.‬رشد خودآگاهی به فرد کمك می کند تا دریابد تحت استرس‬ ‫قرار دارد یا نه و این امر معموالپیش شرط و شرط ضروری روابط‬ ‫اجتماعی و روابط بین فردی مناسب و همدالنه است ‪.‬‬ ‫توانایی همدلی با دیگران‪ :‬همدلی یعنی اینکه فرد بتواند‬ ‫‪-8‬‬ ‫زندگی دیگران را حتی زمانی که در آن شرایط قرار ندارد درک کند‪.‬‬ ‫این مهارت به انسان کمك می کند تا بتواند دیگران را حتی وقتی با‬ ‫آنها بسیار متفاوت است بپــذیرد و به آنها احترام بگذارد‪.‬هـمدلی‪،‬‬ ‫روابط اجتماعی را بهتر می کند و به ایجاد رفتارهای حمایت کننده و‬ ‫پذیرنده نسبت به انسان های دیگر منجر می شود‪.‬‬ ‫توانایی مقابله با هیجان ها‪ :‬این توانایی فرد را قادر می سازد‬ ‫‪-9‬‬ ‫تا هیجان ها را در خود و دیگران تشخیص دهد‪ ،‬نحوه تاثیر هیجانات‬ ‫بر رفتار را بداند و بتواند واکنش مناسبی به هیجان های مختلف نشان‬ ‫دهد‪.‬اگر با حالت های هیجانی مثل غم‪ ،‬خشم یا اضطراب درست‬ ‫برخورد نشود این موارد تاثیر منفی بر سالمت روانی و جسمی یا‬ ‫اجتماعی خواهند گذاشت ‪.‬‬ ‫‪ -10‬توانایی مقابـله با تنش ها ‪ :‬این توانمنــدی شامل شناخت‬ ‫تنش های مختلف زندگی و تاثیرات آنها بر فرد است‪.‬شناسایی منابع‬ ‫تنشی و نحوه تاثیر آن بر انسان فرد را قادر می سازد تا با اعمال و‬ ‫موضع گیری های خود فشار را کاهش دهد‪.‬مسلم است که عوامل‬ ‫فرهنگی و اجتماعی تعیین کننده ماهیت زندگی است‪.‬مثالدر بعضی‬ ‫جوامع‪ ،‬پسران برقراری تماس جنسی با ممنوعیت عرفی مواجه نیستند‪،‬‬ ‫حال آنکه در مورد دختران کامالبرعکس است بنابراین برای استفاده از‬ ‫مهارت های زندگی با هدف افزایش توانایی های روانی‪ ،‬اجتماعی‪،‬‬ ‫جنسیت نقش مهمی دارد‪.‬به این ترتیب محتــوای آمــوزش مهارت‬ ‫های زندگی باید دقیقا بر اساس نیازمندی ها و ویژگی های هر کشور‬ ‫یا منطقه تعیین شوند ‪.‬‬ ‫مدل زیر نقش برنامه مهارتهای زندگی را در پیشگیری اولیه‬ ‫نشان می دهد‪.‬‬ ‫یادگیری وتمرین‬ ‫کسب دانش‬ ‫مهارت ها‬ ‫نگرش وارزش های رفتارهای مثبت‬ ‫وسازنده‬ ‫مثبت‬ ‫پیشگیری از مشکالت‬  ‫هدف کلی‪:‬‬ ‫هدف هر نوع آمــوزشی در نهایت ایجاد یک تغییر می باشد ‪.‬این‬ ‫تغییر می تواند در ســطوح مختلفی صورت بگیرد ‪.‬‬ ‫‪.1‬معموال ً اولین تغییر در سطح دانش و اطالعات فرد رخ می دهد ‪.‬ولی‬ ‫مشخص نیست که آیا این افزایش دانش همیشه مؤثر باشد یا نه ‪.‬‬ ‫‪.2‬تغییر دیگر در نگرش و نحوه دید فرد نسبت سایرین وجود دارد که‬ ‫آن هم تغییر رفتار است و در این مرحله بایستی مهارت جدیدی در‬ ‫فرد ایجاد شود ‪.‬‬ ‫هدف ما در آموزش مهارت های زندگی ‪ ،‬ایجاد تغییر در رفتار ‪ ،‬یا ایجاد‬ ‫یك مهارت جدید می باشد‪.‬‬ ‫بخش دوم‬ ‫مثبت انــدیشــی‬ ‫ویژه مربیان پایه اول دوره دوم متوسطه‬ ‫تفكر مثبت شیوه ای از فکر کردن است که فرد را قادر می سازد نسبت‬ ‫به رفتارها‪ ،‬نگرش ها‪ ،‬احساس ها‪ ،‬عالئق و استعدادهای خود و دیگران‬ ‫برداشت و تلقی مناسبی داشته باشد و با حفظ آرامش و خونسردی‬ ‫بهترین و عاقالنه ترین تصمیم را بگیرد‪.‬‬ ‫ذهن آدمی کارگاه تولید فکر است که از منبعی به نام ضمیر ناخودآگاه‬ ‫سرچشمه می گیرد‪.‬ضمیر ناخودآگاه نمی تواند خوب را از بد و درست‬ ‫را از غلط تشخیص دهد ولی چنان قدرتی دارد که اگر از آن غافل شویم‬ ‫می تواند سرنوشت ما را به دست گرفته و آن را به هر جایی که دوست‬ ‫دارد ببرد‪.‬در حقیقت نوع و کیفیت افکار و اندیشه آدمی سازنده نوع‬ ‫وکیفیت زندگی اوست‪ ،‬اندیشه ی زیبا و مثبت می تواند بهشتی در‬ ‫زندگی انسان بسازد‪ ،‬همچنان که اندیشه ی منفی و یأس آور می تواند‬ ‫جهنمی در زندگی او خلق کند‪.‬انسان ها همان خواهند شد که در‬ ‫اندیشه آنند‪ ،‬بنابراین آینده هر کسی در گرو چگونگی نگرش او به‬ ‫زندگی است‪.‬‬ ‫تفكر مثبت می تواند به شما کمك کند تا شادتر‪ ،‬سالم تر و موفق تر‬ ‫باشید‪.‬اگر چه توانایی ها و استعدادهای افراد از اهمیت زیادی برخوردار‬ ‫می باشد‪ ،‬ولی خواستن یا نخواستن آن هاست که بر موفقیت آینده‬ ‫شان تاثیر می گذارد و تا حدی به آن دلیل است که خوش بین ها و‬ ‫بدبین ها با روش های گوناگونی با همان چالش ها و ناامیدی ها سر و‬ ‫کار دارند‪.‬‬ ‫در متون دینى‪ ،‬فعالیت براى از بین بردن حاالت‪ ،‬باورها‪ ،‬نگرش ها و‬ ‫رفتارهاى منفى‪ ،‬وظیفه فردى دانسته شده و تأکید بر این است که‬ ‫فعالیت الزمه عقل آدمى است‪.‬امام على(علیه السالم)مى فرماید‪:‬‬ ‫«ضرورت دارد که انسان عاقل اوضاع و احوال روانى خود را رسیدگى‬ ‫کند و کمبودها و اختالالت و نادرستى ها در امور دینى خویش‪ ،‬نگرش‬ ‫ها و باورهایش‪ ،‬عواطف و خلقیاتش و آداب و رفتار و معاشرت هایش را‬ ‫دقیق ًا شناسایى کند و به ذهن خود بسپارد و یا در صفحات کاغذ بنویسد‬ ‫و براى تغییر‪ ،‬اصالح و درمان‪ ،‬فعالیت و تالش کند تا به نتیجه برسد‪».