Chronologische Tijdlijn van Belangrijke Gebeurtenissen (PDF)

**Chronologische Tijdlijn van Belangrijke Gebeurtenissen:** **Romeinse Rijk en Vroege Christendom:** - **c. 180 CE:** Het Romeinse Rijk bereikt zijn grootste omvang onder keizer Commodus. - **4e eeuw:** Keizer Diocletianus splitst het Romeinse Rijk in een oostelijk en westelijk deel....

**Chronologische Tijdlijn van Belangrijke Gebeurtenissen:** **Romeinse Rijk en Vroege Christendom:** - **c. 180 CE:** Het Romeinse Rijk bereikt zijn grootste omvang onder keizer Commodus. - **4e eeuw:** Keizer Diocletianus splitst het Romeinse Rijk in een oostelijk en westelijk deel. - **313 CE:** Keizer Constantijn vaardigt het Edict van Milaan uit, waardoor christenen vrijheid van godsdienst krijgen. - **325 CE:** Het Concilie van Nicea definieert de basisprincipes van het christelijke geloof. - **380 CE:** Christendom wordt de staatsgodsdienst van het Romeinse Rijk. - **410 CE:** De Visigoten plunderen Rome onder leiding van Alarik. - **476 CE:** De laatste West-Romeinse keizer, Romulus Augustulus, wordt afgezet. - **5e-6e eeuw:** De Germaanse stammen vestigen koninkrijken binnen de voormalige grenzen van het West-Romeinse Rijk. - **527-565 CE:** Keizer Justinianus I regeert over het Oost-Romeinse Rijk (Byzantijnse Rijk) en probeert het West-Romeinse Rijk te heroveren. - **547 CE:** De Benedictijnse Regel, geschreven door Benedictus van Nursia, wordt een leidraad voor het westerse kloosterleven. - **590-604 CE:** Paus Gregorius I de Grote versterkt de macht van de Kerk en bevordert de kerstening van Europa. - **664 CE:** De Synode van Whitby harmoniseert de Keltische en Romeinse christelijke praktijken in Engeland. **Karolingische Rijk en Islamitische Uitbreiding:** - **7e eeuw:** De islam ontstaat op het Arabische schiereiland en verspreidt zich snel. - **732 CE:** Karel Martel verslaat de moslims in de Slag bij Poitiers, waardoor de islamitische opmars in Europa wordt gestopt. - **800 CE:** Karel de Grote wordt gekroond tot keizer van het West-Romeinse Rijk, wat het begin markeert van het Karolingische Rijk. - **9e eeuw:** Vikingaanvallen teisteren Europa. - **843 CE:** Het Verdrag van Verdun verdeelt het Karolingische Rijk in drie delen. - **962 CE:** Otto I de Grote wordt gekroond tot keizer van het Heilige Roomse Rijk. **Middeleeuwen:** - **11e eeuw:** De Gregoriaanse hervorming streeft naar een onafhankelijke Kerk en een einde aan lekeninvestituur. - **1077 CE:** Hendrik IV, keizer van het Heilige Roomse Rijk, doet boete bij Paus Gregorius VII in Canossa. - **1095-1291 CE:** De Kruistochten vinden plaats, met als doel het Heilige Land te heroveren op de moslims. - **12e eeuw:** De opkomst van steden, handel en universiteiten stimuleert de economische en intellectuele ontwikkeling in Europa. - **1215 CE:** Koning John van Engeland ondertekent de Magna Carta, die de macht van de koning beperkt. - **13e eeuw:** De bloei van de gotische architectuur en de scholastieke filosofie. - **1309-1377 CE:** De pausen resideren in Avignon, Frankrijk. - **1337-1453 CE:** De Honderdjarige Oorlog tussen Engeland en Frankrijk. - **1347-1351 CE:** De Zwarte Dood, een pestepidemie, doodt miljoenen mensen in Europa. - **14e-15e eeuw:** Het verval van het feodalisme en de opkomst van nieuwe monarchieën in Europa. **Laat-Middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd:** - **1453 CE:** De Ottomanen veroveren Constantinopel, wat het einde markeert van het Byzantijnse Rijk. - **1492 CE:** Christoffel Columbus bereikt Amerika. - **1517 CE:** Maarten Luther start de Reformatie met zijn 95 stellingen. - **16e eeuw:** De Renaissance verspreidt zich over Europa, wat leidt tot een hernieuwde belangstelling voor klassieke kunst, literatuur en filosofie. **Hoofdpersonen:** **Romeinse Rijk en Vroege Christendom:** - **Commodus:** Romeinse keizer (177-192 CE) onder wiens heerschappij het Romeinse Rijk zijn grootste omvang bereikte. - **Diocletianus:** Romeinse keizer (284-305 CE) die het rijk in twee delen splitste om het beter te besturen. - **Constantijn de Grote:** Romeinse keizer (306-337 CE) die het Edict van Milaan uitvaardigde en christenen vrijheid van godsdienst schonk. - **Alarik:** Visigotische koning die Rome in 410 CE plunderde. - **Romulus Augustulus:** Laatste West-Romeinse keizer (475-476 CE). - **Justinianus I:** Oost-Romeinse keizer (527-565 CE) die probeerde het West-Romeinse Rijk te heroveren en bekend staat om zijn codificatie van het Romeinse recht. - **Benedictus van Nursia:** Schrijver van de Benedictijnse Regel (circa 540 CE), die een model werd voor het westerse kloosterleven. - **Gregorius I de Grote:** Paus (590-604 CE) die de macht van de Kerk versterkte en de kerstening van Europa bevorderde. **Karolingische Rijk en Islamitische Uitbreiding:** - **Karel Martel:** Frankische legeraanvoerder die de moslims in 732 CE versloeg in de Slag bij Poitiers. - **Karel de Grote:** Frankische koning die in 800 CE tot keizer van het West-Romeinse Rijk werd gekroond, stichter van het Karolingische Rijk. - **Otto I de Grote:** Duitse koning die in 962 CE tot keizer van het Heilige Roomse Rijk werd gekroond. **Middeleeuwen:** - **Gregorius VII:** Paus (1073-1085 CE) die de Gregoriaanse hervorming leidde en streed tegen lekeninvestituur. - **Hendrik IV:** Keizer van het Heilige Roomse Rijk (1056-1105 CE) die in conflict kwam met Paus Gregorius VII over lekeninvestituur. - **Urbanus II:** Paus (1088-1099 CE) die in 1095 de Eerste Kruistocht predikte. - **Johannes:** Koning van Engeland (1199-1216 CE) die gedwongen werd de Magna Carta te ondertekenen. - **Thomas van Aquino:** Dominicaanse theoloog en filosoof (1225-1274 CE) bekend om zijn Summa Theologica. **Laat-Middeleeuwen en Vroegmoderne Tijd:** - **Mehmed II:** Ottomaanse sultan (1451-1481 CE) die Constantinopel in 1453 veroverde. - **Christoffel Columbus:** Italiaanse ontdekkingsreiziger die in 1492 in dienst van Spanje Amerika bereikte. - **Maarten Luther:** Duitse theoloog die in 1517 de Reformatie startte met zijn 95 stellingen. **Belangrijke Vrouwen:** - **Dhuoda:** Frankische edelvrouw en auteur van een handleiding voor haar zoon (9e eeuw). - **Hildegard von Bingen:** Benedictijnse abdis, mystica, componist en auteur (12e eeuw). - **Blanche van Castilië:** Koningin-regentes van Frankrijk (13e eeuw). - **Christine de Pizan:** Italiaans-Franse schrijfster en feministe (14e-15e eeuw). Deze tijdlijn en lijst met personages bieden een overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen en figuren die in de bronnen worden besproken. Het is belangrijk om te onthouden dat dit een vereenvoudigde weergave is van een complexe geschiedenis, en dat er nog veel meer te ontdekken valt over de Middeleeuwen. Chapter 1: Romans, Christians and Barbarians ============================================ The Early Middle Ages ---------------------... - Vroeg echristenen debatteerden vaak over hun geloof - Drie-eenheid - Zondes - Is Jezus mens of God - Dit soort discussies werden opgelost in kerkelijke raden - Eerste kerkelijke raad: **Nicaea in 325** - "Jezus is volledig mens en goddelijk, en een gelijk deel van de 3-eenheid" - Zo ontstonden **orthodoxe christenen** (en nieuwe heidenen) die de nieuwe regels niet volgden - **Arianen**: Jezus niet volledig goddelijk - Orthodoxie en ketterij vormden het religieuze landschap van het vroege ME-EU - Drie Christelijke geleerden die filosofie gebruikte om het geloof te interpreteren deden dit ook: - **Ambrosius (Ambrose):** - Bisschop van Milaan - Keizerlijke hoofdstad van het Westen (t.v.v. Rome) - Goed beheerder en spreker - Tegenstander Arianisme - Morele autoriteit over keizers - Kon ze straffen bij fouten - **Hieronymus (Jerome):** - Vertalen Bijbel naar het Latijn - Hierdoor weer vertalingen naar moderne talen - **Augustinus (Augustine):** - Bisschop in plaats Noord-Afrika (Hippo) - Schreef over ketterse leerstellingen en de meeste centrale problemen die Theologen toen bezighielden - De drie-eenheid - Het bestaan van kwaad in een wereld gemaakt door god - Rol van huwelijk en seksualiteit - Vrije wil - Onder zijn handen werd **neoplatonisme** de basis voor een nieuw christelijke theologie - Materiele wereld minder belangrijk dan spirituele - God heeft mensen gemaakt met de vrijheid om te kiezen tussen goed en slecht - Verpest door Adam en Eva - Jezus herstelde deze relatie tot God weer - Men kon weer kiezen tussen goed en kwaad - Het was de taak om voor goed te kiezen; als dankbaarheid voor Jezus - Centraal thema: **Goddelijke genade voor menselijke heil** - Geschiedenis is doelgericht proces van Gods interactie met mensheid - Geschiedenis minder over politiek en heersers, meer over oorlog tussen goed en kwaad die iedereen met zichzelf voert - Mensheid verdeelt in 2 groepen - Zij die in Gods genade leven en zij die daar niet in leven - Bij de dood wordt je beoordeeld Barbaren en het Westerse Imperium --------------------------------- - Voorheen scheidde de grens de Romeinen en barbaren, maar dat was niet meer - Druk op de grens steeds groter en Romeinen lieten barbaren erdoor - Vóór contact met Romeinen schreven de volkeren niks op, dus weten weinig - Door Romeinen weten we meer van hen - Woonden in boerendorpen - Plunderden van tijd tot tijd - Vrouwen meer rechten dan gewoonlijk - Veel handel gedreven met barbaren - Veel huursoldaten waren barbaren - Door naast elkaar bestaan, barbaren veel van de Romeinen overgenomen - Vele ook bekeerd tot **Arianisme** - Barbaren trokken niet rond, maar vestigen in nederzettingen en vele werden arbeider - Maatschappij georganiseerd op 4 funderingen - **Verwanten** - Zorgden voor bescherming, denk aan politie - Als iemand werd vermoord, gewroken door verwanten - Oorlog verklaard aan de andere familie - Som geld betalen kon ook (**wergild**) - Warbands (comitatus) - Groep soldaten die loyaal zijn aan hun warlord - Soort militaire brotherhood - Soms leider van warband zo populair, dat hij leider van eigen stam werd - Wetscodes - (Bij Romeinen wetten via de staat geregeld) - Bij Barbaren rechtssysteem veel meer gebaseerd op traditie en ongeschreven wetten - En alleen toepasselijk op een bepaalde stam - Doel van wetten was oplossen onderlinge geschillen - Bedragen vastgesteld die mensen moesten betalen aan elkaar - Goden soms ook betrokken bij oordelen - "**Compurgation**" - Bewijs van onschuld door een eed te zweren (vooral in rijken) - **Godsoordeel** - Mensen een kregen wond, heelde hij niet, teken van god - Deze zaken klinken barbaars, maar zorgden wel voor vrede - Grote familiestrijden tegengehouden - Etniciteit - Ontstaan steeds meer **stam koninkrijken** - Fabriceerden verhalen over een gedeeld etnisch verleden - Mythes over hun oorsprong uit Scandinavië en Oost-Europa Migratie en vestiging --------------------- - Romeinen barbaren steeds kunnen tegenhouden - Dit veranderde - Barbaren zagen RR als iets om te waarderen en van te genieten, niet om te plunderen - Daarbij kwamen de Hunnen ook nog - Dus nog liever verhuizen - Keizer Valens liet enkele Visigoten in het rijk toe - Snel problemen: - Visigoten uitgebuit kwamen in opstand - Besloten vredig in de Balkan mochten leven en voedsel en geld kregen, als ze loyaal waren en in leger diende - Dit gebeurde op meerdere plekken - Visigotische leider expeditie naar Rome voor plundering - Keizer moest vluchten uit de stad - Na zijn overleiden legers naar Zuid-Frankrijk - Ondertussen veel koninkrijken, uit barbaarse stammen - Romeinen verloren veel gebied in Afrika en Europa - Atilla (Hunnen) trok Italië binnen, maar vond in Rome geen Keizer maar de Paus - Overtuigt Attila terug te trekken - In deze tijd regeerde nog wel Romeinse Keizers, maar Germaanse generaals werkelijke macht - **Odovacar** zette laatste Romeinse keizer af - Eerste middeleeuwse koning De achteruitgang van het Westerse imperium ------------------------------------------ - Waarom viel het westerse Imperium? - Geen reden, maar meer samenloop van omstandigheden: - Politieke, militaire, sociaaleconomische problemen werden het rijk te veel - Westerse keizers waren bovendien minder bekwaam dan de oosterse. Ze konden niet met de invallen omgaan - Bovendien trokken rijke GGB's zich terug door hoge belastingen en dalende inkomsten. Dus zelfinteresse - "Val" valt te betwisten: - ORR Bleef bestaan - WRR nog steeds veel invloed hoe Europa geregeerd werd - Veel nog nageaapt van Romeinen. Chapter 2: Vroege Westerse Christendom ca. 500-700 ================================================== - In 6^e^ en 7^e^ eeuw was er geen sprake meer van Romeinse autoriteit in het westen - Lokale gezaghebbers hadden het voor het zeggen - Denk aan Barbaarse koningen en aristocraten - De kerk zorgde voor een andere soort eenheid, maar stelde weinig voor - Arianen en katholieken nog steeds oneens - Sommige gebieden nog nooit christendom gezien - 500-700 Soms gezien als Dark Ages - Gebeurde wel shit op sociaal en politiek gebied tho Vroege Middeleeuwse Maatschappij -------------------------------- - Het westen waggelde in 500, nog steeds de middelen wel - **Een goed klimaat** - **Vruchtbare grond** - **Brede rivieren** - Door regenval veel oogst - Netwerk aan rivieren zorgde voor handel tussen steden - Barbaren die Europa ingingen stuitten op **Gallo-Romeinen** - Inwoners oude Romeinse steden - Steden daalde in inwonersaantal en handel - Het "Gallo"-gedeelte zijn de Kelten - Bekend voor vaardigheden in muziek, poëzie, metaalbewerking en kleding maken - Meeste waren boeren - Anderen waren handelaren die dorpen langs handelsroute stichten - Na Caesar veel huwelijken tussen Romeinen en inheemsen Gallo-Romeinen - Laatste jaren RR boeren steeds meer gebonden aan land en **horig** - Boerderijen werden erg **zelfvoorzienend** met weinig handel - 6^e^ en 7^e^ eeuw opbouw stad verandert - Van strakke romeinse steden met vast patroon - Naar **middeleeuws patroon** - Dorp centraal, daaromheen werd gebouwd - Dit suggereert dat mensen Romeinse boerderijen hadden verlaten - Dus Oude Romeinse steden vergingen langzaam - Wat de etniciteit voor de mensen toen betekende is nog steeds punt van discussie - Sommige: "etniciteit is politiek middel" - Franken werden Franken omdat koning dat beveelde - Anderen: "Etniciteit is iets gedeeld, zoals taal of begravenisgewoonten" - Wordt etniciteit dus **opgelegd** of **zelf ontwikkeld**? - Met deze nieuwe etniciteiten kwam ook nieuw militarisme - Het burgerlijke van de RR vervangen door **strijdersideologie** - Aristocratie bestond uit strijders - Bekende liederen: **Beowulf** - Polygynie veelvoorkomend - Één man trouwt met meerdere vrouwen - Ook andere soorten unie's: - **Formeel huwelijk**: toestemming vader nodig + uitwisseling bezit - **Informeel huwelijk**: ⇑ niet nodig - Buitenechtelijk samenwonen zo informeel dat kinderen hieruit als bastaard werden gezien - Alleen rijke mannen mogelijkheid meerdere vrouwen te hebben - Polygynie zorgde voor complexe familie verwikkelingen (halfbroers etc) - Vrouwen konden door trouwen ook de macht krijgen Vroege middeleeuwse politiek ---------------------------- - De barbaarse koningen konden de provincies goed besturen - Geleerd van Romeinen en Gallo-Romeinse administratieve medewerkers - Slecht functionerende takken: - **Administratieve apparaat** - **Handel met het oosten** - **Innen van belasting** - Dus overall, had de overheid weinig grip - Hierdoor groeide macht van de **lokale besturen** - Boeren afhankelijk van hun lokale heer en dame - Bijv. voor bescherming en rechtspraak - In steden sprongen bisschoppen in de bres - Sommige steden overleefden door kathedralen - Hierdoor werd het het bisschoppelijk hoofdkwartier voor omliggende gebieden - Bisschoppen niet alleen op religieus gebied hulp, maar ook **bescherming en rechtspraak** verlenen - In ruil voor belasting - Deze steden verdienden ook aan pelgrims, die heilige relieken bezochten - Bisschoppen waren de leiders van hun steden Het Italiaanse schiereiland: Ostrogothen, Lombarden en Byzantijnen ------------------------------------------------------------------ - In 493 Ostrgothische koning **Theodoric** macht in Italië - Respect voor Romeinse cultuur - Herbouwde aquaducten en bouwde nieuwe gebouwen - Stabiele overheid zorgde voor - intellectuele opleving - Greco-Romeinse cultuur overgebracht kon worden naar ME. - Filosoof Boethius, in dienst bij Theodoric, vertaalde Plato en Aristoteles naar Latijn - Ook basis voor **quadrivium** - Vakken: rekenkunde, meetkunde, muziek en astronomie - En voor **trivium** - Vakken: grammatica, retorica en dialectiek - Schreef teksten ter begeleiding bij deze vakken voor ME-studenten - Ook ***The Consolation of Philosophy*** geschreven - 'Spirituele groei belangrijker dan geld/macht' - Geëxecuteerd wegens verdenkingen verraad tegen Theodoric - **Cassiodorus** positie Boethius overgenomen - Legde (ook) funderingen voor ME-onderwijs - ***On Divine and Human Readings*** - Kennismaking met christelijke en heidense oudheid - Niet raar om Cicero en Christen te volgen - Aanmoediging monniken teksten te kopiëren - Tegen de tijd van zijn dood Theodoric's heerschappij aangevallen door Justianus in het zuiden en Lombarden in het Noorden - Italië zou komende eeuw versplinteren Merovingse Galliërs ------------------- - Terwijl Theodoric in Italië heerste, creëerde **Clovis** een koninkrijk in het oude Gallië (Franken) - **Clovis** - Minder geromaniseerd dan Theodoric - Om politiek te overleven, vermoorde hij al ze tegenstanders - Dit gebeurde ook in Rome vroeger tho - Meedogenloze heerser - Hoe vonden de bisschoppen dit goed? - **Bekeerde zich tot Katholieke christendom** - Daar waar de meeste koningen heiden of Arianist waren - Deze koningen verslagen door Clovis - "Verdediger van bisschop Gregory" - Warme relaties met landbezittende aristocraten - In generaties na Clovis groeide GB's door huwelijken uit tot een enkele aristocratische orde - Opvolgers van Clovis (**Merovingse dynastie**) regeerde met minder eenheid en vrede - Na de dood van koningen vochten zonen altijd om troonopvolging - Proces herhaalde zich steeds en zorgde voor onrust - Soms verdeelde ze onderling gebieden - Uiteindelijk in Europa wel 200 koningen - Konden macht maar slecht vasthouden - Tijd waar lokale macht belangrijker dan Koninklijke macht Visigotisch Iberisch schiereiland --------------------------------- - Geen politieke aardbevingen in de 6^e^ eeuw - Succesvoller dan Merovingen in behouden **oude Romeinse administratie** en **belastingsysteem** - Probleem: Ze waren Arianisten en Gallo-Romeinen waren katholiek - Koning Reccared in 587 bekeert samen met staf aristocraten en geestelijken - Homogeniteit bevorderen - Mislukt - Onregelmatige handhaving van de nieuwe wet - **Geforceerde conversie** nieuw onderscheid ipv homogeniteit - Veel christenen namelijk tegen gewelddadige conversie - Uit eindelijk het regime overgenomen door moslims De vroege middeleeuwse kerk --------------------------- - Kuis zijn is het beste, met als alternatief trouwen - Kloosters met kuise monniken en nonnen groeiden uit tot belangrijke instituten - **Antonius van Egypte** eerste die als kluizenaar zich terugtrok - Er ontstonden gemeenschappen - Hierbinnen hadden kluizenaars weinig contact - Sommigen (Johannes Cassianus) vonden **te extreem en anti-sociaal** - Meer voor een communaal monnikendom - Samen streven naar een heilig leven - **Monnikendommen** in Ierland ook taken die normaal bisschoppen hadden - Romeinse cultuur nooit gekend - In land geen steden met bisschoppen waren - Actief in het overhalen van ongelovigen - Deze Ierse dommen leken meer op die van Antonius dan Johannes - Elke eigen kamer - **Dubbele monnikendommen** zijn gemeenschappen waar mannen en vrouwen samen leven - Vroege monnikendommen sterk gelinkt aan machtige plaatselijke familie die hen beheerden - Abt/Abdis (leider abdij) stamde af van de donor, abdij bood gasvrijheid en andere gunsten aan de donors familie - **Familie monnikendom** - Later erg onder vuur - **Benedictus van Nursia**: vader van westerse monnikendommen - Synthetiseerde ideeën Pachomius, Basilius & Johannes Cassianus in: - ***Rule of St. Benedict*** - *Tot op dag van vandaag invloed* - Kwam uit goede Romeinse familie - Studeerde in Rome, niet afgemaakt en leefde kluizenaars bestaan - Psychologisch inzicht en goeie organisator - In de **Rule** schreef hij over: - **Gematigd ascese** - Begeerte beteugelen - **Discipline en flexibele orde** - Stichtte verschillende monnikendommen - Leven volgens Benedictus' lessen: gereguleerd leven, simpel maar niet meedogenloos sober - Gemeenschappen open voor iedereen, ook kinderen - Monniken konden deze dan onderwijzen - Deze opvoeding: **'Offergave'** - Dag monnik vaste activiteiten - Samen bidden, lezen en werken. - Werk: buiten zijn of kopiëren van boeken. - Benedictijnen niet overgeven aan 3 verleidingen: - Geld - Seks - Ambitie - Ambitie: Je moet luisteren naar abt/abdis - Benedictijnse leer verspreidde snel - Geen organisatie maar autonomen kloosters - Beetje als universiteiten: niet aan elkaar gelinkt, maar onderwijzen hetzelfde - Benedictus: monnikendommen een teruggetrokken leven leiden - Maar al snel betrokken in ME-politiek, waarom? - Grote landgoederen die ze bezitten - De band van de mon&non met aristocratische families - Vraag naar vaardigheden die alleen hier geleerd konden worden - Monniken grote impact op de wereld - Verspreide geloof - Leverden geleerden - Bewaarden teksten - Vasthouden aan doel: Bidden, meditatie en dienst aan God Paus Gregorius I ---------------- - Visie Benedictus bijna verloren - Vele vlucht naar Rome voor de Lombarden, en zo in contact met Gregorius de Grote - **Gregorius** geïnspireerd door verhalen Benedictus en schrijft biografie