KOMPAN-periodical-rev.pdf

KOMPAN REVIEWER Mr. Zamora 1st periodical - 1st semester | a. r L4: Gamit ng Wika sa Lipunan 3. INTER - AKSYONAL dito nakikita ang paraan ng...

KOMPAN REVIEWER Mr. Zamora 1st periodical - 1st semester | a. r L4: Gamit ng Wika sa Lipunan 3. INTER - AKSYONAL dito nakikita ang paraan ng pakikipag-ugnayan ng tao sa kanyang 4.0 WIKA AT ANG LIPUNAN kapwa. Ginagamit ang wika upang Ayon sa isang sociologist na si Durkheim mapanatili ang relasyong sosyal. (1985), nabubuo ang Lipunan ng mga taong naninirahan sa isang pook. 4. PERSONAL Ang wika ang nag-uugnay sa mga tao sa saklaw sa tungkulin na ito ang isang kultura. Ito ang kanilang identidad pagpapahayag ng sariling opinyon o o pagkakakilanlan. kuro-kuro sa paksa na pinag-uusapan at pagsasabi ng sariling damdamin. Ayon sa isang anthropologist at propesor ng UP na si Nestor Carpio, dahan-dahan ang 5. HEURISTIKO pagkawala ng isang wika. ito ang tungkulin ng wika na ginagamit 1. Religious terms sa pagkuha o paghahanap 2. Kultural na mga salita impormasyong may kinalaman sa 3. Mahahalagang salita paksang pinag-aaralan. 4. Salita ng pakikipag-usap 6. IMPORMATIBO Base sa datos ng Summer Institute of Linguistics (SIL), ang Pilipinas ay may 183 ito ay may kinalaman sa pagbibigay ng buhay na wika, na kung saan 96% dito impormasyon sa paraang pagsulat at ay indigenous katutubo. 11 dito ang nasa pasalita. proseso na ng pagkawala, at 28 ang nanganganib nang mawala. Paraan ng paggamit ng wika ayon kay Dalawang wikang Aeta na ang tuluyang Jakobson (2003) ! nawala, ang Dicamay Agta at Villa Viciosa Agta 1. Pagpapahayag ng damdamin (emotive) 4.0 GAMIT NG WIKA SA LIPUNAN saklaw nito ang pagpapahayag ng damdamin, saloobin, at emosyon. Tungkulin ng Wika ayon kay M.A.K. 2. Panghihikayat (conative) Halliday (1973) ! gamit ng wika upang makahimok at makaimpluwensya sa iba sa 1. INSTRUMENTAL pamamagitan ng pag-utos at pakiusap. tungkulin ng wika na tumutugon sa mga pangangailangan ng tao gaya ng 3. Pagsisimula ng pakikipag-ugnayan pakikipag-ugnayan sa iba. (phatic) ginagamit ang wika upang 2. REGULATORYO makipag-ugnayan sa kapwa at tungkulin ng wika na tumutukoy sa makapagsimula ng usapan. pagkontrol sa ugali o asal ng ibang tao.  KOMPAN REVIEWER Mr. Zamora 1st periodical - 1st semester | a. r 4. Paggamit bilang sanggunian 2. Teoryang Bow-wow (referential) Ang wika raw ay nagmula sa dito ipinapakita ang gamit ng wika na panggagaya ng sinaunang tao sa mga nagmula sa aklat at iba pang huni ng hayop. Ngunit marami ang sangguniang pinagmulan ng kaalaman hindi sang-ayon sa teorya na ito dahil upang magparating ng impormasyon. iba’t iba ang tawag sa mga huni ng hayop. (tuko) 5. Paggamit ng kuro-kuro (metalingual) 3. Teoryang Pooh-Pooh gamit ng wika na lumilinaw sa mga Nagsimula sa mga salitang suliranin sa pamamagitan ng pagbibigay namumutawi sa bibig ng mga ng komento. sinaunang tao kapag nakakaramdam sila ng masisidhing damdamin tulad ng tuwa, galit, sakit, sarap, kalungkutan, at 6. Patalinhaga (poetic) pagkabigla. saklaw nito ang gamit ng wika sa masining na paraan ng pagpapahayag. 4. Teoryang Ta-ta may koneksyon ang kumpas o galaw ng kamay ng tao sa paggalaw ng dila. L5: Kasaysayan ng Ito raw ang naging sanhi ng pagkatuto Wikang Pambansa (Unang bahagi) ng taong lumikha ng matutong magsalita. Paniniwala sa Banal na Pagkilos ng Panginoon 5. Teoryang Yo-he-ho Naniniwala ang mga teologo na ang Nabuo ang wika ayon sa teoryang ito pinagmulang ng wika ay matatagpuan sa Banal mula sa pagsasama-sama ang mga tao, na Aklat. Nakasulat sa Genesis 2:20 na “At lalo na kapag nagtatrabaho sila ng pinangalanan ng lalaki ang lahat ng mga hayop, magkakasama. at mga ibon sa himpapawid, at ang bawat ganid sa parang”. 6. Teoryang Coo coo tunog na nalilikha ng mga sanggol na 5.0 EBOLUSYON ginagaya ng mga matatanda bilang pagpapangalan sa mga bagay-bagay sa Ayon naman sa mga antopologo, paligid. umunlad ang kakayahan ng taong tumuklas ng mga bagay na kakailanganin nila upang mabuhay, 7. Teoryang Mama kung kaya’t nakatuklas sila ng wikang unang sinasabi ng sanggol, na dahil kanilang gagamitin sa talastasan. hindi niya masabi ang salitang ina o ang Ingles na mother, sinabi niyang mama 1. Teoryang Ding Dong kapalit sa mother. Batay sa teoryang ito, nagmula raw ang wika sa panggagaya ng mga sinaunang 8. Teoryang Ta-ra-ra Boom De Ay tao sa mga tunog ng kalikasan. (Boom, ang wika ng tao ay galing sa mga tunog na nilikha splash, woosh) sa mga ritwal na nagbabagu-bago at binigyan ng ibang kahulugan katulat ng pagsayaw, pagtatanim, Atpb.  