Instytucje i agendy UE - PDF

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dr Karolina Prażmowska-Marcinowska 04.02.2025 Siedziba: Luksemburg  Art. 13 TUE → mowa m.in. o TSUE, czyli 1)Trybunał Sprawiedliwości 2)Sąd(dawny 1 instancji) 3) sądy wyspecjalizowane(dawne izby sądowe) Podstawy działania: Art. 19 TUE i...

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dr Karolina Prażmowska-Marcinowska 04.02.2025 Siedziba: Luksemburg  Art. 13 TUE → mowa m.in. o TSUE, czyli 1)Trybunał Sprawiedliwości 2)Sąd(dawny 1 instancji) 3) sądy wyspecjalizowane(dawne izby sądowe) Podstawy działania: Art. 19 TUE i Art. 251-281TFUE, Każdy z sądów ma swój regulamin postępowania  Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Trybunał Sąd (the General Sprawiedliwości Court) (Court of Justice of the European Union) 1989 1952 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzeka zgodnie z Traktatami: a) w zakresie skarg wniesionych przez Państwa Członkowskie, instytucje lub osoby fizyczne lub prawne; b) w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów Państw Członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje; c) w innych sprawach przewidzianych w Traktatach.  Trybunał Sprawiedliwości (Court of Justice of the European Union) 1952 Skarga o stwierdzenie nieważności stwierdzenie nieważności aktu prawnego wydanego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii (w szczególności rozporządzenia, dyrektywy, decyzji) skargę mogą wnieść państwa członkowskie, same instytucje lub każda osoba fizyczna lub prawna*, jeżeli dotyczy środka (w szczególności rozporządzenia, dyrektywy lub decyzji) przyjętego przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną UE i skierowanego do tych podmiotów *jeżeli dotyczą ich bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych jeżeli Trybunał orzekł o nieważności aktu, instytucja, która dopuściła się uchybienia, jest zobowiązana przyjąć niezbędne środki, aby zapewnić wykonanie wyroku Trybunału Skarga na bezczynność umożliwia kontrolę legalności zaniechania działania przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii dopuszczalna tylko wtedy, gdy dana instytucja została uprzednio wezwana do działania jeżeli bezprawność zaniechania zostanie stwierdzona, instytucja ta jest zobowiązana do podjęcia właściwych środków zmierzających do położenia kresu owej bezczynności uprawnienia do orzekania w przedmiocie skargi na bezczynność są podzielone: Trybunał skarga wniesiona przez państwo członkowskie przeciwko Parlamentowi Europejskiemu lub Radzie (z wyjątkiem aktów prawnych Rady z zakresu pomocy państwa, dumpingu i uprawnień wykonawczych) lub przez jedną instytucję Unii przeciwko drugiej instytucji Sąd właściwy do orzekania w pierwszej instancji w pozostałych sprawach tego rodzaju, w tym w szczególności dotyczących skarg wniesionych przez jednostki. Skarga o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego Skargę może wnieść Komisja lub inne państwo członkowskie Poprzedza ją wszczynane przez Komisję postępowanie, polegające na umożliwieniu państwu członkowskiemu udzielenia odpowiedzi na stawiane mu zarzuty Jeśli postępowanie to nie doprowadzi do położenia przez państwo członkowskie kresu uchybieniu wniesienie do Trybunału skargi o stwierdzenie naruszenia prawa wspólnotowego Jeżeli Trybunał stwierdzi istnienie uchybienia, państwo zobowiązane jest do bezzwłocznego położenia mu kresu Jeśli wskutek kolejnej skargi Komisji Trybunał Sprawiedliwości stwierdzi, że państwo członkowskie nie zastosowało się do jego wyroku, może nałożyć na nie karę w postaci ryczałtu lub okresową karę pieniężną Odesłanie prejudycjalne zapewnienia skuteczności i jednolitości stosowania prawa UE oraz uniknięcia rozbieżności w jego wykładni Odpowiedź Trybunału ma postać wyroku lub postanowienia z uzasadnieniem sąd krajowy będący adresatem orzeczenia jest związany z dokonaną przez Trybunał Sprawiedliwości wykładnią przy rozpatrywaniu konkretnej sprawy Odesłanie prejudycjalne Od października 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości dzieli właściwość do orzekania w trybie prejudycjalnym z Sądem. Odesłania prejudycjalne, które należą wyłącznie do następujących dziedzin są co do zasady przekazywane Sądowi: wspólny system podatku od wartości dodanej; podatek akcyzowy; kodeks celny; klasyfikacja taryfowa towarów w Nomenklaturze scalonej; odszkodowanie i pomoc dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład lub opóźnienia lub odwołania usług transportowych; system handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych  Skład: po dwóch sędziów z każdego państwa członkowskiego nie ma rzeczników generalnych, ale sędziowie wybierają Sąd spośród siebie sędziów powołanych do pełnienia funkcji rzecznika generalnego do rozpoznawania wniosków o wydanie (the General Court) orzeczenia w trybie prejudycjalnym 1989 Sąd ma do swojej dyspozycji własny sekretariat, lecz jego obsługę administracyjną i lingwistyczną zapewniają służby Instytucji  Kompetencje Sąd jest właściwy do rozpoznawania: wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym