Klimaatverandering PDF

Les 9 : klimaatverandering 1. Inleiding: wat is klimaatverandering? ===================================== 1. Groene economie --------------- Zes jaar na het uitbrengen van de publicatie in Nature, publiceerde het tijdschrijft Science een geactualiseerde versie van de 9 grenzen....

Les 9 : klimaatverandering 1. Inleiding: wat is klimaatverandering? ===================================== 1. Groene economie --------------- Zes jaar na het uitbrengen van de publicatie in Nature, publiceerde het tijdschrijft Science een geactualiseerde versie van de 9 grenzen. De onderzoekers stelden vast dat vier van de negen planetaire grenzen al overschreden zijn als gevolg van menselijke activiteiten: "klimaatverandering, verlies van biosiversiteit, gewijzige landsystemen ('land-system change') en gewijzigde biochemische cycli (fosfor en stikstof). Tipping points -------------- Kantelpunten in het klimaat: kritische drempels die, wanneer ze overschreden worden, zullen leiden tot grote, versnellende en onomkeerbare veranderingen in het klimaatsysteem Holoceen vs.antropoceen ----------------------- We komen van een periode die holoceen genoemd word **Holoceen** 1. 11000 jaar durende periode die vooraf ging aan de industriële revolutie 2. Periode van relatief stabiel klimaat dat menselijke beschaving op grote schaal mogelijk maakt **Antropoceen** 1. Begint bij de industriële revolutie 2. Periode waarin menselijke activiteit aan sneltempo klimaatverandering teweeg brengt Groene groei en decoupling ========================== **Groene groei?** Kernidee van groene groei is decoupling. Niks veranderen aan economie want is noodzakelijk om te blijven groeien in economie. - Idee van groene groei: loskoppelen groei GDP van vervuiling en grondstofverbruik (decoupling) - =Blijven groeien, maar zonder meer te verbruiken (door technooptimisme en dat is **absolute decoupling**) hoe dat moet gebruiken is nog steeds een groot vraagteken - Maar bestaat er eigenlijk zoiets als economische groei zonder meer vervuiling en meer consumptie van grondstoffen op dit moment? Is dat haalbaar? 3. Is groene groei een mythe? ========================== 4. Decoupling debunked -- evidence andarguments against green growth as a sole strategy for sustainability ------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Is het mogelijk om zowel van economische groei als van ecologische duurzaamheid te genieten? Deze vraag is een kwestie van fel politiek debat tussen voorstanders van groene groei en voorstanders van post-groei. Gezien wat er op het spel staat, is een zorgvuldige beoordeling nodig om te bepalen of de wetenschappelijke grondslagen achter deze ontkoppelingshypothese robuust zijn of niet. - Dit rapport geeft een overzicht van de empirische en theoretische literatuur om de geldigheid van deze hypothese te beoordelen. De conclusie is zowel overweldigend duidelijk als ontnuchterend: niet alleen is er geen empirisch bewijs voor het bestaan van een ontkoppeling van economische groei en milieudruk op een schaal die ook maar in de buurt komt van wat nodig is om de ineenstorting van het milieu aan te pakken, maar ook, en misschien nog belangrijker, lijkt het onwaarschijnlijk dat een dergelijke ontkoppeling in de toekomst zal plaatsvinden. - Policy-makers have to acknowledge the fact that addressing environmental breakdown may require a direct downscaling of economic production and consumption in the wealthiest countries. - We zullen dus een aantal vormen van productie en consumptie moeten krimpen of tenminste bevriezen "Degrowth"  Duurzame groei? --------------- - Oneindige groei (kapitalisme) en ecologie gaan niet samen - Ook "groene groei" is niet realistische binnen dit systeem decoupling (groei zonder ecologische impact) is een mythe - \"De ontkoppeling van de groei van het bbp van het gebruik van hulpbronnen, relatief of absoluut, is in het beste geval slechts tijdelijk. Permanente ontkoppeling (absoluut of relatief) is onmogelijk\... Omdat de efficiëntiewinsten uiteindelijk worden beheerst door fysieke limieten" - Meta analyse: "Er is geen bewijs van een absolute ontkoppeling van hulpbronnen in de hele economie, op nationaal of internationaal niveau, en er is geen bewijs van het soort ontkoppeling dat nodig is voor ecologische duurzaamheid"  Duurzame groei en greenwashing ------------------------------ Een rapport van de Europese Commissie uit 2016 doet twijfel rijzen over de vraag of koolstofkredieten enig verschil maken bij het verminderen van emissies. Het systeem stelt een Britse luchtvaartmaatschappij bijvoorbeeld in staat om haar uitstoot te compenseren door credits te kopen voor de bouw van een windmolenpark in Thailand. Het probleem is dat het windpark waarschijnlijk toch gebouwd zou zijn, ook zonder de credits. Het rapport stelt dat slechts twee procent van de