over hem - 'Z'n kracht lag in organisatorisch vermogen en begrijpen van mensen' - Boek erg bekend geworden - Taken en verplichtingen van een bisschop - Hij hield van leven in klooster, dus wilde geen paus worden - Eenmaal paus reorganiseerde hij financiën zodat meer geld naar de armen ging - Bijna **vorstelijke status** door zijn integriteit en wijsheid Bekering van de Angelsaksen --------------------------- - Gregorius stuurde monniken naar Angelsaksen voor bekering - **Augustinus van Canterbury** leidde deze missie - In eerste maanden vele bekeerd (waar onder de koning), met behulp van Bertha, vrouw van Koning Ethelbert van Kent - Hij werd de aartsbisschop van Canterbury - Macht verschoof enkele decennia, en het noorden van Engeland werd machtiger - Strijd ontstaat tussen Ierse Christenen en Romeinse christenen van ent - Veel hetzelfde geloof, maar ook verschillen: - Andere culturele achtergrond - Andere opvattingen over het kloosterleven - Een andere kerkelijke organisatie - Ander systeem om de datum van Pasen te berekenen. - Deze opgelost in synode in het klooster van **Whitby** - Besloten Romeinse datum geldt - Synode geleidt door **Hilda** - 5 Jaar hierna stuurde het Pausdom Theodore van Tarsus om aartsbisschopdom van Canterbury over te nemen met als doel: - Systeem van bisschoppen en bisdommen in te stellen - Angelsaksische rijk in één eeuw van heiden naar een v/d krachtigste Christelijke gemeenschappen uitgegroeid Populair christendom -------------------- - Bisschops autoriteit beperkt tot stad, platteland religie minder invloed - Soms **parochiën** (kleinste geografische eenheid in het kerkelijk systeem) georganiseerd om aan de vraag van de boeren te voldoen. - Kloosters organiseren religieuze diensten voor gewone mens - Meestal los van bisschoppelijke controle - Op Brittannië kloosters actief zorgen voor geestelijke gemeenschap - Groter gebied in de gaten houden dan klooster - Onderscheidt geestelijken: - **Reguliere geestelijken** - Volgen monastieke regels - **Seculiere geestelijken** - Verantwoordelijk voor pastorale zorg; zielzorg - Dit onderscheidt in Vroege ME niet erg duidelijk - Boeide boeren ook niet wie de religieuze zorg bracht - Ze zagen kerkmannen/vrouwen meer als rijke landbezitters dan brengers van gerechtigheid en goddelijke genade - Bisschoppen en hoge geestelijken vaak ook broers en zussen van koningen - Heidense gewoontes bleven bestaan, en vaak opgenomen door kerk - Heidense locaties Christelijke heiligdommen met christelijke betekenis - Beetje bij beetje af geschaft - Niet alles in een keer anders mensen woest Intellectuele leven ------------------- - Toen Romeinse cultuur wegvaagde, ontstonden nieuwe intellectuele tradities - Geestelijken grote rol - Deze tradities soms door historici als non-impressieve gezien: - Vooringenomen, slechte grammatica en alleen over wonderen en fabels - Bovendien niet kritisch op eigen werk - Echter; - Lastige omstandigheden en beperkingen, bijv op gebied van taal - Ierland, nooit in contact gekomen met Romeinen, perfect Latijn te schrijven - Kloosters bewaarde veel culturen met hun overschrijfwerk - De twee culturen: Ierse en Benedictijnse - Ruisten elkaar kust Northumbria - Hun culturele ontwakening: **Northumbriaanse Renaissance** - Poëzie, architectuur en prestaties geleerden: **St.Beda** bijv. - In tegenstelling tot andere geen connecties tot oude Romeinse aristocratie - In zijn werken veel kritischer dan voorgangers - Werk belangrijke bron vroege Engelse geschiedenis - Na zijn dood Nor. Cultuur af, maar lessen overgenomen door Angelsaksische kloosters - St Bonifatius nam Benedictijnse ideeën over en bekeerde barbaren in bijv. Germanië - Centrum christelijke cultuur weer verschoven richting zuiden - Belangrijkste verschil oost en west: in west kerk en politiek losser van elkaar - Kerk moest rekening houden met aristocratische vorsten en koningen - Zorgde voor spanning die vroege ME samenlevingen gevormd heeft. Chapter 3: Buren: Byzantium (ca.500-1000) ========================================= **📜 Het Byzantijnse Rijk: Overzicht** Het Byzantijnse Rijk, dat begon na de splitsing van het Romeinse Rijk in 395 CE, ontwikkelde zich tot een unieke combinatie van Romeinse bureaucratie, Grieks erfgoed en christelijke overtuigingen. De strategische ligging van Constantinopel maakte het een knooppunt van handel, cultuur en politiek. Hoofdstuk 3 biedt een uitgebreid inzicht in de politieke structuren, religieuze dynamiek, economische stabiliteit en culturele bijdragen die het Byzantijnse Rijk karakteriseren. **🏛️ Politieke Structuren en Keizerlijk Bestuur** **Keizerlijke Autoriteit**\ De keizer stond centraal in de Byzantijnse politiek. Hij werd beschouwd als een Goddelijke heerser met absolute macht over zowel het rijk als de kerk. Het concept van **Caesaropapisme** betekende dat de keizer zowel politieke als religieuze leider was, wat hem in staat stelde de richting van kerkelijke doctrines te bepalen. **Codex Justinianus**\ Keizer Justinianus I (r. 527--565) hervormde het rechtssysteem met de Codex Justinianus, die oude Romeinse wetten samenbracht en moderniseerde. Deze codificatie had een immense invloed op het Europese recht en werd de basis voor latere juridische tradities in zowel oostelijke als westerse samenlevingen. **Themabeleid**\ De invoering van de **thema's** (militaire districten) was een belangrijke hervorming. Boeren kregen land in ruil voor militaire dienst, wat een directe link tussen landbeheer en defensie creëerde. Dit systeem was effectief in het mobiliseren van troepen voor lokale verdediging. **Diplomatieke Strategieën**\ Naast militaire kracht gebruikte Byzantium diplomatieke strategieën zoals het sluiten van dynastieke huwelijken, betalen van tributen aan vijanden en het inzetten van spionage om vijandige bewegingen te voorkomen. **✝️ Religieuze Dynamiek en Controverses** **Orthodox Christendom**\ De Byzantijnse kerk ontwikkelde zich tot de oosters-orthodoxe kerk, die theologisch en ritueel verschilde van het Latijnse christendom in het Westen. De patriarch van Constantinopel was de hoogste religieuze autoriteit binnen het rijk, hoewel hij in macht ondergeschikt was aan de keizer. **Iconoclasme**\ Een van de meest omstreden perioden was de **iconoclastische controverse** (726--843). - **Iconoclasten**: Tegenstanders van iconen stelden dat het gebruik ervan in strijd was met de Bijbelse verboden tegen afgoderij. - **Iconofielen**: Voorstanders geloofden dat iconen een cruciale rol speelden in de verering.\ Dit conflict verdeelde niet alleen religieuze gemeenschappen maar leidde ook tot politieke instabiliteit. Na 843 herstelde het rijk het gebruik van iconen tijdens het Tweede Concilie van Nicea. **Schisma met het Westen**\ De kloof tussen Oost en West werd vergroot door meningsverschillen over theologische kwesties zoals het gebruik van ongezuurd brood en de toevoeging van de filioque-clausule aan de geloofsbelijdenis. Deze spanningen leidden uiteindelijk tot het Grote Schisma van 1054. **🏙️ Economie en Handel** **Constantinopel als Handelscentrum**\ De ligging van Constantinopel aan de Bosporus maakte het een cruciaal handelscentrum. - Handelsroutes: Goederen zoals zijde, specerijen en edelstenen stroomden vanuit Azië naar Europa via Byzantium. - Goudstandaard: De **Byzantijnse solidus** bleef een stabiele munt en een internationaal handelsmiddel. **Landbouw en Lokale Markten**\ Hoewel handel belangrijk was, bleef landbouw de economische ruggengraat. Thema-soldaten zorgden voor regionale productie, wat de zelfvoorzienendheid van het rijk versterkte. **⚔️ Militaire Sterkte en Innovaties** **Heraclius en Hervormingen**\ Keizer Heraclius (r. 610--641) herstructureerde het leger door het oprichten van thema's. Hij bracht ook een spirituele dimensie naar oorlogvoering door veldtochten te presenteren als religieuze plicht. **Grieks Vuur**\ Een belangrijk militair geheim was **Grieks vuur**, een brandstof die zelfs op water bleef branden. Dit wapen hielp Byzantium bij de verdediging van Constantinopel tegen Arabische belegeringen in 674--678 en 717--718. **Fortificaties**\ De muren van Constantinopel, ontworpen door Theodosius II, waren legendarisch. Ze beschermden de stad tegen talloze aanvallen tot de val van Constantinopel in 1453. **🖼️ Culturele en Intellectuele Bijdragen** **Religieuze Architectuur**\ De **Hagia Sophia**, gebouwd door Justinianus, was een technisch meesterwerk dat de Byzantijnse bouwstijl definieerde. De koepel, met schijnbaar zwevende structuren, symboliseerde de verbinding tussen hemel en aarde. **Mozaïeken en Iconen**\ Byzantijnse kunstenaars produceerden prachtige mozaïeken met religieuze thema's die kerken en paleizen sierden. Deze kunst had een grote invloed op zowel islamitische als westerse kunst. **Bewaring van Kennis**\ Het Byzantijnse rijk speelde een sleutelrol in het behouden van Griekse en Romeinse teksten. Geleerden zoals Michael Psellos schreven invloedrijke werken die later werden opgepikt door islamitische en Europese wetenschappers. **🌟 Geopolitieke Invloed** **Verspreiding van het Christendom**\ Missionarissen zoals Cyrillus en Methodius introduceerden het orthodoxe geloof bij de Slavische volkeren en ontwikkelden het Cyrillisch alfabet. Dit versterkte de culturele en religieuze invloed van Byzantium in Oost-Europa. **Diplomatieke Brug**\ Het rijk fungeerde als een brug tussen de klassieke en middeleeuwse werelden, evenals tussen Oosterse en Westerse culturen. Het bevorderde handel, intellectuele uitwisseling en militaire samenwerking. **🌍 Conclusie: Het Erfgoed van Byzantium** Het Byzantijnse Rijk stond aan de wieg van belangrijke historische ontwikkelingen die de loop van de middeleeuwen en de moderne tijd hebben gevormd. Het rijk bewaarde en verspreidde Romeinse wetten, Griekse wetenschap en christelijke theologie. Zijn kunst, architectuur en diplomatieke strategieën maakten het een uniek knooppunt van beschaving. Ondanks voortdurende bedreigingen overleefde Byzantium dankzij innovatie, veerkracht en strategische ligging. Chapter 4: Islam ================ Introductie: ------------ - De islamitsche rijken, die opkwamen in de 7^e^ eeuw, hadden een sterke impact op de Mediterranen - Verspreiding geloof en cultuur - Verovering grote delen Byzantium en WRR - De verovering van het Iberische schiereiland (711), bracht een Islamitische nederzetting naar Europa - **Al-Andalus** - 3 Eeuwen lang bloeiend, - Daarna opgebroken in kleine vorstendommen - Daarna geannexeerd door Christelijke soldaten in de 15^e^ eeuw. - De Islamitische Rijken breidden hun invloed uit van Noord-Afrika en de Balkan, naar het Midden-Oosten, Zuid-Oost Azië en tot aan Pakistan en Indonesië - De overdracht van kennis van Moslimse geleerden naar West-Europa belangrijke rol voor ontwikkeling Westen - Grote contributie aan wat we nu weten door Moslimse geleerden - Waar gaat dit hoofdstuk over? - Begrijpen van de Islam - Politieke geschiedenis tussen Umayyad en Abbasidische dynastieën - Interactie tussen Westerse en Moslimgemeenschappen - Het gebied van kennis van de Moslimse geleerden - Islam in contact met ME-Westen door oorlogen, diplomatiek, handel en het behouden van oude manuscripten Arabië en Mohammed (c. 571-632) ------------------------------- - Het Arabische schiereiland was geen nieuwe macht in het Med. Zeegebied - Amorieten, Chaldeeën, Kaannieten & Hebreeuwen - Het schiereiland lag op de handelsroute tussen West en China - Stammen vochten mee met RR/Perzië (voor AH) - (AH) Meeste Arabieren nomadische Bedouinen - Andere leefden in steden - Werkten vooral in industrie en handel - Polytheïstisch stamgoden - Mekka was handelscentrum - Karavanen uit Noord en Zuid kwamen naar Mekka - Hierdoor rijk geworden - Mohammed werd hier geboren in 571 - Mohammed groeide op in centrum van het Arabische leven/cultuur - Beïnvloedt door aanhoudende Romeinse invloed door Byzantium en aarzelende herstel van het Westen na de Romeinse downfall - Beheerde een kamelen karavaan voor rijke weduwe: **Khadija** - Door deze reizen kwam hij in aanraking met Joodse en Christenen - Aanraking met Jodendom, Christendom en Zoroastrisme - Trouwde uiteindelijk met Khadija - Zij steunde hem na profetische ervaring in z'n eind 30^ste^ - Ontving engel Gabriël - Deze openbaringen zag hij als de goddelijke waarheid - Zo ontstond de Islam - Islam legde nadruk op onderwerping aan de wil van Allah - Moslims waren zijn volgelingen - Letterlijk: 'Zij die zich overgeven' - De leringen van Mohammed werden verworpen in Mekka - Egalitair karakter - Mogelijke bedreiging voor de Käaba: een winstgevend bedevaartsoord - Mohammed vlucht met zijn aanhangers naar Medina in 622 - Deze vlucht staat bekent als de **Hijra** - Begin islamitische kalender - In Medina kon Mohammed zowel religieuze als politieke leiderschap op zich nemen - De leer van Mohammed definieerde niet alleen religieuze geloof, maar ook aard van rechtvaardige samenleving - Hierdoor religie en regering niet van elkaar te onderscheiden - Onderwerping aan God vereist ook onderwerping aan zijn boodschapper - Dat maakt de boodschapper zowel religieus als politiek leider - Onder leiding van Mohammed won Medina in 630 de leiding over Mekka - Voegde het toe aan de islam - Veel stammen op schiereiland onderwierpen zich in laatste 2 jaar van zijn leven vrijwillig aan de Islam - In 632 stierf Mohammed - Arabieren verenigd in coherente politiek-religieuze groep - Arabieren Goed georganiseerd - Arabieren Goed bewapend - Arabieren Geïnspireerd door krachtige nieuwe monotheïstische religie - Islam werd uitgebreid ondersteund door geschreven teksten zoals **Koran:** - Bevat openbaringen van Mohammed - Wordt gezien als woord van God - Overgedragen van God naar Mohammed via Gabriël - Hoogste autoriteit op gebied van religie, recht, wetenschap en geesteswetenschappen - Goddelijke autoriteit strekt zich uit tot elke letter van de Koran - Daarom vertaling niet toegestaan - Standaardtekst op islamitische scholen voor elk vak - Koran aangevuld met **Hadith**: verhalen over de activiteiten en uitspraken Mo. - Verzameld in verschillende verzamelingen: **Hadith** - Aanvulling op leringen Koran - Eeuwige redding gegarandeerd als - oprecht - sober leven - 5 zuilen volgen - Geloofsbelijdenis - Gebeden - Vasten - Liefdadigheid - Bedevaart naar Mekka - Er werd verwacht dat volgelingen zich inzetten voor het welzijn en uitbreiding van islamitische gemeenschap - Zowel interne strijd als externe strijd bij betrokken - Interne strijd - Betere moslim worden **(grote jihad)** - Externe strijd - Strijd tegen het ongeloof van anderen (**kleine jihad**) - Leidde soms tot 'heilige oorlogen' - Kwamen voort uit de gewoonten van stamenroof in het pre-islamtische Arabië - Daarbij publiekrecht religieuze sancties - Versmelting religie en politiek - Geen scheiding wereldlijk en religieus gezag - Kaliefen -- opvolgers van Mo -- zowel gelovigen als geloof beschermen - Dit staat dus in contrast tussen spanningen Kerk en Staat EU - Volgens Islam Jezus gerespecteerd profeet, maar leringen vervangen door die van Mo - Blijkt uit geschiedenis boek van *Rashid al-Din Hamadani*. Islam ----- - Na dood Mohammed (632) spectaculaire overwinningen - Gedreven door jeugdige kracht van de Islam + (!) zwakte vijanden - Sassanidische/Perzische en Byzantijnse rijk uitgeput - Eerste campagnes plundertochten, daarna tempo opgevoerd - Onderworpen - Syrië - Jeruzalem - Damascus - Perzië - Accepteerden uiteindelijk Islam, maar behielden cultuur en taal - Legers drongen ook door tot Indiase subcontinten - Basis moderne moslimstaten - Westwaarts richting Egypte - Alexandrië en daarna de zee op - Bekwamen zeelieden - In 655 vernietiging Byzantijnse vloot - Uitbreiding hierna tot stilstand door dynastieke strijd tussen Omayyaden en Ali over opvolging kalifaat - Ali: Neef en schoonzoon Mo - Ali's volgelingen geloofden dat **kalief directe afstammeling van Mo** moest zijn - Burgeroorlog tussen 655 en 661 - **Eerste Fitna** - Islamitische Rijk breidde snel uit weer - Binnen eeuw Spanje, Noord-Afrika, Arabië en Nabije Oosten - In 750 Omayyadenkalifaat regering in Damascus als hoofdstad - Mohammed had slechts 1 kind met kinderen -- dochter Fatima - Trouwde met Ali - Nakomelingen die later de basis zouden vormen voor Sjiitische beweging - De Omayyaden-dynastie gesticht na moord op Ali in 661 - Verplaatsing Mekka Damascus - Eeuw lang geregeerd - Verzetten zich tegen legitimistische factie van Ali en nakomelingen - Kortom, een legitimistische factie streeft ernaar de rechten van wat zij beschouwen als de rechtmatige autoriteit te beschermen en te herstellen. - **Sjiitische beweging/Sjiisme** is van mening dat de ware kaliefen afstammelingen van Mo via Fatima en Ali zijn. - Zondeloos, onfeilbaar en geheime kennis die verborgen is in Koran - Sjiitische moslims onderscheiden zich van soennitische moslims - Baseren geloof op koran en gebruiken van profeet - Af en toe burgeropstanden - Verovering en vestiging Egypte door Fatimidische dynastie van Kaliefen in Cairo in de 10^e^ eeuw - Omayyaden wilden Constantinopel veroveren, maar afgeslagen door verdediging Byzantijnse hoofdstad - Geholpen door geheim wapen: Griekse Vuur 674-677 - Sifon dat vuur schiet - Heirdoor opgegeven - Meer succes in Noord-Afrika - Vandaalse koninkrijken ingenomen - Straat van Gibraltar over naar Spanje - Visigoten verslagen - Moslimstaat gesticht; **Al-Andalus** - Slechts dreiging voor Merovingische Franken - Constantinopel blokeerde islamitische inval Zuidoost-Europa - In Nîmes -- Zuid-Frankrijk -- 3 skeletten gevonden op islamtische manier begraven - Geboren in Noord-Afrika -- moslimlegers diep in Frankische koninkrijk doordrongen - Tegengehouden in 732 door christelijk leger van Karel Martel - Tussen *Tours* en *Poitiers* - In 8^e^ eeuw Sicilië aangevallen en veroverd in 9^e^ eeuw - Grootste opmars Arabieren in het Oude RR - Van 9^e^ tot 14^e^ eeuw Islam en Christendom verwikkeld in schermutselingen en oorlog, maar sprake van politiek evenwicht - Uitzonderingen waren de kruistochten, herovering Iberisch schiereiland en verovering Seltsjoeken in Anatolië van Byzantium - Machtsevenwicht pas echt verstoord door Ottomanen in 1453 - Tijdens deze periode 3 beschavingen uitgebreid - Byzantium naar Balkan en Rusland - Islam naar Zuid-Azië en onder Sahara - ME-Westen naar Duitsland, Scandinavië, Hongarije en Polen De Islamitische Rijken ---------------------- - De Omayyaden-dynastie (661-750) omgeworpen door Abbasieden (750-1258) - Hoodstad Damscus Bagdad - Oostwaartse verschuiving politieke belangen Islam - Regering Abbasieden gekenmerkt door complexe bureaucratie en mix bevolkingsgroepen - Arabieren/Perzen/Syriërs/++ - Verenigd door Arabische taal - Periode Abbasieden wordt vaak 'Gouden Eeuw' genoemd - Uitbreiding Islam naar Centraal-Azië, India en Indonesië - Overheid gebasseerd op bestuurlijke tradities Perzië en Byzantium - Kalifaat van Abbasieden verschillende gebruiken overgenomen uit perzische en Byzantijnse cultuur - Afzondering van vrouwen en dragen van sluiers - Oorspronkelijk geen Islamitische praktijken - Literatuur weerspiegelde mix Arabische en Perzische tradities - Status boeren en ongeschoolde arbeiders bleef laag - Dit kwam vooral door overvloed aan slaven uit Sub-Sahara - Slaven kosten niks, arbeiders duurder - Maakten wel land beschikbaar voor gewone bevolking - DMV irrigatiewerken - Soms ook mensen van lagere komaf in hoge positie toestaan - Bagdad werd belangrijk handelscentrum onder eerste Ab-kaliefen - Uitgebreid handelsnetwerk Europa, Afrika en Azië - Geavanceerde banksystemen met vestigingen over hele Islam. Wereld - Bagdad ook centrum van cultuur en wetenschap - Keizerlijk paleis Abbasieden indrukwekkende architectuur - 'Zaal van de boom': mechanische vogels - Hoogtepunt tijdens regering van **Harun al-Rashid** - Stond bekend om zijn grote welvaart, macht en een eerbetoon die hij ontving van Byzantium - Harun al-Rashid's tijd stond bekend om zijn intellectuele leven - Tradities Grieken, Romeinen, Perzen, India bestudeert en gesynthetiseerd - Oprichting Huis van de Wijsheid - Groot intellectueel instituut - Centrum van kennis en vertaling - Geleerden verschillende geloven -- moslims, christenen, joden en heidenen -- de grenzen van kennis verlegden - In Harun's periode groeide het soefisme -- mustieke stroming binnen islam -- uit tot een machtig geloof - Bekeerde miljoenen mensen tot Islam in Afrika en Verre-Oosten - Bracht de moslimbevolking ook in moilijke tijden - Soefisme oversteeg verdeeldheid tussen soennieten en sjiieten. - Legde nadruk op Gods liefde boven gezag en putte inspiratie uit neoplatonische ideeën over het goddelijke. - Invloed soefisme varieerde onder soennitische geleerden - Sommige fel, sommige omarmend - In 10^e^ eeuw soefisme machtigste religieuze stroming binnen Islam. Islamitische cultuur -------------------- - Abbasiedenrijk -- gesticht in 750 -- begon uit een te vallen door dynastieke oorlogen, religieuze conflicten, economische problemen en localisme - Leidde tot onafhankelijke staten zoals; Egypte, Al-Andalus, Ifriqiya en Sicilië - Cruciale rol in verrijking West-Europa door handel - Ze fungeerden als opslagplaatsen voor goederen en ideeën die in het westen ontbraken - De Fatimidische-dynastie in Egypte -- gesticht in de 10^e^ eeuw. - Sjiitische islam - Beheerste veschillende gebieden - Egypte, Ifriqiya, Sicilië en Damascus - Later vervangen door de Ayyubiden en later door de Mamelukken - Speelden belangrijke rol in bewaren en overdragen kennis naar W-EU - Via steden als Alexandrië en Damietta handel gedreven met Zuid-Arabië en India - Onder hun bloeide kunst, architectuur, aardewerk en wetenschappelijke kennis op - Bekend om tolerantie tegenover