HUKUKUN TEMELLERI 3-2 2023-2024 PDF

BÖLÜM 3 KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKUN KAPSAMI 29.11.24 22:36 1  YÜRÜTME ORGANI 29.11.24 22:36 2  YÜRÜTME ORGANI 1982 Anayasası yürütme organını düzenlemiştir. Anayasanın 8. maddesine göre, “Yürütme ye...

BÖLÜM 3 KAMU HUKUKU VE ÖZEL HUKUKUN KAPSAMI 29.11.24 22:36 1  YÜRÜTME ORGANI 29.11.24 22:36 2  YÜRÜTME ORGANI 1982 Anayasası yürütme organını düzenlemiştir. Anayasanın 8. maddesine göre, “Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından Anayasa ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir”. İken ‘’Yürütme yetkisi ve görevi, Cumhurbaşkanı (…)(1) tarafından, Anayasaya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir.’’ olarak değiştirilmiştir. 29.11.24 22:36 3  CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı, kırk yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, daha önce bir defadan fazla Cumhurbaşkanlığı yapmamış Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldır. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir. Cumhurbaşkanlığına, siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüzbin seçmen aday gösterebilir. 29.11.24 22:36 4  CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılır. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy almış iki aday katılır ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday, Cumhurbaşkanı seçilir. 29.11.24 22:36 5  CUMHURBAŞKANI Seçimlerin tamamlanamaması halinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder. Cumhurbaşkanı, görevine başlarken Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde and içer. Cumhurbaşkanı Devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyetini ve Türk Milletinin birliğini temsil eder; Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanının hem yasamaya, hem yürütmeye, hem de yargıya ilişkin görev ve yetkileri vardır. 29.11.24 22:36 6  CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı, seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir. 29.11.24 22:36 7  CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanının hastalık ve yurt dışına çıkma gibi sebeplerle geçici olarak görevinden ayrılması hallerinde, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cumhurbaşkanına vekâlet eder ve Cumhurbaşkanına ait yetkileri kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı ve bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer. 29.11.24 22:36 8  YARGI ORGANI 29.11.24 22:36 9  YARGI ORGANI “Yargı yetkisi, Türk Milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır”. (Ay. m. 9) Yargı organı ve yargı bağımsızlığı açısından Ay. 138 ve 139. maddeler önemlidir. Hâkimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler. 29.11.24 22:36 10  YARGI ORGANI Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hâkimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz. Görülmekte olan bir dava hakkında Yasama Meclisinde yargı yetkisinin kullanılması ile ilgili soru sorulamaz, görüşme yapılamaz veya herhangi bir beyanda bulunulamaz. 29.11.24 22:36 11  YARGI ORGANI Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların yerine getirilmesini geciktiremez. 29.11.24 22:36 12  YARGI ORGANI Hâkimler ve savcılar azlolunamaz, kendileri istemedikçe Anayasada gösterilen yaştan önce emekliye ayrılamaz; bir mahkemenin veya kadronun kaldırılması sebebiyle de olsa, aylık, ödenek ve diğer özlük haklarından yoksun kılınamaz. Meslekten çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymiş olanlar, görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceği kesin olarak anlaşılanlar veya meslekte kalmalarının uygun olmadığına karar verilenler hakkında kanundaki istisnalar saklıdır. 