‬‬ ‫و نیز در ضرورت فعالیت گفته شده است که هیچ اصالح و درمانى بدون‬ ‫فعالیت امکان تحقق نمى یابد‪.‬امام على(علیه السالم)مى فرماید‪« :‬هرگز‬ ‫در اصالح و درمان خویش فعالیت و کوشش را رها نکن; زیرا جز جدّیت‬ ‫و فعالیت چیزى کمك و یاور تو نیست‪».‬‬ ‫‪9‬‬ ‫" ال تترک االجتهاد فى اصالح نفسك فانه ال یعینك علیها اال الجد "‬ ‫افكار مثبت و منفی‪:‬‬ ‫افکار مثبت‪ ،‬افکاری سازنده انگیزه دهنده و انرژی بخش هستند که بر‬ ‫اثر تلقین‪ ،‬تکرار و تمرین به ذهن راه می یابند و باعث می شوند ذهن‬ ‫و فکر مثبت شود‪.‬در این صورت کنترل فکر در اختیار ماست‪ ،‬در حالی‬ ‫‪ 9‬فیض االسالم‪ ،‬نهج البالغه‪ ،‬ترجمه‪ ،‬ص‪818‬‬ ‫که افکار منفی‪ ،‬افکاری بازدارنده و مخرب هستند و وقتی به ذهن راه‬ ‫یابند‪ ،‬تعمیم یافته و به سرعت تمام ذهن را اشغال می کنند‪.‬‬ ‫در این حالت ما در اختیار تفکرات منفی خود قرار داریم‪.‬بدبینی انسان‬ ‫را به سوی ناامیدی‪ ،‬بیماری و شکست هدایت می کند و منجر به‬ ‫افسردگی‪ ،‬تنهایی و کم رویی می شود‪.‬‬ ‫طی تحقیقاتی که در ‪ 23‬سال توسط دانشگاه «یل» و «میامی» در شهر‬ ‫«اوهایو» انجام شد‪ ،‬این نتیجه به دست آمد که افراد باالی‪ 50‬سالی که‬ ‫به افزایش سن خود دید مثبت و به عنوان یك تجربه ی شیرین نگاه‬ ‫میکنند به طور متوسط تقریبا ‪ 7‬سال و نیم بیشتر از دیگران‪ ،‬زندگی‬ ‫میکنند‪.‬‬ ‫روانشناسان معتقدند خوشبینی و بدبینی ‪ ،‬عاداتی هستند که ما از‬ ‫زمان کودکی می آموزیم و والدین ما الگو و سرمشقهای ما هستند‪.‬به‬ ‫یاد بیاورید هنگامی که در اثر ترکیدن لوله آب ‪ ،‬خانه جدید شما غرق‬ ‫آب شد‪ ،‬پدر شما آه و ناله کرد که " چرا من چنین خانه بدی را انتخاب‬ ‫کردم؟ " یا گفت ‪" :‬در قرار داد ما تضمین شده که همه چیز بی عیب‬ ‫و نقص باشد‪ ،‬بنابراین من از معمار ساختمان میخواهم لوله کشی‬ ‫ساختمان را تعمیر کرده و خسارت بوجود آمده را جبران کند؟"‬ ‫سلیگمن میگوید‪ " :‬خوشبینی ‪ ،‬یك روش عادی برای توضیح شکست‬ ‫ها به خودتان است "‪.‬‬ ‫انسان بدبین معتقد است اتفاقات بد ‪ ،‬از شرایطی دائمی و ثابت نشأت‬ ‫میگیرد‪" :‬من در امتحان ریاضی مردود شدم ‪ ،‬چون استعداد یادگیری‬ ‫اعداد و ارقام را ندارم" و اتفاقات خوب ‪ ،‬از شرایطی موقتی ناشی‬ ‫میشود‪" :‬همسرم امروز به من یك شاخه گل هدیه کرد‪ ،‬چون روز‬ ‫کاری خوبی داشته"‪.‬اما انسان خوشبین ‪ ،‬شکست را به عوامل موقتی‬ ‫نسبت میدهد "من در امتحان رد شدم چون دقت نکردم" و موقعیت‬ ‫های مطلوب را به عوامل پایدار؛ " او برای من گل هدیه آورد‪ ،‬چون مرا‬ ‫دوست دارد "‪.‬‬ ‫بدبین اجازه میدهد ناامیدی در بخشی از زندگی اش وارد شود و به‬ ‫سایر بخش ها نفوذ و سرایت کند ‪.‬به عنوان مثال وقتی به شخصی گفته‬ ‫میشود بطور موقتی از کار بر کنار شده است‪ ،‬انسان بدبین نه تنها‬ ‫بخاطر از دست دادن شغل خود احساس بدی دارد بلکه نگرانی اش را‬ ‫به سایر ابعاد زندگی خود منتقل کرده ‪ ،‬ابراز میکند که زندگی زناشویی‬ ‫اش در معرض خطر است و فرزندانش غیر قابل کنترل هستند‪ ،‬اما‬ ‫انسان خوشبین اجازه نمیدهد یك شکست ‪ ،‬تمام زندگی او را محدود‬ ‫کند‪ ،‬او با خود فکر میکند "پس من در این شرایط ‪ ،‬شغلی ندارم‪ ،‬ولی‬ ‫من و همسرم هنوز رابطه خیلی خوب و نزدیکی باهم داریم و فرزندانمان‬ ‫مایه افتخار ما هستند "‪.‬‬ ‫وقتی مشکلی پیش میآید و کارها خراب میشود‪ ،‬بدبین ها خود را‬ ‫سرزنش میکنند ‪:‬برای مثال اگر راننده دیگری به ماشین پارک شده‬ ‫آنها خسارت وارد کند‪ ،‬آنها خود را سرزنش میکنند که چرا ماشین را‬ ‫در جای نامناسبی پارک کردهاند‪.‬اما انسان خوشبین چنین مشکلی را‬ ‫به اتفاق نسبت میدهد یا سعی میکند راه جدیدی پیدا کند‪" :‬دفعه‬ ‫بعد ماشین را در جایی که ماشینهای کمتری وجود دارد‪ ،‬پارک‬ ‫میکنم "‪.‬‬ ‫فرد خوش بین اگر ببیند اوضاع و احوال بر وفق مراد نیست‪ ،‬سریع عمل‬ ‫کرده و دنبال راه حل می گردد‪ ،‬طرح جدیـدی را برای عمل پیاده کرده‬ ‫و سعی می کند از راهنمایی های دیگران استفاده کند‪.‬ولی فرد بدبین‬ ‫برای خود سرنوشتی همانند اسباب بازی بچه ها در نظر دارد‪ ،‬آهسته‬ ‫حرکت کرده و چون فکر می کند از عهده هر کاری بر نمی آید‪ ،‬دنبال‬ ‫راهنمایی و مشورت دیگران نیست‪.‬‬ ‫افراد خوش بین ممکن است فکر کنند وضعیتشان بهتر از آن چیزی‬ ‫است که حقایق بیان می کنند و گاهی اوقات این همان چیزی است‬ ‫که آن ها را زنده نگه می دارد‪.‬‬ ‫انتخاب با خودمان است‪ :‬سکان زندگی را خود به دست گیریم یا آن را‬ ‫به تند باد حوادث بسپاریم که هر کجا خواست ما را ببرد‪.‬آنانکه گزینه‬ ‫اول را انتخاب میکنند‪ ،‬مسیری دشوار دارند ولی در عاقبت پایانی‬ ‫خوش در انتظار آنهاست؛ رسیدن به آنچه که مطلوب و دوست داشتنی‬ ‫است‪.‬آنان که گزینه دوم را انتخاب میکنند‪ ،‬دچار سختی نمیشوند و‬ ‫به راحتی و آسانی مسیر را طی میکنند ولی پایان کارشان دردناک‬ ‫است‪.