Metody badań ilościowych - Kolokwium 1 PDF

Metody badań ilościowych- LAB KOLOKWIUM 1 1)BABBIE, EARL ,,PODSTAWY BADAŃ SPOŁECZNYCH”, WARSZAWA 2008 1.Cele prowadzenia badań: opis, eksploracja, wyjaśnianie (s.107-110) a)opis-badacz obserwuje, a później opisuje co zaobserwował; opis naukowy jest zwykle trafniejszy i dokładniejszy niż zwykły o...

Metody badań ilościowych- LAB KOLOKWIUM 1 1)BABBIE, EARL ,,PODSTAWY BADAŃ SPOŁECZNYCH”, WARSZAWA 2008 1.Cele prowadzenia badań: opis, eksploracja, wyjaśnianie (s.107-110) a)opis-badacz obserwuje, a później opisuje co zaobserwował; opis naukowy jest zwykle trafniejszy i dokładniejszy niż zwykły opis; opis był pierwotnym celem wielu badań jakościowych; odpowiada na pytanie ,,jak jest?/ kiedy?/gdzie? b)eksploracja-badania eksploracyjne mają dużą wartość w badaniach społecznych; są kluczowe, gdy badacz wkracza na nowy grunt i zawsze pomagają rozeznać się w temacie badań; są źródłem dla teorii ugruntowanej (badacz idzie w teren bez prekonceptualizowanych teorii; teoria ,,gruntuje się” w terenie); ich główną wadą jest to, że nie dają satysfakcjonujących odpowiedzi na pytania badawcze; rzadko mają charakter ostateczny, gdyż nie są reprezentatywne c)wyjaśnienie-takie badania odpowiadają na pytanie ,,dlaczego tak jest?”; jest odkrywaniem i opisywaniem związków między różnymi aspektami badanego zjawiska; dostarcza odpowiedzi dotyczących związków przyczynowo-skutkowych 2.Kryteria przyczynowości (s.110-112) Pojawiają się 3 kryteria ustalania związków przyczynowych (w analizach nomotetycznych): a)korelacja-zmienne muszą być empirycznie powiązane lub ze sobą skorelowane; dopóki nie stwierdzimy, że zmienne są połączone jakąś konkretną relacją lub korelacją oraz dopóki nie można stwierdzić, że między tymi zmiennym istnieje jakakolwiek zależność przyczynowa b)kolejność występowania-przyczyna występuje przed skutkiem (‘zmienna=przyczyna’ występują wcześniej niż ‘zmienna=na którą się wpływa‘) c)nie ma pozorności-skutek nie może być wyjaśniany w kategoriach jakieś trzeciej zmiennej poza dwiema zmiennymi, których dotyczy relacja/korelacja (np. zależność między większą sprzedażą lodów, a większa liczbą utonięć, trzecią zmienną jest pora roku) 3.Jednostki analizy (s.114-120) W badaniach społecznych nie istnieją prawie żadne bariery dotyczące jednostek analizy, czyli tego, co lub kogo mamy poddać badaniom. Najczęściej w badaniach społecznych jednostką analizy są jednostki indywidualne (pojedynczy człowiek), ale może to być grupa społeczna (gangi, sędziowie, prokuratorzy, policjanci), organizacja formalna (sądownictwo, administracja publiczna, samorząd), interakcje społeczne (kłótnie, spory, pocałunki, korespondencja elektroniczna, donosy), wytwory społeczne (książki, budynki, teksty ustaw) albo jakieś zjawiska (styl życia, przestępczość, orzecznictwo sądowe, władztwo administracyjne, ład korporacyjny). 4. Badania przekrojowe (s.123) Są oparte na obserwacjach prowadzonych w jednym wyznaczonym punkcie czasu (np. pojedynczy spis powszedny jako opis populacji w danym czasie, ale nie spis powszechny ogółem, przestawiający cyklicznie populację w kolejnych wyznaczonych punktach czasach) 5. Badania dynamiczne (s.123-126) Są zaplanowane w sposób umożliwiający obserwację tego samego typu zjawiska przez dłuższy czas, zatem obserwacje prowadzone są w różnych okresach czasu. Występują 3 typy badań dynamicznych: a)badania trendów-koncentrują się na zmianie w czasie wewnątrz jakieś populacji, prowadzone na próbach dobranych z populacji generalnej (lub z wyodrębnionej w celu badania trendów wewnątrz niej) b)badania kohort demograficznych-badacz analizuje zmiany zachodzące w poszczególnych subpopulacjach, tj. kohortach