należących wyłącznie do jednej z sześciu dziedzin; skarg wniesionych przez osoby fizyczne lub prawne mających na celu stwierdzenie nieważności aktów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii Europejskiej, których są one adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie*, jak również aktów regulacyjnych, które dotyczą ich bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych, oraz skarg wniesionych przez te same osoby na zaniechanie działania przez te instytucje, organy i jednostki organizacyjne; * np. skarga złożona przez przedsiębiorstwo na decyzję Komisji nakładającą na nie grzywnę Sąd jest właściwy do rozpoznawania: skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Komisji skarg wniesionych przez państwa członkowskie przeciwko Radzie, dotyczących aktów z dziedziny pomocy państwa, handlowych środków ochronnych (dumpingu) oraz aktów, za pomocą których korzysta ona z uprawnień wykonawczych skarg o naprawienie szkody wyrządzonej przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii Europejskiej lub ich pracowników skarg dotyczących umów zawartych przez Unię Europejską, w których właściwość Sądu została wyraźnie określona skarg z dziedziny własności intelektualnej przeciwko Urzędowi Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO) oraz Wspólnotowemu Urzędowi Ochrony Odmian Roślin (CPVO) sporów pomiędzy instytucjami Unii Europejskiej a ich personelem, dotyczących stosunków pracy, a także systemu zabezpieczenia społecznego Przedsiębiorstwo transportowe Van Gend en Loos, importujące towary z Niemiec do Niderlandów, zostało zobowiązane do zapłacenia cła, co uznało za sprzeczne z przepisem Traktatu EWG zakazującym Państwom Członkowskim podnoszenia ceł w ich wzajemnych stosunkach handlowych. Skarga dotyczyła konfliktu między ustawodawstwem krajowym a przepisami Traktatu EWG. Na wniosek sądu niderlandzkiego Trybunał rozstrzygnął ten problem, formułując doktrynę skutku bezpośredniego, gwarantując w ten sposób przedsiębiorcy transportowemu możliwość domagania się od sądu krajowego ochrony jego praw wynikających z prawa wspólnotowego. W sprawie Costa zostało ustanowione pierwszeństwo prawa wspólnotowego przed prawem krajowym. W sprawie tej włoski sąd zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy włoska ustawa o nacjonalizacji sektora produkcji i dystrybucji energii elektrycznej była zgodna z określonymi przepisami Traktatu EWG. Trybunał wprowadził zasadę pierwszeństwa prawa wspólnotowego, wywodząc ją ze specyficznej natury wspólnotowego porządku prawnego, podlegającego jednolitemu stosowaniu we wszystkich państwach członkowskich. Od czasu wydania w 1979 r. wyroku w sprawie Cassis de Dijon, dotyczącego zasady swobodnego przepływu towarów, importerzy mogą sprowadzać do swoich krajów wszelkie produkty pochodzące z innego państwa Unii, pod warunkiem że zostały one legalnie wyprodukowane i wprowadzone na rynek i że brak jest nadrzędnych względów związanych na przykład z ochroną zdrowia czy też ochroną środowiska, które sprzeciwiałyby się importowi takiego produktu na teren państwa konsumenta.Swobodny przepływ osób TSUE unieważnił dyrektywę o zatrzymywaniu danych, uznając, że narusza ona podstawowe prawa obywateli, takie jak prawo do prywatności i ochrony danych osobowych. Wyrok podkreślił znaczenie ochrony danych w erze cyfrowej i stał się ważnym precedensem w rozwoju przepisów dotyczących prywatności w UE. Sprawa zwróciła uwagę na konieczność wyważenia pomiędzy bezpieczeństwem a ochroną praw jednostek.  PROCES PODEJMOWANIA DECYZJI W UE: RADA I PARLAMENT  Zadania: Reprezentuje rządy krajów UE, przyjmuje akty prawne UE i koordynuje politykę UE Członkowie: Ministrowie ze wszystkich krajów UE, w zależności od omawianego obszaru polityki Prezydencja: Każdy kraj UE sprawuje prezydencję przez sześć miesięcy na zasadzie rotacji Rok powstania: 1958 (jako Rada Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) Siedziba: Bruksela (Belgia)  Rada - skład W skład RUE wchodzą przedstawiciele państw członkowskich w randze ministrów. Nie ma ona stałych członków (w każdym posiedzeniu Rady udział bierze właściwy minister). Przewodniczącym Rady ds. zagranicznych jest ex lege Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa Innym posiedzeniom Rady przewodniczy właściwy minister kraju, który sprawuje prezydencję  Kto przewodniczy posiedzeniom? Rada do Spraw Zagranicznych ma stałego przewodniczącego – jest nim Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Wszystkim innym posiedzeniom Rady przewodniczy odpowiedni minister kraju, który wówczas sprawuje rotacyjną prezydencję w UE. Na przykład posiedzeniom Rady ds. Środowiska w czasie prezydencji estońskiej będzie przewodniczył estoński minister środowiska. Rada do Spraw Ogólnych, przy wsparciu Komitetu Stałych Przedstawicieli, zapewnia ogólną spójność prac realizowanych przez Radę. Komitet Stałych Przedstawicieli złożony jest ze Stałych Przedstawicieli krajów UE, którzy de facto są ambasadorami swoich krajów przy UE.  