Pag-aaral ng Kasaysayan ng Wikang Filipino PDF

**Mga Inaasahang Bunga ng Pampagkatuto** ======================================== **I. Pangunahing Layunin ng Pag-aaral** --------------------------------------- - 1. 2. **II. Mga Kakayahan na Dapat Malinang** --------------------------------------- - - **III. Mga Pangunahing Resulta...

**Mga Inaasahang Bunga ng Pampagkatuto** ======================================== **I. Pangunahing Layunin ng Pag-aaral** --------------------------------------- - 1. 2. **II. Mga Kakayahan na Dapat Malinang** --------------------------------------- - - **III. Mga Pangunahing Resulta ng Pag-aaral** --------------------------------------------- - - Ang Pilipinas ay mayaman sa wika at dayalekto dahil sa iba\'t ibang lahi na nanirahan sa kalupaan. Sa kabila ng komunikasyong mahirap, nagsikapan ang mga namuno sa lipunan na magkaroon ng Pambansang Wika. **Ang Ilan sa mahahalagang batas, kautusan, proklama o kautusang ito:** Noong **1935**, ipinagtibay ang Artikulo XIV, Seksyon 3 ng Saligang Batas, na nagmarka ng unang hakbang sa paglikha ng isang pambansang wika mula sa katutubong wika. **1936 Oktubre 27** - Itinatag ang Suriang Pambansa ni dating Pangulong Manuel L. Quezon, na bumuo ng Surian ng Wikang Pambansa (SWP) para mag-aral ng mga wikang katutubo. **1936 Nobyembre 13** - Ipinatupad ang Batas Komonwelt Blg. 184, na nagbigay ng mga kapangyarihan at tungkulin sa SWP. **Tungkulin ng Suriang Wikang Pambansa:** 1\. Pag[-]aaral ng mga pangunahing wika na ginagamit ng may kalahating milyong Pilipino man lamang; 2\. Paggawa ng paghahambing at pag[-]aaral ng talasalitaan ng mga pangunahingdayalekto; 3\. Pagsuri at pagtiyak sa ponetika at ortograpiyang Pilipino; 4\. Pagpili ng katutubong wika na siyang magiging batayan ng wikang pambansa na dapat umaayon sa (a) ang pinakamaunlad at mayaman sa panitikan, (b) ang wikang tinatanggap at ginagamit ng pinakamaraming Pilipino. **Noong Enero 12, 1937** inatasan ni Pangulong Manuel L. Quezon ang mga kagawad na bubuo sa Suriang Wikang Pambansa upang masuri ang karapat-dapat na wika, alinsunod sa Batas Komonwelt Blg. 184. **Ang mga Nahirang na Kagawad** Ø Jaime C. Veyra (Visayang Samar) Ø Cecilio Lopez (Tagalog) Ø Santiago A. Fonacier (Ilokano) Ø Filemon Sotto (Visayang Cebu)[-]tumanggi dahil may kapansanan Ø Felix Salas---Rodriguez (Visayang Hiligaynon) Ø Casimiro E. Perfecto (Bikol) Ø Hadji Butu (Muslim)[-] di nakatupad dahil pumanaw **Ang mga Kagawad na Pumalit** Ø Nagbitiw si Lope K. Santos (Tagalog)[\-\-\-\--]Inigo Ed Regalado Ø Jose I. Zulueta (Pangasinan) Ø Zoilo Hilario (Kapampangan) [-] Isidro Abad (Visayang Cebu) **Hunyo 18, 1937**: Pinagtibay ang Batas Komonwelt Blg. 333, na nagsusog sa Batas Komonwelt Blg. 184 upang magsimula ng mga hakbang para sa pagbuo ng wikang pambansa. **Nobyembre 9, 1937**: Napili ang Wikang Tagalog bilang batayan ng Wikang Pambansa matapos ang pagsusuri. **Disyembre 30, 1937**: Inilabas ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 134 na nagpahayag na ang Tagalog ay magiging batayan ng Wikang Pambansa at magiging madali sa mga hindi Tagalog ang gamitin ito. **Abril 1, 1940**: Ipinablish ang diksyunaryo at gramatika ng Wikang Pambansa. **Hunyo 19, 1940**: Sinimulan ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa mga paaralan. **Abril 12, 1940**: Si Jorge Bocobo ang itinalaga bilang Kalihim ng Edukasyon, na nagsimula ng mga reporma para sa Wikang Pambansa. **Hunyo 7, 1940**: Pinagtibay ng Batas Komonwelt Blg. 570 na ang Wikang Pambansa ay magiging opisyal na wika ng Pilipinas simula Hulyo 4, 1940. **Marso 26, 1954**: Nilagdaan ni Pangulong Ramon Magsaysay ang Proklama Blg. 186, na inilipat ang Linggo ng Wika mula ika-13 hanggang ika-19 ng Agosto, bilang paggunig sa kaarawan ni Pangulong Quezon. **Agosto 13, 1959**: Inilabas ni Kalihim Jose E. Romero ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7, na nagbigay ng pangalan sa Wikang Pambansa bilang Pilipino. **1967**: Inilabas ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 187 na nag-aatas na gamitin ang Pilipino sa lahat ng opisyal na komunikasyon at transaksyon ng pamahalaan. **Agosto 7, 1969**: Inilabas ni Kalihim Ernesto M. Maceda ang Memorandum Blg. 277, at sa parehong taon, inilabas ni Kalihim Alejandro Melchor ang Memorandum Sirkular Blg. 384, na nagtakda ng mga tauhan upang pamahalaan ang mga komunikasyon sa Pilipino. **Marso 4, 1971**: Inilabas ni Kalihim Alejandro Melchor ang Memorandum Sirkular Blg. 443, na humiling ng programa bilang paggunig sa