demograficznych; najczęściej kohorta jest grupą wiekową (osoby urodzone w latach 50); może to być również inna grupa zdefiniowana w kategoriach czasu (np. osoby urodzone w czasie trwania wojny wietnamskiej) c)badania panelowe-dotyczące za każdym razem tego samego zbioru jednostek; pozwalają nie tylko analizować trendy, ale także pokazywać prawidłowości dotyczące stałości/zmienności wyborów jednostek (np. ktoś zmienił zdanie w jakieś sprawie, dokonał innego niż wcześniej wyboru) 6.Trzy klasy obiektów pomiaru (Kaplan) (s.145-146) a)przedmioty bezpośrednio obserwowalne-możemy je obserwować łatwo i bezpośrednio, np. kolor jabłka albo krzyżyk postawiony w kwestionariuszu b)przedmioty obserwowalne pośrednio-wymagające przy obserwacji bardziej wyrafinowanych, złożonych obserwacji pośrednich, np. respondentka postawiła krzyżyk przy słowie ,,kobieta” więc pośrednio obserwujemy jej płeć c)konstrukty-twory teoretyczne, oparte na obserwacji lecz nieobserwowane pośrednio ani bezpośrednio (abstrakcyjne twory), np. współczynnik inteligencji IQ 7.Konceptualizacja, wskaźniki, wymiary (s.146-149) a)konceptualizacja-proces określania obserwacji i pomiarów, które nadają pojęciom konkretne znaczenie dla celów badań; proces, w roku którego określamy, co mamy na myśli, używając danego terminu w badaniach b)wskaźniki-znak obecności lub nieobecności badanego pojęcia; wybrana obserwacja, którą traktujemy jako odzwierciedlenie zmiennej, którą chcemy badać (dla danego pojęcia może występować jeden lub więcej wskaźników) c)wymiary-możliwy do wyszczególniania aspekt pojęcia 8.Wybory dokonywane w procesie operacjonalizacji (s.156-160) Operacjonalizacja-tworzenie konkretnych procedur badawczych, które pozwalają na dokonanie empirycznych obserwacji, odpowiadających pojęciom w świecie rzeczywistym Możliwości operacjonalizacji a)zakres zmienności-jaki zakres zmienności interesuje badacza; do jakiego stopnia jesteśmy w stanie łączyć wartości w ogólniejsze kategorie b)zmienność między skrajnościami-z jakim stopniem dokładności określić różnice między wieloma różnymi wartościami składającymi się na zmienną (czy dla naszego badania ma znaczenie czy osoba ma 17 czy 18 lat, czy też można zaliczyć je do grupy osób od 10 do 19 lat) c)ustalenie które wymiany zmiennej interesują badacza d)definiowanie zmiennych i wartości 9.Poziomy pomiaru (s.160-164) a)pomiar nominalny-dotyczy zmiennych, których wartości są jedynie wzajemnie rozłączne i wyczerpujące; to miary nominalne; np. płeć, wyznanie, sympatie partyjne, miejsce urodzenia, ukończona uczelnia wyższa, kolor włosów; mierniki nominalne są jedynie zbiorem nazw lub określeń cech; w kategoriach zmiennej nominalnej można tylko określić, czy wybrane jednostki ze zbioru są takie same lub różne, czy mają przyporządkowane takie same lub różne wartości b)pomiar porządkowy-zmienne o wartościach, które możemy logicznie uporządkować to miary porządkowe (wartości odpowiadają względnie wyższemu/niższemu poziomowi zmiennej), np. klasa społeczna, konserwatyzm, alienacja, uprzedzenie, poziom intelektualny itp.; możemy określić na tej skali, że np. jedna osoba jest bardziej konserwatywna od drugiej; zatem określamy nie tylko to, czy wybrane jednostki są takie same czy różne, ale także to czy są w stosunku do siebie większe/mniejsze, czy posiadają większe/mniejsze natężenie danej cechy (przy tym poziom natężenia ma charakter względny-nie można określić w sposób obiektywny, o ile natężenie to jest większe/mniejsze) c)pomiar interwałowy-dla wartości niektórych zmiennych faktyczne odległości między nimi mają znaczenie, takie zmienne to miary interwałowe, np. stopnie Fahrenheita (możemy określić o ile stopni jest cieplej); uporządkowanie