Jak działa Rada UE? Ministrowie krajów UE omawiają projekty aktów ustawodawczych lub nad nimi głosują, ich obrady są jawne. Decyzje wymagają zazwyczaj większości kwalifikowanej: -55 proc. krajów (przy aktualnej liczbie 27 państw członkowskich jest to 15 krajów) - reprezentujących co najmniej 65 proc. ogółu ludności UE. Posiedzenia jawne Rady są transmitowane na żywo we wszystkich językach UE. W przypadku posiedzeń jawnych do publicznej wiadomości podawane są również protokoły i wyniki głosowania. Zablokować decyzję mogą co najmniej cztery kraje (reprezentujące co najmniej 35 proc. ogółu ludności UE). Wyjątek – W przypadku tematów newralgicznych, takich jak te związane np. z polityką zagraniczną lub podatkami, wymagana jest decyzja jednogłośna (wszystkich krajów). Zwykła większość wymagana jest w przypadku kwestii proceduralnych i administracyjnych.  Prezydencja w Radzie – art. 236 TFUE Prezydencja Rady trwa 6 miesięcy i pełnią ją rotacyjnie poszczególne Państwa Członkowskie (na podstawie Decyzji Rady z 2016r.). Po Traktacie Lizbońskim - tzw. trio prezydencji (aktualnie: Hiszpania, Belgia, Węgry) PRIORYTETY prezydencji Prezydencja kieruje pracami Rady nad unijnym ustawodawstwem oraz dba o ciągłość działań UE, porządek procedur legislacyjnych i współpracę państw członkowskich Polska: styczeń–czerwiec 2025  Czym zajmuje się Rada UE? Wraz z Parlamentem Europejskim negocjuje i uchwala akty prawne UE w oparciu o wnioski ustawodawcze przedstawione przez Komisję Europejską. Koordynuje politykę krajów UE. Określa kierunki polityki zagranicznej i bezpieczeństwa UE w oparciu o wytyczne Rady Europejskiej. Zawiera umowy między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi. Przyjmuje, wspólnie z Parlamentem Europejskim, roczny budżet UE  PARLAMENT EUROPEJSKI: GŁOS OBYWATELSKI Siedziba w Strasbourgu Sala obrad w Strasbourgu Siedziba w Brukseli Sala obrad w Brukseli  Wybrane podstawy prawne Art. 14 TUE Art. 223-234 TFUE Regulamin (Zgodnie z decyzją Parlamentu w sprawie stosowania w swoich dokumentach języka neutralnego płciowo, Regulamin został dostosowany w celu uwzględnienia wytycznych w tym przedmiocie zaakceptowanych przez Grupę Wysokiego Szczebla ds. Równości Płci i Różnorodności w dniu 11 kwietnia 2018 r.) Akt z 1976r., wprowadzający powszechne wybory bezpośrednie do PE (pierwsze 1979!) Dyrektywa z 1993 r. dot. wykonywania prawa wyborczego przez obywateli UE Decyzja w sprawie statutu posła do PE (2009) Kodeks postępowania posłów do Parlamentu Europejskiego  Funkcje Parlamentu Europejskiego Prawodawcza (przy współpracy z RUE, z inicjatywy KE), wzrost roli tzw. zwykłej procedury prawodawczej! Budżetowa (wspólnie z RUE) Kontrolna (np. dymisja KE, pytania do KE i rozpatrywanie jej sprawozdań, powoływanie komisji śledczych, powoływanie ERPO, rozpatrywanie petycji obywatelskich) Kreacyjna (KE, ERPO) Wewnątrzorganizacyjna (regulamin) W sferze międzynarodowej (zgoda na zawarcie umów) Struktura organizacyjna Parlamentu Europejskiego https://www.europarl.europa.eu/doceo/document/RULES-9-2021-09-13-TOC_PL.html Przewodniczący (2,5 letnia kadencja) Posłowie Grupy polityczne Komisje parlamentarne Delegacje Organy polityczne (np. Konferencja Przewodniczących, Prezydium, Kwestorzy) Intergrupy (zespoły międzyparlamentarne) Sekretariat Generalny Przewodnicząca PE  Posłowie Skład PE: 720 posłów, wybranych w 27 Państwach Członkowskich w powszechnych wyborach bezpośrednich na okres 5 lat. Miejsca w PE są podzielone degresywnie proporcjonalnie do liczby mieszkańców każdego kraju. Każde Państwo Członkowskie posiada stałą liczbę miejsc: maksymalnie 96, a minimalnie – 6 (Polska – aktualnie 53)  Posłowie  Eurodeputowany dzieli swój czas pracy między Brukselę (posiedzeniach komisji parlamentarnych, grup politycznych, dodatkowych posiedzeniach plenarnych), Strasburg (12 sesji plenarnych) oraz swój okręg wyborczy.  Posłowie do PE tworzą grupy w zależności od poglądów politycznych i bez względu na narodowość!  Mandat posła do PE cechuje wolność i niezależność  W 2019 r. maksymalna kwota miesięczna dostępna na ten cel wynosiła 24 943 EUR Od 2018 - na posła. 6 824 euro / mies. lub bilet kolejowy Obecnie pierwszej klasy, 320 euro / w przypadku dziennie podróży samochodem - ryczałtowa kwota 0,53 EUR za 1 km (do max. 1000 km) max. 70% uposażenia Zwykła Procedura Ustawodawcza  Zwykła Procedura Ustawodawcza Przewodniczący Parlamentu Europejskiego przekazuje wniosek odpowiedniej komisji parlamentarnej, która wyznacza sprawozdawcę Komisja przeprowadza głosowanie nad tym sprawozdaniem i nad wszelkimi poprawkami Następnie Parlament Europejski przeprowadza na posiedzeniu plenarnym debatę i głosowanie nad wnioskiem ustawodawczym W rezultacie powstaje stanowisko Parlamentu w pierwszym czytaniu: Parlament może przyjąć wniosek bez zmian lub dokonać w nim poprawek. Może również odrzucić wniosek Komisji i zwrócić się do Komisji o jego wycofanie. Stanowisko Parlamentu w pierwszym czytaniu zostaje przekazane Radzie.  Zwykła Procedura Ustawodawcza 1.Wniosek Komisji Europejskiej trafia do Rady w tym samym czasie, kiedy jest przekazywany Parlamentowi Europejskiemu. 