‬‬ ‫ویژگی های افراد مثبت نگر‪:‬‬ ‫ با وجود تفکر درباره ی گــذشته و آینــده‪ ،‬در زمان حال زنــدگی‬ ‫می کنند و از آن چه دارند راضی و خشنود هستند‪.‬‬ ‫از نظرات درس ت و منطقی دیگران استقبال می کنند و برای رد‬ ‫ ‬ ‫کردن نظارت نادرست حتماً دلیل منطقی دارند‪.‬‬ ‫در گفتارهای خود از کلمات و عبارات مثبت و امیدبخش استفاده‬ ‫ ‬ ‫می کنند‪.‬‬ ‫همیشه سعی می کنند با تالش و کوشش به موفقیت برسند و اگر‬ ‫ ‬ ‫در کاری موفق نشدند‪ ،‬عامل را ابتدا در خود و سپس در شرایط بیرونی‬ ‫جستجو می کنند‪.‬‬ ‫ همیشه قبل از عمل یا صحبت کردن فکر می کنند‪ ،‬به همین دلیل‬ ‫کمتر دچار خطا و اشتباه یا ضد و نقیض گویی می شوند‪.‬‬ ‫چون دارای ذهن مثبت هستند‪ ،‬می توانند افکار خود را کنترل‬ ‫ ‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫ اگر از آن ها خواسته شود درباره موضوعی اظهار نظر کنند‪ ،‬با وجود‬ ‫تفکر در جنبه های منفی‪ ،‬موارد مثبت آن را بیان می کنند و موضوع‬ ‫را به فال نیك می گیرند به عبارتی دیگر «نیمه پر لیوان را می بینند»‪.‬‬ ‫مشکالت را ناچیز شمرده و برای حل آن ها از توانایی خود و‬ ‫ ‬ ‫راهنمایی دیگران استفاده می کنند‪.‬‬ ‫ اغل ب اوقات بشاش‪ ،‬سرزنده‪ ،‬پرانرژی‪ ،‬توانا و خوش مشرب هستند‪.‬‬ ‫همه چیز در نظر آن ها زیبا و لذت بخش بوده و سعی می کنند از‬ ‫ ‬ ‫مواهب زندگی بیشترین استفاده را ببرند‪.‬‬ ‫در ارتباط های اجتماعی خود با دیگران حسن ظن دارند (مگر‬ ‫ ‬ ‫خالف آن را ببینند) و سعی می کنند در حد توان به دیگران خدمت و‬ ‫کمك کنند‪.‬‬ ‫یکی از نکتههای مهم در تفکر افراد مثبت‪ ،‬برقراری رابطه شناختی‬ ‫درست با دنیاست؛ اگر فردی با حقیقت دنیا آشنا شود‪ ،‬زمینه بسیاری‬ ‫از ناخوشامدهایی که در زندگی هست را از بین خواهد برد؛ فرد مثبت‪،‬‬ ‫به برکت آموزههای دین‪ ،‬نگاه شناختی درست و سازندهای به دنیا دارد‪:‬‬ ‫*چنین فردی‪ ،‬نسبت بین خــود و دنیا را دریافتــه؛ میدانــد که‬ ‫«دنیا‪ ،‬همه زندگی ما نیست»‪.‬آنها این پیام رسول خدا را دریافتهاند‬ ‫‪10‬‬ ‫که » به درستی که شما برای آخرت آفریده شدهاید‪.‬‬ ‫‪ 10‬بیهقی‪ ،‬احمد بن حسین شعب االیمان‪ ،‬ج ‪ ،7‬ص ‪ ،360‬ح‪10581‬‬  ‫ویژگی های افراد منفی نگر‪:‬‬ ‫همیشه از وضعیت موجود و گذشته خود شکایت دارند و نسبت به آینده‬ ‫بدبین هستند‪.‬‬ ‫غالب ًا با نظرات دیگران بدون دلیل منطقی مخالفت می کنند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ در گفتــارهای خود از کلمات و عبارات منفی به کرات استفاده می‬ ‫کنند‪.‬‬ ‫در برخورد با کوچك ترین مانعی از تالش دست می کشند و‬ ‫ ‬ ‫دیگران یا شرایط را عامل شکست و بدبختی خود می دانند‪.‬‬ ‫ تمرکز فکر ندارند و ضد و نقیض صحبت می کنند و در رفتارهایشان‬ ‫خطا و اشتباه زیاد است‪ ،‬به عبارت دیگر «اول عمل می کنند بعد فکر»‬ ‫ چون منفی نگر هستند‪ ،‬افکارشان بر آن ها تسلط دارد‪.‬‬ ‫اگر از آن ها خواسته شود درباره موضوعی نظر بدهنــد فقط به‬ ‫ ‬ ‫جنبه های منفی آن توجه کرده و همان را بیان می کنند‪.‬‬ ‫از کاه کوه می سازند و از درگیر شدن با مشکالت گریزانند‪.‬‬ ‫ ‬ ‫ غالباً افسرده‪ ،‬کج خلق‪ ،‬بدخواب‪ ،‬کم اشتها‪ ،‬عصبی و ناتوان هستند‪.‬‬ ‫همه چیز در نظر آن ها غم انگیز و ناامید کننده است و از آن چه‬ ‫ ‬ ‫دارند‪ ،‬هیچ لذتی نمی برند‪.‬‬ ‫در ارتباط های اجتماعی خود به همه کسی و همه چیز شك و‬ ‫ ‬ ‫سوء ظن دارند و فکر می کنند که همه علیه آن ها توطئه میکنند‪.‬‬ ‫در حالی که انسان های مثبت اندیش اینچنین نیستند ‪.‬آنها رفتارهای‬ ‫همدیگر را منفی معنا نمیکنند و به همدیگر گمان نیك میبرند؛ آنها‬ ‫در این خصلت از روش امیرمؤمنان علی پیروی میکند که میفرماید‪:‬‬ ‫«گمان نیکو به افراد‪ ،‬از بهترین خصلتها و بزرگترین نعمتهای الهی‬ ‫است»‪11.‬‬ ‫اثرات منفی نگری‬ ‫مطالعات نشان می دهد بدبینی سیستم بدن را دچار اختالل می کند‬ ‫همچنین مطالعات نشان می دهد احساس ناامیدی افراد‪ ،‬کار سیستم‬ ‫ایمنی بدن را نیز دچار اختالل می کند‪.‬‬ ‫یك محقق نیز در مطالعات خود به این نتیجه رسیده است که افراد‬ ‫بدبین به خوبی از خودشان مراقبت نمی کنند و با حالت انفعالی و بدون‬ ‫توجه به آن چه انجام می دهند‪ ،‬در انتظار بیمارهای دیگر بدشانسی و‬ ‫رنج های فراوان می باشند‪.‬‬ ‫غذای نامناسب و بی خاصیت می خورند‪ ،‬ورزش نمی کنند‪ ،‬به پزشك‬ ‫مراجعه نکرده و گاهی به عادت های بد رو می آورند‪.‬بیشتر مردم‪،‬‬ ‫ترکیبی از خوش بینی و بدبینی دارند و به سوی یکی از این دو مسیر‬ ‫گرایش پیدا می کنند‪.‬‬ ‫‪ 11‬خوانساری‪ ،‬جمالالدین ‪،‬شرح غررالحکم‪ ،‬ج ‪ ،3‬ص ‪ ،388‬ح ‪4834‬‬ ‫بسیاری از امر و نهی ها و اخطارهایی که به کـودک داده می شــود‪،‬‬ ‫می تواند احساس بی کفایتی‪ ،‬ترس و بدبینی را در او ایجاد کند‪.