posiada względny, arbitralnie wyznaczony punkt 0, gdzie 0 niekoniecznie oznacza brak występowania cechy (charakter umowny, np. 0 stopni Celsjusza nie oznacza braku temperatury); w kategoriach zmiennej interwałowej można określić to, co możliwe jest dla miar nominalnych i porządkowych, a ponadto można określić to, co możliwe jest dla miar nominalnych i porządkowych oraz stwierdzić, o ile jednostki są od siebie większe/mniejsze d)poziom ilorazowy-wartości składające się na zmienną mają wszystkie powyżej opisane właściwości strukturalne, poza tym są oparta na prawdziwym (absolutnym) punkcie zerowym; np. wiek, czas zamieszkiwania w określonym miejscu, liczba organizacji, do których dana osoba należy, liczba zawartych małżeństw itd.; w kategoriach zmiennej ilorazowej można stwierdzić jaki jest stosunek ilościowy (ilorazowy) jednostek względem siebie 10.Kryteria jakości pomiaru: precyzja, rzetelność, trafność (s.166-173) a)precyzja-pomiarów możemy dokonywać w różnym stopniu precyzji; precyzja pomiaru dotyczy subtelności rozróżnień odrębnych wartości zmiennych, powiązanego z możliwymi dla danej zmiennej poziomami pomiaru-w zależności od potrzeb można zastosować najbardziej możliwie precyzyjny poziom pomiaru dla danej cechy lub poprzestać na którymś z niższych (np. w przypadku wieku, który jest wartością ilorazową można poprzestać na poziomie przedziałowym, tworząc wybrane przedziały wiekowe); pomiary precyzyjne mają przewagę nad nieprecyzyjnymi; nie zawsze stuprocentowa precyzja jest potrzebna i pożądana; jeśli wiadomo, czego potrzeba w badaniach np. informacja, że kobieta jest po 40-stce wystarczy, to większy wysiłek nie jest potrzebny; jeśli potrzeby nie są do końca pewne, lepiej mieć więcej informacji niż za mało b)trafność-odnosi się do zakresu adekwatności (miernika empirycznego do znaczenia danego pojęcia w rzeczywistości): -trafność fasadowa-włamałaś wskaźnika sprawia, że jest on uznany za odpowiedni do pomiaru jakieś zmiennej; stopień, w jakim konkretny miernik zgadza się/nie zgadza się z założonym przed pomiarem znaczeniem nadanym pojęciu, które określa przedmiot badania -trafność kryterialna-inaczej trafność predykcyjna; opiera się na jakimś kryterium zewnętrznym (stopień, w jakim dany miernik jest powiązany z innymi zmiennymi, z którymi-zgodnie z założeniami teorii-powinien być powiązany jest z pewnymi kryteriami zewnętrznymi, np. religijność->uczestnictwo w nabożeństwie) -trafność teoretyczna-opiera się na powiązaniach logicznych między zmiennymi; stopień, w jakim dany miernik powiązany jest z innymi zmiennymi, z którymi-zgodnie z założeniami teorii-powinien być powiązany (przewidywanie teoretyczne co do relacji między miednikiem a pojęciem określającym przedmiot pomiaru) -trafność treściowa-stopień, w jakim dany miernik uwzględnia wszystkie znaczenia zawarte w pojęciu określającym mierzone zjawisko; wskazuje na zakres, w jakim miernik obejmuje skalę znaczeń zawartych w pojęciu c)rzetelność-polega na tym, że dana technika-stosowna do tego samego przedmiotu- daje za każdym razem ten sam wynik 11. Indeksy a skale pomiarowe (s.179-181) a)indeks-rodzaj złożonego miernika, który syntetyzuje i porządkuje wyniki pewnej liczby szczegółowych obserwacji-porządkuje jednostki analizy w kategoriach konkretnych zmiennych poprzez proste zsumowanie wyników przypisanych poszczególnym wskaźnikom (indeks to miernik, który syntetyzuje i porządkuje wyniki pewnej liczby szczegółowych obserwacji) b)skala-typ złożonej miary, które elementy tworzą logiczną lub empiryczna strukturę- porządkuje jednostki analizy w kategoriach konkretnych zmiennych, wykorzystując każdą logiczną lub empiryczną strukturę intensywności wśród wskaźników danej