niet-moslims - De Joodse Genizah in Caïro -- gst. 870 -- geeft rijk beeld van Joodse leven in Fat. Egypt - Opslagruimte in Synagoge - Documenten noemen steden als Samarkand, Kiev, Seviila en Sijilmasa. - Fatimieden diplomatieke en handelsbetrekkingen met China, dat bloeiperiode doormaakte onder de Song-dynastie - Ifriqiya was een geleifd gebied onder heersers - Veel gevochten - Romeinen, Vandalen en Byzantijnen - Daarna onafhankelijke staat - In 703 veroverd op Byzantijnen - Daarna thuisbasis meerdere moslimdynastieën - Omayyaden, Aghlabieden, Fatimiden, Ziriden, Amohaden - ME's Ifriqiya weinig documenten overgebleven - Ondanks dat, regio met veel kennis en wetenschap - Hoogopgeleide mensen - Arabischsprekende gemeenschappen die bekend waren met nieuwste theorieën o.g.v. geneeskunde en wetenschap - Constantijn de Afrikaan, - Afkomstig uit Ifriqiya - Speelde cruciale rol bij vertaling islamitische medische teksten naar Latijn - West-Europese christenen in 11^e^ eeuw toegang tot schat van kennis - Moedertaal: Arabisch - Bekeerde tot christendom - Nadat hij in Italië vestigde rond 1076 - Talent voor talen - Kon Arabisch, Latijn en mogelijk ook Grieks lezen - De laatste 20 jaar vertaalde hij meer dan 2 dozijn medische verhandelingen - Anatomie - Farmacie - Chirurgie - Seks - Dit deed hij asl monnik in Monte Cassino - Een Italiaans klooster - Steun van Robert Guiscard en Alfanus (respectiefelijk beneden) - Normandische heerser van Sicilië en Zuid Italië - Aartsbisschop van Salerno - Zijn werk onmiddellijk invloed op West-Europa - 1000 exemplaren van zijn werk bewaard - Midden-Frankrijk tijdens zijn leven bereikt - Articella: verzameling medische verhandelingen die de basis vormde voor het medisch onderwijs tot aan Rennaisance - Curicculum: eigenvertalingen van: - Hunayn ibn Ishaq al Ibadi's Isagoge - Hippocrates' Prognostics - Galenus' Tegni - Aforismen van Hippocrates - Geschriften Byzantijnse geleerden over pols- en urineanalyse. - Vertalingen grote invleod, vooral op farmacologie - Begrijpen en classificeren kruiden en medicijnen - Leven van Constantijn benadrukt - De culturele interactie en verplaatsing van mensen tijdens de ME. - Weinig culturen zich in isolatie ontwikkelden - Belang islamitische rijken voor de ontwikkeling en uitwisseling van kennis met West-Europeanen - Ifriqiya communicatiepunt tussen West-Europa, Islamitische Rijk en Sub-Sahara Afrika. Islamitische handelaren belangrijke rol in deze interacties - Keizerrijk Ghana machtig rijk - Schakel tussen ivoor- en goudproducerende gebieden en handelswaar van Islam handelaren - Aangevallen en in verval geraakt door Almoraviden - Keizerrijk Mali domineerde West-Afrika tussen 1235-1400. - Gebruik van zijn goudmijnen en hief belasting op handel - Steden als Timboektoe en Djenné groeiden uit tot handelscentra. - Islamitische koningen -- zoals Mansa Musa -- ondernamen bedevaarten naar Mekka - Mansa Musa deelde zoveel goud uit onderweg, dat de lokale valuta daalden - Almoraviden-dynastie breidde zich in de 11^e^ eeuw uit over groot deel Noord-Afrika - Middelpunt huidige Marokko - Dynastie bekend om letterlijke interpretaite Koran - Almoraviden cruciale rol in verzet tegen de christelijke pogingen om Iberisch schiereiland te herveroveren op Spaanse moslims. Al-Andalus ---------- - Moslimlegers veroverden het Iberisch schiereiland en stichtten de Omayyadische dynastie in 711 - In 929 onafhankelijk emiraat onder Abd Al-Rahman I - Onderdeel van Islamtische rijk dat verdeeld was in meerdere onafhankelijke regio's - Meerdere kaliefen ipv 1 kalief die toezicht hield op moslimgemeenschap. - Voorbeeld van entropot met grote invloed op West-Europa - Gekenmertk door Uitzonderlijke diversiteit - Joden, Slaven, Moslimimmigranten, inheemse christenen - Al-Andalus bloeide op tijdens regering Abd al-Rahman III (912-961) - Machtige staat ervan maken met Cordoba als intellectueel centrum - Madinat al-Zahra was de paleisstad - Zijn opvolger, Al-Hakam II (961-976), bekend om enorme bieb van 4 ton boeken - Elk boek werd met de hand gekopieerd - Cordoba belangrijke stad in West-EU - Uniek qua bevolkingsomvang, welvaart en gemeentleijke organisatie in WRR - Indrukwekkende architectuur, voorzieningen en hoge levensstandaard - Tijdens regering al-Mansur (976-1002) kalifaat uitgebreid dmv veroveringen - Na zijn dood uiteenvallen Al-Andalus in kleine vorstemdommen - Uiteindelijk veroverd door christleijke troepen - Kenmerken beschaving Islamitische al-Andalus: - Religieuze tolerantie - Wetenschap met hoge invloed op uni's in West-EU ### De mythe van de platte aarde - Mythe: mensen geloofden in ME dat de aarde plat was - Valt mee - Vroege astronomen als Ahmad al-Farghani wisten dat rond - ME-vorsten hielden bollen en kruisen vast als symbool christelijke wereld - Geeft aan dat concept bolvormige aarde niet abstract idee was ### Sicilië - 6^e^ eeuw overgenomen door Byzantijnen - Later centrum islamitische en joodse handelaren onder Islamitische heerschappij - Geografisch onbeduidendheid - Emiraat Sicilië: 831 -- Palermo hofdstad - 200 jaar geregeerd door soennitische Aghlabieden, sjiitische Fatimiden en onafhankelijke gouverneurs - Islamitisch gebied, toch kosmopolitisch. - Westerse katholieken, Byzantijnse oosters-orthdoxen en joden allemaal getolereerd - Floreerde onder moslimbewind - 1050 Palermo 350.000 inwoners - Centrum voor handel en innovatie, nieuwe goederen en ideeën naar W-EU - In 1071 veroverd door Noorman Roger de Grote - Einde islamitische heerschappij op Sicilië - Eiland kreeg kans op eigen unieke culturele identiteit te ontwikkelen - Ibn Jubayr (reiziger) zag veel respect van Normandische heersers voor Islamitische gebruiken - Tot vervolging moslims door christenen in 12^e^ eeuw - Invloed moslims nam uiteindelijk af op Siclië - Gedeporteerd naar Italiaanse vasteland - Nalatenschap in vorm van woordenschat, kusnt en architectuur - Capella Palatina Ondergang Abbasieden-kalifaat ----------------------------- - Abbasidische kalifaat in raakte in verval en in 945 nog enkele kopstukken over - Anderen regeerden onder titel van **emir** - Turkse Seltsjoeken-dynastie in 1055 macht over Bagdad - Behielden macht over Bagdad tot Mongolen in 1258 - Mongolen vermoorden inwoners en de laatste Abbasidische kalief - Kort daarna Seltsjoeken heroverd - 14^e^ eeuw vervangen door Ottomaanse dynastie - Ottomaanse Rijk herstelde controle over oostelijk Mid-Zeegebied - Inclusief Egypte en Balkan en uiteindelijk Constantinopel 1453 - Tot 1922 - Ondanks de korte periode politiek en religieuze eenheid, zorgde Islam voor gemeenschappelijke cultuur en geloof die verschillende volkeren in Europa, Afrika en Azië verenigde - Arabische taal verstrekt over continenten - Joodse en islamitische handelaren samen handelen - Alleen maar meer nadat kruistochten eerste verstoringen veroozaakten - Europese handelaren stichtten enclaves in Arabische steden - Handel en culturele uitwisseling mogelijk gemaakt - Hierdoor nieuwe gewassen, irrigatietechnieken, papierproductie, kompas en Latijnse zeil - Verwelkomt door Arabieren - Reikwijdte handel Arabieren tot Polen, Scandinavië en Engeland - Abbasidische rijk iig grote invloed op Europese landbouw- en scheepvaartpraktijken Islamitisch Studiebeurs en cultuur ---------------------------------- - Unieke cultuur door synthese uit erfgoed veroverde beshavingen - Grieks-Romeinse: - Architectuur - Filosofie (Plato & Aristoteles) - Galenus' medische doctrines - Astronomie: - Nauwkeurige tabellen planeetbewegeingen - Arabische namen aan sterern - Verfijning geocentrische systeem van Ptolemaeus - Wiskundingen: - Ontwikkeling algebra - Arabische cijfers introduceren - Schrijvers: - Uitblinkers poëzie en proza - Kwatrijnen in Ommar Khayyam's *Rubaiyat* - Krachten en schoonheid afzonderlijke verzen tot uiting - Ontwikkeling ME-EU gestimuleerd door islamitische geleerdheid - Christelijke geleerden zoals Gerbert van Aurillac naar Cordoba om te leren van islamtische geleerden - Medische geschriften van Ibn Sina en rationele filosofie Ibn Rushd zeerinvloedrijk in ME-EU Basis 13^e^ eeuwse intellectuele denkwijze Parijs Religie, ras en verschil ------------------------ - Moslims niet op zoek naar bekeerlingen voor nieuwe geloof - Interactie met andere culturen gekenmerkt door leergierigheid moslims - Eerste generaties Islam beschouwden Islam als iets uitsluitend voor Arabieren - Andere monotheïstiche geloven mochten vrijelijk beoefenend worden - Syrië, Egypte, Ifriqiya en al-Andlaus binnen enkele genraties bekeert - Mogelijk voor ontlopen speciale belasting of verbetering sociale status - **Dhimmi's**/niet-moslims: mensen die kozen zich niet te bekeren en oude geloof belijden - **Aparte status als Dhimmi** - Op veel plekken meerderheid, zoals al-Andalus - Zoals christenen (Mozarabs) en joden - Tolerantie opmerkelijk vergeleken met christenen - Concept 'ras' bestond nog niet, wel sprake van 'voorgeschiedenis' van racisme, uit verschillende bronnen - Opmerkingen van Isidorus van Sevilla - "Indiërs, Ethiopiërs en Libiërs vreeemd gevormden lichamen" - Al-Mas'udi zei hetzelfde over Europeanen - Recent onderzoek: meer migratie en interactie rond MZG dan werd aangenomen - Verschillende rassen gingen gwn met elkaar om - In Vr-ME vijandigheid gebasseerd meestal op religie, niet op ras - Vikingen veroordeelt als heidenen en sprake van antisemitisme - Ontbreken commentaar op huidskleur, kleding, cultuur en etniciteit duidt op accceptatie van diversitiet - Kan ook zijn door gaten in overlevering van documenten - VME voornamelijk modelinge cultuur Conclusie ========= - De islamitische rijken speelden vanaf hun opkomst in de 7e eeuw tot en met hun invloed op alle continenten een cruciale rol in de vormgeving van de middeleeuwse en moderne geschiedenis. - Hun interacties met West-Europa en andere culturen werden gekenmerkt door een combinatie van veroveringen, geleerdheid, handel en religieuze tolerantie. - De erfenis van de islamitische wereld is op veel gebieden zichtbaar, van de overdracht van wetenschappelijke kennis en filosofische gedachten tot de culturele en taalkundige invloeden in Europa en daarbuiten. - De combinatie van religieuze, politieke en culturele dynamiek die de islamitische rijken definieerde, creëerde een unieke en blijvende invloed die aanzienlijk bijdroeg aan de ontwikkeling van de wereldwijde beschaving. - Hoofdstuk 5: Karolingisch Europa, 700-850 ========================================= - In 700 Byzantium nog steeds veel poltiiek en culturele macht, maar minder dan 100 jaar terug - Ondertussen Umayyad-dynastie Noord-Afrika veroveren en Spanje - Deze 2 rijken zorgden voor belemerring groei Frankische en andere rijken - Constantinopel en Damascus grootste gecentraliseerde steden - Franken hadden dit niet - Noch een centrale overheid - Dit verandert met het karolingische Rijk - Het rijk van karel de Grote - KDG