ika-183 anibersaryo ni Francisco Baltazar. **Marso 16, 1971**: Nilagdaan ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 304 na nag-revitalize sa Suriang Wikang Pambansa. **Hulyo 29, 1971**: Inilunsad ang Memorandum Sirkular Blg. 488, na humiling ng mga programa para sa Linggo ng Wikang Pambansa (Agosto 13-19). **Disyembre 1, 1971**: Nilagdaan ni Pangulong Marcos ang Kautusang Panlahat Blg. 17, na nag-aatas na ilimbag ang Official Gazette sa Ingles at Pilipino. **Disyembre 1972**: Iniutos ni Pangulong Marcos na isalin ang Surian ng Wikang Pambansa sa mga wika ng 50,000 mamamayan. **Saligang Batas 1973**: Itinatag ang Filipino bilang Wikang Pambansa at ang Ingles at Filipino bilang mga opisyal na wika. **Hunyo 19, 1974**: Nilagdaan ni Kalihim Juan L. Manuel ang utos na nagsasaad ng patakarang pang-edukasyong bilingguwal, na nagsimula noong 1974--1975. **Hulyo 21, 1978**: Inilabas ang Kautusang Pangministri Blg. 22 na nag-aatas ng pagsasama ng Filipino sa kurikulum ng mga espesyal na kurso sa mga paaralan. **1986**: Nilagdaan ni Pangulong Corazon Aquino ang Proklamasyon Blg. 19, na nagbigay-diin sa papel ng wikang pambansa sa himagsikang bayan. **Pebrero 2, 1987**: Pinagtibay ang bagong Konstitusyon ng Pilipinas, na nagtatakda ng Filipino bilang Wikang Pambansa at wika ng opisyal na komunikasyon. **1987**: Inilabas ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 52 na nag-aatas na gamitin ang Filipino bilang wikang panturo. **Agosto 25, 1988**: Nilagdaan ni Pangulong Aquino ang Kautusang Tagapagpaganap Blg. 335, na nag-aatas sa mga ahensya ng pamahalaan na gamitin ang Filipino sa opisyal na transaksyon. **Marso 19, 1990**: Naglabas si Kalihim Isidro Cariño ng Kautusang Pangkagawaran Blg. 21, na nag-aatas ng paggamit ng Filipino sa mga panunumpa ng katapatan. **1996**: Ipinasa ng CHED ang Memorandum Blg. 59, na nag-aatas ng 9 na yunit na pangangailangan sa Filipino sa pangkalahatang edukasyon. **Hulyo 1997**: Naglabas si Pangulong Fidel Ramos ng Proklamasyon Blg. 1041, na nagtakda ng Agosto bilang Buwan ng Wikang Filipino. **2001**: Inilabas ng Komisyon sa Wikang Filipino ang bagong ortograpiya ng Filipino. **2006**: Sinuspinde ang 2001 na ortograpiya at ipinatupad ang 1987 na ortograpiya bilang tuntunin. **2009**: Naglabas ang Komisyon sa Wikang Filipino ng Gabay sa Ortograpiyang Filipino, na pinalitan ang mga naunang orthograpiya. **Pormal na Deskripsyon ng Filipino**: Ayon sa Resolusyon 9-1 ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF), ang Filipino ay isang wikang buhay na patuloy na nililinang, kinapapalooban ng mga hiram na salita mula sa mga lokal na wika at banyagang wika, at ebolusyon ng iba\'t ibang barayti para sa iba't ibang layunin ng komunikasyon at pagpapahayag. LG 6 **Kalagayan ng Wika sa Social Media** ===================================== **I. Wika sa Digital na Espasyo** --------------------------------- Ang paggamit ng wikang Filipino sa social media ay nagpapakita ng malalim na epekto sa digital na komunikasyon. **II. Komunikasyon at Kulturang Pilipino** ------------------------------------------ Ang social media ay naging mahalagang plataporma para sa **pagpapahayag at pagpapanatili ng kulturang Pilipino**. **III. Mga Hamon at Rekomendasyon** ----------------------------------- Ang wikang Filipino ay nahaharap sa mga sumusunod na hamon sa digital na panahon: Pagprotekta sa wika - - Kailangan ang patuloy na pagsuporta at pag-aalaga sa wikang Filipino sa digital na mundo. Ang Pilipinas, bilang isang arkipelago, ay may magkakaibang wika at kultura dahil sa heograpikal na kalagayan. **Ang Wikang Pambansa ay malaking biyaya**, ngunit ang Ingles ay nananatiling makapangyarihang wika sa lipunan. Ang paglaganap ng wikang Pilipino at kultura sa mundo ay dulot ng paghahanapbuhay ng mga Pilipino. Ang social media ay naging tulay sa komunikasyon, na nakatulong sa pagpapalawig ng wika at pagpapalawak ng bokabularyo. **MULTILINGGUWAL AT MULTIKULTURAL ANG PILIPINAS** Ang Pilipinas ay isang **multilingguwal** at **multikultural** na bansa dahil sa pagkakaroon ng mahigit pitong libong isla. Mahigit 100 wika ang ginagamit sa bansa, ayon sa aklat nina Bernales at iba pa (2016), at base sa pag-aaral ni McFarland (2004), mayroong 170 na wika sa iba\'t ibang bahagi ng bansa, ayon sa tala ni Nolasco (2008). Ayon sa census noong 2000, 21.5 milyong Pilipino ang nagtataglay ng **Tagalog** bilang kanilang unang wika.  