zmiennej; tworzymy, przypisując określony wynik punktowy pewnym układom odpowiedzi przy założeniu, że niektóre pytania świadczą o relatywnie wyższym/niższym poziomie danej zmiennej; skala uwzględnia intensywność obrazowania danej zmiennej przez różne pytania 12.Skala Bogardusa (s.196-197) Skala dystansu społecznego Bogardusa służy do pomiaru skłonności ludzi do uczestniczenia w zróżnicowanych co do stopnia bliskości stosunkach społecznych z innymi grupami ludzi (wchodzenie w stosunki społeczne z różnymi kategoriami ludzi); w tej technice stosuje się kilka pytań zamkniętych odpowiadających coraz bliższemu lub coraz dalszemu poziomowi dystansu, które można zagregować, nie tracąc przy tym szczegółowych danych 13.Dyferencjał semantyczny (s.198-199) Forma pytania kwestionariuszowego, w którym respondent proszony jest o dokonanie oceny czegoś na skali z przeciwstawnymi przymiotnikami, znajdującymi się przy dwóch krańcach przedstawionej skali (np. nudny-ciekawy); pośrednie stopnie tej skali są wyrażane określeniami typu: bardzo-raczej-ani ten, ani tamten-raczej-bardzo; rangowanie ,,zdecydowanie…” i ,,raczej…” podwójne, tj. prowadzone do jego i od drugiego końca 14.Typologie (s.202-204) Podsumowanie skrzyżowanych dwóch lub więcej zmiennych, tworząc w ten sposób zbiór kategorii lub typów (skale i indeksy są tworzone jedynie, aby uzyskać miernik porządkowy danej zmiennej, wskaźnikują wzrastający poziom jakieś zmiennej); typologie mogą być skutecznie używane jako zmienne niezależne, lecz wykorzystywanie ich jako zmiennych zależnych powoduje trudności interpretacyjne 15.Próby nieprobabilistyczne (s.211-215) Rodzaj próbek badawczych, w których jednostki nie są wybierane losowo, a decyzja o ich doborze zależy od celów badania, dostępności respondentów lub subiektywnego osądu badacza; nie zapewniają one każdej jednostce populacji równej szansy na znalezienie się w próbie, co ogranicza możliwość generalizacji wyników na całą populację Rodzaje prób: a)oparte na dostępności badanych-zdawanie się na dostępność do badanych przedmiotów, np. zatrzymywanie przypadkowych ludzi na ulicy (ryzykowne, ale używane za często); brak kontroli nad reprezentatywnością grupy; np. ankiety przeprowadzone wśród studentów obecnych na wykładzie b)dobór celowy lub arbitralny-jednostki są wybierane na podstawie ich specyficznych cech, istotnych z punktu widzenia badania (ale może to też być dobieranie osób, które odbiegają od normy) c)metoda kuli śnieżnej-badacz zbiera dane o kilku członkach danej populacji, których da się odszukać, a następnie prosi te osoby o dostarczenie informacji potrzebnych do odszukania innych członków tej samej populacji, których akustyka znają; kula śnieżna- proces akumulacji, bo każda osoba podaje inne osoby: np. badania wśród członków niszowych subkultur lub nieformalnych grup społecznych d)dobór kwotowy-dobór jednostek w sposób nielosowy, ale zgodnie z założonymi proporcjami (kwotami) odzwierciedlającymi strukturę populacji; np. ankieta, w której badacz dobiera 60% kobiet i 40% mężczyzn w próbie (tyle % odpowiada % w strukturze populacji), ale dobór tych osób nie jest losowy 16.Dobór losowy (s.215-219) dobór losowy (probabilistyczny)-polega na zastosowaniu procedury losowania podstawowa zasada: próba jest reprezentatywna dla populacji, z której jest dobierana, jeśli wszyscy członkowie mają takie same szanse, że zostaną wybrani do tej próby (metoda równego prawdopodobieństwa wyboru) Służy to kontroli świadomego lub nieświadomego obciążenia próby, następującego ze strony badacza. Dobór losowy zabiega niebezpieczeństwu, że badacz wybrałby przypadki intuicyjne, tak by uzasadniały jego oczekiwania czy hipotezy związane z badaniami. Dobór