veroverde niet alleen gebied, maar ook bevolkingsgroepen weten samen te smelten - Dit zorgde voor nieuwe europese cultuur - Voor het eerst idee van 'een Europa' - Wij zien Europa tegenwoordig op geografische basis - KDG zag het op religieuze basis - "Het rijk van de Christenen" - Karolingische rijk erg anders als WRR - Agrarisch-economische organisatie - Cultuur gecentreerd in kloosters, kathedralen en aristocratische hoven ipv marktplaatsen - Niet gericht op Mid-Zee gebied, maar op Rijnland Het Frankische Rijk in 700 -------------------------- - Leven zwaar in 700 - Elk dorp geïsoleerd, grootfamilies belangrijk - Gevechten oplossing familie geschillen - Huwelijk moeilijk te onderscheiden van buitenechtelijk samenwonen - Basiseenheid van sociale organisatie was het huishouden van een familie - Oogsten vielen tegen - Graan moest over gehouden worden om te zaaien - Vaak na oogst even veel graan als vorige keer overgehouden - Hard werken voor boeren - Sommige slaven (werkte volledig op land van heer) - Sommige lijfeigene (werkten ook deel op hun eigen land) - Enkele vrije boeren - Geen dienst schuldig aan heer - Echter ook geen bescherming van de heer - Agrarisch leven gedomineerd door landeigenaren, koningen(/innen), aristocraten, kloosters en bisschoppen. - Erg afhankelijk van netwerken - Erg complex geworden door polygynie - Onder aristocraten waren geschenken een manier van indruk maken en prestige krijgen - Ook oorlogvoering en veroveringen waren belangrijk in de aris. wereld - Belangrijke bron van winst - Nieuw land, buit en geschenken - **Merovingen** verloren steeds meer macht aan de aristocraten - Koningen genoodzaakt land weg te geven, om loyale volgers aan te trekken - Loyaliteit voor stuk grond - Tegen 700 aan Merovingen verarm, aristocraten juist rijker - Meroveringen ook onderling strijdt, wat leidde tot opdeling in districten - De macht van een andere familie -- de Karolingen -- groeide - Groei door omringing getrainde vechters - Loyaal in ruil voor eten, onderdak en ondersteuning - Groei macht door slim te trouwen - Uit eindelijk hoogste ambtenaar van het **Austrasische huishouden** (District in het Frankische Rijk) - Maakte deze benoeming erfelijk - Toen macht Merovingen steeds meer afnam, kregen de Karolingen steeds meer macht in Austrasie - **Pepijn van Herstal** veroverde met het Australische elger Neustrie en Bourgondië - **Frankische koning werd een pop** en Karolingers hadden werkelijk de macht in handen Karel Martel (713-741) ---------------------- - Zoon Pepijn van Herstal - Goeie militair - Wist binnenvallende moslims te verslaan bij **Tours-Poitiers**. - Beloonde soldaten met land in overgenomen gebieden en geconfisceerd bezit Frankische kerk - Kerk kon hier weinig aan doen - Karolingers verdeelden net als Merovingen het rijk onder erfgenamen, maar hadden geluk - Geen splitsing omdat zijn zoon Carlomna zich terugtrok in klooster, waardoor andere zoon **-- Pepijn de Kleine** -- alleenheerser kon blijven Pepijn de Kleine (741-768) en het bondgenootschap tussen paus en Franken ------------------------------------------------------------------------ - Probleem: Merovingen officieel nog koning, afzetten kon niet zomaar zonder gevaar - Oplossing: steun door **bondgenootschap met de paus** - "Mag een machteloos persoon nog koning genoemd worden?" - Zacharias: "Pepijn zou koning moeten zijn" - Nu hadden de Karolingen niet alleen de macht, maar ook God's toestemming - Paus had ook ze redenen - Franken moesten helpen met strijd over macht in Italië - Ze wouden autonome staat stichten, maar Lombarden deden moeilijk - Voorheen Byzantijnen ingeschakelt, maar relatie problematies - Byzantijnen voor iconoclasme (slopen beelden), paus tegen - Niet zeker of Byzantium genoeg legers kon verschaffen, door hun al vele oorlog voerende - Pepijn versloeg de Lombarden - **"Schenking van Pepijn"** - Gebied in centraal Italië erkend als officieel van de Paus - Pausdom begon nog meer te claimen - **"Schenking van Constantijn"** - Constantijn na dood Rome, Italië en het Westen aan paus over gelaten - Karoloingen moeten dus alas ondergeschikt worden beschouwd - Bleek nep document te zijn - Pepijn naast bondgenootschap met de Paus bekend om militaire vaardigheden - Versloeg -- net als papa -- moslims en behield de vrede in zijn rijk. Bonifatius (675-754) en zendingen van de Angelsaksen ---------------------------------------------------- - Het christendom werd in het westen verspreid door zendingen - Een belangrijk figuur daarbij was de Angelsaksische monnik **Bonifatius** - Verliet Wessex om Friezen en andre volken te bekeeren - Sticchtte kloosters die belangrijk zouden blijven - Voorstander Angelsaksische kerk, regel van Benedictus en het pausdom - Gesteund door Karel Martel en zoons - Als hij zich maar niet bemoeide met de Frannkische kerk - Na dood Martel naar Frankia - Kerk dringend aan hervorming toe hier - Veel gebieden geen priester en geloof leek heidendom - Kerk hervormd met aanmoediging Carloman en Pepijn de Kleine - Kloosters volgen de regel van Benedictus - Oprichting kloosterscholen - Opzetten lokale parochieen Hofstelsel ---------- - Naast politieke consolidatie - (Samenvoeggen nauw verwante delen - En religieuze consolidatie onder Bonifatius ook sprake van: - **CONSOLIDATIE OP HET GEBIED VAN LANDBOUW** - Het onstaan van het **HOFSTELSEL** - Hofstelsel linkte de GGB aan boeren in een web van sociale verplichtingen - Iemand bezitte het land (heer, bisschop, klooster) en boeren deden het werk - **Manors/Hoven** (landgoederen) bestonden uit een **demense** (domein) waarvan de opbrengst meteen in schuren ging - Boeren woonden in **tenements**/huurcomplexen - Slaven woonden en aten in het **hof** (landhuis) - Lijfeigenen werkten op eigentenement en betaalde deel v/d huur door op demense te werken - Vrije boeren geen arbeid diensten schuldig - Betaalden hun tenement met geld of goederen - Boven al deze groepen autoriteit van de bezitter van de grond en het hof - Hij had **jurisdictionele macht** en kon straffen - Wel geacht huurders te bschermen - Hij was voor de boeren eigenlijk een soort overheid - Aristocratische heren bracht deze positie rijkdom en soldaten en soms controle over de hele regio - Karel de Grote kon deze landgoederen gebruiken in centralisatie plannen - Ze moesten namelijk soldaten leveren Karel de Grote (768-814) ------------------------ - Zoon van Pepijn de Kleine - Getalenteerd militair, staatsman en vriend van de kerk - **Einhard:** biograaf over het leven van KDG, erg enthousiast over KDG - Durfde ook zijn fouten te beschrijven - Warm en spraakzaam, maar ook hard en wreed - Goede spreker, kon nooit leren schrijven - Bouwde veel kerken en culturele herleving - Wetten tegen **polygynie** ingevoerd - Probleem landverdeling onder vele zoons opgelost - Onderscheid in RECHTMATIGE en ONregchtamtige kinderen Uitbreiding van het rijk ------------------------ - Karel vooral krijger - Ieder jaar met **magnaten** (mensen met veel geld/macht) elk jaar besloten wel of geen oorlogvoering - Opdracht paus: verslaan Lombarden (Net als Pepijn de Kleine dat moest) - KDG werd **koning van de Lombarden** - In 778 veldtocht tegen al-Andalus Weinig succes - Wel grens beetje Spanje in verlegd - Zou het vaker proberen - Deze strijd is later beschreven in het **Roalantslied** - Strijd religieuze ondertoon: moslims vs. christenen - Uitbreiding vooral naar het oosten - In 787 inname Bavaria - Later innname Avaarse rijk - Bracht KDG grote oorlogsbuit op, want avaren plunderden vee - Met dit geld kerken gebouwd en patronaat vergroot - Grootste strijd was tegen de Saksen - Doel: Rijnland beschermen en mensen (met geweld) bekeren - Na enkele rellen gaven de Saksen uiteindelijk toch op Keizerlijke kroning van 800 --------------------------- - KDG niet meer enkel koning van de Franken, maar meester van het westen - Op kerstdag in 800 proclameerde **paus Leo III** hem tot **"Keizer van de Romeinen"** - Deze daad had verschillende betekenissen: - Het beledigde de keizerin Irene van Constantinopel - Reconstrueerde het het RR na een pauze van 324 jaar - Ultieme voltrekking bondgenootschap tussen Franken en de Paus - KDG wilde al lang een status als leider Byzantium krijgen - In 794 maakte hij **Aachen** tot "zijn Constantinopel"/tot hoofdstad - Kroning tot keizer wellicht ook manier van Leo III om macht van KDG af te nemen - Keizer, maar van een rijk met de stempel **"made in Rome"** - Later meenden pauzen dat ze keizers ook af konden zetten - Beriepen zich op de **Schenking van Constantijn** - Karel zag dit anders - Respect voor paus, maar hij wilde geen ondergeschikte rol - Bij kroning van zijn zoon, nodigde hij de paus niet uit - Begin lange, bittere strijd tussen de twee - Voor nu KDG te machtig voor de paus Het rijk -------- - Territoriaal KDG grote vooruitgangen, maar economisch onderontwikkeld - Dorpen nauwelijks handel of industrie - Enkele handwerkers die staal, zout en wijn voor volk en luxere groederen voor de rijken maaktne - Veel handel over rivieren vanwege slechte wegen - KDG probeerde economische groei te stimuleren - Voor de bouw van wegen, bruggen en vuurtorens - Kanaal bouwen om Rijn en Donau te verbinden - Bereiken door Joden te laten vestigen in het rijk, vooral de handelaren - Joden betrokken bij vele beroepen, maar experts in handel - Ondanks de pogingen tot innovatie blijf KDG's rijk **administratief "undergoverned"** - KDG voerde **capitularia** (wetten en regelementen) in die in zijn rijk moesten worden nagestreefd - Controle werd gedaan door **missi dominici** (zendgraven) - Zorgde er niet voor dat hij niet meer afhankelijk was van lokale aristocratie - Met een eed zaten zij nog vast aan KDG, maar deden alsnog eigen ding als het beter uit kwam - KDG kon salarissen niet betalen, dus mochten ze koninkland lang gebruiken als belonging - Vanweeg slechte communicatie en grote afstanden vooral erop vrtrouwen dat het goed gaat - Rijke families met koninklijk land door hun autoriteit vaak de **ware heersers** van een lokaal gebeid - Ook onder supervisie KDG veel lokaal en regionaal geweld - Strijd tussen families, discussies over land, plunderingen en rovers langs de weg - Overheid te zwak om efficiënt te heersen tegen lokale elites Karel de Grote en Alcuin ------------------------ - Om intellectuele standaard te verhogen, bracht KDG geleerden uit heel EU naar Aachen - Zo ook biogrraaf Einhard - Maar ook Alcuin - Deze geleerden werkten aan opbouw Christelijke samenleving - Leveren **basis educatie** voor zoveel mogelijk kinderen - Introductie idee **trivium** en **quadrivium** - Omdat er geen prof. leraren waren, verantwoordelijkheid bij de kerk - Hier leren lezen en bestudeerden psalmen - Vele haalden norm KDG niet, maar verbeterde kwaliteit onderwijs wel - Naast onderwijs geleerden ook voortbouwen op klassieke cultuur door te bewaren en