2.Prace przygotowawcze w Radzie przebiegają równolegle do prac w Parlamencie Europejskim, ale Rada może przyjąć swoje stanowisko dopiero po ustaleniu stanowiska przez Parlament. Zwykła Procedura Ustawodawcza Zwykła Procedura Ustawodawcza Zwykła Procedura Ustawodawcza Zwykła Procedura Ustawodawcza Zwykła Procedura Ustawodawcza  Prawo petycji Obywatele UE mają także prawo składania petycji do Parlamentu Europejskiego. Petycje te muszą dotyczyć spraw, które dotyczą obywateli bezpośrednio i które wchodzą w zakres działań Unii Europejskiej. Obywatele mogą składać petycje indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami. Prawo to jest zapisane m.in. w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej (art. 44).W rzeczywistości nie tylko obywatele UE korzystają z tego prawa: każdy, kto mieszka w UE, może złożyć petycję do Parlamentu Europejskiego. Komisja Petycji Parlamentu Europejskiego otrzymuje petycje i rozpatruje je. REGULAMIN PE: Artykuł 226: Prawo do składania petycji Zgodnie z art. 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej każdy obywatel Unii Europejskiej jak również każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w państwie członkowskim ma prawo kierowania, indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu w sprawach objętych zakresem działalności Unii Europejskiej, które dotyczą ich bezpośrednio. Komisja Europejska dr Karolina Prażmowska-Marcinowska Wieżowiec Berlaymont w Brukseli, siedziba Komisji Europejskiej  Podstawy prawne Art. 17 TUE Art. 244-250 TFUE Regulamin – Dz. Urz. WE 2000 L 308/26 ze zm. (wersja skonsolidowana z 2020)  Historia KE 1951r. - Wysoka Władza, organ zarządzający EWWiS 1957r. - Komisja EWG i Komisja Euratomu 1965r. - Komisja Wspólnot Europejskich 1992r. - Komisja Europejska (TUE)  Skład KE Komisja składa się z 27 komisarzy, tzw. KOLEGIUM (w tym z Przewodniczącego i Wysokiego Przedstawiciela ds. zagranicznych i polityki bezpieczeństwa) Komisarze działają w interesie UE (zakaz przyjmowania jakichkolwiek instrukcji od rządów państw członkowskich!), są odpowiedzialni za konkretny obszar polityki UE Kadencja – 5 lat Komisja 2019-2024  Komisja 2019-2024 „Zrobimy to po europejsku”  16 lipca 2019 r. Parlament Europejski wybrał Ursulę von der Leyen na stanowisko nowej przewodniczącej Komisji Europejskiej.  Jest pierwszą kobietą sprawującą tę funkcję!  Ursula von der Leyen wybrała zespół komisarzy* na podstawie kandydatur zgłoszonych przez szefów państw i rządów.  Zanim nowa Komisja Europejska mogła rozpocząć urzędowanie, Parlament Europejski musiał zatwierdzić ją w pełnym składzie. * 13 kobiet, 14 mężczyzn!  Nowa Komisja od 1 grudnia 2024 r. do 31 października 2029 r.  Przewodnicząca KE – art. 17 ust. 6 określa wytyczne, w ramach których Komisja wykonuje swoje zadania decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji (może np. zażądać dymisji poszczególnych komisarzy) mianuje wiceprzewodniczących Ursula von der Leyen (2019-2024; 2024-2029)  Kaja Kallas Wysoka przedstawicielka UE do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa V-ce Przewodnicząca Komisji 2024-2029  Zadania wysokiej przedstawicielki kształtuje i prowadzi unijną wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa (WPZiB) oraz wspólną politykę bezpieczeństwa i obrony (WPBiO) poprzez swoje propozycje przyczynia się do rozwoju unijnej wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa przewodniczy Radzie do Spraw Zagranicznych dba o wdrażanie decyzji przyjętych przez Radę Europejską i Radę UE reprezentuje UE na swoim szczeblu w kwestiach związanych ze wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa  Zadania wysokiej przedstawicielki uczestniczy w posiedzeniach Rady Europejskiej (ale nie jest formalnie jej członkiem) referuje Parlamentowi Europejskiemu bieżące kwestie polityki zagranicznej i kwestie bezpieczeństwa razem z Radą odpowiada za misje i operacje prowadzone w ramach WPBiO kieruje unijną siecią dyplomatyczną 144 delegatur UE na całym świecie stoi na czele Europejskiej Agencji Obrony i Instytutu Unii Europejskiej Studiów nad Bezpieczeństwem. 2019-2024: Janusz Wojciechowski  tworzenie nowoczesnego i zrównoważonego sektora rolnictwa w UE, dostosowującego się do zmian klimatu oraz zmian demograficznych i technicznych  działania na rzecz szybkiego zakończenia negocjacji w sprawie wspólnej polityki rolnej po 2020 r., z naciskiem na bezpieczeństwo żywności, klimat i różnorodność biologiczną  współpraca z krajami UE przy opracowywaniu planów strategicznych, zakładających równowagę między ogólnoeuropejskimi celami a priorytetami krajowymi  opracowanie długoterminowej wizji rozwoju obszarów wiejskich promującej gospodarstwa rodzinne i gospodarstwa średniej wielkości  wspieranie młodych rolników i zapewnienie im godziwych dochodów  wkład w strategię „Od pola do stołu” na rzecz zdrowej żywności wysokiej jakości, zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju  opracowanie planu działania na rzecz rolnictwa ekologicznego w UE  ograniczenie intensywnej gospodarki rolnej oraz stosowania pestycydów, nawozów i chemikaliów w ramach realizacji strategii „zero zanieczyszczeń”  poszukiwanie sposobów udoskonalenia systemu oznaczeń geograficznych  poprawa norm w zakresie dobrostanu zwierząt  przeprowadzenie oceny wpływu umów handlowych na rolnictwo.  