losowy daje dostęp do rachunku prawdopodobieństwa, co jest podstawą do oszacowania cech populacji, a także do oszacowania dokładności prób. 17.Prosty dobór losowy (s.231-232) Podstawowa metoda doboru próby w badaniach ilościowych, polegająca na tym, że każda jednostka w populacji ma taką samą szansę (prawdopodobieństwo) na znalezienie się w próbie; odbywa się całkowicie losowo, co pozwala na uzyskanie próby reprezentatywnej i zmniejszenia ryzyka błędów systematycznych 18.Dobór warstwowy (s.235-236) Metoda losowego doboru próby, która polega na podzieleniu populacji na podgrupy (zwane warstwami) według określonych kryteriów (na podstawie wybranych cech, np. płci, wieku, miejsca zamieszkania), a następnie losowym wyborze jednostek z każdej warstwy; celem tej metody jest zapewnienie, że próba odzwierciedla strukturę populacji w odniesieniu do kluczowych cech; wielkość próby z każdej warstwy jest zazwyczaj proporcjonalna do liczebności tej warstwy w całej populacji 19.Pytania w badaniach sondażowych (s.275-284) Pytania w badaniach sondażowych pełnią kluczową funkcję, ponieważ są podstawowym narzędziem zbierania informacji od respondentów. Ich odpowiednie zaprojektowanie jest fundamentem rzetelności i jakości uzyskiwanych wyników. a)jasność i jednoznaczność pytań Jedną z najważniejszych cech pytań w badaniach sondażowych jest ich klarowność. Pytania muszą być formułowane w sposób zrozumiały dla każdego respondenta, niezależnie od poziomu jego wykształcenia czy znajomości tematu. Niejasne pytania mogą prowadzić do różnorodnych interpretacji, a tym samym do udzielania odpowiedzi niezgodnych z intencjami badacza. - Przykład niejasnego pytania: „Czy uważasz, że działania władz są wystarczająco efektywne, aby poprawić sytuację w kraju?” Tutaj „efektywność” i „sytuacja” są pojęciami ogólnymi i mogą być rozumiane różnie przez respondentów. - Poprawna forma pytania: „Czy uważasz, że wprowadzenie konkretnego programu (np. wsparcia dla edukacji) przyniosło poprawę sytuacji finansowej rodzin?” b)rodzaje pytań: zamknięte i otwarte W badaniach sondażowych pytania można podzielić na dwie główne kategorie: -pytania zamknięte Pytania zamknięte dają respondentom ograniczony zbiór odpowiedzi do wyboru. - Kategorie odpowiedzi powinny być: - Wyczerpujące – zawierające wszystkie możliwe opcje odpowiedzi. - Wzajemnie rozłączne – odpowiedzi nie mogą się pokrywać. - Zaleta: Pytania zamknięte ułatwiają analizę danych, ponieważ odpowiedzi można łatwo skategoryzować i przeliczyć statystycznie. - Przykład: „Jak często korzystasz z transportu publicznego?” - Codziennie - Kilka razy w tygodniu - Rzadko - Nigdy -pytania otwarte Pytania otwarte pozwalają respondentom na swobodną wypowiedź. - Zaleta: Umożliwiają uzyskanie bogatszych, bardziej szczegółowych odpowiedzi. - Wyzwanie: Analiza odpowiedzi jest trudniejsza, ponieważ wymaga kodowania i kategoryzacji, co może prowadzić do subiektywnych ocen badacza. - Przykład: „Co według ciebie można zrobić, aby poprawić jakość usług publicznych w twoim mieście?” c)unikanie pytań problematycznych W badaniach sondażowych należy unikać formułowania pytań, które mogą wprowadzać respondentów w błąd lub wpływać na jakość odpowiedzi: - Pytania podwójne: Zawierają dwie kwestie w jednym pytaniu, co sprawia, że trudno jednoznacznie na nie odpowiedzieć. - Przykład: „Czy jesteś zadowolony z pracy i wynagrodzenia?” - Poprawiona forma: „Czy jesteś zadowolony z pracy?” i „Czy jesteś zadowolony z wynagrodzenia?” - Pytania zawierające przeczenia: Negatywnie sformułowane pytania mogą być trudne do zrozumienia. - Przykład: „Czy nie jesteś przeciwny zwiększeniu podatków?” - Poprawiona forma: „Czy popierasz zwiększenie podatków?” - Sugestywne