Ayon sa mga pie graph, itinuturing na pangunahing wika ang **Tagalog** at **Cebuano**, na may kaugnayan sa bilang ng mga tao na nakakauunawa at gumagamit ng mga ito. Ang **Filipino** ay malawakang ginagamit bilang karaniwang wika sa bansa, na may 65 milyong Pilipino (85.5% ng kabuuang populasyon) na may kakayahang magsalita ng pambansang wika, ayon kay Gonzales (1998). Ang **Ingles** ay ang ikalawang wika na may 74% ng mga Pilipino na nakakakaintindi, batay sa isang sarbey ng Social Weather Station noong 1994. Ayon din sa sensus ng 1995, marami pa ring Pilipino ang gumagamit ng mga **rehiyonal na wika**. May malaking hamon sa pagbuo ng isang pangkalahatang **polisiya sa wika** na magsisilbing tugon sa pangangailangan ng iba\'t ibang etnolingguwistikong grupo. Patuloy ang pamahalaan sa pagsisikap na paunlarin at payabungin ang **Wikang Pambansa**, ayon sa atas ng Konstitusyon. **WIKANG GLOBAL AND WIKANG PILIPINO** Ayon sa **Index of Survey on Overseas Filipinos (2014)**, tinatayang may **2.3 milyong OFW** (Overseas Filipino Workers) sa iba\'t ibang bahagi ng mundo. Sa **American Community Survey (2013)**, pangatlo ang **wikang Filipino** sa mga wikang may pinakamaraming nagsasalita sa Estados Unidos, na may tinatayang **1.6 milyong** gumagamit. Ang **Espanyol** ay may 38.4 milyong nagsasalita, samantalang ang **Chinese** ay may halos 3 milyong nagsasalita. Dahil sa paglaganap ng wikang Filipino sa ibang bansa, nagkaroon ng mga programa sa pagtuturo ng Filipino sa maraming unibersidad. Ginagamit ang Filipino sa pag-aaral ng mga kasalukuyang isyu ng bansa. Ayon kay **Bernales et al. (2015)**, may mga unibersidad sa ibang bansa na nagtuturo ng Filipino bilang asignatura tulad ng: - - - - - - - - **Wika sa Social Media** Ang **wika** ay isang mahalagang sangkap sa pakikipagkapwa-tao at komunikasyon. Mahalaga ito sa pakikisalamuha ng tao sa kaniyang pamilya, kamag-aral, kasamahan sa trabaho, at komunidad. Sa pamamagitan ng wika, nagkakaroon ng ugnayan kahit sa mga malalayong lugar. Pinapalakas ng **social media** ang komunikasyon sa makabagong panahon, tulad ng pag-text, pagbisita sa mga chat rooms, pakikipag-usap sa online forums, at pakikisalamuha sa platforms tulad ng **Friendster**. Kung wala ang social media, magiging mahirap ang buhay, lalo na para sa mga **OFW**, kabataang hindi masyadong outgoing, at mga gustong makahanap ng sideline o bagong impormasyon. Ang **Facebook**, **Twitter**, **blogs**, at iba pang social networking sites ay patuloy na ginagamit ng maraming Pilipino. Dahil dito, tinaguriang **Social Media Capital of the World** ang Pilipinas. Ayon sa **wearesocial.com (2015)**, mula sa kabuuang **100.8 milyon** na populasyon ng Pilipinas, **44.2 milyon** o **44%** ng populasyon ang aktibong gumagamit ng social media, at **40 milyon** o **40%** ang may aktibong account sa iba't ibang social media sites. Makikitang malawak ang impluwensiya ng internet at social media sa pamumuhay at pagbuo ng desisyon ng mga Pilipino. Mula sa datos, makikitang malawak ang impluwensiya ng internet at social media sa pamumuhay at pagbuo ng desisyon ng mga Pilipino. Ang **Social Media** ay tumutukoy sa mga internet-based applications na nakabatay sa **Web 2.0**, na nagpapahintulot sa mga gumagamit ng internet na magkontrol at mag-ambag ng nilalaman sa iba\'t ibang **social media sites**. Isa itong pamamaraan ng interaksiyon kung saan ang mga impormasyon ay nagkakaroon ng ugnayan sa loob ng isang virtual na komunidad. Dahil sa pagsisimula at pagsikat ng social media, nagkaroon ng **pag-unlad ng web publishing tools** na tumatanggap ng kontribusyon mula sa mga gumagamit, kahit hindi sila propesyonal sa larangan ng kompyuter. LG 7 **Kahalagahan ng Wika sa Komunikasyon** --------------------------------------- Ang wika ay higit pa lamang sa mga tunog at simbolo - ito ay puwersa ng pagkakaisa at pag-unawaan. Ang bawat salita ay nagsisilbing tulay na nagdudugtong sa ating mga puso at kaisipan, na nagbibigay-daan sa malalim na koneksyon sa pagitan ng mga tao. ### **Mga Pangunahing Katangian ng Wika** - - - - ### **Ang Wikang Filipino: Isang Mabisang Komunikasyon** Ang ating sariling wika ay hindi lamang paraan ng pagsasalita, kundi isang mabisang instrumento para maiparating ang ating mga adhikain, pananaw, at pagkakakilanlan. Ang wastong paggamit nito ay nagbubukas ng mga pinto tungo sa mas malalim na pag-unawaan at respeto. Sa mundo kung saan ang komunikasyon ay susi sa tagumpay, ang pagpapahalaga at pagpapaunlad ng ating wika ay hindi lamang opsyonal, kundi isang responsibilidad na dapat nating yakapin. ### **PAKSANG ARALIN: KAKAYAHANG