2024-2029: Piotr Serafin Budżet, Zwalczanie Nadużyć Finansowych i Administracja Publiczna opracowanie nowego podejścia do nowoczesnego i wzmocnionego budżetu UE, przejście do budżetu opartego na polityce z budżetu opartego na programach zaproponowanie Europejskiego Funduszu Konkurencyjności ustanawiającego zdolności inwestycyjne, które będą wspierać strategiczne sektory o kluczowym znaczeniu dla konkurencyjności UE kierowanie pracami nad wprowadzeniem nowych zasobów własnych kierowanie pracami nad wzmocnionymi ramami Komisji i zarządzaniem w zakresie zarządzania ryzykiem związanym z działalnością finansową UE kierowanie przygotowaniem i negocjacjami budżetów rocznych ochrona budżetu UE i zwalczanie nadużyć finansowych, w tym poprzez koordynację wdrażania rozporządzenia w sprawie warunkowości, w celu zapewnienia, aby poszanowanie praworządności pozostało kwestią nadrzędną dla funduszy UE przeprowadzenie przeglądu ogólnej struktury zwalczania nadużyć finansowych związanej z interesami finansowymi UE, zapewnienie skutecznej i wydajnej współpracy z Prokuraturą Europejską w celu ochrony budżetu UE  Procedura wyboru KE – art. 17 ust. 7 TUE Rada Europejska, uwzględniając wybory do PE, wyznacza kandydata na Przewodniczącego KE Kandydatura ta musi zostać zatwierdzona przez PE Pozostali komisarze wybierani są przez Radę w porozumieniu z kandydatem na Przewodniczącego Cały skład KE musi uzyskać zatwierdzenie PE* Rada Europejska podejmuje uchwałę o mianowaniu członków Komisji * po uprzednich przesłuchaniach kandydatów Dwa publiczne wysłuchania J. Wojciechowskiego ( 1 i 8 października 2019) Priorytety Komisji 2024-2029 6 priorytetów Komisji na lata 2019-2024  Dymisja Komisji Europejskiej Tylko PE!, działając większością 2/3, może odwołać KE jako całość (en block) uchwalając tzw. votum nieufności* (art. 234 TFUE) TSUE na wniosek KE lub RUE może udzielić dymisji jednemu z komisarzy, gdy ten „przestał spełniać warunki konieczne do wykonywania swoich obowiązków” (art. 247 TFUE) Przewodniczący KE, po uzyskaniu zgody pozostałych komisarzy, może zażądać, aby jeden z komisarzy „dobrowolnie” zrezygnował (art. 17 ust. 6 TUE) * 1999 – Komisja Santera **Rada Europejska mianuje komisarzy, ale nie może ich odwołać! Jak zorganizowana jest Komisja Europejska Przywództwo polityczne Departamenty i agencje wykonawcze Pracami Komisji kieruje kolegium, departamenty tematyczne – tzw. które liczy 27 komisarzy i na którego dyrekcje generalne, które czele stoi przewodniczący Komisji odpowiadają za różne obszary polityki. Opracowują i wdrażają one politykę UE, przepisy unijne i programy finansowania oraz nimi zarządzają Komisarze odpowiadają za konkretne służby Komisji, które zajmują się priorytety polityczne wyznaczone konkretnymi kwestiami przez przewodniczącego Komisji administracyjnymi agencje wykonawcze, które zarządzają programami ustanowionymi przez Komisję.  Dyrekcje Generalne Badania Naukowe Społeczeństwo Informacyjne i Edukacja i Kultura Media Energia i Transport Sprawiedliwość, Wolność i Konkurencja Bezpieczeństwo Podatki i Unia Celna Sprawy Gospodarcze i Polityka Regionalna Finansowe Przedsiębiorstwa i Przemysł Środowisko Rolnictwo i Rozwój Wspólne Centrum Badawcze Obszarów Wiejskich Rybołówstwo i Gospodarka Zatrudnienie, Sprawy Morska Społeczne i Równość Szans Rynek Wewnętrzny i Usługi Zdrowie i Ochrona Konsumentów  Służby ogólne Europejski Urząd ds. Zwalczania Nadużyć Finansowych Eurostat Komunikacja Społeczna Sekretariat Generalny Urząd Publikacji  Służby wewnętrzne Biuro Doradców ds. Polityki Europejskiej Budżet Informatyka Infrastruktura i Logistyka – Bruksela Infrastruktura i Logistyka – Luksemburg Personel i Administracja Służba Audytu Wewnętrznego Służba Prawna Tłumaczenia pisemne Tłumaczenia ustne  Funkcje Komisji Kontrolna Prawodawcza Wykonawcza i zarządzająca Międzynarodowa  Funkcja kontrolna KE jako „strażniczka traktatów” kontroluje: - państwa członkowskie w zakresie zobowiązań wynikających z prawa UE (vide: art. 258 TFUE) - podmioty gospodarcze (polityka konkurencji)  Funkcja prawodawcza posiada wyłączne „prawo inicjatywy prawodawczej” (występuje z projektem) wydaje akty „prawa miękkiego” (zalecenia, opinie, komunikaty etc.) na podstawie specjalnego upoważnienia wydaje tzw. akty delegowane i wykonawcze  Dokumenty Komisji Zielone księgi Dokumenty stanowiące punkt wyjścia do debaty i konsultacji Białe księgi Konkretne propozycje Komisji w sprawie działań UE Eurostat Oficjalne dane statystyczne UE Badania Eurobarometru Badania opinii w kwestiach związanych z UE  Zarządzanie budżetem UE wraz z Radą i PE określa ogólne i długoterminowe priorytety UE w zakresie wydatkowania środków w „ramach finansowych” UE przygotowuje projekt rocznego budżetu nadzoruje sposób wydawania środków finansowych (przy czym kontrolę nad zarządzaniem budżetem przez Komisję sprawuje Trybunał Obrachunkowy) zarządza finansowaniem polityki UE w poszczególnych obszarach (np. polityka rolna, „Erasmus” etc.)  