kopiëren - Alcuin bereidde nauwkeruige nieuwe editie van tekst waar veel mee geknoeid was door kopieren - Belangrijk om leer apostelen te leren, **er meost geen nieuwe leer gemaakt worden** - 90% van de Romeinse teksten die we vandaag nog hebben door Alcuin - Geleerden vormden ook duidelijke vorm van schrijven: - Meer punctuatie - Meer ruimte tussen woorden - Gebruik hoofd- en kleine lterrs - Zo konden meer studenten leren - Alcuin en KDG wouden Bonifatius hervormingen doorzetten - Deel van hun aandacht naar **zielzorg** (arbeid van de geestelijken) - Zij vonden geestelijken **soldaten van de kerk,** die mensen naar het eeuwige leven meosten leiden - Ze hielpen geestelijken door handboeken te creeren voor geestelijken - En mensen te adiviseren rust te nemen op zondag Intellectuele trends na Karel de Grote -------------------------------------- - Na afnemende macht KDG, intellecutele hervormingen doorgegaaan. - Hiernaast nog 3 trends die opvallen: 1. Met de gedachte van het bewaren van oude tradities in het achterhoofd, wijden deze geleerden zichzelf tot het maken van **encyclopedieen** 2. **Monastieke hervormingen** bleven bestaan onder leiderschap Benedictus van Aniane (n.t.v. met Benedictus van Nursia). Zoon KDG; Lodewijk de Vrome gaf Benedictus van Aniane het recht om de orde van elk klooster dat ie bezocht te verscherpen. In 817 kondigde uitgebreide versie Benedictus leer af op ALLE kloosters 3. **Neoplatoonse ideeën** werden weer belangrijk in Christendom dankijz **John Scottus Eriugena** a. Kon goed Grieks en Latijn, vertaalde filosofische teksten van Grieks Latijn b. "**On the Celestial Hierarchy"** (door 5e c. Christelijke Neoplatonist) ook veraald naar latijn i. Auteur veel onduidelijkheid over c. Neoplatonisme stelt dat God alleen door **mystieke ervaringen** bereikt kan worden ii. Inspiratie voor latere mystieke cultus in christendom d. John schreef geinspireerd door OtCH het werk **"On the Divisions of Nature"** iii. Neigt tot het **pantheisme** 1. Stelt dat alles goddelijk is, er is dus geen antropomorfe God Conclusie --------- - Karolingische rijk bleek kortstondig - Succes door sterkleiderschap en middelen van het land en **loyale aristocratie** - Naast gebruik van paarden, Karolingische leger beter georganiseerd als anderen - Expansie als rollende sneeuwbal - Zodra geen nieuwe expansie/buiten, loyaliteit snel gedaald - Steeds meer politieke chaos aan einde Karel's leven, o.a. door opvolging - Bij meerdere zoons moest rijk opgesplitst worden onderlinge ruzies - Huwelijk was een andere politiek met gemengde resultaten - Wijs: rijk en politieke connecties vergroten - Vrouwen nooit toegelaten te profiteren ten koste van hun - Dochters mochten zelden trouwen - In begin macht versterkt, later lijn van Koninklijke afkomst erg dun - Centrale autoriteit KDG stelde weinig voor - Door ingenomen gebieden veel verschillende culturen, religies, talen en gewoontes in één rijk - Uit balans - KDG gevreesde veroveraar en vele bekeerd tot christendom - Inspiratie door visie christelijke staat voor latere leiders Chapter 6: Verdeling, Invasie en Reorganisatie (c. 800-1000) ------------------------------------------------------------ - KDG's rijk zou nooit opkunnen tegen Byzantium en Islamitische rijk - KDG's rijk ging ten onder aan interne en externe problemen - Intern politieke eenheid instabiel - Versterkt door meerdere erfgenamen - Extern vele aanvallen van Hongaren, Moslims en Vikingen - Er ontstond een nieuwe politieke regeling - Centraal koninkrijk in Engeland - Autonome hertogdommen in Frankrijk - Heilige Roomse Rijk in Duitsland Verdeling: de latere Karolingen ------------------------------- - Doordat op **Lodewijk de Vrome** na alle zoons van KDG doodwaren, geen verdeling rijk - Lodewijk de Vrome acties: - Verwijderde minarressen uit het hof - Steunde kloosterlijke reformaties van Benedictus van Aniane - Hij wou een verenigd Christelijk rijk - Miste middelen om cohesie te verkrijgen - Politiek niet zo slim als voorgangers en geen groot militair - Ook waren er geen uitbreidingsoorlogen meer te voeren - Minder rijkdom als gift om te geven aan aristocraten - Zij begonnen de monarchie steeds meer in de steek te laten - Zijn zoons waren ook een probleem - Hij wou rijk achterlaten aan de oudste - Jongste twee (later zelfs 3) hier ontevreden mee - Onderlinge oorlog - Vijandigheid tussen de zonen zaten diep. - Geschillen boorden ook de lang bestaande culturele en taalkundige verschillen binnen het rijk - Voorbeeld: de zoon een eed in een andere taal aflegde - Toen praktisch, maar laat de culturele verschillen zien - **Verdrag van Verdun** aan einde van de burgeroologen moest niet alleen rekening houden met concurrerende zoons maar ook met regio's - Rijk werd opgedeeld in 3 delen - **Lothar**, de oudste zoon, behield titel keizer, maar kreeg maar 1/3 van het rijk - **Het middenrijk** - Van Rome tot Aachen - Snel ten onder, andere rijken van langere duur - **Lodewijk de Duitser**, kreeg **oosterse deel** van Francia - **Karel de Kale**, het **westerse deel** - Rijken konden zich moeilijk staande houden door invallende volken en interne problemen Invasies: Moslims, Hongaren (Magyars) en Vikingen ------------------------------------------------- - In de VME altijd al invallen, dus niks nieuws - Van 750-850 relatief vredig geweest, dit was een steunpilaar voor Karolingische rijk - In zuiden vielen de **moslims** aan, in het noorden de **Vikingen** en in Noord-Italië de **Hongaren** ### Moslimse piraten en Hongaarse ruiters - Arabieren probeerden zich al in 7^e^ en 8^e^ eeuw in Eu te vestigen - Na de overname van Spanje stichtten ze staat **al-Andalus** - KDG vocht meerdere keren met hun - In MLZeegebied Arabieren in 9^e^ eeuw plunderaars i.p.v. kolonisten - Gebruikten riveren om ook binnenlandse plaatsen te plunderen - KDG had geen vloot = geen bescherming - Door deze plunderingen groeide haat tegen moslims alleen maar meer - Werden als **ongelovigen** bestempeld - Rond 1000 begonnen **warlords** zich te verzamelen en verdedigen - Hongaren vielen Noord-Italië en het oosten van het rijk aan in begin 10^e^ eeuw - Later werd hun samenleving meer sedentair - In 955 versloeg Otto de Grote ze in een gevecht - Halve eeuw later Hongaren eigen koninkrijk en christendom aangenomen ### Vikingse plunderaars - Vikingen ware het meest gevreesd van alle volken - Hun eigen land was lappendeken van staten met verschillende heersers - Er werd graan verbouwd, maar land was gering - Veel gekibbel over - Handelde veel met Eu - Enkele motieven om naar het buitenland te gaan: - Toegenome bolking zocht hun geluk elders, er was immers weinig ladn - Sommige koningen breidden hun macht uit, en ontvreden vertrokken - Ze hadden uitmuntende schepen, met hoge vaart. - Hoog in het water rivieren mogelijk - Zo konden ze dorpen bereiken - Eerst alleen voor handel, later ook effectief voor plunderen - Soms verlieten ze de boten en per paard dieper het land in - Hier vielen ze vaak kloosters aan - Veel buit en weinig tegenstand - Eerst werd informatie verzameld over stabiliteit volk - Daarna plunderingen, als het te doen was - Zo ging het bijna nooit mis - Handelsnetwerk hielp bij verzameling informatie - Plunderingen stimuleerden ook handel - Wat geplunderd werd, werd ergens anders verkocht - Vikingen leken op elkaar, moeilijk te onderscheiden en onderling weinig verschil - Maar grofweg: - Denen vielen west Francia aan - Noren: Schotland, Ierland en de North Atlantic - Zweden: het oosten van het rijk (Rusland en Byzantium) ### Vikingen in Engeland en op het continent - Als eerste werden de **Angelsaksen** aangevallen - Plunderingen veranderden al snel in bezettingen - Alleen Essex bleef vrij van Deense controle - Via rivieren werden grote Europese steden geplunderd - Vikingen wonnen over het algemeen makkelijk - Soms omgekocht om niet te vechten - Koning **Alfred de Grote** van Wessex wist de Denen terug te dringen - Andere konignen begonnen steeds meer terug te slaan - Franse koning **Karel de Eenvoudige** liet zijn dochter met Noorse hoofdman trouwen, deze erkende zo Karel als heer ### Vikingen in de Noord-Atlantische oceaan en in Russische staten - Vikingen namen al gauw grootste deel Schotse kust en Ierland in - Ook wisten ze IJsland en Groenland in te nemen - In deze plekken groeide een kenmerkende Noorse cultuur - In oosten Zweedse vikingen - Inname Finland - Aanval op Constantinopel - Nooit overgenomen, maar ontrukten wel handelsvoorrechten - In Rusland vestigen, inname Kiev - Onder indruk van de cultuur langzaam meer Slavisch dan Scandinavisch - Expedities hadden als gevolg dat Scandinaviërs zelf rustig werden - Koningen moedigden vredige nederzettingen en allerdaags leven aan - Gesteudnd door christendom - In 1000 meer mensen bekeert in Scandinavische wereld - De plundertochten namen af, behalve in Engeland - Niet meer rovende bendes, maar Scandinavische koningen Reorganisatie: Nieuwe staatsinrichtingen ---------------------------------------- - De invasies van 9^e^ en 10^e^ eeuw brachten significante verandering in de politieke en sociale organisatie van West-Europa - Koningen konden niet omgaan met invasies - Aristocratische macht groeide - In andere gebieden koninklijke macht juist groter - Oost-Frankische rijk herstelde juist - Invallen van Denen in Engeland zorgden voor vereniging Angelsaksiche staten tot één koninkrijk - Mensen onderwierpen zich aan groepen die beschermingen konden bieden - Aristocraten of koningen, boeie ### Engeland: Unificatie/eenmaking - Door invasies Engeland **politiek gefragmenteerd** - Altijd al sinds Angelsaksische veroveringen - Minder gefragmenteerd als voorheen - Kleinere koninkrijken verenigd onder vier grote - **Northumbria** in Noorden - **Mercia** in midden - **East Anglia** in het zuidoosten - **Wessex** in het zuiden - Invasies vernietigde macht van iedereen, behalve Wessex - Maakte voor Wessex consolidatie mogelijk #### Koning Alfred de Grote (871-899) - Tijdens grote crisis besteeg **Alfred de Grote** de troon - Soms kocht hij vikingen op, soms strijden - Bij **strijd van** **Edington** wist hij Deense leger te verslaan tij oorlog gekeerd - Deense leider accepteerde christendom, trok zich terug van Wessex en accepteerde vrede - Enkele Denen deden dit niet en accepteerden vrede - Alfred de Grote versloeg hun en breidde zijn gebied uit - Huwelijk met dochter koning Mercia ook dat gebied - Praktisch heel zuiden onder controle - Hij was ssterk militair en figuurlijk leider - Leidend figuur voor het volk - Hij voerde wetboek in, systematiseerde militaire rekrutering en bouwde een vloot en defensieve bolwerken. - Veel van deze forten van commercieel en strategisch belang - Er kon vrij gehandeld worden - Hij was ook geleerde en beschermheer van het onderwijs. - Stimuleerde geletterdheid en vertalingen naar Angelsaksisch - Onderwijs in Latijn