KOMUNIKATIBO** **1.Kakayahang Gramatikal/Lingguwistik** Ito ay naglalayong tulungan ang nagsasalita na makapagsalita nang maayos, sa pamamagitan ng wastong pagbigkas at angkop na pagpili ng mga salita. **2. Kakakayahang Sosyolingguwistik** Ang isang tagapagsalita ay maaaring pumili ng angkop na salita batay sa sitwasyon at kontekstong panlipunan. Ang kakayahang pragmatiko ay tumutukoy sa pag-unawa kung paano angkop ang pagbigkas o pagkilos sa isang partikular na sitwasyon. Ang diskursibong kasanayan ay naglalayong palawakin ang mensahe nang tumpak at malinaw upang mas maunawaan ang kahulugan. **3. Kakayahang Pragmatik** Kakayahang makaunawa ng sinasaad o paggalaw ng tao at kung angkop sa nangyayaring sitwasyon[.] **4. Kakayahang Diskorsal** Kakayahan ng nagsasalita na mapalawak ang mensahe nang mabigyan ng wastong paliwanag upang mas maunawaan ang salita at maipahayag ang mas malalim na kahulugan nito. **A. KAKAYAHANG LINGGUWISTIK** Abilidad ito ng isang tao na mabuo at maunawaan nang maayos at makabuluhang pangungusap. Ito ay angkop na paggamit ng mga pangungusap batay sa hinihingi ng isang interaksiyong sosyal. (Hymes 1972). #### ##### **MGA URI NG KAKAYAHANG LINGGUWISTIK** **Ponolohikal --** [Tumutukoy sa pamilyaridad sa tunog ng wika] na makatutulong din sa pagpapakilala sa mga salita na bumubuo sa isang wika[.] **Morpolohikal --** Kakayahan ito sa pagbuo ng mga salita sa pamamagitan ng mga iba't ibang proseso na ipinahihintulot sa isang partikular na wika[.] **Sintaktika --** Kakayahan ng isang tao na makabuo ng mga makabuluhang pahayag mula sa pag[-]uugnay sa mga salita na nakakabuo ng mga parirala, mga sugnay, at mga pangungusap. **Ponemang Segmental --** Ang mga tunog na ito ay nirerepresenta ng mga simbolikong ponemiko na halos katulad din ng mga titik. **MGA PATINIG SA FILIPINO** Lima ang patinig sa Filipino ito ay ang mga a, e, i, o, at u. May isa pang tunog na prominente sa ibang wikain sa Pilipinas tulad ng ito sa wikang ilokano, ang /ₔ/ o tunog ng schwa. **MGA KATINIG SA FILIPINO** May labingsiyam (19) na katinig sa Filipino. Kinabibilingan ito ng mga ponemang /b,d,f,g,h,j,k,l,m,n,ŋ,p,r,s,t,v,w,y,z/. Tulad ng mga patinig na Filipino, makikita rin ang mga ito sa inisyal, midyal, at pinal na posisyon ng mga salita.. MGA DIPTONGGO SA FILIPINO Mga tunog na nabubuo sa pamamagitan ng paguugnay nga mga patinig at malapatinig na /w/ at /y/. Ang sikwens ng mga tunog na ito ay tinatawag na diptonggoo. Sa wikang Filipino, kabilang ang mga ponemang /aw/, /iw/, /ay/, /ey/, /iy/, /oy/, at /uy/ sa mga diptonggo ito. MGA HALIMBAWA /aw/: awtor galaw[-]galawin halaw /iw/: baliw[-]baliwan giliw /ay/: ayboll (eyeball) bahay[-]bahayan gulay /ey/: eywan (ewan) meyron (me[-]ron) waley (wala: balbal) /iy/: kami\'y \[kami ay\] /oy/: langoy[-]languyan batsoy /uy/: kasuy[-]kasuyan aruy **MGA DIGRAPO SA FILIPINO** Ang digrapo ay sikwens ng dalawang katinig ngunit may iisang tunog lamang. Halimbawa: **1. Panatilihin ang digrapong** Mga halimbawa: chopsui, chips, chavez, charter 2. Kung ang tunog ay /ts/ sa hiram na salita, palitan ang dalawang titik na \"ch\" ng \"ts\". Mga halimbawa: Chalk [-] Kochero Chalk [-] Coachman\'s Checklist [-] Chocolate Chocolate Checklist **MGA KLASTER SA FILIPINO** Kung ang mga digrapo ay may iisang tunog lamang, ang mga klaster naman ay **magkasunod na katinig sa isang patinig at naririnig pa rin ang indibiduwal na ponemang katinig.** Kadalasang may klaster ang mga salitang hiniram sa banyaga[.] Halimbawa ng mga kabilang sa klaster. Mga salitang may klaster:  ##### **MGA PARES[-]MINIMAL SA FILIPINO** Ipinahihiwatig ng pares[-]minimal ang pagiging hiwalay ng mga tunog[.] Ang mga ito ay mga pares ng mga salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkapareho ang kapaligiran maliban sa isa. **MGA PONEMANG SUPRASEGMENTAL** · Ito ay nakatuon sa diin, tono, hinto, intonasyon o antala. · Tumutukoy din ito sa mga makahulugang yunit ng tunog na karaniwang hindi tinutumbasan ng mga letra sa pagsulat. **1. DIIN** · Ito ay tumutukoy sa empasis ng salita o pahayag. · Ito ay ang bigat ng pagbigkas ng pantig ng salita. · Sa pag[-]iiba ng diin, karaniwang nagbabago ang kahulugan ng salita[.] **2. HINTO** · Mahaba o bahagyang paghinto sa mga pahayag[.] · Ang pagtigil sa ating pagsasalita upang higit na maging malinaw ang mensaheng nais ipabatid sa kausap[.] · Ito ay maaaring maipakita gamit ang mga bantas na kuwit, tuldok, tutuldok atbp[.] **3[.] TONO** · Tumutukoy ito sa damdamin na may pahayag[.] · Pagtaas at pagbaba na iniuukol sa pantig