‬بدبینی‬ ‫عادتی است که ترک آن مشکل است ولی نشدنی نیست‪.‬‬ ‫اگر شما یك فرد بدبین هستید‪ ،‬دالیل بر خوش بین شدنتان وجود‬ ‫دارد‪،‬شما می توانید تغییر کنید‪.‬‬ ‫چگونه مثبت اندیش باشیم؟‬ ‫برای از بین بردن افکار منفی و جایگزین کردن آنها با نگرشی مثبتتر‬ ‫چه باید بکنید؟ حتی اگر ذات ًا خوشبین نباشید‪ ،‬راههایی هست که از‬ ‫طریق آن بتوانید مهارتهای مثبتاندیشی را در خود تقویت کرده و از‬ ‫فواید آن بهره ببرید‪.‬‬ ‫افراد وخانواده های مثبت اندیش توقعات خاصی از دنیا دارند‪.‬انتظارات‬ ‫چنین خانوادههایی از دنیا واقعی است؛ میدانند که دنیا خانه مشکالت‬ ‫است و آسایش واقعی در آن یافت نخواهد شد؛ از این رو به جای آنکه‬ ‫انرژی خود را روی ناراحت شدن از شرایط موجود بگذارند‪ ،‬برای پیدا‬ ‫کردن راه حل کنار آمدن با مشکالت و تبدیل آنها به فرصت‪،‬‬ ‫سرمایهگذاری میکنند؛ رسول خدا میفرمایند‪ :‬خداوند عزوجل‬ ‫میفرماید‪...« :‬من‪ ،‬آسایش را در بهشت قرار دادم و مردم‪ ،‬آن را در دنیا‬ ‫میجویند و از اینرو آن را نمییابند»‪12‬‬ ‫‪ 12‬االحسائی (ابن ابی جمهور)‪ ،‬محمد بن علی ‪،‬عوالی الآللی‪ ،‬ج‪ ،4‬ص ‪،61‬‬ ‫ح‪.11‬‬ ‫وقتی روزتان خیلی پرمشغله باشد‪ ،‬خیلی راحت ممکن است به مسائل‬ ‫منفی توجه کنید ‪.‬بخاطر کارها و مسئولیتهای زیادتان ممکن است‬ ‫احساس خستگی‪ ،‬کالفگی و استرس زیادی داشته باشید‪.‬درنتیجه‪،‬‬ ‫افکار منفی به درون مغزتان راه باز میکنند‪.‬بااینکه میدانید مثبت‬ ‫فکر کردن برای وضعیت ذهنتان بهتر است اما اگر بگوییم که برای‬ ‫سالمتیتان هم میتواند مفید باشد‪ ،‬شاید تعجب کنید‪.‬تحقیقات نشان‬ ‫داده است که مثبتاندیشی میتواند فواید بسیار زیادی در بر داشته‬ ‫باشد از باال بردن اعتمادبهنفس و سالمت روانیتان گرفته تا ارتقای‬ ‫سالمت فیزیکیتان‪.‬‬ ‫پس برای از بین بردن افکار منفی و جایگزین کردن آنها با نگرشی‬ ‫مثبتتر چه باید بکنید؟ حتی اگر ذات ًا خوشبین نباشید‪ ،‬راههایی هست‬ ‫که از طریق آن بتوانید مهارتهای مثبتاندیشی را تقویت کرده و از‬ ‫فواید آن بهره ببرید‪.‬‬ ‫روی افكارتان تمرکز کنید‬ ‫برای اینکه مثبتاندیش باشید‪ ،‬باید یاد بگیرید که چطور به درستی‬ ‫افکارتان را تحلیل کنید ‪ ،‬تمرکز بر جریان سیال ذهن کار سختی است‪،‬‬ ‫مخصوصاً اگر خیلی اهل استنطاق کردن نباشید‪.‬وقتی با موقعیتی‬ ‫چالشانگیز روبهرو میشوید‪ ،‬سعی کنید بفهمید که چطور درمورد آن‬ ‫اتفاق فکر میکنید‪.‬آیا شروع به مکالمه منفی با خودتان میشوید؟ یا‬ ‫در ذهنتان از خودتان و دیگران انتقاد میکنید؟ این تفکر منفی یك‬ ‫مانع اصلی است اما شناسایی این افکار اولین قدم برای غلبه بر آن‬ ‫هاست‪.‬‬ ‫با قدمهای کوچک شروع کنید‬ ‫سعی کنید اول یك قسمت از زندگیتان که ببشتر تحتتأثیر‬ ‫منفیگرایی است را شناسایی کنید‪.‬‬ ‫ممکن است درمورد وضعیت ظاهریتان یا درسیتان منفی فکر کنید‪.‬‬ ‫وقتی با یك بخش خاص از زندگیتان شروع کنید‪ ،‬در طوالنیمدت‬ ‫تغییراتی که در خود ایجاد میکنید بادوامتر خواهند بود‪.‬‬ ‫تصور کنید تصمیم گرفتهاید بر افکار منفی که درمورد وضعیت‬ ‫درسیتان دارید‪ ،‬تمرکز کنید‪.‬‬ ‫قدم بعدی این است که هر روز زمانی را به ارزیابی افکارتان اختصاص‬ ‫دهید‪ ،‬وقتی می بینید که افکار انتقادی درمورد خودتان دارید‪ ،‬یك‬ ‫لحظه صبر کرده و به آنها خوب فکر کنید‪.‬بااینکه ممکن است بخاطر‬ ‫گرفتن یك نمره بد در امتحان ناراحت باشید‪ ،‬آیا سرزنش کردن خودتان‬ ‫دردی را درمان میکند؟ آیا راهی برای ایجاد یك تغییر مثبت در‬ ‫موقعیت وجود دارد؟ بااینکه در این امتحان خود کار نکردهاید‪ ،‬حداقل‬ ‫میدانید که برای امتحان بعدی چطور باید برای درس خواندن‬ ‫زمانبندی کنید‪.‬‬  ‫مراقب مكالمات منفی با خودتان باشید‬ ‫وقتی مکالمه درونیتان میگوید شما هیچوقت تکالیفتان را انجام‬ ‫نمیدهید یا کارتان سخت است‪ ،‬راهی برای پیدا کردن دیدگاهی‬ ‫ال اگر درگیر نوشتن یك مقاله‬ ‫مثبتتر نسبت به موقعیت پیدا کنید‪.‬مث ً‬ ‫تحقیقی هستید‪ ،‬به دنبال راههایی باشید که بتوانید برنامهتان را طوری‬ ‫تغییر دهید که وقت بیشتری برای این پروژه داشته باشید تااینکه اسیر‬ ‫نومیدی شوید‪.‬وقتی انجام کاری به نظرتان سخت میرسد‪ ،‬به این فکر‬ ‫کنید که شاید بتوانید برای انجام آن از کسی کمك بگیرید‪.‬‬ ‫مثبتاندش بودن این نیست که همه واقعیتهای منفی زندگیتان را‬ ‫نادیده بگیرید‪.‬این است که بتوانید رویکردی فعالتر به زندگی داشته‬ ‫باشید‪.‬‬ ‫دوری از محیط منفی‬ ‫از افراد منفی نگر یا موقعیت هایی که باعث ایجاد افکار ناخوشایند و‬ ‫منفی می شوند دوری و یا سعی کنیم کمتر با آن ها برخورد داشته‬ ‫باشیم و به مشکالت به عنوان محکی برای ارزیابی توانایی های خود‬ ‫نگاه کنیم و هرگز نتیجه بدی را پیش بینی نکنیم‪ ،‬زیرا مشکالت فقط‬ ‫به اندازه ای مهم هستند که ما آن ها را مهم می پنداریم‪.