Funkcja administracyjna  KE jest najważniejszym organem odpowiedzialnym za wprowadzenie w życie aktów prawa UE - „własna” funkcja administracyjna – kompetencje wynikające z traktatów (wąski zakres) - kompetencje delegowane (art. 290 TFUE) - kompetencje wykonawcze (art. 291 TFUE) Proces decyzyjny Vide: Procedura legislacyjna Procedura budżetowa  Reprezentowanie UE Komisja występuje w imieniu państw UE np. na forum WTO Z ramienia UE negocjuje umowy międzynarodowe takie jak umowa z Kotonu (o pomocy i handlu między UE a rozwijającymi się krajami Afryki, Karaibów i Pacyfiku - AKP) lub warunki akcesji.  Tryb działania KE Procedura ustna Procedura obiegowa (25%) – pisma, w stosunku do których komisarze muszą ustosunkować się w ciągu kilku dni bądź w trybie natychmiastowym (12h) Procedura delegacji (75%) – KE upoważnia komisarza do podejmowania w jej imieniu decyzji  Rada Europejska a Rada Unii Europejskiej Instytucje europejskie i agendy UE dr Karolina Prażmowska-Marcinowska  Poznaliśmy już: Genezę, charakter prawny i zasady Unii Europejskiej oraz Źródła prawa Unii Europejskiej 04.02.2025  Trzy „Rady”: która jest która? Rada Europy – NIE JEST INSTYTUCJĄ UE (Council of Europe) międzyrządowa organizacja skupiająca prawie wszystkie państwa Europy, zajmująca się przede wszystkim ochroną praw człowieka, ochroną demokracji i współpracą państw członkowskich w dziedzinie kultury.  Trzy „Rady”: która jest która? Rada Unii Europejskiej – jedna z instytucji UE; (Council of the European Union), dawniej zwana Radą Ministrów lub Radą Ministrów Unii Europejskiej, jest główną instytucją decyzyjną UE. RE v. RUE  Od szczytów ad hoc do instytucji UE - krótka historia zmian pozycji ustrojowej RE  Instytucja UE, wykształcona w toku ewolucji przez spotkania szefów rządów państw członkowskich  1974 (Paryż) – komunikat: decyzja o regularnych spotkaniach szefów państw lub rządów (co najmniej 2 x do roku)  1986 (JAE) – jurydyzacja spotkań szefów państw lub rządów  1992 (TUE) – art. 4 (skład i kompetencje RE)  Od 1 grudnia 2009 r. na mocy traktatu z Lizbony Rada Europejska jest jedną z 7. głównych instytucji Unii!!! Podstawa prawna! art. 15 TUE art. 235-236 TFUE Regulamin – Dz. Urz. UE 2009 L 315/51  Skład Rady Europejskiej W skład Rady Europejskiej wchodzą:  szefowie państw lub rządów państw członkowskich (decyduje prawo wewnętrzne!),  jej Przewodniczący,  Przewodniczący Komisji ,  Wysoki Przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa.  Jeżeli wymaga tego porządek obrad, członkowie Rady Europejskiej mogą podjąć decyzję, że będzie im towarzyszył jeden z ministrów, a przewodniczącemu Komisji - członek Komisji. Nieformalny szczyt w Bratysławie i Szczyt UE – Canada (CETA) Szczyt zwyczajny RE – 20-21 października 2016 „Family photo” Szczyt zwyczajny RE: 20-21 czerwca 2019 „Informal breakfast” przed rozmowami o Brexicie  Działalność RE  Rada Europejska - zwoływana przez przewodniczącego - zbiera się dwa razy w ciągu półrocza.  Jeżeli wymaga tego sytuacja, przewodniczący zwołuje nadzwyczajne posiedzenie Rady Europejskiej.  Każdy szczyt RE kończy się wydaniem KONKLUZJI, na podstawie których powstają określone WYTYCZNE dla instytucji UE.  Podejmowanie decyzji  Rada Europejska zwykle podejmuje decyzje w drodze konsensusu (art. 15 ust. 4 TUE)  W niektórych przypadkach podejmuje decyzje jednogłośnie (np. naruszenie wartości, art. 7 TUE) lub kwalifikowaną większością głosów (np. ustalenie składów Rady, kolejność sprawowania prezydencji, art. 236 TFUE).  Kompetencje RE OGÓLNE SZCZEGÓŁOWE wynikają z art. 15 TUE np.:  akcesja i wystąpienie z UE „nadaje Unii impulsy (art. 49 i 50 TUE) niezbędne do jej rozwoju  naruszenie wartości i określa ogólne kierunki (art. 7 ust. 2 TUE) i priorytety polityczne ”  mianowanie Komisji Europejskiej (art. 17 RE pełni więc funkcję ust. 7 TUE) polityczną. Nie posiada jednak  kolejność sprawowania uprawnień legislacyjnych!!! prezydencji w Radzie (art. 236 TfUE)  Zmiany wprowadzone TL– stały Przewodniczący RE (art. 15 ust. 5 i 6 TUE)  Rada Europejska wybiera przewodniczącego kwalifikowaną większością głosów.  Kadencja przewodniczącego trwa 2,5 roku i może zostać jednokrotnie przedłużona.  Od 1 grudnia 2014 r. do 30.11.2019 r. przewodniczącym Rady Europejskiej był Donald Tusk.  