ng isang salita o pangungusap upang higit na maging malinaw ang pakikipag[-]usap[.] · Kasama din dito ang lakas o hina ng boses, kinis o gaspang ng **BAHAGI NG PANANALITA** · Ito ay tinatawag din na kauriang panleksiko #### **MGA NOMINAL** 1\. **PANGNGALAN [-]** Mga salitang nagsasaad ng ngalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari at konsepto[.] Maaaring mahimay ang pangngalan nang ayon sa kaurian, katuturan, kasarian, kailanan, kaanyuan, kalikasan, lapi at katungkulan[.] **2. PANGHALIP** [-] Ito ay ang bahagi ng pananalita na nanghalili sa pangngalan[.]Kabilang dito ang mga panghalip na panao o personal, pamatlig o demonstratibo, pananong o interogatibo, at panaklaw o indefinite[.] **3. PANDIWA** [-] Mga salitang nagsasaad ng kilos o nagbibigay[-]buhay sa isang lipon ng mga salita[.] 4\. **MGA PANURING** **a. Pang[-]uri [-]** Ito ay bahagi ng pananalita na nagpapabago sa isang pangngalan, kadalasang naglalarawan o nagsasaad nito. **b. Pang[-]abay** [-] [-] mga salitang naglalarawan o nagbibigay[-]karapat[-]dapat sa isang pang[-]uri, pandiwa, o iba pang pang[-]abay **5. Mga Pangatnig [-]** Ito ay bahagi ng salitang nag[-]uuganay ng isang salita o kaispan sa isa pang salita o kaisipan sa isang pangungusap[.] **6. Mga Pang[-]angkop [-]** Ito ay ang mga katagang nag[-]uugnay sa mga salitang tinuturingan[.] Ito ay nagpapaganap lamang ng mga pariralang pinaggagamitan[.] May dalawang uri ng pang[-]angkop: **7. Mga Pang[-]ukol [-]** Ito ay isang uri ng pang[-]ugnay na nagsasaad ng kuagnayan ng pangngalan o panghalip sa ibang salita sa pangungusap[.] Halimbawa: Para sa, ukol sa, laban sa, alinsunod sa, labag sa, ayon sa, para kay/kina, ukol kay/ kina **8.** **Mga Pananda [-]** Ito ay nagbabadya o nagsisilbing tanda ng gamit na pambalarila ng isang salita sa loob ng pangungusap[.] **[9.] Mga Pantukoy [-]** Katagang laging nangunguna sa pangngalan o panghalip na ginagamit sa paksa[.] (Si, Sina, Ang, Ang mga) *1.* **Mga Pangawing** [-] Ito ay nag[-]uugnay sa simuno at panaguri. Kabilang dito · Ang buo**ng** pamilya ay taimtim na nananalangin at nagtutungo sa bahay sambahan tuwing Huwebes at Linggo.  · Sina Ben at Liza ay nagluto ng sopas para sa pasyente **KARAGDAGANG TUNTUNIN** Nilalagyan ng gitling ang maka pag sinusundan ng pangngalang pantangi at walang gitling kung pambalana hal. Maka[-]Diyos Pa[-]Cebu Maka[-]Korean/makabayan.makalola,makasining Sa aspetong pagninilay[-]nilay (hinaharap), inuulit ang unang katinig at patinig (KP) ng salita. Hal.Magfo[-]Ford Magvi[-]Vios Magjo[-]jogging Isang KP na tunog ang idinaragdag sa unlapi upang patagin at muling ayusin ang mga hiram na salita. Magfo[-]ford Magdu [-]duty Magji[-] jeep, magfo[-]photocopy **Maramihan pagsulat ng mga salita.** Ginagamit sa pagsulat ng maraming anyo ng salita. mga painting, mga opisyal mga kompyuter. Huwag gamitin ang hiram na salita na paintings [-] hindi \"mga paintings\" mga opisyal [-] hindi \"mga opisyales\" Ang mga pangngalan at panghalip ay hindi ginagamit sa maramihan. mga lalaki [-] hindi \"mga kalalakihan\" o "limang kalalakihan " mga babae [-] hindi mga kababaihan o "tatlong kababaihan" mga guro [-] hindi \"mga kaguruan o \' hindi \"tatlong kaguruan \" Ginagamit ang pang[-]uri sa salitang[-]ugat na hindi orihinal na pang[-]uri. Kultura [-] hindi \"kultura\" Linguistics / linguistics [-] mula sa \"linguistics\" Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang apelyido ng babae at nyang asawa. Marian Rivera[-] Dantes Emely Magadatu[-]Refugio **KAALAMAN SA SINTAKSIS** Ang layunin nito ay makabuo ng mga makabuluhang parirala, pangungusap at pangungusap. Dalawang istruktura ng pangungusap. 1\. Pamantayang pagkakasunud[-]sunod (**Karaniwang Ayos)** Nagpasa na ng pamanahong papel si Rowena **Paksa**: si Rowena **Panaguri**: nagpasa na ng pamanahong papel 2\. Natatanging pagkakasunud[-]sunod (di[-]karaniwang ayos) **Si Rowena ay nagpasa na ng pamanahong papel** **Paksa**: si Rowena **Pangawing:** ay **Panaguri:** nagpasa na ng pamanahong papel (Bernales et al., 2016 p.117[-]150) #### **KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIK** **KAKAYAHANG SOSYOLINGGUWISTIK** Pag[-]unawa ng mensahe ng isang tao batay sa pagtukoy sa sino, paano, kailan, saan, at bakit nangyari ang sitwasyong komunikatibo[.] 1\. **SETTING -- (Saan nag[-]uusap? )**Sa pag [-]uusap, isinasaalang [-]alang ang lugar o ibinabagay upang maging maayos ang komunikasyon. Maaaring ito ay sa paaralan sa loob ng bahay o sa labas ng bahay 2\. **PARTICIPANTS[-](Sino ang nag[-]uusap?)