‬و به ندای‬ ‫منفی درونی خود و تلقین های مخرب دیگران بی توجه باشیم و سعی‬ ‫کنیم عکس آن ها را انجام دهیم‪.‬‬  ‫ایمان به خدا‬ ‫به قدرت بی کران خداوند ایمان داشته باشیم و با خود تکرار کنیم که‬ ‫من لیاقت بهترین ها را دارم و با لطف خدای بزرگ به آن ها خواهم‬ ‫رسید‪.‬‬ ‫خواستن‪ ،‬توانستن است‬ ‫هرگز شعار خواستن‪ ،‬توانستن است را فراموش نکنیم بدانیم که در‬ ‫سایه تالش به آن چه بخواهیم می رسیم‪.‬‬ ‫قدر دان باشید‬ ‫قدر لحظات زندگی را بدانیم و از آن ها به خوبی استفاده کنیم‪ ،‬زیرا‬ ‫هرگز تکرار نخواهند شد‪.‬‬ ‫بنابراین اجرای راه کارها را از همین حاال شروع کنیم و آن را به فردا‬ ‫موکول نکنیم‪ ،‬زیرا ممکن است فردا هرگز نیاید‪.‬‬ ‫مهارت مثبت اندیشی‬ ‫خوشبختانه عادت های فرا گرفته شده میتوانند به فراموشی سپرده‬ ‫شوند ‪.‬تازهترین تحقیقات نشان میدهد که خوش بینی ‪ ،‬مهارتی است‬ ‫که هر انسانی میتواند به خوبی آن را فراگیرد ‪.‬‬ ‫وقتی با مشکل یا ناراحتی در گیر هستیم اگر خوب توجه کنیم خواهیم‬ ‫دید که فکر و اندیشه مشکل بیشتر از خود آن مشکل ما را می آزارد‪.‬‬ ‫شاید یك برخورد ناخوشایند در محل کار یا در خیابان تاثیر خیلی بدی‬ ‫بر ما بگذارد ‪.‬این ماجرا بعد از چند دقیقه پایان می گیرد اما ناراحتی‬ ‫و آزردگی حاصل از آن ممکن است یکی دو روز یا حتی بیشتر در ذهن‬ ‫ما باقی بماند و ما را بیازارد ‪.‬‬ ‫اگر دقیق تر محاسبه کنیم خواهیم دید که فکر و اندیشه آن برخورد‬ ‫ناخوشایند یا اتفاق بد خیلی بیشتر از خود آن اتفاق باعث ناراحتی ما‬ ‫شده است ‪.‬فکر به مشک ل معموال بیشتر از خود مشکل آزار دهنده‬ ‫است‪.‬‬ ‫یك راه سازنده و مثبت می تواند کنترل افکار و کم کردن میزان ناراحتی‬ ‫در فکر و ذهن باشد ‪.‬این بار که اتفاق بدی افتاد یا برخورد‬ ‫ناخوشایندی پیش آمد می توانیم تصمیم بگیریم که کمتر ناراحت‬ ‫شویم و زودتر آنرا فراموش کنیم ‪.‬نباید افکار و احساسات منفی مانند‬ ‫خشم و نفرت و آزردگی را در ذهن و دل خود نگه داریم ‪.‬‬ ‫تصور کنید اگر زباله های آشپزخانه را چند روزی بیرون نگذارید چه‬ ‫اتفاقی خواهد افتاد ‪.‬تمام خانه بو می گیرد و آلوده می شود ‪.‬در چنین‬ ‫خانه ای نمی توان احساس شادی و آرامش کرد ‪.‬‬ ‫دقیقا همین مسئله در مورد افکار و احساسات منفی هم درست است ‪.‬‬ ‫اگر آنها را مدت طوالنی در خود نگه داریم ذهن و دل ما را آلوده خواهند‬ ‫کرد ‪.‬آنگاه زندگی ما بد بو و آلوده خواهد شد و مشکل بتوانیم شاد‬ ‫باشیم‪.‬‬ ‫ما انسان ها اقــدامات زیــادی برای سالمتی جســم خــود انجــام‬ ‫می دهیم‪.‬همیشه دنبال یك خبر جدید از فواید یا ضررهای مواد غذایی‬ ‫مختلف بوده و سعی می کنیم‪ ،‬برای تضمین سالمتی خود‪ ،‬آن ها را به‬ ‫کار ببندیم‪ ،‬یا این که برای اطالع از چگونگی وضعیت جسمانی خود‬ ‫وقت و هزینه زیادی را صرف مراجعه به پزشکان مختلف می کنیم‪.‬اما‬ ‫چه قدر به این نکته توجه کرده اید که طرز تفکر و نوع نگرشتان به‬ ‫مسائل مختلف تا چه اندازه می تواند‪ ،‬بر سالمتی شما تاثیرگذار باشد‪.‬‬ ‫افکار از چنان قدرتی برخوردارند که میتوانند سازنده یا ویرانگر باشند‪،‬‬ ‫بنابراین باید به خود و فرزندانمان بیاموزیم که افکارمان را هوشمندانه‬ ‫کنترل کنیم تا در زندگی به موفقیتها و کامیابیهای بزرگی دست‬ ‫یابیم‪.‬‬ ‫در رویکرد دینی انسان های مثبت اندیش به دنیا دل نبستهاند و‬ ‫بیجهت غم و غصه زیادی به خود و خانوادهشان وارد نمیکنند ‪.‬دنیا را‬ ‫همانند پلی بر نهر آبی میدانند که از آن میگذرند و آن را ترک‬ ‫میکنند و تا پایان روزگار دیگر به آن برنمیگردند‪.‬در دنیا خود را‬ ‫مستأجری میدانند و منتظر کوچ کردن از این خانه به فرمان صاحبخانه‬ ‫هستند‪.‬‬ ‫دنیا را جایی میدانند که اگر کسی به آن دلبسته شودبنا به فرموده‬ ‫پیامبر خدا سه چیز را پیامد حتمی آن میداند‪« :‬فقری که بینیازی‬ ‫برای آن نیست‪ ،‬گرفتاریای که آسودگی برای آن نیست و حزن و‬ ‫ندارد»‪13.‬‬ ‫اندوهی که پایان‬ ‫پس بیائید مثبت اندیشی را بیاموزیم‬ ‫برای نواختن پیانو‪ ،‬صحبت به زبان های خارجی یا حتی ضربه زدن به‬ ‫توپ تنیس‪ ،‬یادگیری امری عادی و شیوه ای متداول تلقی می شود‪.‬‬ ‫نکته اینجا است که همان انعطاف ذهنی که باعث می شود شما در‬ ‫کارهای ساده یا ورزش ها مهارت پیدا کنید‪ ،‬این امکان را برای شما‬ ‫فراهم می آورد که مثبت اندیشی را بیاموزید‪.‬‬ ‫چن چهار فعالیت ساده را پیشنهاد می کند که به وسیله آنها می توان‬ ‫مغز را آموزش داد تا به پدیده ها نگاه مثبت تری داشته باشد‪:‬‬ ‫جست وجوی روزانه برای سه نكته مثبت‬ ‫در پایان هر روز از سه اتفاق خوبی که آن روز برای شما رخ داده است‪،‬‬ ‫فهرست تهیه کنید و درباره عوامل رخ دادن این اتفاقات تامل کنید‪.