wereldwijde projecten die met koolstofkredieten worden gefinancierd, echt bijdragen aan het verminderen van de uitstoot. - Maar 15 uit de 293 grote bedrijven die zichzelf profileren als "net zero by 2050" zitten met hun effectief klimaatbeleid binnen de grenzen van de Parijs akkoorden omtrent "net zero by 2050" 7. Groei en vooruitgang? --------------------- - Gemiddeld 2% groei per jaar betekent een verdubbeling welvaart elke 35 jaar - **Maar**: Vooruitgang hoeft geen eindeloze productie en consumptie te betekenen dat is alleen het geval in een economisch systeem dat draait om winstgeneratie voor kapitaal (kapitalisme) 8. Duurzame groei? : conclusie --------------------------- - Binnen de status quo is groei niet duurzaam focus op groei BBP is blind voor ecologische draagkracht en sociaal welzijn - "Groen groei" binnen kapitalisme is ecologische zelfmoord we hebben een ander economisch model nodig - Nood aan een post-groei model? - We moeten nadenken over alternatieve modellen van "groei" welke groei en waartoe moet die groei dienen? - Denk ook aan ongelijkheid: bijna niets van de huidige groei komt terecht bij mensen die het echt nodig hebben 4. De strategie van degrowth ========================= 9. Wat is degrowth? ---------------- Degrowth is een idee dat **kritiek levert op het wereldwijde kapitalistische systeem dat ten koste van alles groei nastreeft**, met menselijke uitbuiting en vernietiging van het milieu tot gevolg. De degrowth-beweging van activisten en onderzoekers pleit voor samenlevingen die **prioriteit geven aan sociaal en ecologisch welzijn** in plaats van bedrijfswinsten, overproductie en overmatige consumptie. Dit vereist **radicale herverdeling**, **vermindering van de materiële omvang van de wereldeconomie en een verschuiving van gemeenschappelijke waarden in de richting van zorg, solidariteit en autonomie**. Degrowth betekent het transformeren van samenlevingen om ecologische rechtvaardigheid en een goed leven voor iedereen te waarborgen binnen de planetaire grenzen. We moeten decarbonisren = co2 drastisch verlagen, kunnen we niet als we zo voort doen. We hbben een hertekekening nodig van consumptie en productie Vorm van economische planning en herverdeling. We moeten ecologische desactiviteiten krimpen. Voorbij de focus op "groei" --------------------------- "Groei is een **propagandaterm**; het neemt processen van extractie, commodificatie en elite-accumulatie, die vaak destructief zijn voor menselijke gemeenschappen en voor de ecologie, en verkoopt ze als natuurlijk, goed en een kwestie van gezond verstand (wie kan er tegen groei zijn?). De taal van de groei is het fundament van de culturele hegemonie van het kapitalisme. " Degrowth als systemische verandering ------------------------------------ - Geen individueel 'consuminderen', maar het hertekenen van consumptiepatronen en productie op een maatschappelijke en planetair niveau - Herverdeling en solidariteit op een planetair niveau - Meer democratie: verplaatsing van macht van kapitaal naar participatorische structuren - *"*Degrowth  is een geplande en gefaseerde inkrimping van energie- en grondstoffenverbruik. Het is een manier om de ongelijkheid uit te vlakken en het welzijn van mensen te verhogen." - "Groei loslaten betekent niet kiezen voor vrijwillige verarming of ellende. Het gaat niet over minder voor gewone mensen, maar wel over de levens verbeteren van die mensen door een eerlijkere verdeling van wat we hebben zodat we de aarde niet langer moeten leegroven voor meer. Dat is de kern." Degrowth in de praktijk? ------------------------ - Krimpen van bepaalde economische sectoren ten voordele van andere? - Krimpen van productie en consumptie (in landen met hoge consumptie)? - Stimuleren van sociale consumptie vs. private consumptie? - Minder werken? - Meer directe participatie in democratie? - Meer democratische controle over economie? 13. Degrowth en welvaart? --------------------- - "Recent onderzoek heeft uitgewezen dat we een einde kunnen maken aan de wereldwijde armoede en een goed leven kunnen garanderen voor iedereen op de planeet (voor 10 miljard mensen tegen het midden van de eeuw), inclusief universele gezondheidszorg en onderwijs, met 60% minder energie dan we momenteel gebruiken (150 EJ, ruim binnen wat als verenigbaar wordt beschouwd met 1.5C). - Wat het gebruik van hulpbronnen betreft, weten we dat landen met een hoog inkomen op een hoog niveau aan de materiële behoeften van hun burgers kunnen voldoen met tot 80% minder gebruik van hulpbronnen, waardoor ze weer binnen de duurzame drempel komen. - "Vanuit deze invalshoek wordt het duidelijk dat het kapitalisme zeer inefficiënt is als het gaat om het voldoen aan menselijke behoeften; Het produceert zoveel, en toch heeft 57% van de wereldbevolking geen toegang tot zelfs de meest elementaire goederen. Waarom? Omdat