en klassieke cultuur gedaald door plunderingen - Opvolgers zette tred door - Zoon Edward van Wessex x dochter Ethelfled van Mercia - Daneclaw in het Noorden weer in te nemen (van Denen) ### Vernieuwing van de Deense aanvallen: Ethelred en Knoet de Grote - Een generatie lang heerste er vrede en welvaart - Rond de forten ontstonden steden. - Dunstan (later aarsbisschop van Canterbury) zorgde voor een monastieke opleving in het rijk. - De Denen in het noorden wonende, volgden de koning nog maar half - Toen Ethelred II keizer werd (10 jaar oud), invasies hervat - Belastingen opgeheven als ze zouden stoppen - Ethelred II in 1016 opgevolg door Deense koning **Knoet de Grote** - Ook Norwegen ingenomen - Geen viking - Werboeken, christen en vrede - Respect voor oude gewoontes van Engeland & gaf gul aan kloosters - Door Knoet's vele huwelijken viel na z'n dod zijn rijk uit elkaar - **Eduard de Belijder** uiteindelijk op troon - **Zoon** oude koning **Ethelred** - Opgegroeid in Normandië - Regeerde in relatieve vrede, zonder kinderen - Hertog van Normandië, **Willem de veroveraar**, greep zijn kans en viel Engeland binnen - Nam het land met veel verschillende gewoontes, maar met respect voor koninklijk gezag, over. West Frankische rijk: fragmentatie ---------------------------------- - In Engeland zorgde invasies voor groei **koninklijk gezag** - In West-Frankische rijk **tegenovergestelde** - **Lokale aristocraten** grijpen de macht - Karolingse koningen konden volk niet verdedigen tegen invallers - Afstanden te groot - Communicatie te slecht - Koninklijke legers te onhandelbaar - Zo konden **hertogen, graven en lokale edelen** de macht grijpen - Zij kregen macht die voorheen de koning had: - Bewaring van koninklijk land - Belasting inkomsten - Militaire dienstplicht - Rijk verdeeld in onafhankelijke hertogdommen en graafschappen - Kroon ging over naar de **Capetingische dynastie** (Hugo Capet oprichter) - In praktijk alleen macht over één gebied, kleine provincie om Parijs - **Ile de France** - In 10^e^ en 11^e^ eeuw verbonden families provincies door met elkaar te rouwen - Deze werden erg machtig - Politieke verbrokkeling sinds Verdrag van Verdun enigszins teruggedraaid - Leidde tot grote hertogen, NIET koningen - Graven en hertogen hadden netzoveel amcht als de Franse koning - Baseerden hun macht op: - Het hebben van land - Belastingen - Publieke diensten - Hun bestuur effectiever dan dat van de Karolingen - Ze hadden het voordeel te regeren over compacte territoriale enheden - Soms bleven ze **regionale landhouders** gebruiken die door een eed of loyaliteit aan hen vast zaten, soms rijk genoeg om **ambtenaren** in te huren - Lang niet altijd vredig - Oorlogen met moslims, Vikingen etc, maar ook tussen prinsen. - De kerk probeerde de **"Vrede van God/Godsvrede"** op te leggen en een **Wapenstilstad van God/Godsbestand"** - **VvG:** Verbod aanvallen op armen en geestelijken - **WvG:** oorlog voeren op belangrijke christelijke feestdagen verboden ### Feodalisme - Feodalisme is ontstaan uit uiteenvalling West-Frankische rijk in 9^e^ en 10^e^ eeuw - Later bouwsteen voor politieke centralisatiie - Feodalisme is modern woord, maar zou betekenen zoiets als 'afhankelijkheid' - Verschillende meningen historici: - Feodalisme bestaat meer in gs-boeken, dan dat het in t echt bestond - Feodalisme is de term om de geschiedenis van de ME mee te beschrijven - Lijfeigenen werden gedwongen te werken voor de krijgersklasse - Feodalisme is de manier om de politieke en sociale structuur te beschrijven - De elite met land beheerste gewone mensen - De economische structuur wordt beschreven met de term **hofstelsel** - Gerelateerde maar afzonderlijke middeleeuwse praktijken - Oorsprong politieke en sociale gewoontes feodalisme opgekomen in de terreur v/d invasies - Gewordteld in relatie van heer en zijn vazal/leenman - Door stijgbeugel deze relatie belangirjker - Door de stijgbeugel kon er met vertrouwen vanaf een paard gevochten worden: - 2 gevolgen: - Ruiterij gebruik i.p.v. infanterie - Ontstaan nieuwe klasse van fulltime vechters - Voorheen boeren automatisch soldaten, maar ruiters uitrusting en training nodig, dus werd het een beroep op zich - Ridders meosten ondersteund worden - Vazallen konden deze taak vervullen - Rijke mannen die soldaten nodig hadden (*heren*), beloofde manenn onder hun bevel (*vazallen*) te beschermen en te ondersteunen - Deze relatie van heren en vazallen verbond zich snel aan land - Ridders en edelen in Noord-Frankrijk bezetten land in ruil voor militaire dienst voor een hogere heer - Een land met deze voorwaarden werd leenstelsel genoemd - Werd afgenomen als ie niet luisterde - KDG had land gegeven aan hertogen en graven in ruil voor dienst. Het bestond dus al, twee andere aspecten wel nieuw: - Zwakte centrale overheid - Uitoefenen van publieke macht door particuliers - Karel's erfgenamen claimden nog macht, maar hield weinig in - Toen Vikings binnenvielen, namen lokale here taken overheid over - Best effeciteve bescherming tegen Vikingen - Afhankelijkheid had dus te maken met **groot en klein**. - Een hertog/graaf was (in theorie) vazal van de koning - Deze had ook enkele vazallen in dienst die op zijn land werkten - Edelen getraind (net als anderen) in vechten op paard, daarnaast ook belangrijke familienaam/land - Dit was verschil tussen ridders en edelen - Edelen leidden de strijd, ridders volgden - Kastelen werden ook belangrijk in het feodale landschap - Eerste kastelen waren kleine houten vierkante toren op heuvel (nog basic) - Veel ksatelen door edelen gemaakt, andere door rijke krijgers zonder status (**kasteleinen**) - Langzaam konden ze ook deel van de adel worden - De komst van kastelen veranderde het kararkter van de aristocratie door grote families een specifiek gelegen centrum van macht te geven. - Mensen identificeerden zich met de naam van hun kasteel - Het feit dat leenstelsel erfelijk werden versterkte deze familie identiteit nog meer - Kastelen en leenstelsels moedigde aan dat het van vader op zoon overgeven zou worden - Betkeenis familie verandert: grote nadruk op de mannelijke lijn - Omdat man met militaire zaken bezig was, deed vrouw het huishouden - Veel mannen stierven in oorlog, veel vrouwelijke rijke erfgenamen - Vrouwen redelijk nutteloos in deze tijd, weinig waarde - Als vader gestorven, nam schoonzoon het over, dus huwelijken goed uitgekozen - Feodalisme niet echt regels, overal verschillende regelingen - Dit maakt het moeilijk om feodalisme te definiëren Germaanse staten: fragmentatie en eenwording -------------------------------------------- - In het Oost-Frankische rijk ontstonden eerste semi-onafhankelijke hertogdommen, daarna herleving van royale macht - Koningen konden niet omgaan met de invallen, en regionale macht groeide (hertogen) - Er ontstonden 5 grote hertogdommen: - Saksen - Zwaben - Bavaria - Franconia - Lotharingen - Konden hongaarse invallen niet afslaan en vielen onder de macht van de opnieuw opgekomen Duitse monarchie. - **Hendrik de Vogelaar**, hertog van Saksen greep de troon. - Regeerde met instemming van de andere provincies ### Saksische koningen - Zijn zoon Otto I wist de andere hertogdommen wel te overheersen, stelde 3 doelen in voor zichzelf; - Verdedigen tegen invallen van de Hongaren - 955, Lechfeld, Hongaren verslagen - Herstel van Koninklijke landerijen die hertogen hadden afgepakt - De koninklijke macht uitbreiden naar het midden rijk. - Dit gebied in verval geraakt - De zuidelijke Italiaanse provincies waren onafhankelijk, zwaben en bavaria waren van plan deze in te nemen - Om een groot rijk te verkomen in het zuiden, veroverde hij ze allen en werd gekroond tot koning van Italië, en Keizer van het Heilig Roomse Rijk - Dus, eerst versloeg hij rebllen in eigen land, daarna Hongaren bij Lechfeld, De Lombarden in Italië verslagen, Paus noemde Otto de Romeinse Keizer, zo ontstond het Heilige Romeinse Rijk - Rijk weinig macht in Italië en Franse gebieden, vooral sterk in Duitse gebieden - Nieuws in Byzantium (als eigenlijke erfgenamen Rome) niet goed opgevangen - Otto I, liet Otto II trouwen met Byzantijnse prinses **Theophano** - Als bruidschat Italiaanse gebieden (weinig waard door slechte controle) - Zorgde voor culturele opleving i/d rechtbank en liet invloed Italië vergroten - Door de grote macht van Otto, feodale realties minder van belang in Duitse staten - Belangrijke personen vazallen van Otto, maar hadden zelf geen vazallen - I.P.V. edelen te vertrouwen, vertrouwde Otto op de kerk - Loyaler (door devotie), en niet interesse in erving want geen kinderen - 100 jaar later strijd om wie bisschop, abten en abdissen mocht aanwijzen - Otto wou niet alleen controle over kerk, maar deze ook verbeteren - Hij regelde de benoemingen van de grootste kerkelijke instituties (ook pausdom) maar reorganiserde ook bisschoppen, richtte nieuwe op en verdedigde monnikendommen tegen aanvallen. - Op lokale schaal kwam deze 'bemoeienis met de kerk' al langer voor - Veel kerken gezien als sfamiliekerken - Eigendom van de familie die hem had gebouwd - Otto claimde wat veel anderen ook claimden, de oprichters en steuners van de kerk een belang over het geestelijke instituut moesten hebben - Je ziet dit tegenwoordig ook bij universiteiten ### Ottoonse cultuur - Otto gebruikte kerk op vrome en praktische manieren - Moedigde onderwijs aan, net als KDG - Zijn zoon volgde dit idee, geïnspireerd door Byzantijnse cultuur vrouw - Monnikendommen werden centra van kennis en leren - Wetenschapper **Gerbert van Aurillac** (945-1003) kwam voort uit een klooster - Eerste westerling die in al-Andalus studeerde - Kwam zo veel voor-het-westen-onbekende dingen te weten - Gezien als voorloper op intellectuele ontwaking v/d 12^e^ eeuwAfbeelding met tekst, Lettertype, schermopname, wit Automatisch gegenereerde beschrijving - Saksische dynastie ten onder in 1024, Salische kwam op (1024-1125) - Nauwe samenwerking emt de Duitse kerk nog groter gezag dan dat van Otto I - Sterkste Salische keizer -- **Hendrik III** -- had het pausdom in handen (benoemen) - (1039-1056) Het Italiaanse schiereiland: autonome steden -------------------------------------------- - Lomabrijde had in de VME al veel levendigere steeden dan andere gebiedne - Altijd al strijd in het gebied - KDG had het bezet gehouden, maar verloor het weer - Hongaren en Moslims binnnegevallen - Steden werden door deze aanvallen centrum van weerstand en werden erg autonoom - Bisschoppen bestuurden en verdedigden de steden - Pakten steeds meer functies graven en hertogen af - Beign 10^e^ eeuw duidelijke verdeling: - Hertogen en graven het land, bisschoppen de steden - Op aandringen van Lombardische bisschoppen kwam Otto de Grote het rijk binnenen eindigde het gekibbel met aristocratie - Moslim enclaves vernietigd en land werd deel van het rijk van Otto - Er heerste vrede en