‬‬ ‫اتفاقات خوب می توانند هرچیزی باشند‪ ،‬دیدن یك دوست قدیمی‪،‬‬ ‫نکته جالبی که یکی از همکاران در محل کار تعریف می کند یا حتی‬ ‫یك غروب آفتاب زیبا‪.‬ثابت شده است که جشن گرفتن موفقیت های‬ ‫کوچك باعث افزایش انگیزه و شعله ور شدن شادی می شود‪.‬ثبت‬ ‫‪ 13‬عالمه مجلسی‪ ،‬بحاراالنوار‪ ،‬ج ‪ ،78‬ج ‪ ،73‬ص ‪.81‬‬ ‫روزانه اتفاقات خوشایند باعث می شود که احساس بهتری داشته باشید‬ ‫و وقایع بهتری برای شما رخ دهند‪.‬‬ ‫روزانه از یک نفر تقدیر کنید‬ ‫برای داشتن چیزهای خوبی که به دست می آورید باید آنها را تشخیص‬ ‫دهید و اجازه دهید که دیگران هم بدانند که آن موضوع برای شما هم‬ ‫اهمیت دارد و شما متوجه آن شده اید‪.‬زمان بگذارید و از تالش یك‬ ‫نفر از اقوام یا دوستان تان در برابر دیگران تشکر یا تمجید کنید‪.‬یك‬ ‫روش دیگر ارسال ایمیل های روزانه برای یك شخص است‪.‬آن شخص‬ ‫می تواند معلم قدیمی مدرسه شما باشد که زمانی به شما نصیحت‬ ‫ارزشمندی کرده است و اکنون هر روز از آن سپاسگزاری می کنید‪.‬از‬ ‫خودتان شجاعت نشان دهید و از یك همکار یا حتی کسی که فقط‬ ‫یکبار او را مالقات کرده اید‪ ،‬تشکر کنید‪.‬‬ ‫یک کار نیک انجام دهید‬ ‫انجام کارهای نیك (حتی کار کوچکی مانند آوردن لبخند بر لبان یك‬ ‫نفر در محل کار )باعث افزایش سطح خوشحالی می شود‪.‬متوقف کردن‬ ‫انجــام کاری که انرژی فـکری زیادی الزم دارد این قدرت را به شما‬ ‫می دهد که از حلقه منفی نگری خارج شوید‪.‬سعی کنید کارهای خوب‬ ‫کوچك شما محسوس باشند‪.‬‬  ‫مراقب ذهن تان باشید‬ ‫تمرکز یعنی توجه داشتن به زمان حال بدون قضاوت درباره آن‪ ،‬باز‬ ‫کردن درهای آگاهی و رها کردن ذهن فرا تر از محدودیت های منفی‬ ‫که می تواند به برقراری تعادل و مثبت دیدن تصاویر پیرامون کمك‬ ‫کند‪.‬‬ ‫مثبت اندیشی کلید موفقیت‬ ‫مثبت اندیشی فـرآینـدی همه گیر است‪.‬افرادی که در کنارشما‬ ‫هستـند از تـفـکرات و حـاالت درونـی شـما تـاثیر می پـذیرنـد‪.‬سعی‬ ‫کنید تا جایی که می توانید به خوشحالی‪،‬مـوفـقـیت‪ ،‬و سالمت فکر‬ ‫کنید‪.‬با چنین طرز تفکری دیگران تمایل پیدا می کنند تا شما را در‬ ‫کارهایتان یاری کنند‪.‬آنها از امــواج مثبتی که شــما از خود ساطع‬ ‫می کنید به شدت لذت می برند‪.‬به منظور بهره گیری تمام و کمال از‬ ‫انرژی مثبت درونی‪ ،‬شما ملزم هستید تا تغییراتی را در درون خود‬ ‫ایجاد کنید‪.‬باید با دیدی مثبت به زندگی نگاه کنید‪ ،‬نتیجه موفقیت‬ ‫آمیز تمام تالش های خود را از ابتدا در ذهنتان مجسم کنید؛ همچنین‬ ‫از هر گونه اقدام الزمی برای تثبیت موفقیتتان مضایقه نکنید‪.‬‬ ‫باید طرز فکر و نگرش خود را به طور کلی تغییر دهید و در عمیق ترین‬ ‫الیه های مغزی خود‪ ،‬انرژی مثبت را جای دهید‪.‬مثبت اندیشی موقتی‬ ‫آن هم تنها برای چند لحظه کوتاه‪ ،‬چیزی عایدتان نخواهد کرد‪.‬باید‬ ‫ترس های خود را کنار بگذارید و سست ارادگی و بی عقیدگی را از خود‬ ‫دور کنید‪.‬همانطور که پیش تر نیز بدان اشاره شد‪ ،‬کمی تالش و اقدام‬ ‫م وثر درونی در این زمینه از ملزومات قضییه به شمار می رود‪.‬آیا به‬ ‫راستی قصد دارید که در درون خود یك تغییر بنیادین ایجاد کنید؟ آیا‬ ‫قصد دارید که روش اندیشیدن خود را تغییر دهید؟ آیا دوست دارید‬ ‫صاحب قدرتی ذهنی شوید و با استفاده از آن تاثیر مثبتی بر روی خود‪،‬‬ ‫اطرافیان و محیط پیرامونتان بگذارید؟‬ ‫موفقیت و خوشبختی تصادفی نیستند و چنین نیست که برای برخی‬ ‫اتفاق بیفتد‪ ،‬اما برای دیگران پیش نیایند‪.‬خوشبختی و موفقیت‪،‬‬ ‫نتایجی قابل پیش بینی هستند که در اثر تفکر و عمل آگاهانه به دست‬ ‫می آیند‪.‬همواره شادی‪ ،‬قدرت و موفقیت را در وجود خود زنده نگه‬ ‫دارید‪.‬‬ ‫سوال‪:‬‬ ‫‪ -1‬منظور از تفکر مثبت چیست؟‬ ‫‪ -2‬افکار مثبت و منفی را تعریف کنید‪:‬‬ ‫‪ -3‬چند ویژگی افراد مثبت نگرو منفی نگر را نام ببرید‪:‬‬ ‫‪ -4‬به نظر شما چگونه می توانیم مثبت اندیش باشیم؟‬ ‫‪ -5‬چگونه می توان مهارت مثبت اندیشی را در خود تثبیت کنیم؟‬ ‫‪ -6‬ارتباط مثبت اندیشی با موفقیت چیست؟‬ ‫بخش ســوم‬ ‫مهارت خـود آگاهی‬ ‫ویژه مربیان پایه اول دوره دوم متوسطه‬  ‫مهارت خود آگاهی چیست؟‬ ‫اگر از شما بپرســند که چقـدر خودتان را می شناسید؟ چه پاسخی‬ ‫می دهید؟ اگــردربـارهی خــودتـان چند دقیقه صحبت کنید چه‬ ‫خواهید گفت؟!حال اگردربارهی دوستان خود بخواهید صحبت کنید‬ ‫چقدر می توانید صحبت کنید؛ برای شناخت خودمان چه میتوانیم‬ ‫بکنیم؟‬ ‫برای حل این مشکل میخواهیم از خودآگاهی خودمان استفاده کنیم‪.‬‬ ‫برای این کار می خواهیم از احساسات‪ ،‬هیجانها‪ ،‬نیازها هدفها ونقاط‬ ‫قوّت ونقاط ضعف خودمان آگاهی پیداکنیم‪.‬آن وقت است که میتوانیم‪،‬‬ ‫به خودشناسی برسیم‪.