pytania: Mogą sugerować respondentowi „poprawną” odpowiedź. - Przykład: „Czy zgadzasz się, że nasze miasto jest najlepiej zarządzane w regionie?” - Poprawiona forma: „Jak oceniasz jakość zarządzania miastem?” d)dostosowanie pytań do możliwości respondentów Pytania muszą być realistyczne i odnosić się do wiedzy, doświadczenia oraz kompetencji respondentów. - Respondenci powinni mieć wystarczającą wiedzę, aby odpowiedzieć na pytanie. - Jeśli pytanie jest zbyt szczegółowe lub skomplikowane, respondenci mogą udzielać przypadkowych odpowiedzi. - Przykład nieodpowiedniego pytania: „Jak oceniasz stopień wdrożenia regulacji środowiskowych według standardu ISO 14001?” - Poprawiona forma: „Jak oceniasz działania władz na rzecz ochrony środowiska?” e)wpływ norm społecznych i odpowiedzi zgodnych z oczekiwaniami Respondenci mogą dostosowywać swoje odpowiedzi do norm społecznych, zwłaszcza jeśli pytanie dotyczy kwestii wrażliwych (np. religia, polityka, finanse). Chcą „wypaść dobrze”, udzielając odpowiedzi zgodnych z tym, co społecznie uznawane jest za właściwe. - Rozwiązanie: Stosowanie pytań neutralnych, które nie sugerują „dobrych” lub „złych” odpowiedzi. Przykład: - Sugerujące pytanie: „Czy regularnie przekazujesz pieniądze na cele charytatywne, jak większość ludzi?” - Neutralne pytanie: „Jak często przekazujesz pieniądze na cele charytatywne?” f)logika i spójność pytań w kwestionariuszu Pytania w kwestionariuszu powinny być uporządkowane w sposób logiczny i tematyczny: - Bloki tematyczne: Grupowanie pytań dotyczących tej samej tematyki. - Pytania ogólne i szczegółowe: Najpierw warto zadać pytania ogólne, a następnie przechodzić do bardziej szczegółowych. - Pytania wrażliwe: Umieszczanie ich na końcu kwestionariusza, kiedy respondenci są bardziej zaangażowani w badanie. g)testowanie pytań Przed realizacją badania sondażowego warto przetestować pytania na małej grupie osób (tzw. pilotaż). Dzięki temu można: - Sprawdzić, czy pytania są zrozumiałe. - Ocenić, czy odpowiedzi odpowiadają intencjom badacza. - Wyłapać ewentualne problemy w konstrukcji pytań. Podsumowanie Pytania w badaniach sondażowych muszą być jasne, precyzyjne i neutralne. Kluczowe jest unikanie problematycznych form pytań, takich jak pytania podwójne, negatywne czy sugerujące. Dobór odpowiedniego rodzaju pytań (zamkniętych lub otwartych) oraz ich logiczny układ wpływa na jakość uzyskanych danych. Testowanie pytań przed głównym badaniem pozwala zidentyfikować błędy konstrukcyjne i dostosować narzędzie badawcze do potrzeb respondentów. Prawidłowo sformułowane pytania stanowią fundament rzetelnego badania sondażowego. 20.Format kwestionariusza (s.284-293) 2) JÓZEFACKA, NATALIA AT AL.,.METODOLOGIA I STATYSTYKA: PRZEWODNIK NAUKOWEGO TURYSTY. T1” 1.Pytania badawcze (s.42-43) Pytania badawcze Pytania badawcze stanowią punkt wyjścia dla badań naukowych i wyznaczają kierunek analizy. Czym są? Są to sformułowane problemy, na które badacz chce uzyskać odpowiedź w trakcie badania. Mają charakter otwarty i ogólny, określając, co jest przedmiotem zainteresowania. - przykład: - Jakie są relacje między liczbą godzin samodzielnej nauki a wynikami uczniów na egzaminach? 