Kompetencje Przewodniczącego (art. 15 ust. 6 TUE) Konkluzje Rady Europejskiej Nie przegap! Materiały dodatkowe  Oficjalna strona RE https://www.consilium.europa.eu/pl/european- council/  Przewodnik po Regulaminie RE i RUE https://www.consilium.europa.eu/media/63481/202133 71_pdf_qc0221838pln_002.pdf Źródła prawa Unii Europejskiej Instytucje europejskie i agendy UE dr Karolina Prażmowska-Marcinowska Cel ćwiczenia: Zrozumienie hierarchii i podziału źródeł prawa UE oraz umiejętność rozróżniania poszczególnych aktów prawnych UE, takich jak traktaty, rozporządzenia, dyrektywy i decyzje  Krok 1: Zidentyfikuj źródła prawa UE Rozporządzenie UE w sprawie ochrony danych osobowych (RODO) Traktaty akcesyjne Sprawa Costa przeciwko ENEL (1964) Traktat o Unii Europejskiej (TUE) Traktat z Maastricht Rozporządzenie w sprawie bezpieczeństwa Sprawa Digital Rights Ireland (2014) produktów konsumpcyjnych (2019) Sprawa Van Gend en Loos (1963) Decyzja Rady UE w sprawie reakcji na kryzys COVID-19 Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej Dyrektywa o pracownikach delegowanych  Krok 1: Zidentyfikuj źródła prawa UE Prawo pierwotne Prawo pomocnicze Prawo wtórne  Krok 2: Case study Kraj członkowski UE przyjął prawo krajowe, które przewiduje inne standardy ochrony środowiska niż te określone w dyrektywie UE dotyczącej ochrony powietrza. Dyrektywa wyznacza minimalne poziomy zanieczyszczeń, jednak kraj postanowił ustanowić bardziej rygorystyczne przepisy na poziomie krajowym. 1. Czy kraj członkowski może ustalać bardziej rygorystyczne przepisy niż te określone w dyrektywie UE? Wyjaśnij, na czym polega elastyczność dyrektyw w porównaniu z rozporządzeniami. 2. Jaka jest różnica między dyrektywą a rozporządzeniem? Wyjaśnij, w jakich sytuacjach rozporządzenie może być bardziej odpowiednim instrumentem niż dyrektywa. 3. Jaka rola przypadnie Trybunałowi Sprawiedliwości UE w sytuacji, gdyby doszło do sporu między przepisami krajowymi a przepisami UE?  Krok 3: Analiza aktu prawnego Wybierz jeden z aktów prawnych UE z kroku 1 i przygotuj krótkie streszczenie tego aktu. Odpowiedz na pytania: 1. Czego dotyczy dany akt? 2. Jakie są jego cele? 3. Jakie konsekwencje wynikają z jego stosowania w państwach członkowskich? Rozporządzenie – art. 288 TfUE ma zasięg ogólny (akt prawny o charakterze abstrakcyjnym, ustala pewną normę postępowania) obowiązuje w całości stosowane jest bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich (na równi z prawem krajowym) jest aktem ujednolicającym prawo (najsilniejsza ingerencja w system prawny państw członkowskich) „motywy” Dyrektywa – art. 288 TfUE Wiąże państwa członkowskie co do zamierzonego skutku, pozostawiając jednak tym państwom swobodę wyboru formy i metod jej implementacji Określa termin realizacji założonego celu (konieczność transpozycji dyrektywy) Adresatem dyrektywy są wyłącznie państwa członkowskie Jest instrumentem harmonizacji prawa Decyzja – art. 288 TfUE Wiąże wszystkie podmioty, do których została skierowana Ma konkretnego adresata (os. prawną lub fizyczną, ale także państwo członkowskie) Jednostki mogą podważyć legalność decyzji jeśli są one do nich skierowane bezpośrednio bądź spełniają przesłanki bezpośredniej i indywidualnej dotkliwości. Zalecenia i opinie oraz akty nienazwane Nie mają charakteru wiążącego - zalecenia: postulują podjęcie określonego działania (kierowane najczęściej do państw) - opinie: wyrażają stanowisko wobec stanu faktycznego (kierowane najczęściej do instytucji) - akty nienazwane: rezolucje, deklaracje, konkluzje, komunikaty, raporty, noty, memoranda, projekty, programy, wytyczne Wspólnie tworzą tzw. unijne prawo miękkie (soft law)  Geneza, charakter prawny i zasady Unii Europejskiej Instytucje europejskie i agendy UE dr Karolina Prażmowska-Marcinowska 1. Jak powstawała Unia Europejska? 2. Jaki jest jej charakter prawny? 3. Na jakich zasadach oparta jest Unia Europejska? Jak powstawała Unia Europejska, czyli 10 historycznych kroków 1946 Winston Churchill wzywa do stworzenia Stanów Zjednoczonych Europy  1950 Plan koordynacji wydobycia węgla i produkcji stali w Niemczech Zachodnich i Francji 1951 Sześć krajów założycielskich ustanawia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS) 1957 Podpisanie traktatów rzymskich, ustanawiających Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom) 1973 Liczba państw członkowskich Wspólnot wzrasta do dziewięciu, a wspólną polityką zostają objęte kolejne dziedziny  1979 Odbywają się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego 1981 Pierwsze rozszerzenie UE o kraj śródziemnomorski  1993 Traktat z Maastricht ustanawia Unię Europejską 2002 Do obiegu wchodzi euro  Quizz Wymień trzy waluty, które w 2002 zastąpiło Euro  2009 Wejście w życie traktatu lizbońskiego - zmiana sposobu funkcjonowania UE Jakiego ważnego wydarzenia zabrakło w kalendarium? 1 maja 2004 roku Jaki jest charakter prawny Unii Europejskiej? Osobowość prawna UE Unia ma osobowość prawną (art. 47 TUE). Oznacza to, że: Na jakich zasadach oparta jest Unia Europejska?  Wartości i cele UE Art. 2 i 7 TUE Art. 3 TUE  Unia opiera się na wartościach   1. Celem Unii jest wspieranie pokoju, jej wartości i dobrobytu jej narodów. 2. Unia zapewnia swoim obywatelom przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i poszanowania godności osoby ludzkiej, sprawiedliwości bez granic wewnętrznych, w której zagwarantowana jest swoboda przepływu osób, w powiązaniu z właściwymi środkami w odniesieniu do kontroli wolności, demokracji, równości, granic zewnętrznych, azylu, imigracji, jak również zapobiegania i zwalczania przestępczości. państwa prawnego, jak również  3. Unia ustanawia rynek wewnętrzny. Działa na rzecz trwałego rozwoju Europy, poszanowania praw człowieka, w tym którego podstawą jest zrównoważony wzrost gospodarczy oraz stabilność cen, społeczna gospodarka rynkowa o wysokiej konkurencyjności zmierzająca do pełnego praw osób należących do mniejszości. zatrudnienia i postępu społecznego oraz wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska. Wspiera postęp naukowo-techniczny. […]  Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między  Co grodzi za ich naruszenie?  