‬‬ ‫در زمینه خود آگاهی و مفهوم ان تعاریف فراوانی توسط روانشناسان و‬ ‫فالسفه ارائه گردیده است که میتوان حاصل کل این تعاریف را در این‬ ‫جمله خالصه کرد‪:‬‬ ‫خودآگاهی یعنی اینکه من بدانم که هستم ‪ ،‬نقاط قوت و ضعف من‬ ‫چیست؟ چه باید باشم؟ و چگونه می توانم به خود واقعی خویش برسم‪.‬‬ ‫خود آگاهی در قرآن به معنای بازیابی حقیقت خویش به واسطه پرورش‬ ‫و زنده کردن استعدادهای فطری و درونی است که در وجود او نهاده‬ ‫شده و سپس درک قلبی حقایق هستی و بازیابی و خود آگاهی اوست‬ ‫‪14‬‬ ‫که به آن فطرت ًا حبّ و عشق می ورزد‪.‬‬ ‫چناچه بخواهیم توضیح بیشتری ارائه کنیم خود آگاهی یعنی اینکه من‬ ‫خودم را بشناسم وبدانم که نیاز های واقعی من چیست‪.‬‬ ‫با حقوق و مسئولیتهای فردی و اجتماعی خویش آشنا باشم ‪ ،‬نقاط‬ ‫قوت و ضعف خود را شناسائی کرده و مهمتر از همه اینکه با احساسات‬ ‫خویش آشنا باشم‪.‬و در نهایت اینکه ایا نظری که من نسبت به خود‬ ‫دارم با نظری که اکثر جامعه نسبت به من دارند یکی است یا خیر؟‬ ‫کسب مهارت خودآگاهی نقش مهمی در سالمت و بهداشت روان ما‬ ‫دارد ‪.‬‬ ‫برای این که بتوانیم زندگی خوب و موفقی داشته باشیم باید مهارت ها‬ ‫و توانایی های مختلفی داشته باشیم‪.‬‬ ‫برای مثال باید بتوانیم استعدادها و نقاط قوت خود را به خوبی بشناسیم‬ ‫و آن ها را پرورش بدهیم‪ ،‬باید بتوانیم با دیگران ارتباط برقرار کرده و‬ ‫روابط خوب و صمیمانه ای با آن ها داشته باشیم‪ ،‬باید بتوانیم‬ ‫احساسات‪ ،‬آرزوها و خواسته های خود را بیان کنیم‪ ،‬مسائلی را که در‬ ‫زندگی با آن ها مواجه می شویم‪ ،‬حل کنیم‪ ،‬خوب تصمیم گیری کنیم‬ ‫و برای زندگی خود تصمیم های درستی بگیریم و بتوانیم وقتی دچار‬ ‫‪ 14‬مطهری‪ ،‬مرتضی‪ ،‬مجموعه آثار‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪ 304‬و ‪ ،308‬انتشارات صدرا‬ ‫هیجان هایی مثل ترس‪ ،‬خشم‪ ،‬خجالت و یا غمگینی شدیم‪ ،‬با آن ها‬ ‫‪15‬‬ ‫کنار بیائیم و آن ها را به شکل درست ابراز کنیم‪.‬‬ ‫تحقیقات اخیر نشان داده است که ضعف در شناخت خویش (خود‬ ‫آگاهی) منجر به برزو یکسری از اختالالت و آسیبهای روانی – اجتماعی‬ ‫مانند افسردگی ‪،‬اضطراب ‪،‬احساس حقارت ‪،‬عزت نفس پائین ‪،‬اعتیاد و‬ ‫‪...‬خواهد شد‪.‬و بر عکس کسب مهارت خود آگاهی در شخص فواید‬ ‫زیادی بهمراه دارد که ‪:‬‬ ‫‪ -‬به ما کمك می کند که احساسات خود را شناسائی کنیم و آن ها را‬ ‫کنترل کنیم‪.‬ناتوا نی در کنترل احساسات منشاء بسیاری از بزهکاری‬ ‫هاست‪.‬‬ ‫‪ -‬مارا با نقاط قوت و ضعف مان آشنا می سازد و لذا باعث می شود در‬ ‫تصمیم گیری های خود بهتر عمل نمائیم‪.‬‬ ‫‪ -‬مارا با نیازهای خودمان آشنا می سازد لذا در راه رفع نیازها و یا‬ ‫در صورت لزوم مقابله با آنها به ما کمك زیادی خواهد کرد‪.‬‬ ‫‪ -‬باعث تعیین اهداف واقع بینانه در زندگی ما می شود‪.‬‬ ‫‪ -‬ما را با مالک های ارزشمند وجودی مان آشنا می کند لذا مجبور‬ ‫نخواهیم بود بدنبال ارزش های کاذب باشیم‪.‬‬ ‫‪ 15‬دکتر بیگی‪ ،‬علی ‪ ،‬ندا‪ ،‬خودآگاهی‬ ‫‪ -‬مهارت خود آگاهی ما ار در کسب یك هویت سالم کمك می کند‬ ‫لذا آینده ای با نشاط و پربار خواهیم داشت‪.‬‬ ‫آگاهی فرد از موجودیت خود بدین مفهوم است که کیست‪ ،‬چیست و‬ ‫به کجا خواهد رفت‪.‬امکان دارد آگاه نبودن از خصلت ها و استعدادهای‬ ‫خود‪ ،‬سرچشمه تعارض های فراوان و شکست های اصلی زندگی انسان‬ ‫باشد‪.‬مهارت خودآگاهی شامل اجزایی از قبیل‪ :‬آگاهی از نقاط قوت و‬ ‫ضعف‪ ،‬تصویر خود واقع بینانه‪ ،‬آگاهی از حقوق و مسئولیت ها و‪..‬است‪.‬‬ ‫چگونه به خود آگاهی برسیم ؟‬ ‫یکی از مهمترین مسائل بشری‪ ،‬که از دیرباز مورد توجه ادیان‪ ،‬مکاتب‬ ‫و اخیراً اندیشمندان روانشناسی بوده‪ ،‬شناخت «خود»‪ ،‬و آگاهی از‬ ‫مفهوم و ساختار آن است‪.‬این موضوع‪ ،‬به دلیل اهمیت آن در جنبههای‬ ‫مختلف روانشناسی‪ ،‬بهویژه در حوزة آسیبشناسی که مشکالت‬ ‫رفتاری و اختالالت روانشناختی را به «خود» به منزلة هستة مرکزی‬ ‫است‪16.‬‬ ‫شخصیت نسبت میدهد‪ ،‬مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته‬ ‫انسان با لذات خودآگاه است ‪ ،‬یعنی جوهر ذات انسان ‪ ،‬آگاهی است‬ ‫‪.‬در آموزش مهارت های زندگی برای این که شخص بتواند از خود‬ ‫ارزیابی مثبتی داشته باشد و خود را با ارزش بداند باید از خصوصیات‬ ‫مثبت توانایی ها زیبایی ها و استعدادهای خود آگاه بوده و به آن ها ارج‬ ‫‪ 16‬قربانی ‪ ،‬نیما‪ ،‬پل جی‪.‬واتسون‪ ،‬فرایندهای خودشناختی و نظامهای‬ ‫پردازش‪،‬ص‪4‬‬ ‫نهد و از این ویژگی ها احساس خوشحالی و رضایت کند ‪.‬عالوه بر این‬ ‫‪ ،‬باید قادر باشد به طور واقع بینانه محدودیت ها کاستی ها و ناتوانی‬ ‫های خود را ببیند و آن ها را به عنوان قسمتی از خود بپذیرید و از‬ ‫وجود آن ها شرمنده نباشد ‪.