** [-] Ito ay tumutukoy sa nagsasalita o mga kabilang sa komunikasyon. Ang paraan ng ating pakikipag[-]usap ay dapat na iba[-]iba rin depende sa kung sino ang nasa harap natin o para kanino tayo nagsusulat.Ito ay kung ano ang paraan ng pakikipag[-]usap sa mga magulang, matanda, magkaibigan. 3\. **ENDS -- ( Ano ang layunin** **sa pag[-]uusap?).** Ito ay patungkol sa layunin ng nagsasalita[.] halimbawa: sa paggamit ng wika isaalang[-] alang ang layunin o bakit ka nakikipag[-] usap nang makamit mo ang iyong kailangan 4\. **ACT SEQUENCE** -- (**Paano ang takbo ng usapan?)**Ito ay tumutukoy sa pagkakasunod[-]sunod ng mga pangyayari. Ang komunikasyon ay dinamiko, ang pag[-]uusap ay nagbago rin 5\. **KEYS --** **(Pormal ba o impormal ang usapan?)**Ito ay ang pormal o kaya impormal ang usapan Nakapaloob dito ang paraan ng pananalita sa pamamagitan ng tono o intonasyon ng boses ng nagsasalita[.] 6\. **INSTRUMENTALITIES -- (Ano ang** midyum ng usapan) Ito ay daluyan o paraan sa pag[-]deliver ng talumpati o uri ng pananalita[.] 7\. **NORM --( Ano ang paksa ng usapan )** tumutukoy sa paksa ng usapan o mga alituntunin na sinusunod sa ang lupon / lipunan[.] 8\. **GENRE [-]** Nagsasalaysay ba? Nakikipagtalo/Nagmamatuwid /Naglalatawan o Nagpapaliwanag /Naglalahad?). Upang malaman kung anong genre ang ginagamit, mahalagang malaman kung anong genre ang ginagamit at kadalasang nagkakaroon ng hindi pagkakaunawaan sa pagitan ng dalawang tao dahil sa kakulangan ng komunikasyon sa genre na ito. **Iba pang pangangailangan upang ang mga sangkot sa isang prosesong pang komunikasyon ay maging mga epektibong partisipant:** 1. o Nagpapadala ng mensahe o Tsanel o Daluyan ng mensahe o Tagatanggap ng mensahe o Tugon o Pidbak o Potensyal Na sagabal sa komunikasyon 2. 3. Kailangang mauunawaan niya ang mga batayang konsepto at simulain ng komunikasyon at kailangang alam niya kung paano gagamitin ang mga iyon sa mga partikular na sitwasyon at sa iba't ibang antas o uri ng komunikasyon (Bernales et al., 2016 p.171[-]174). LG 8 **Pragmatiks: Pag-unawa sa Konteksto ng Komunikasyon** ====================================================== **Ano ang Pragmatiks?** ----------------------- Ang pragmatiks ay isang sanga ng linggwistika na nakatuon sa pag-unawa kung paano gumagana ang wika sa iba\'t ibang konteksto. Ito ay higit pa sa literal na kahulugan ng mga salita - ito ay tungkol sa pag-intindi kung paano ginagamit ang wika sa tunay na komunikasyon. **Mga Pangunahing Katangian ng Pragmatiks** ------------------------------------------- - - - **Mga Halimbawa ng Pragmatiks sa Praktika** ------------------------------------------- Halimbawa, kung sinabi ng isang tao na \"Mainit dito,\" maaaring hindi lang ito literal na pahayag tungkol sa temperatura, kundi maaaring kahilingan na buksan ang air-conditioning o magbukas ng bintana. **Mga Pangunahing Elemento** ---------------------------- 1. 2. 3. 4. Sa kabuuan, ang pragmatiks ay nagbibigay-daan sa mas malalim at mas makahulugang komunikasyon, hindi lamang sa pamamagitan ng mga salita, kundi pati na rin sa pamamagitan ng konteksto, tono, at hindi verbal na komunikasyon. ### **KAKAYAHANG PRAGMATIK** Ang kasanayang pragmatiko ay isang kritikal na kakayahan sa epektibong komunikasyon. Ito ay tumutukoy sa pagsalin at pag-interpret ng mga mensahe nang may sensitivity sa sosyo-kultural na konteksto. Ayon kay Yule (1996 at 2003), ang kasanayang pragmatiko ay higit pa sa paggamit ng mga salita - ito ay tumutukoy sa pagbibigay ng kahulugan batay sa konteksto. Ang isang taong may mahusay na kasanayang pragmatiko ay kayang maipararating ang kanyang mensahe sa pamamagitan ng iba\'t ibang estratehiya ng komunikasyon. **SPEECH ACT THEORY** --------------------- Ang teorya ng speech act, unang iminungkahi ni John Austin noong 1962, nakatuon sa mga nakatagong kahulugan ng mga salita sa komunikasyon. Ito ay nauugnay sa pragmatics at nagsasabing ang wika ay maaaring magamit para makapaggawa ng mga aksyon. Ayon kay Yule, ang mga speech act ay mga kilos sa pamamagitan ng pagpapahayag, kabilang na ang paghingi ng tawad, pagrereklamo, pagpuri, pag-anyaya, pangako, at paghiling. **Locutionary Act [-]** ang pangunahing akto ng paggawa ng pahayag o paggawa ng makabuluhang pahayag na pangwika. **Illocutionary act --** ay tumutukoy sa layunin at gamit ng isang pahayag **Perlocutionary act [-]** tumutukoy sa epekto ng mismong pahayag[.] **COOPERATIVE PRINCIPLE** ------------------------- Grice\'s (1975) principle of cooperation offers a solution