29.11.24 22:36 13  İDARE HUKUKU 29.11.24 22:36 14  İDARE HUKUKU Devlet idaresinin yapısı ve işleyişine ilişkin esasları, kişilerin idare ile olan ilişkilerini ve kamu hizmetinin görülmesini inceleyen hukuk dalı olarak tanımlanabilir. Devletin ülkedeki kişilere verdiği hizmetlere kamu hizmeti, bu hizmetleri yerine getiren kişilere kamu görevlileri, kamu hizmetlerini görmekle görevli teşkilata da idari teşkilat denir. 29.11.24 22:36 15  İDARE HUKUKU İdare hukukunun mahiyetini belirlemede “idare” kavramının önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu kavram, bazen bir faaliyet, bazen de organ anlamında kullanılmaktadır. Bir faaliyet olarak idare, bir işi yönetmeyi; organ anlamında ise idare, bu faaliyeti yürüten organı belirtir. İdare kavramı, hem kamu idareleri hem de özel idareler için kullanılabilmektedir. Ancak, idare kavramı daha özel anlamda “kamu (devlet) idaresini” ifade etmektedir. 29.11.24 22:36 16  İDARE HUKUKU İdare, devletin yasama ve yargı fonksiyonlarının dışında kalan, yürütme organının içinde yer alan kamu hizmetlerini yürütmekle görevli teşkilatıdır. Diğer bir ifadeyle idare; yürütme organının Cumhurbaşkanı dışındaki kısmını ifade eder. Devletin idari teşkilatı, idari fonksiyonu yerine getirecek personelin sağlanması, kamu hizmetlerinin görülmesi, bunlara ilişkin hukuki işlemlerin yapılması ve kamu hizmetinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer eşyaların temini ve kullanılması gibi kamusal nitelikteki işler idare hukukunun konusunu oluşturmaktadır. 29.11.24 22:36 17  İDARE HUKUKU Anayasanın 123. maddesinin 2. fıkrasına göre “İdarenin kuruluş ve görevleri merkezden yönetim ve yerinden yönetim esaslarına dayanır”. 3. Fıkraya göre ise ‘‘Kamu tüzelkişiliği, kanunla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulur.’’ Buna göre, idari teşkilat “merkezden yönetim” ve “yerinden yönetim” olmak üzere iki ilkeye göre şekillenmektedir. 29.11.24 22:36 18  İDARE HUKUKU Merkezden Yönetim: Merkezden yönetim, idarenin topluma sunacağı hizmetlerin başkent adı verilen devlet merkezinden ve tek elden yürütülmesidir. Devlet üstlendiği kamu hizmetlerini konularına göre bölmüş; bölümlerden her birini ayrı bir bakanlık olarak örgütlendirmiştir. Hizmetlerin görülmesi bakanlıklar düzeyinde örgütlenmiş olmakla birlikte, ortada sadece devlet tüzel kişiliği vardır, bakanlıkların tüzel kişiliği bulunmamaktadır. 29.11.24 22:36 19  İDARE HUKUKU Merkezden Yönetim: Merkeziyet ilkesi gereği kamu hizmetleri merkezde bakanlıklar düzeyinde planlanır ve düzenlenir. Bu planlamayı ve düzenlemeyi yapan örgüte “başkent (merkez) teşkilatı” denir. Ancak, başkent teşkilatındaki belirli ve sınırlı sayıdaki görevlinin başkentten kamu hizmetlerini ülkenin bütününde yürütmesi mümkün olmadığından, her bakanlık merkezde planlayıp düzenlediği kamu hizmetlerinin tüm ülkeye sunulmasını sağlayacak şekilde başkent dışında da teşkilatlanmıştır. Başkent dışındaki bu teşkilata “merkezi idarenin taşra teşkilatı” denmektedir. 29.11.24 22:36 20  İDARE HUKUKU Merkezi idarenin taşra örgütü, vali, kaymakam ve bucak müdürüne bağlı bulunan bakanlık taşra teşkilatları (İl Milli Eğitim Müdürlüğü, İlçe Sağlık Müdürlüğü gibi) ile bir bütün oluşturur. 