KOMPAN REVIEWER Mr. Zamora 1st periodical - 1st semester | a. r 5.0 Kasaysayan ng Wikang Pambansa Panahon ng mga katutubo Dahil ang mga sinaunang Pilipino ay nagtataglay Panahon ng mga katutubo na ng mga patakarang pangkabuhayan, kultura, at paniniwalang panrelihiyon, mahihinuha rin na mayroon na silang wikang ginagamit ngunit wala 5.0 Teorya ng Pandarayuhan pang iisang wikang nananaig noon. Kilala rin bilang wave migration theory, pinaniniwalaan ni H.O. Beyer (1883-1966) 5.0 BAYBAYIN na may unang tatlong pangkat ng tao ang dumating sa Pilipinas: Negrito, Ang baybayin ay binubuo lamang ng Indones, at Malay. labimpitong titik – tatlong patinig (vowels) at labing-apat na katinig Taong 1962, napabulaanan ang teorya ni Beyer (consonants) nang matagpuan ng pangkat ni Dr. Robert B. Fox ang isang bahagi ng bungo at buto sa panga ng tao sa yungib ng Tabon sa Palawan. Noong 1975 naman, napatunayan sa pag-aaral 5.0 Panahon ng mga Espanyol nina Felipe Landa Jocano at ng mga mananaliksik ng National Museum na ang bungo na natagpuan ay nagmula sa specie ng Peking Man na kabilang sa Homo Sapiens o Modern Man at Java Man na kabilang sa Homo Erectus Ngunit taong 2007, ang pangkat ni Dr. Armand Mijares ay nakatagpo ng buto ng tao na mas matanda pa sa taong Tabon. Ito ay Nakita sa kuweba ng Callao, Cagayan. Sinasabing nabuhay ito 50,000 hanggang 67,00 taon na ang nakalilipas at kabilang sa ibang species na kung tawagin ay Homo luzonensis Teorya ng Pandarayuhan mula sa Rehiyong Austronesyano Pinaniniwalaan sa teoryang ito na nagmula ang mga Pilipino sa mga Austronesians. Ayon sa ama ng arkeolohiya ng Timog-Silangan na si Willheim Solheim II, ang mga ito ay nagmula sa mga Panahon ng mga katutubo Ayon naman kay Peter Bellwood ng Australia National University, ang mga Austronesians ay nagmula sa Timog Tsina at Taiwan na nagtungo sa Pilipinas noong 5000 BC.  KOMPAN REVIEWER Mr. Zamora 1st periodical - 1st semester | a. r 5.0 Panahon ng mga Espanyol 5.0 Panahon ng Rebolusyong Pilipino Layunin ng mga Espanyol na ikintal sa Matapos ang mahigit 300 taong pananahimik, isip ng mga katutubo ang Kristiyanismo. namulat ang mamamayang Pilipino sa kaapihang dinanas. “barbariko, ‘di sibilisado at pagano” ang mga katutubo at ito ay Naging matindi ang damdaming nasyonalismo mapagbabago ng pananampalataya sa mga Pilipino. Ang ilan ay nagtungo sa ibang bansa upang kumuha ng karunungan. Mas mabisa ang paggamit ng katutubong wika kaysa libong Nagkaroon ng kilusan ang mga sundalong Espanyol propagandista noong 1872 na nagpasimula sa kamalayang maghimagsik. ➔ Hinati-hati ang mga isla sa mga pamayanan, at pinamunuan ito ng mga Itinatag ni Andres Bonifacio ang Katipunan orden ng prayle. noong 1892. Sa Ingles: Supreme and Honorable Ang mga orden ay: Agustino, Pransiskano, Association of the Children of the Nation; Dominiko, Heswita at Rekoleto. Sa Espanyol: Suprema y Honorable Inaral ng mga prayle ang mga wikang katutubo Asociacion de los Hijos del Pueblo; at nakapagsulat ng mga diksyunaryo, aklat-panggramatika, katekismo at Sa Filipino: Kataastaasang kumpesyonal. Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan Nais ng Hari na ipagamit ang wikang katutubo sa pagtuturo ngunit hindi nasunod. Wikang Tagalog ang ginamit ng Katipunan sa mga kautusan at pahayagan nito. Noong Disyembre 29, 1792, lumagda si Carlos IV ng isang dekrito na nag-uutos na gamitin Sumibol ang kaisipang “Isang Bansa, Isang ang wikang Espanyol sa lahat ng paaralang Diwa” laban sa mga Espanyol. Masidhing itatatag sa pamayanan ng mga Indio. damdamin laban sa mga Espanyol ang pangunahing paksa ng mga isinulat noon. Nang pagtibayin ang Saligang Batas ng Biak-na-Bato noong 1899, ginawang wikang opisyal ang Tagalog. Nang maitatag ang Unang Republika, isinaad ng saligang batas na opsyonal lamang ang paggamit ng Tagalog. Pangunahing dahilan di umano ay ang pamamayani ng mga ilustrado sa Asembleyang Konstitusyonal.