2.Hipotezy (s.45-47) Hipotezy badawcze to propozycje odpowiedzi na pytania badawcze w formie przypuszczeń, które wymagają weryfikacji empirycznej. Są formułowane na podstawie teorii, wcześniejszej wiedzy i obserwacji. Hipotezy wskazują przewidywane relacje między zmiennymi. Rodzaje hipotez: - Ze względu na kierunek przewidywania: - Kierunkowe: Wskazują konkretny kierunek relacji między zmiennymi (np. „im wyższa liczba godzin samodzielnej nauki, tym lepsze wyniki na egzaminach”). - Niekierunkowe: Zakładają istnienie relacji, ale nie określają jej kierunku (np. „istnieje związek między liczbą godzin nauki a wynikami egzaminacyjnymi”). - Ze względu na rodzaj badanych relacji: - Hipotezy różnicy: Przewidują istnienie różnic między grupami (np. „dziewczęta osiągają lepsze wyniki w testach językowych niż chłopcy”). - Hipotezy związku: Przewidują współzależność między zmiennymi (np. „im wyższy poziom aktywności fizycznej, tym niższy poziom stresu”). - Hipotezy wpływu: Zakładają, że jedna zmienna wpływa na drugą (np. „regularne stosowanie aplikacji do nauki języka zwiększa skuteczność nauki nowych słów”). Cechy dobrej hipotezy: - Jasność i precyzja - Testowalność - Opieranie na teorii lub wcześniejszej wiedzy - Konkretność i neutralność Przykłady hipotez: - Kierunkowa różnicy: „Studenci, którzy regularnie uczęszczają na zajęcia, osiągają wyższe oceny niż ci, którzy zajęcia opuszczają.” - Niekierunkowa związku: „Istnieje związek między poziomem aktywności fizycznej a poziomem stresu.” 3.Badania podstawowe a badania stosowane (s.48) Badania podstawowe a) badania mające na celu poszerzenie wiedzy teoretycznej i zrozumienie mechanizmów oraz prawidłowości występujących w danym zjawisku. Nie są nastawione na natychmiastowe, praktyczne zastosowanie wyników -np. badanie sposobu, w jaki ludzie przetwarzają informacje w pamięci krótkotrwałej Cechy badań podstawowych: - Odkrywanie ogólnych prawidłowości - Koncentracja na teorii - Brak bezpośredniego zastosowania w praktyce Badania stosowane a) badania ukierunkowane na rozwiązywanie konkretnych problemów praktycznych przy użyciu istniejącej wiedzy teoretycznej. Ich celem jest dostarczenie rozwiązań przydatnych w realnym świecie. -np. pracowanie skutecznych metod nauczania online w szkołach. Cechy badań stosowanych: - Nastawienie na praktyczne zastosowanie wyników - Rozwiązywanie konkretnych problemów społecznych, biznesowych czy technologicznych - Szybkie wdrożenie efektów badania 4.Badania laboratoryjne a badania terenowe (s.49) a)badania laboratoryjne -są to badania przeprowadzane w kontrolowanych warunkach, które umożliwiają ścisłą manipulację zmiennymi niezależnymi oraz precyzyjne pomiary. - Cechy: - Duża kontrola nad zmiennymi - Powtarzalność wyników - Mniejsza generalizacja wyników na rzeczywiste środowisko - Przykład: Badanie wpływu koloru światła na efektywność nauki w laboratorium psychologicznym. b)badania terenowe -badania prowadzone w naturalnym środowisku badanych osób lub zjawisk, gdzie kontrola nad zmiennymi jest ograniczona. - Cechy: - Wysoka ekologiczna trafność (wyniki odzwierciedlają rzeczywistość) - Możliwość badania skomplikowanych interakcji - Trudność w kontrolowaniu zmiennych zakłócających - Przykład: Badanie wpływu różnych ustawień klasowych na zaangażowanie uczniów w trakcie lekcji w szkole. 5.Skala Likerta (s.71) Sposób odpowiedzi na 5- lub 7-stopniowej skali (kafeteria odpowiedzi), która najczęściej wygląda następująco:zdecydowanie się zgadzam/zgadzam się/nie mam zdania itd.; argumentem przeciwko włączeniu skali Likerta do skal jakościowych jest to, że trudno obliczyć odległość między odpowiedziami, np. między ,,zdecydowanie się zgadzam” a ,,zgadzam się”; suma lub uśrednione wyniki z kwestionariusza przedstawia się na skali przedziałowej, ale odpowiedzi na treść pojedynczego pytania powinny być na skali porządkowej 6.Zmienne ciągłe i dyskretne (s.72) Zmienne ciągłe mierzone są na skali ilościowej i mogą przyjmować dowolne wartości, także jako liczby niecałkowite (np. prędkość wynosząca 123,5 km/h); zmienne dyskretne mierzone są na wszystkich skalach, ale przyjmują wartości tylko jako liczby całkowite (np. prędkość wynosząca 124 km/h, a nie 123,5 km/h-co to jest 0,5 km/h?) 