to communication challenges. This principle suggests that participants in communication are expected to collaborate effectively. Grice outlined four key guidelines for interpersonal interaction to facilitate meaningful communication. **MAXIMS OF CONVERSATION** -------------------------- Mga prinsipyo na magagamit bilang gabay sa pakikisangkot sa mga interaksyong interpersonal[.] **Prinsipyo ng kantidad [-]** naiuugnay sa dami ng impormasyong kailangang ibigay. **Prinsipyo ng kalidad [-]** naiuugnay sa katotohanan ng ibinibigay na impormasyon. **Prinsipyo ng relasyon [-]** naiuugnay sa halaga ng ibinibigay na impormasyon. **Prinsipyo ng pamaraan**[-] naiiuugnay sa paraan ng pagbibigay ng impormasyon. **KOMUNIKASYONG DI[-]BERBAL** Humigit[-]kumulang 70% ng interpersonal na komunikasyon ay binubuo ng mga di[-] berbal na simbolo. Ito ay mga senyales na hindi gumagamit ng mga salita, ngunit nililinaw ang kahulugan sa pamamagitan ng pagbigkas. **1. Chronemics / Oras.** **Chronemics** ay ang pag-aaral ng oras sa komunikasyon, isang kategorya ng di-berbal na pakikipag-komunikasyon. May dalawang uri ng oras: **Teknikal na Oras** (ginagamit sa laboratory at agham) at **Pormal na Oras** (binabahagi sa segundo, minuto, oras, araw, lingo, buwan, at taon). **Impormal na Oras** ay hindi eksakto at may iba\'t ibang kahulugan sa iba\'t ibang kultura. Halimbawa: magpakailanman, agad[-]agad, sa madaling panahon, at ngayon din[.] **Sikolohikal na Oras** ay tumutukoy sa kahalagahan ng pagtatakda ng oras sa nakaraan, sa kasalukuyan at sa hinaharap. **2**. **Proxemics / Espasyo** Ang proxemics ay tinatawag ding espasyo o distansya[.] Maaaring may kahulugan din ang puwang na inilalagay natin sa pagitan ng ating sarili at ng ibang tao[.] · Ang ***Pampublikong Espasyo*** ay ang puwang na kumikilala kung gaano tayo kalapit o nakaupo sa isang tao, tulad ng isang pampublikong pigura o tagapagsalita ng publiko[.] Kaya, kung ikaw ay nasa isang kaganapan na nakikinig sa isang propesor ay nagbibigay ng isang panayam, malamang na mga 12 [-] 25 piye ang layo[.] · Ang ***Espasyong Panlipunan*** ay nangangahulugang nakakakuha kami ng isang maliit na malapit, mga 4 [-] 12 talampakan ang layo[.] Ito ang uri ng puwang na marahil kung nakikipag[-]usap ka sa isang kasamahan o isang customer sa trabaho[.] · Ang ***Personal na Puwang*** ay mas malapit[.] Sa kasong ito, marahil ikaw ay halos 1 [-] 4 piye ang layo mula sa isang tao[.] Ito ay nakalaan para sa pakikipag[-]usap sa mga kaibigan o pamilya[.] · Ang ***Intimate Space*** ay para sa mga taong napakalapit mo[.] Sa kasong ito, malamang na mas mababa ka sa isang paa ang layo at maaari mo ring hawakan ang ibang tao[.] Ito ang puwang na nakasama mo sa isang romantikong kasosyo[.] **3. Kinesics / Katawan** Ang ating katawan ay may sariling wika na tinatawag na body language. Ang mga galaw ng kamay at katawan ay maaaring magpahayag ng ating mga emosyon, pananamit, at personalidad. **4. Haptics / Pandama** Ang Haptism ay isang paraan ng paghawak na may iba\'t ibang kahulugan. Iba-iba ang pamamaraan ng paghaplos tulad ng pagpisil sa pisngi, pagkurot, paghipo, at pagtapik, kung saan bawat galaw ay may sariling mensahe at kahulugan. **5. Iconics / Simbolo** Sa paligid natin mayroong maraming mga simbolo at icon na madaling maunawaan. Ang mga ito ay may malinaw na mensahe kahit walang karagdagang paliwanag, tulad ng mga simbolo sa palikuran, babala sa dingding, kalsada, at mga icon para sa mga may kapansanan. **6. Colorics / Kulay** Ang mga kulay ay maaaring magpahiwatig ng iba\'t ibang damdamin. Halimbawa, ang asul ay kumakatawan sa kapayapaan, ang pula ay naglalarawan ng maalab na pagmamahal, at ang puti ay sumisimbolo sa kadalisayan ng puso. **7. Paralanguage** Ang pagbibigkas ng salita ay may iba\'t ibang kahulugan batay sa paraan ng pagbikas. Ang bilis, lakas, at pagtigil sa pagbigkas ay nagbibigay ng iba\'t ibang pahiwatig. Halimbawa, ang pariralang \"tama na\" kung sinabi nang mahina at dahan-dahan, pinahihiwatig na tumama ka sa gawain. Kung mabilis at malakas naman ang pagbikas, maaaring nagpapakita ito ng galit o pagmamadali. **8. Oculesics / Mata** Ang paggalaw ng mata, mga titig, pagtingin sa ilalim at panlilisik ng mga mata ay may mga mensahe. Sa aspetong ito, hindi na kinakailangan magsalita ng kausap. Sa paggalaw pa lang ng mga mata ay mauunawaan na kung ang isang tao ay masaya, nahihiya, malungkot o galit. **9. Objectives / Bagay** Tao ay gumagamit ng mga simbolo para magpahiwatig ng mensahe. Halimbawa, ang pagbibigay