een groot deel van de grondstoffenproductie (en alle energie en materialen die daarvoor nodig zijn) niet relevant is voor het menselijk welzijn. Beschouw dit gedachte-experiment: Portugal heeft aanzienlijk betere sociale resultaten dan de Verenigde Staten, met 65% minder BBP per hoofd van de bevolking. Dit betekent dat \$ 38.000 van het inkomen per hoofd van de bevolking in feite \'verspild\' wordt." To degrow or not to degrow -------------------------- - Alle auto's met verbrandingsmotor vervangen door elektrische auto's - Isoleren van alleenstaande woningen - Windmolenparken bouwen DIA 57 5. Een systemische blik op klimaatverandering ========================================== 15. De ecologische problematiek systemisch bekeken ---------------------------------------------- - **Ecologische crisis is geen toekomstverhaal**: overal ter wereld zijn er vandaag al miljoenen mensen die het slachtoffer zijn van klimaatverandering - **We zitten niet allemaal in hetzelfde bootje**: klimaatverandering bedreigt vooral armere en minder machtige bevolkingsgroepen in onze maatschappij en in de wereld. - **Ecologische crisis is een gevolg van ongelijkheid**: het is niet zozeer een probleem van CO2 met een technische oplossing, maar een gevolg van een op uitbuiting en extractie gebaseerd economisch systeem dat extreme ongelijkheid veroorzaakt (kapitalisme) 16. Erik Swyngedouw : we ontwijken de kern van het probleem ------------------------------------------------------- Binnen de klimaatbeweging vindt een vorm van verdringing plaats. "Je sais bien, mais quand-même..." zei de psychoanalyticus Mannoni. Dat is exact van toepassing op klimaatactivisten. **Men handelt voortdurend alsof men niet weet wat het echte probleem is**, blijft voortdoen met iets waarvan men ergens wel beseft dat het eigenlijk geen zoden aan de dijk brengt. Omdat waarheid wordt ervaren als tè groot en tè alomvattend, tè moeilijk om mee aan de slag te gaan wordt het eigenlijke probleem afgeleid naar een deelprobleem. **Terwijl het eigenlijk zou moeten gaan over het economisch systeem, over sociaal-ecologische verhoudingen, gaat het nu om uitstoot, wat slechts een effect is van die verhoudingen. Het probleem wordt op die manier verplaatst.** Erik Swyngedouw : systemische oorzaken -------------------------------------- - "Enkele eenvoudige feiten. China verbruikte de afgelopen drie jaar vijftig procent meer cement dan de VS in een hele eeuw. Dat betekent een enorm beslag op grondstoffen. **China produceert ook de helft van al onze consumptiegoederen wat evengoed gepaard gaat met een fel stijgende uitstoot**. In landen als China en India, de economieën waar zich stevige groei aftekent, zien we duidelijk die correlatie tussen groei en uitstoot. En ook **het idee dat we in een immateriële economie leven, kan beter opgeborgen worden**. Het internet moet qua globale uitstoot niet veel onderdoen aan het vliegverkeer. Maar toch juichen we digitalisering toe terwijl we mensen die vliegen met de vinger wijzen." 18. Conclusie --------- - Fetisjering van CO2: De focus op uitstoot en klimaatverandering als de vijand verhult de diepere oorzaak - Klimaatverandering is het **gevolg** van een extractief economisch systeem dat oneindige groei eist en gigantische ongelijkheid veroorzaakt - Het probleem is niet klimaatverandering, het probleem is kapitalisme 6. Welke toekomst? =============== 19. Welk soort samenleving en economie willen we? --------------------------------------------- - Klimaatverandering is een politieke en economische vraag: hoe verdelen we macht en middelen, welke systemen en spelregels willen we? Welke maatschappij willen we? - Klimaatverandering vraagt om grote veranderingen, niet om wat morrelen in de marge het gaat zichzelf niet oplossen via technologie en ad hoc privé initiatieven/bedrijven - Klimaatverandering kan alleen ernstig aangepakt worden door "politiek" keuzes te maken (De "markt" zal het niet oplossen) we moeten ideologische keuzes maken die omgezet worden in collectief beleid en de hefbomen van de economie terug in handen nemen - Systemische blik: in het hart van het probleem ligt het kapitalisme zelf dat vanuit het **winstmotief** oneindige groei (van kapitaal) wil generen en daarbij diepe ongelijkheid creëert - Deze imperatief maakt het onmogelijk om klimaatverandering op een voldoende manier aan te pakken - "This should not come as a surprise, because the point of capitalism is surplus extraction, elite accumulation, and reinvestment for expansion -- not meeting human needs.  To the extent that the system *does* meet human needs, this is [generally the result of political interventions](https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/nov/22/progressive-politics-capitalism-unions-healthcare-education) (i.e., unions, labour rights, public provisioning, etc.)."