pokoleniami i ochronę praw dziecka. Wspiera spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną oraz solidarność między Po dokonaniu stwierdzenia [naruszenia] Rada, Państwami Członkowskimi. Szanuje swoją bogatą różnorodność kulturową i językową oraz czuwa nad ochroną i stanowiąc większością kwalifikowaną, może  rozwojem dziedzictwa kulturowego Europy. zdecydować o zawieszeniu niektórych praw  4. Unia ustanawia unię gospodarczą i walutową, której walutą jest euro. wynikających ze stosowania Traktatów dla tego  5. W stosunkach zewnętrznych Unia umacnia i propaguje swoje wartości i interesy Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do oraz wnosi wkład w ochronę swoich obywateli. Przyczynia się do pokoju, bezpieczeństwa, trwałego rozwoju Ziemi, do solidarności i wzajemnego szacunku głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa między narodami, do swobodnego i uczciwego handlu, do wyeliminowania ubóstwa oraz do ochrony praw człowieka, w szczególności praw dziecka, a także do ścisłego Członkowskiego w Radzie. przestrzegania i rozwoju prawa międzynarodowego, w szczególności zasad Karty Narodów Zjednoczonych. PROCEDURA KONTROLI PRAWORZĄDNOŚCI!  6. Unia dąży do osiągnięcia swoich celów właściwymi środkami odpowiednio do kompetencji przyznanych jej w Traktatach. Zasada jedności rynku wewnętrznego UE działa na rzecz stworzenia jednolitego rynku, co umożliwia łatwiejszy handel między krajami członkowskimi i wspiera konkurencyjność gospodarki. Dzięki jednolitemu rynkowi przedsiębiorstwa mogą działać w różnych krajach na tych samych zasadach. Zasada swobodnego przepływu UE umożliwia swobodny przepływ osób, towarów, usług i kapitału między krajami członkowskimi. Oznacza to, że obywatele UE mogą mieszkać, pracować i prowadzić działalność gospodarczą w dowolnym kraju Unii bez barier celnych i ograniczeń. Ochrona praw podstawowych – art. 6 TUE Karta Praw Podstawowych – rok 2000, Nicea  1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej […], która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.  Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach.  Ale! Protokół nr 30 (tzw. „protokół polsko-brytyjski”*) Kompetencje UE - art. 2-6 TfUE+Protokół nr 2  Ich zakres wyznacza zasada przyzania (podziału kompetencji) np. unia celna, polityka pieniężna, wspólna polityka handlowa np.rynek wewnętrzny, transport, ochrona konsumenta np.przemysł, kutura, edukacja  Obywatelstwo UE – art. 20 TfUE  Nie ma charakteru autonomicznego (łączy się z obywatelstwem państw członkowskich)  Uzupełnia obywatelstwo krajowe  Z jego posiadania wynikają konkretne uprawnienia jak i obowiązki, np. podróżowanie, osiedlanie się, czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej, prawo do wnoszenia petycji do PE oraz skargi do RPO, prawo do zgłaszania zapytań do instytucji unijnych i otrzymywania odpowiedzi w języku, w którym zostało ono sformułowane oraz obowiązek przestrzegania prawa unijnego.  INSTYTUCJE EUROPEJSKIE I AGENDY UE DR KAROLINA PRAŻMOWSKA-MARCINOWSKA Czego dowiemy się w tym semestrze, czyli cel naszych zajęć  W całej UE działa 7 instytucji europejskich, 8 organów UE i ponad 30 agencji zdecentralizowanych 04.02.2025 CZTERY GŁÓWNE INSTYTUCJE DECYZYJNE Parlament Europejski (Bruksela/Strasburg/Luksemburg) Rada Europejska (Bruksela) Rada Unii Europejskiej (Bruksela/Luksemburg) Komisja Europejska (Bruksela/Luksemburg/przedstawicielstwa w całej UE) ICH PRACĘ UZUPEŁNIAJĄ INNE INSTYTUCJE, DO KTÓRYCH NALEŻĄ: Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Luksemburg) Europejski Bank Centralny (Frankfurt) Europejski Trybunał Obrachunkowy (Luksemburg) ORGANY AUTONOMICZNE, NP.: Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny Europejski Komitet Regionów Europejska Służba Działań Zewnętrznych Europejski Bank Inwestycyjny Harmonogram zajęć 24.10 – Geneza i charakter prawny, zasady Unii Europejskiej 7.11 – Źródła prawa Unii Europejskiej 21.11 – Rada Europejska a Rada Unii Europejskiej 5.12 – Komisja Europejska 19.12 – Parlament Europejski 16.01 – Trybunał Sprawiedliwości 30.01 – Organy autonomiczne i doradcze UE (+ prezentacje dla chętnych) Zaliczenie 1) test pisemny, 11 pytań (5 otwartych, 6 zamkniętych, jednokrotny wybór), na ostatnich zajęciach 2) dla chętnych: a) wygłoszenie krótkiego referatu dotyczącego instytucji/organów Unii Europejskiej; b) udział w wykładzie/debacie dotyczącej kwestii związanej z Unią Europejską, które odbywać się będą poza zajęciami (wydarzenia będą rekomendowane przez prowadzącą w trakcie semestru). Po uczestnictwie w takim wydarzeniu, przesłanie do prowadzącej krótkiej relacji ze spotkania. A NA KONIEC…