ng bulaklak ay maaaring magpakita ng pagsuyo, pakikipagkasundo, o pakikiramay. Ang mga regalo ay nagpapakita ng pagpapahalaga sa isang tao. Samantala, ang mga bagay tulad ng sinturon o pamalo ay maaaring magdulot ng takot sa isang bata. **10. Olfactorics / Ilong** Nakatuon naman ito sa pang[-]amoy[.] Paggamit ng pang[-]amoy sa paglalahad ng mensahe[.] Halimbawa: Alam natin na may na truck ng basura gamit lamang ang pang[-]amoy[.] **11. Pictics / Mukha** *Facial expressions* ay paraan ng pagpapahayag ng damdamin sa pamamagitan ng paggalaw ng muscles at parte ng mukha. Ang ngiti at tawa ay nagpapakita ng kasiyahan, habang ang pagsimangot ay nagpapahiwatig ng pagkainis. **12. Vocalics / tunog** Ang mga tunog na nilikha ng tao ay may iba\'t ibang kahulugan. *Pagsutsot* ay pantawag pansin, *pag-ahem* ay paghahanda sa pagsasalita, at ang *tsk-tsk* ay maaaring magpahiwatig ng hinanakit o pagbuntong-hininga. **Presupposition** Ito ay pagpapalagay ng nagsasalita na totoo at nalalaman ng nakikinig. Halimbawa "O kakain ka na naman" na ibig ipahiwatig ay madalas kumain ang kausap. "Wala ka namang sakit na ang ibig Ipalagay na wala talagang sakit ang kausap. **PAGKAMAGALANG O *POLITENESS*** Maaaring iugnay dito and pagkamahinahon, pagkamabuti, o hindi pagiging taklesa[.]Sa lingguwistika, ito ay iniuugnay sa konsepto ng mukha o *face[.]* George Yule (2003) Ang mukha ng tao ay ang kaniyang imaheng pampubliko. Naipapahiwatig dito ang kanyang emosyon at pakikipag[-] kapwa tao at pagtataya sa sarili na inaasahan niyang makikita ng iba (Bernales et al., 2016, p 177[-]190)[.] **KOHISYON AT KOHIRENS** ------------------------ **Kohisyon** ay ang pagtukoy sa ugnayan ng kahulugan ng mga salita sa loob ng teksto. Ito ay may elementong nag-uugnay sa bawat pahayag (Cohesive links). - **PAGPAPAHABA NG PANGUNGUSAP** ------------------------------ **Pagpapahaba ng mga Pangungusap.** Napapahaba ang mga pangungusap gamit ang pang[-]abay na Ingkilitik tulad ng mga katagang **pa, ba, man, naman, nga, pala,** at iba pa[.] **Halimbawa:** Subuking bigkasin nang may diin ang nakasalungguhit na salita. Tapos na **ang** concert[.] Tapos na **pala** ang concert[.] Tapos na **nga** ang concert[.] Tapos na **nga pala** ang concert[.] **Pagpapahaba sa pamamagitan ng komplemento[.]** Ang pandiwa ay may mahalagang tungkulin sa paraan ng pagpapahaba sa mga pangungusap[.] Ito ang bahagi ng berbal na panaguri na nagbibigay kahulugan sa pangungusap. **Komplementong Mga Uri ng mga Komplemento:** **Aktor [-]** Nagsasaad sa gumanap sa kilos[.] Pinangungunahan ito ng panandang ang at mga panghalip[.] **Halimbawa:** Umawit ng Lupang hinirang [.] Inawit ni Toni Gonzaga ang Lupang Hinirang **Komplementong Layon [-]** Tinutukoy rito ang bagay na ipinapahayag ng pandiwa[.] Ginagamit dito ang panandang **ng[.]** **Halimbawa:** Kumakanta si Allen Kumakanta **ng ballad** si Allen. **Komplementong Benepaktibo[.]** Tinutukoy nito ang mg makikinabang sa sinasabi ng pandiwa[.] Karaniwang gingamit dito ang mga sumusunod; **para sa, para kay,** at **para kina[.]** **Halimbawa:** Naglaan ng bakanteng upuan si Joseph. Naglaan ng bakanteng upuan si Joseph **para kay** Eliza[.] **Komplementong Lokatibo[.]** Isinasaad dito ang ginanapan ng kilos[.] **Halimbawa:** Naglalakbay si Hadassah[.] Naglalakbay **sa Batangas** si Hadassah[.] **Komplementong Direksyonal[.]** Isinasaad nito ang patutunguhan ng kilos[.] **Halimbawa:** Dumalaw ang kuya [.] Dumalaw ang kuya **Komplementong Instrumental.**Ginagamit dito ang mga pananda tulad ng **sa pamamagitan ng** at **ng[.]** **Halimbawa:** Inakyat ni Ernest ang ika[-]sampung palapag[.] Inakyat ni Ernest **sa pamamagitan ng hagdan** ang ika[-]sampung palapag[.] **Komplementong Kosatibo[.]** Ito ay nagsasaad ng dahilan ng pagkilos[.] Ang panghalili na ginagamit dito ay sa **Halimbawa:** [Si Gng.Rosales ay yumaman] Si Gng.Rosales ay yumaman dahil sa kanyang kasipagan. · **Pagpapahaba sa pamamagitan ng pagtatambal[.]** Sa pamamagitan ng mga pangatnig, napapahaba ang isang simpleng pangungusap. Karaniwang gingamitan ng na at, ngunit, datapwat, subalit, saka, at iba pa upang maisagawa ito[.] **Halimbawa:** Humahanga na si Val kay Warren simula pa noong ika[-]anim na baitang[.]. Walang pakialam si Warren kay Val[.] Humahanga na si Val kay Warren simula pa noong ika anim na baitang.. Dahil ang wika ay patuloy na umuunlad at nagbabago, hinahanapan ang mga gumagamit nito na patuloy na pagbutihin ang kanilang komunikasyon at linggwistikong kakayahan sa proseso ng komunikasyon.