‬‬ ‫قبول اشتباه و یادگیری از آن یکی دیگراز نکاتی است که باعث افزایش‬ ‫عزت نفس و کسب مهارت خود آگاهی درکودکان و نوجوانان می شود‪.‬‬ ‫حضرت علی ( ع ) می فرمایند ‪ :‬من عرفه نفسه فقد عرفه ربه ‪.‬یعنی‬ ‫هر کسی خودش را شناخت خدایش را خواهد شناخت ‪.‬این در حالی‬ ‫است که در دهه های اخیرروان شناسان در بررسی اختالل های رفتاری‬ ‫و انحراف های اجتماعی به این نتیجه رسیده اند که بسیاری از اختالل‬ ‫ها و آسیب ها در ناتوانی برخی افراد در تحلیل های خود از موفقیت‬ ‫ریشه دارند ‪.‬‬ ‫برای اکثر ما توصیف ویژگی های اخالقی و رفتاری خودمان برای‬ ‫دیگران کار سخت و دشواری است ‪.‬به عنوان مثال ممکن است پاسخ‬ ‫به این سوال که چه کسی هستیم سخت و دشوار باشد ‪.‬اکثر ما فقط‬ ‫در مورد ویژگی های کلی و عمومی خود از جمله سن جنسیت وضعیت‬ ‫شغلی و ‪.....‬خود صحبت می کنیم و از ویژگی های شخصیتی و رفتاری‬ ‫خود اطالعات کافی و مناسبی نداریم ‪.‬مثال نمی دانیم که چه کارهایی‬ ‫را می توانیم خوب انجام دهیم ؟چه ویژگی های اخالفی منفی داریم ؟‬ ‫عالیق و اولویت های زندگی ماچیست ؟ چه چیزهایی ما را ناراحت یا‬ ‫خوشحال می کند ؟ رشد خود آگاهی به ما کمك می کند تا دریابیم‬ ‫که تحت فشار روانی قرار داریم یا نه و این معموال پیش شرط و شرط‬ ‫ضروری برای روابط اجتماعی و روابط بین فردی موثر و همدالنه است‪.‬‬ ‫در رویکرد دینی آگاهى به خدا مستلزم آگاهى بیشتر از خود است؛‬ ‫یعنى انسان هرچه بیشتر در ذکر خدا فرو رود و توجهش به او بیشتر‬ ‫شود‪ ،‬خود را بهتر مىشناسد و به مراتب عالی خودآگاهى میرسد‪.‬در‬ ‫مقابل‪ ،‬خداناآگاهی اثری معکوس بر خود خواهد گذاشت‪.‬در واقع‪ ،‬غفلت‬ ‫از خدا (خداناآگاهی) با ایجاد اختالل در نظام شناختی و‬ ‫هشیاری‪،‬موجب ناکارآمدی فرایندهای خودآگاهی و در نتیجه‪ ،‬دیگر‬ ‫نظامهای روانشناختی میشود‪.‬به همین علت‪ ،‬فرد از رشدیافتگی و‬ ‫کمال باز می ماند؛ حال آن که خداآگاهی و ذکر االهی است که موجب‬ ‫‪17‬‬ ‫رستگاری و دستیابی به خیر با حصول سالمتی است‪.‬‬ ‫بنا بر همین رابطة غفلت و ناآگاهی با ناخودآگاهی است که امام‬ ‫صادق(ع) میفرماید‪« :‬از غفلت بپرهیزید؛ همانا هر کس غفلت کند‪ ،‬در‬ ‫است‪18».‬‬ ‫حقیقت از خویشتن غافل شده‬ ‫‪ 17‬طباطبایی‪ ،‬سیدمحمدحسین ‪،‬مجموعه آثار‪ ،‬ص ‪220‬‬ ‫‪ 18‬مجلسی‪ ،‬محمدباقر ‪،‬بحاراالنوار‪ ،‬ج ‪ ،69‬ص ‪227‬‬  ‫فایده خود آگاهی چیست ؟‬ ‫خود آگاهی فواید زیر را در بر دارد‪:‬‬ ‫‪-1‬شناخت احساسات خود‪.‬‬ ‫‪-2‬شناخت نقاط ضعف وقوت خود‪.‬‬ ‫‪-3‬شناخت نیازهای خود وچگونگی رفع آنها از روش های صحیح‪.‬‬ ‫‪-4‬کمك به تعیین اهداف واقع بینانه در زندگی‪.‬‬ ‫‪-5‬یافتن مالک ارزشمندی وآگاه شدن از ارزش های خود‪.‬‬ ‫‪-6‬رسیدن به هویت سالم در زندگی آینده‪.‬‬ ‫خود آگاهی و عزت نفس‪:‬‬ ‫مهم ترین مولفه خود اگاهی عزت نفس است‪.‬عزت نفس یعنی احساس‬ ‫ارزشمندی فردی ‪.‬‬ ‫نگریستن به خودمان عبارت است از ‪ :‬ارزیابی مثبت و منفی راجع به‬ ‫خودمان ‪.‬این نحوه نگرش به خود عزت نفس ما را می سازد ‪.‬‬ ‫انسان ها در نتیجه واکنش هائی که از دیگران بویژه افراد مهم دریافت‬ ‫می کننـد ‪ ،‬نگـرش هایی در مـورد ارزشــمند بودن خویـش پیــدا‬ ‫می کنند‪.‬عزت نفس باال نشان دهنده شخصیت فردی است که بعلت‬ ‫شناخت صحیحی که از خویش و موقعیت خو د دارد به آسانی تحت‬ ‫تاثیر موانع ‪ ،‬تعرضات و دیــدگاه های منــفی در مورد خــویش قرار‬ ‫نمی گیرد ‪.‬‬ ‫عزت نفس به اعتماد به نفس منجر می شود که این مسئله به تصمیم‬ ‫گیری خوب و مستقالنه و برخورد مناسب با تعارضات بین فردی‬ ‫منجر میگردد‪.‬مسلما عزت نفس افراد در یك محیط حمایت کننده و‬ ‫مثبت تقویت خواهد گردید‪.‬‬ ‫اما بر عکس عزت نفس پائین یکی از عوامل بازدارنده رشد اجتماعی‬ ‫است و فرد را از رسیدن به موفقیت باز می دارد که متاسفانه بازماندن‬ ‫از موفقیت ها نیز از عوامل تثبیت کننده عزت نفس پائین خواهد بود‪.‬‬ ‫شکست و ناتوانی انسان فقط یك دلیل دارد که آن هم ایمان نداشتن‬ ‫به واقعیت خود است داشتن عزت نفس سالم یك نیاز اساسی انسان‬ ‫میکنیم‪19.‬‬ ‫است و چیزی است که ما پیوسته برای رسیدن به آن تالش‬ ‫راه های دستیابی به خود آگاهی چیست؟‬ ‫تحقیقات نشان داده است افرادی که خودآگاهی کم تری دارند‪ ،‬بیشتر‬ ‫دچار مشکالت میشوند درمقابل کسانی که خود آگاهی بیشتری دارند‪،‬‬ ‫عزّت نفس بیشتری دارند‪.‬‬ ‫‪ 19‬ویلیام جیمز ‪ ،1964‬به نقل از مهدی گنجی‪ ،1378 ،‬سایت روانشناسی‬ ‫دربعضی ازافراد ممکن است احساس ترس‪ ،‬خشم‪ ،‬عذاب وجدان‪،‬‬ ‫افسردگی‪ ،‬خجالت ونفرت وجود داشته باشد‪.‬‬ ‫اینها احساسات منفی هستند‪.‬این احساسات اگربیش از اندازه باشد‬ ‫وتوانایی وتمرکز فرد را درهم بریزد‪ ،‬عامل بازدارنده است‪ ،‬یعنی جلوی‬ ‫پیشرفت شخص را میگیرد؛ اما بعضی از افراد میگویند درخودم‬ ‫احساس امنیت و راحتی‪ ،?