29.11.24 22:36 21  İDARE HUKUKU Merkezden Yönetim: Merkezden yönetimin, güçlü bir devlet yönetimi sağlaması, bölgeler arasında eşitliği sağlaması, hizmetlerin daha rasyonel ve planlı bir şekilde yürütülmesini sağlaması, mali denetimi kolaylaştırması ve kamu görevlilerini yerel etkilerden kurtarması gibi faydaları vardır. Buna karşılık, bürokrasi ve kırtasiyeciliğe yol açması, kamu hizmetlerinin bölgesel ihtiyaçlara göre yürütülmesini güçleştirmesi ve demokratik ilkelere pek uygun olmaması gibi sakıncaları bulunmaktadır. 29.11.24 22:36 22  İDARE HUKUKU Yerinden Yönetim: Yerinden yönetim, bazı kamu hizmetlerinin devlet dışındaki kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesini ifade eder. Yerinden yönetim ilkesi, merkezden yönetim ilkesinin aksine, kamu hizmetlerinin bir bölümünün merkezi idare teşkilatı, yani devlet tüzel kişiliği ve hiyerarşisi dışında yer alan kamu tüzel kişileri tarafından yürütülmesini ifade eder. Yerinden yönetim, yer ve hizmet yönünden yerinden yönetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. 29.11.24 22:36 23  İDARE HUKUKU Yer Yönünden Yerinden Yönetim Kuruluşları: Yer yönünden yerinden yönetime, “yerel yönetimler” (mahalli idareler) denilmektedir. Yerel yönetimler; il, ilçe, belde ve köy gibi belirli yerlerde oturanların yerel ortak gereksinimlerini karşılamak üzere merkezi idarenin dışında, devletten ayrı tüzel kişilikleri bulunan, belli bir özerkliğe sahip olan, karar organları seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. Yerel yönetimler, il özel idaresi, belediye ve köy olmak üzere üç birimden oluşur (AY m. 127). 29.11.24 22:36 24  İDARE HUKUKU Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları: Hizmet yönünden yerinden yönetime “hizmet adem-i merkeziyet”i denilmektedir. Hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları, uzmanlık isteyen ve devlet (merkezi idare) tarafından yürütülmesi uygun görülmeyen bazı kamu hizmetlerini yürüten, devletten ayrı tüzel kişilikleri bulunan, belli bir özerkliğe sahip kamu kuruluşlarına denilmektedir. 29.11.24 22:36 25  İDARE HUKUKU Hizmet Yerinden Yönetim Kuruluşları: Kamu iktisadi teşebbüsleri (Çaykur, Botaş, Devlet Malzeme Ofisi, Eti Maden) Meslek Örgütleri (Barolar ve Odalar ) üniversiteler, TRT, SGK, TÜBİTAK, RTÜK hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşlarına örnek olarak gösterilebilir. 29.11.24 22:36 26  CEZA HUKUKU 29.11.24 22:36 27  CEZA HUKUKU Ceza hukuku, suç sayılan fiilleri ve bu fiilleri işleyenlere uygulanacak cezai yaptırımları düzenleyen hukuk kurallarını inceleyen hukuk dalıdır. Ceza hukuku kuralları suçlar ve cezalar olmak üzere iki kısımdan meydana gelir. Suçlar, ceza kanunlarıyla emredilen veya yasaklanan ve aksine davranışın cezai yaptırıma bağlandığı fiillerdir. Cezalar ise, kanunlarla emredilen veya yasaklanan fiilleri işleyenlere uygulanan cezai yaptırımlardır. 29.11.24 22:36 28  CEZA HUKUKU Türk ceza hukukunun temel kaynağı 2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunudur. 2005 yılına kadar yürürlükte kalan 765 sayılı Türk Ceza Kanunu 1889 tarihli İtalyan Ceza Kanunundan alınmış iken, yeni Ceza Kanunu tamamen millidir. 29.11.24 22:36 29  CEZA HUKUKU Ceza Hukukunun iki temel amacı vardır. 1.Suç işlemekten caydırmak (Genel önleme) 2.Suçluyu ıslah etmek (Özel önleme) Ceza hukukunun amacı toplumsal yaşam bakımından önemli hukuki değerleri korumaktır. Bu husus Kanununun 1. maddesinde “Ceza Kanunun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir” şeklinde belirtilmiş bulunmaktadır. 29.11.24 22:36 30  Cezalar TCK Suçlar için iki kategori ceza öngörmektedir. 