7.Trafność badania (s.82-85) Wyróżnia się trafność w różnych obszarach badania: a)trafność konstruktu-trafność pomiaru b)trafność wniosków-czasami wnioski są świadomie zaburzane (oszustwo), ale czasami dzieje się tak z powodu rażących błędów: w analizie (wybrano zły test statystyczny), wybiórczości badacza (przestawienie wyników niektórych analiz) i niskiej rzetelności pomiaru c)trafność zewnętrzna-jest to stopień, w jakim wyniki (obserwacje) z badań można uogólnić na inne sytuacje, osoby czy czasy Dzieli się na: -trafność populacji-na ile wyniki badań są reprezentatywne dla innych grup? -trafność ekologiczna-na ile wyniki badań będą prawdziwe dla innych środowisk/warunkow? -trafność czasów-czy wyniki stracą na znaczeniu z upływem czasu? d)trafność wewnętrzna-jest to stopień, w jakim projekt badawczy jest poprawny metodologicznie i wolny od zmiennych zakłócających Najczęstsze trudności to: -efekt Rosenthala-zniekształcenie wyników badań, bo obserwowani wiedzą, że biorą udział w eksperymencie -występowanie trzeciej zmiennej-istnieje innej konstrukt, który lepiej wyjaśnia relacje (np. osoby boją się latać nie z powodu wielkości samolotu, tylko z powodu osobowości) -efekt osoby badanej-badani myślą że coś ,,muszą” albo ,,nie mogą” -efekt sytuacji- czynniki związane z miejscem przeprowadzania badania sprawia, że efekt jest silniejszy lub słabszy -brak grupy kontrolnej 3) MAYNTZ, WPROWADZENIE DO METOD SOCJOLOGII EMPIRYCZNEJ 1.Obserwacja jako sposób gromadzenia danych (s.111-112) obserwacja-najrozmaitsze, po części całkowite różne sposoby uzyskiwania danych Obserwacja wymaga rozumienia bądź trafnej interpretacji subiektywnego sensu oraz społecznego znaczenia określonego działania czy zachowania; subiektywny sens obserwowalnego zachowania, tzn. co osoba działająca chce poprzez nie osiągnąć lub wyrazić bądź dlaczego się na nie decyduje, dostępny jest obserwatorowi w najlepszym razie tylko pośrednio; jeśli jednak osoba działająca zachowuje się stosownie do specyficznie sytuacyjnych, zinstytucjonalizowanych odzyskiwań społecznych, tzn. zgodnie z nakazami roli, to sens jej zachowania można interpretować zgodnie ze znaczeniem powszechnie przyjętym w danym środowisku (np. interpretowanie przez studentów sytuacji jako wykład, dostosowanie do tej sytuacji) 2.Obserwacja systematyczna i niesystematyczna (s.115-116) Niesystematyczne metody obserwacji mają miejsce w przypadku mało usystematyzowanych kategorii obserwacji i dotyczą najczęściej zachowań w sytuacjach o bliżej nieokreślonej specyfice w ramach badanego systemu społeczno-kulturowego; systematyczne metody obserwacji stosowane są, gdy kategorie obserwacji są strukturalnie uporządkowane i dotyczą tylko określonych sekwencji zachowań w dokładnie zdefiniowanych sytuacjach społecznych; stopień usystematyzowania obserwacji od: rodzaju pytań badawczych, zróżnicowania modelu teoretycznego i stanowiącej element tego modelu zweryfikowanej już wiedzy o systemie społeczno- kulturowym, który ma być przedmiotem badania 3.Obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca (s.116-125&126) Zależy m.in. od praktycznych możliwości znalezienia się w sytuacji, o którą chodzi, także od wiedzy teoretycznej o badanej społeczności a) obserwacja nieuczestnicząca-obserwator rejestruje je niejako ,,z zewnątrz”, nie bierze udziału w sytuacji, a jedynie ją obserwuje; charakterystyczna dla sytuacji czysto laboratoryjnych; nie wymaga olany obserwacji b) obserwacja uczestnicząca-obserwator podejmuje określoną rolę społeczną definiowana w ramach obserwowanej sytuacji i zachowuje się względem innych osób działających odpowiednio do tej roli, nie rozpoznamy przez nie jako badacz o zainteresowaniach naukowych