1.Hapis cezaları 2.Adli para cezası: Mahkemece ceza olarak belirlenen para tutarının devlet hazinesine ödenmesini gerektiren yaptırım türüdür. 29.11.24 22:36 31  Hapis Cezaları Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası: Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir. Müebbet Hapis Cezası: Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder. Süreli Hapis Cezası: Kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz. Kısa Süreli Hapis Cezası: Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezasıdır. 29.11.24 22:36 32  Güvenlik Tedbirleri TCK’da öngörülen bir yaptırım türü de güvenlik tedbirleridir. a. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, b. Eşya müsaderesi, kazanç müsaderesi c. Sınır dışı edilme,(İşlediği suç nedeniyle cezasının infazı tamamlanan yabancı hakkında uygulanır) d. Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri, e. Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri, f. Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlulara ilişkin güvenlik tedbirleri, (Ör: itiyadi suçlu, suçu meslek edinen kişi veya örgüt mensubu hakkında denetimli serbestlik tedbirinin uygulanması) g. Tüzel kişiler için güvenlik tedbirleri, h. Alkol veya uyuşturucu bağımlısı kişiler hakkında güvenlik tedbirleri 29.11.24 22:36 33  Ceza Hukukunun Temel İlkeleri Ceza hukukunun amacına uygun işlemesi için yüzlerce yıllık hukuk deneyimi ile bazı ilkeler ortaya çıkmıştır. 1.Ceza kanunlarını bilmemek mazeret sayılmaz 2.Suçta ve cezada kanunilik ilkesi 3.Kıyas yasağı 4.Ceza sorumluluğunun şahsiliği ilkesi 5.Masumiyet karinesi 6.Şüpheden sanık yararlanır 7.Kanunların geriye yürümemesi 29.11.24 22:36 34  Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler 1. Kanun hükmünü yerine getiren kimseye ceza verilmez, 2. Yetkili bir merciden verilip, yerine getirilmesi görev gereği zorunlu olan bir emri uygulayan sorumlu olmaz, 2.1.Konusu suç teşkil eden bir emir hiçbir suretle yerine getirilemez. Aksi takdirde yerine getiren ile emri veren sorumlu olur. 2.2. Emrin hukuka uygunluğunun denetlenmesinin kanun tarafından engellendiği hallerde yerine getirilmesinden emri veren sorumlu olur../.. 29.11.24 22:36 35 Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler 3. Meşru savunma, 4. Zorunluluk hali 5. Hakkın kullanılması, 6. Mağdurun/İlgilinin rızası, 7. Cebir, şiddet, korkutma ve tehdit,./.. 29.11.24 22:36 36 Ceza Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler 8. Haksız tahrik, 9. Hata, 10. Yaş küçüklüğü, 11. Akıl hastalığı, 12. Sağır ve dilsizlik, 13. İrade dışı alınan alkol veya uyuşturucu etkisi 29.11.24 22:36 37  Disiplin Cezaları Asker, memur, öğrenci, işçi, avukat, siyasi parti üyesi gibi belirli statülerde ya da mesleklerde bulunan kişilere, statülerine uygun davranmamaları görev veya sorumluluklarıyla ilgili olarak kusurlu davranışları nedeniyle uygulanan ve TCK’da düzenlenmemiş olan cezalardır. Disiplin cezalarının temel amacı kişinin içinde bulunduğu kuruluşun disiplinini sağlamaktır. 29.11.24 22:36 38  Disiplin Cezaları Disiplin soruşturmaları, kişinin mensup olduğu kurumlarca yapılır. Uyarma, Kınama, Uzaklaştırma, Bir mesleği yapmayı geçici olarak yasaklama, Meslekten çıkarma vs. Çeşitleri vardır. 29.11.24 22:36 39  Avukat Tutmuş Hakim sanığa sordu: - Karakolda suçunu itiraf etmişsin sen, Peki şimdi niye inkar ediyorsun? - O zaman henüz avukat tutmamıştım da... Haçan şimdi suçsuz olduğuma ben bile inandım! 29.11.24 22:36 40